Święty Emeryk - ebook

Wstęp

Bohaterem prezentowanej biografii jest święty Emeryk, patron dziewictwa, władca nieznanego ludu Ruizorum oraz następca węgierskiego króla Stefana. Przedstawiono w niej większość istotnych wątków z jego krótkiego żywota. Wiele uwagi poświęcono edukacji i małżeństwu księcia, niewiarygodnej relacji o jego pobycie w Polsce, tajemnicy księstwa, nad którym dane mu było panować i okolicznościom śmierci. Ważne miejsce zajął również rozdział omawiający zagadnienie jego kultu w średniowiecznej Europie.

W niniejszej książce czytelnik nie znajdzie wielu stanowczych konkluzji. Nie będzie ona biografią bogatą w suche, niewymagające dodatkowego komentarza dane. Niemniej ze względu na rolę polsko-węgierskich kontaktów w dziejach naszego państwa i narodu, praca pozwalająca – nawet w ograniczonym stopniu – przybliżyć postać świętego Arpadowicza, posiada niewątpliwie pewną wartość.

Opublikowana w 1930 r. książeczka Adorjána Divéky¹ nie spełnia już takiej roli. Napisana barwnym językiem, bogata w liczne cytaty źródłowe przełożone na język polski stanowi przyjemną i ciekawą lekturę, temat traktuje jednak wybiórczo, zawiera też przestarzałe poglądy.I. Dzieciństwo i młodość

Hagiograf królewicza już na wstępie zaznaczył, iż: „Szlachetny książę Emeryk pochodził ze znakomitego rodu, jak cedr z Libanu, z rodu Świętego Stefana, pierwszego króla Węgier…”² . Z grona przodków Arpadowicza – oprócz wymienionego powyżej ojca – wypada wyliczyć na samym początku matkę – błogosławioną Gizelę (poślubioną Stefanowi około 996 r.), córkę księcia Bawarii Henryka Kłótnika i królewny Gizeli Burgundzkiej, a także siostrę świętego cesarza Henryka II. Jego dziadkiem od strony ojca był wielki książę węgierski Gejza, a babką Sarolta, o której niezwykłym usposobieniu wspominał Thietmar: „(…) żona , Biała Knegini, to znaczy w słowiańskim języku: piękna pani, używała trunków ponad miarę i ujeżdżała konno, jak rycerz. Raz nawet zabiła w przystępie gwałtownego gniewu jednego mężczyznę. Jej ręka, krwią skalana, lepiej by się jęła wrzeciona, a jej myśl szalona w cierpliwości winna by znaleźć ukojenie”³ . Warto również dodać, że pradziad księcia ze strony matki, Henryk I, był bratem cesarza Ottona I i synem króla Niemiec Henryka Ptasznika.

W oparciu o nieliczne wzmianki źródłowe przypuszcza się, iż królewicz posiadał rodzeństwo. Jego starszy – znany z imienia – brat Otto miał umrzeć za młodu. Imiona braci: Otton i Henryk (łaciński Emericus i węgierski Imre są jedynie zmodyfikowaną wersją tego imienia), byłyby wyrazem sojuszu niemiecko-węgierskiego. Stefan i Gizela nadali je swoim synom – jak można sądzić – przede wszystkim w celu uczczenia dwóch władców: Ottona III i Henryka II.

Na podstawie średniowiecznych przekazów należy wywnioskować, iż święty Emeryk odszedł z tego świata będąc młodzieńcem, jednakże dopiero w żywocie królewicza, który znamy z ukończonego w 1527 r. Kodeksu Érdy, podano datę jego narodzin: 1000 r. W XVIII w. György Pray i István Katona, opierając się na zaginionych obecnie brewiarzach, wyznaczyli ją na 1007 r. (książę zginął w 1031 r.; według źródeł, z których korzystali wymienieni historycy, był wówczas 24-latkiem). Trudno w takiej sytuacji rozstrzygnąć, która z propozycji – jeśli w ogóle którakolwiek z nich – jest właściwa.

Z podania przedstawionego w De bello Pannonico wynika, że książę narodził się w Białogrodzie w budynku zadedykowanej mu po kanonizacji świątyni. Do relacji tej wypada odnieść się w podobny sposób jak do zaprezentowanych powyżej tradycji, gdyż zarejestrowano ją dopiero na początku XVI w. i raczej powinno się ją uznać za patronimiczną legendę. Co ciekawe, zaśnięcie elekta w miejscu narodzin świętego Emeryka było jednym z ważnych składników rytu koronacyjnego, który obowiązywał podczas wyniesienia Ferdynanda Habsburga na króla Węgier w 1527 r.