Stawanie się recydywistą. Kariery instytucjonalne osób powracających do przestępczości - ebook

W książce zawarto zagadnienia z obszaru pedagogiki resocjalizacyjnej (więziennej) i podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o to, czy w karierze instytucjonalnej recydywisty istnieją „punkty”, które pozwalają (jemu, społeczeństwu, systemowi) zapobiegać powrotowi do przestępczości. Przedmiotem analiz jest odkrywanie sposobów, w jaki recydywiści interpretują własne doświadczenia i w jaki przenoszą te interpretacje na swoją aktywność życiową (głównie w obrębie rzeczywistości izolacji więziennej). Gromadzenie oraz podążanie za danymi empirycznymi (metodologia teorii ugruntowanej) spowodowało wyłonienie się obrazu doświadczeń i działań, które składają się na wieloletni proces stawania się recydywistą, tj. bycia beneficjentem specyficznej kariery instytucjonalnej prawno-społecznego systemu zapobiegania przestępczości. I to właśnie proces ten stanowi zasadniczy przedmiot analiz i rozważań niniejszego opracowania. Przyjęta w nim perspektywa interakcyjna ułatwia spojrzenie na warunki, które rzutują na dynamikę „pięcia się” przestępcy po kolejnych szczeblach instytucjonalnego systemu zapobiegania przestępczości i dokonujący się w jego obrębie proces kształtowania społecznej tożsamości recydywisty. Zgodnie z ideą symbolicznego interakcjonizmu, zamierzeniem autorki nie jest jednakże wyjaśnienie procesu stawania się recydywistą, ile próba jego zrozumienia.

Wstęp 9

Rozdział I. Nauki prawne i społeczne wobec problemu osób powracających do przestępstwa 15

1.1. Przestępczość powrotna w ujęciu prawnym  17

1.2. Społeczno-demograficzna i kryminologiczna sylwetka osób powracających do przestępczości  24

1.3.Przeobrażenia wychowawczej funkcji kary pozbawienia wolności. Dylematy polskiej „pedagogiki więziennej” 34

Rozdział II. Teoretyczno-metodologiczne podstawy badań procesu stawania się recydywistą 45

