Transplantologia praktyczna. Postępy w transplantologii. Tom 4 - ebook
Transplantologia praktyczna. Postępy w transplantologii. Tom 4 - ebook
Tematem wiodącym monografii są postępy i zmiany, jakie dokonały się w medycynie transplantacyjnej w przeciągu ostatnich lat. Dlatego dużo uwagi poświęciliśmy stosowaniu komórek macierzystych w terapii ludzi i wynikającym z tego potencjalnym zagrożeniom, korzyściom i problemom związanym z xenoprzeszczepami, postępom w przeszczepianiu nerek, wątroby, serca, trzustki a także rogówki. Poruszany był problem żywego dawstwa narządów, ale także problemy prawne towarzyszące pobieraniu narządów ze zwłok. Przedstawiono także nowe możliwości transplantologii wynikające z zastosowania udoskonalonych technik przechowywania narządów.
Kategoria: | Inne |
Zabezpieczenie: |
Watermark
|
ISBN: | 978-83-01-17544-3 |
Rozmiar pliku: | 8,4 MB |
FRAGMENT KSIĄŻKI
Dr n. med. Anna Barańska-Kosakowska
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Monika Bieniasz
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Jan Borzymowski
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Chmura
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Beata Chodór
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Dominika Dęborska-Materkowska
Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Piotr Domagała
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr n. med. Denis Dufrane
Department of Health Sciences, Institute for Experimental and Clinical, Experimental Surgery and Transplantation, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium.
Prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik
Klinika Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Bartosz Foroncewicz
Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Pierre Gianello
Department of Health Sciences, Institute for Experimental and Clinical, Experimental Surgery and Transplantation, Catholic University of Louvain, Bruksela, Belgia.
Prof. dr hab. n. med. Barbara Górnicka
Katedra i Zakład Anatomii Patologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Ryszard Grenda
Klinika Nefrologii, Transplantacji Nerek i Nadciśnienia Tętniczego, Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
Dr hab. n. med. Tadeusz Grochowiecki
Katedra i Klinika Chirurgii, Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. hum. Artur Gruszczak
Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Dr n. med. Tomasz Hrapkowicz
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Tomasz Hryszko
Klinika Nefrologii i Transplantologii z Oddziałem Dializ, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Dr n. med. Dariusz Jastrzębski
Katedra i Klinika Chorób Płuc i Gruźlicy, Śląski Uniwersytet Medyczny, Zabrze
Dr n. med. Olivier Julliard
Th. STARZL Abdominal Transplant Unit, Department
of Abdominal and Transplantation Surgery, Cliniques Universitaires St Luc, Université Catholique de Louvain, Brussels, Belgium
Dr n. med. Wojciech Karolak
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Piotr Knapik
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr hab. n. med. Ewa Kucewicz
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Artur Kwiatkowski
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Mieczysław Lao
Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr n. med. Jan P. Lerut
Th. STARZL Abdominal Transplant Unit, Department
of Abdominal and Transplantation Surgery, Cliniques Universitaires St Luc, Université Catholique de Louvain, Brussels, Belgium
Prof. dr hab. n. med. Jacek Manitius
Katedra Nefrologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Dr hab. n. med. Krzysztof Mucha
Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Michał Myśliwiec
Klinika Nefrologii i Transplantologii z Oddziałem Dializ, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Dr n. med. Paweł Nadziakiewicz
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Mariusz Niemczyk
Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Jerzy Nożyński
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Marek Ochman
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr hab. n. med. Jerzy Pacholewicz
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Szymon Pawlak
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Leszek Pączek
Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Roman Przybylski
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Wojciech Saucha
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Mgr biol. Mirosława Sioła
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik
Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Jerzy Szaflik
Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Mgr inż. chem. Marta Szewczyk
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Tadeusz Tołłoczko
Katedra i Klinika Chirurgii, Ogólnej, Naczyniowej i Transplantacyjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Mariusz Wielgórski
Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Jacek Wojarski
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr n. med. Elżbieta Woźniak-Grygiel
Pracownia Immunologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr hab. n. med. Michał Zakliczyński
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Prof. dr hab. n. med. Marian Zembala
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu
Dr hab. n. med. Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska
Katedra i Zakład Anatomii Patologicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Zieniewicz
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Sławomir Żegleń
Katedra i Oddział Kliniczny Kardiochirurgii i Transplantologii, Śląskie Centrum Chorób Serca w ZabrzuAuthors
Anna Barańska-Kosakowska M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Monika Bieniasz M.D., Ph.D.
Department of General and Transplant Surgery, Medical University of Warsaw, Poland
Jan Borzymowski M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Andrzej Chmura M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of General and Transplant Surgery, Medical University of Warsaw, Poland
Beata Chodór M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Dominika Dęborska-Materkowska M.D., Ph.D.
Department of Transplantation and Nephrology, Institute
of Transplantation, Warsaw Medical University, Poland
Piotr Domagała M.D., Ph.D.