2.1. Rodowód jakościowych metod badań nad przestępczością  49

2.2. Założenia paradygmatu interpretatywnego. Symboliczny interakcjonizm jako perspektywa teoretyczna  52

2.2.1. Podejście dramaturgiczne  56

2.2.2. Model rytuału interakcyjnego i interakcji strategicznej  58

2.3. Interakcyjne ujęcie procesu stawania się przestępcą  60

2.4. Metodologia teorii ugruntowanej w badaniu karier instytucjonalnych  67

2.4.1. Sposoby zbierania materiału empirycznego  73

2.4.2. Więzienie jako teren badań naukowych  87

2.4.2.1. Formalno-organizacyjne trudności prowadzenia badań w zakładzie karnym  88

2.4.2.2. Badanie jako osobiste doświadczenie  92

2.4.3. Opis Uczestników badań  102

Rozdział III. Kariera instytucjonalna osób powracających do przestępstwa 107

3.1. Progresywny porządek doświadczania instytucji  108

3.1.1. Selekcyjny wymiar kariery instytucjonalnej  109

3.1.1.1. Reguła „drugiej szansy”  116

3.1.1.2. Podwójna diagnoza  121

3.1.2. Dynamika izolacji społecznej  129

3.2. Partycypowanie na obrzeżach  136

3.2.1. Partycypujący poprzez środowisko  136

3.2.2. Partycypujący utrzymujący dystans  144

3.2.2.1. Partycypujący-ofiara  144

3.2.2.2. Partycypujący poprzez incydent 146

3.2.2.3. Partycypujący poprzez wytwarzanie środowiska 147

3.3. Karierowicze instytucjonalni i Partycypujący na obrzeżach w warunkach izolacji więziennej 147

Rozdział IV. Oswajanie więzienia 151

4.1. Pokonywanie miejsca  152

4.1.1. Emocje towarzyszące byciu umieszczonym w więzieniu po raz pierwszy  153

4.1.1.1. Lęk a cechy instytucji totalnej  154

4.1.1.2. Lęk w relacjach z innymi osadzonymi  156

4.1.1.3. Inne odczucia towarzyszące lękowi  157

4.1.2. Typy nowo przybyłych  158

4.1.3. Taktyki unikania opresji i wytwarzania środowiska opresji  162

4.1.3.1. Szukanie sojuszników (popleczników)  164

4.1.3.2. Otwarta konfrontacja 170

4.1.3.3. Wyczulenie  172

4.1.3.4. Autoagresja 174

4.1.3.5. Postawienie się  174

4.1.3.6. Odnalezienie chłopca do bicia  177

4.1.3.7. Testowanie pozycji  179

4.1.3.8. Sterowanie uwagą  181

4.1.3.9. „Grypsowanie”  183

4.1.4. (Re)negocjowanie swojego statusu  186

4.1.4.1. Eksponowanie atrybutów  187

4.1.4.2. Dzielenie się  189

4.1.4.3. Wchodzenie w koalicje z „bardziej doświadczonymi”  190

4.1.4.4. Błaznowanie  192

4.1.5. Taktyki wspierające  194

4.1.5.1. Agresywne zaczepki 195

4.1.5.2. Ekspresja złości 197

4.2. Pokonywanie czasu  198

4.2.1. Neutralizowanie  205

4.2.1.1. Unikanie  207

4.2.1.2. Uchylanie się  208

4.2.1.3. Wymiana definicji  209

4.2.1.4. Kibicowanie  210

4.2.1.5. Przetrzymanie  211

4.2.1.6. Ustępowanie  212

4.2.1.7. Przeniesienie się  213

4.2.1.8. Zarządzanie estymą podkultury więziennej  214

4.2.1.9. Szukanie sojuszników (kompanów)  214

4.2.2. Porządkowanie  218

4.2.2.1. Szukanie sojuszników (wspólników)  219

4.2.2.2. Eksponowanie atrybutów  224

4.2.2.3. Zarządzanie estymą kultury grypsowania  230

4.3. Relacje Pokonujących  236

4.3.1. Relacja oparta na antagonizmach  237

4.3.2. Relacja „uczeń – mistrz”  238

4.3.3. Relacje oparte na respekcie  241

Rozdział V. Oswajanie wolności 245

5.1. Uwarunkowania przyjętego stylu życia w więzieniu  245

5.1.1. Życie życiem więziennym  246

5.1.2. Życie wizją życia na wolności  253

5.1.3. Punkt zwrotny w karierze instytucjonalnej Recydywistów  257

5.2. Autoprezentacja Zasługującego na wolność  261

5.2.1. Strategie autoprezentacji  268

5.2.1.1. Lokowanie się w roli ofiary systemu 269

5.2.1.2. Odwoływanie się do wartości uznawalnych społecznie 272

5.2.1.3. Nawrócenie religijne  273

5.2.1.4. Zakotwiczenie na wolności  277

5.2.1.5. Definiowanie przestępczości przez pryzmat choroby  278

5.2.2. Zarządzanie dowodami zmiany  278

5.2.2.1. Odcinanie przeszłości „grubą kreską”  278

5.2.2.2. Realizacja wartości pożądanych społecznie  280

5.2.2.3. Demonstrowanie zaplecza na wolności  282

5.2.2.4. Zrywanie ze wspólnikami  283

5.2.2.5. Manifestowanie sukcesu pedagogicznego personelu  284

5.2.2.6. Eksponowanie nowych kompetencji  286

5.2.2.7. „Księgowanie” zmiany  289

5.3. Strategie unikania i opóźniania powrotu do więzienia  293

5.3.1. Koncepcje wolności  293

5.3.1.1. Brak planu  294

5.3.1.2. Posiadanie planu  297

5.3.2. Nadrabianie straconego czasu  310

5.4. Partnerki życiowe Recydywistów oraz ich rola w rozwoju i hamowaniu kariery instytucjonalnej mężczyzn powracających do przestępczości  314

5.4.1. Ratowniczka  315

5.4.2. Terapeutka  318

5.4.3. Resocjalizatorka  321

5.4.4. Ofiara współczucia  322

5.4.5. Stabilizatorka  323

5.5.6. Zakładniczka  327

5.5.7. Wspólniczka  327

5.5.8. Facylitatorka  328

5.4.9. Destabilizatorka  329

5.4.10. Kobiety ze środowiska  329

5.4.11. ety współuzależnione  332

5.4.12. Kobiety lojalne i „kolejnej szansy”. Kobiety porzucone  334

5.4.13. Rodzaje relacji z kobietą w próbach zerwania z wizerunkiem Recydywisty  339

5.4.14. Rodzaje relacji z kobietą w procesie rozwoju Recydywy  341

Rozdział VI. Kontekst pedagogiczny i resocjalizacyjny procesu stawania się recydywistą i kariery instytucjonalnej 345

6.1. Wzory karier instytucjonalnych recydywistów w perspektywie pedagogicznych przesłanek prawno-społecznego systemu zapobiegania demoralizacji i przestępczości  345

6.2. Wizerunkowe gry Karierowiczów instytucjonalnych  356

6.2.1. Konstruowanie wizerunku Recydywisty w relacjach z innymi Karierowiczami w wymiarze problemów adaptacyjnych do warunków resocjalizacji więziennej i „drugiego życia” instytucji  357

6.2.2. Zarządzanie „regułami gry” więziennej resocjalizacji  368

6.3. Strategie powstrzymywania się Recydywistów przed powrotnością do przestępczości  373

6.4. „Kasowanie” tożsamości dewiacyjnej z perspektywy „nowej” pedagogiki resocjalizacyjnej  381

Zakończenie 387

Bibliografia 395

Od Redakcji 411