Department of General and Transplant Surgery, Medical University of Warsaw, Poland
Denis Dufrane M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Health Sciences, Institute for Experimental and Clinical, Experimental Surgery and Transplantation, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium
Magdalena Durlik M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Transplantation and Nephrology, Institute of Transplantation, Warsaw Medical University, Poland
Bartosz Foroncewicz M.D., Ph.D.
Department of Immunology, Transplantology and Internal Diseases, Institute of Transplantation, Warsaw Medical University, Poland
Pierre Gianello M.D., Ph.D.
Department of Health Sciences, Institute for Experimental and Clinical, Experimental Surgery and Transplantation, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium
Barbara Górnicka M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Pathology, Warsaw Medical University, Poland
Ryszard Grenda M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Nephrology, Kidney Transplanatation and Hypertension, Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland
Tadeusz Grochowiecki M.D., Ph.D.
Associate Professor of Medicine, Department of General, Vascular
and Transplantation Surgery, Warsaw Medical University, Poland
Artur Gruszczak Ph.D.
Professor of Human Sciences, Institute of Political Science and International Relations of the Jagiellonian University, Cracow, Poland
Tomasz Hrapkowicz M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Tomasz Hryszko M.D., Ph.D.
Department of Nephrology and Transplantology with Dialysis Center, Medical University, Bialystok, Poland.
Dariusz Jastrzębski M.D., Ph.D.
Department of Pulmonary Diseases and Tuberculosis, Silesian Medical University of Zabrze, Poland
Olivier Julliard M.D., Ph.D.
Th. STARZL Abdominal Transplant Unit, Department
of Abdominal and Transplantation Surgery, Cliniques Universitaires St Luc, Université Catholique de Louvain, Brussels, Belgium
Wojciech Karolak M.D., Ph.D.
Department of Pulmonary Diseases and Tuberculosis, Silesian Medical University of Zabrze, Poland
Piotr Knapik M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Ewa Kucewicz M.D., Ph.D.
Associate Professor of Medicine, Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Artur Kwiatkowski M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of General and Transplant Surgery, Medical University of Warsaw, Poland
Mieczysław Lao M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Ophthalmology, Medical University of Warsaw, Poland
Jan P. Lerut M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Th. STARZL Abdominal Transplant Unit, Department of Abdominal and Transplantation Surgery, Cliniques Universitaires St Luc, Université Catholique de Louvain, Brussels, Belgium
Jacek Manitius M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Nephrology, Hypertension and Internal Medicine, Nicolaus Copernicus University in Toruń, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Poland.
Krzysztof Mucha M.D., Ph.D.
Associate Professor of Medicine, Department of Immunology, Transplantology and Internal Diseases, Institute of Transplantation, Warsaw Medical University, Poland
Michał Myśliwiec M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Nephrology and Transplantology with Dialysis Center, Medical University, Bialystok, Poland.
Paweł Nadziakiewicz M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Mariusz Niemczyk M.D., Ph.D.
Department of Immunology, Transplantology and Internal Diseases, Institute of Transplantation, Warsaw Medical University, Poland
Jerzy Nożyński M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Marek Ochman M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Jerzy Pacholewicz M.D., Ph.D.
Associate Professor of Medicine, Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Szymon Pawlak M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Leszek Pączek M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Immunology, Transplantology and Internal Diseases, Institute of Transplantation, Warsaw Medical University, Poland
Roman Przybylski M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Wojciech Saucha M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Mirosława Sioła M.A. (biol.)
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Jacek P. Szaflik M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Ophthalmology, Medical University of Warsaw, Poland
Jerzy Szaflik M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of Ophthalmology, Medical University of Warsaw, Poland
Marta Szewczyk M.Sc. (chem.)
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Tadeusz Tołłoczko M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of General, Vascular
and Transplantation Surgery, Warsaw Medical University, Poland
Mariusz Wielgórski M.D., Ph.D.
Department of Ophthalmology, Medical University of Warsaw, Poland
Jacek Wojarski M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Elżbieta Woźniak-Grygiel M.D., Ph.D.
Laboratory of Immunology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Michał Zakliczyński M.D., Ph.D.
Associate Professor of Medicine, Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Marian Zembala M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, Poland
Bogna Ziarkiewicz-Wróblewska M.D., Ph.D.
Associate Professor of Medicine, Department of Pathology, Warsaw Medical University, Poland,
Krzysztof Zieniewicz M.D., Ph.D.
Professor of Medicine, Department of General, Transplant and Liver Surgery, Medical University of Warsaw, Poland
Sławomir Żegleń M.D., Ph.D.
Department and Clinic of Cardiac Surgery and Transplantology, Silesian Center for Heart Disease, Zabrze, PolandSkróty
ADPKD – wielotorbielowatość nerek
APC – komórka prezentująca antygen
AR – ostre odrzucanie
AZA – azatiopryna
ChR – przewlekłe odrzucanie
CMV – cytomegalowirus
CNi – inhibitor kalcyneuryny
CsA – cyklosporyna A
CT – tomografia komputerowa
DGF – opóźniona czynność przeszczepu
EBV – wirus Epsteina Barr
EBM – medycyna oparta na faktach
ECD – dawca o rozszerzonych kryteriach
ESRD – schyłkowa choroba nerek
FSGS – ogniskowe segmentalne szkliwienie kłębuszków
GFR – wskaźnik filtracji kłębuszkowej
GKS – glikokortykosteroidy
GvHD – choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi
HBV – wirus zapalenia wątroby typu B
HCC – rak wątrobowokomórkowy
HCV – wirus zapalenia wątroby typu C
HGF – czynnik wzrostu hepatocytów
HHV – wirus opryszczki ludzkiej
HLA – ludzkie antygeny leukocytarne
HSV – wirus opryszczki pospolitej
HTx – transplantacja serca
IFN – interferon
IL6 – interleukina 6
IS – immunosupresja
KTx – transplantacja nerki
LC – chromatografia cieczowa
LT – transplantacja płuc
LTx – transplantacja wątroby
MELD – skala zaawansowania choroby wątroby
MMF – mykofenolan mofetilu
MS – spektrometria mas
MSC – komórki mezenchymalne pnia
PSi – inhibitor sygnału proliferacji
PTx – transplantacja trzustki
RBV – rybawiryna
TAC – takrolimus
TGFα – transformujący czynnik wzrostu
TMA – mikroangiopatia zakrzepowa
TNF – czynnik martwicy guza
WZWB – wirusowe zapalenie wątroby typu B
WZWC – wirusowe zapalenie wątroby typu C
VZV – wirus ospy wietrznej i półpaścaAbbreviations
ADPKD – autosomal dominant polycystic kidney disease
APC – antigen presenting cell
AR – acute rejection
AZA – azathioprine
ChR – chronic rejection
CMV – cytomegalovirus
CNi – calcineurin inhibitor
CsA – cyclosporine A
CT – computed tomography
CTS – Collaborative Transplant Study
DGF – delayed graft function
EBV – Epstein-Barr virus
EBM – evidence-based medicine
ECD – expanded criteria donor
ELTR – European Liver Transplant Registry
ESOT – European Society of Organ Transplantations
ESRD – end-stage renal disease
FSGS – focal segmental glomerulosclerosis
GFR – glomerular filtration rate
GKS – corticosteroids
GvHD – graft versus host disease
HBV – hepatitis B virus
HCC – hepatocellular carcinoma
HCV – hepatitis C virus
HGF – hepatocyte growth factor
HHV – human herpes virus
HLA – human leukocyte antigens
HSV – herpes simplex virus
HTx – heart transplantation
IFN – interferon
IL6 – interleukin 6
IS – immunosuppression
ISHLT – International Society for Heart and Lung Transplantations
KTx – kidney transplantation
LC – liquid chromatography
LT – lung transplantation
LTx – liver transplantation
MELD – model of end-stage liver disease
MMF – mycophenolate mofetil
MS – mass spectrometry
MSC – mesenchymal stem cells
OPTN – Organ Procurement and Transplantation Network
PDRI – pancreas donor risk index
PSi – proliferation signal inhibitor
PTx – pancreas transplantation
RBV – ribavirin
TAC – tacrolimus
TGFα – transforming growth factor alpha
TMA – thrombotic microangiopathy
TNF – tumor necrosis factor
UNOS – United Network of Organ Sharing
WZWB – hepatitis B
WZWC – hepatitis C
VZV – Varicella Zoster virusWstęp
Oddajemy w ręce czytelników kolejny, IV już tom Transplantologii Praktycznej. Podobnie jak poprzednio, monografia ta stanowi pokłosie Kursu Transplantologii Praktycznej, który został zorganizowany pod auspicjami Europejskiego Towarzystwa Transplantacyjnego (European Society for Organ Transplantation, ESOT). Zaproszenie do wygłoszenia wykładów na Kursie i napisania rozdziałów przyjęli znakomici lekarze, będący jednocześnie uznanymi autorytetami w swoich dziedzinach. Przedstawili poglądy i metody postępowania stosowane w najlepszych ośrodkach transplantacyjnych w Polsce, Niemczech i Belgii.
Tematem wiodącym monografii są postępy i zmiany, jakie dokonały się w medycynie transplantacyjnej w przeciągu ostatnich lat. Dlatego dużo uwagi poświęciliśmy stosowaniu komórek macierzystych w terapii ludzi i wynikającym z tego potencjalnym zagrożeniom, korzyściom i problemom związanym z xenoprzeszczepami, postępom w przeszczepianiu nerek, wątroby, serca, trzustki, a także rogówki. Poruszany był problem żywego dawstwa narządów, ale także problemy prawne towarzyszące pobieraniu narządów ze zwłok. Przedstawiono także nowe możliwości transplantologii wynikające z zastosowania udoskonalonych technik przechowywania narządów. W długoterminowej opiece nad pacjentem po przeszczepieniu niezwykle istotnym problemem jest właściwe dawkowanie leków immunosupresyjnych. Dlatego zasygnalizowaliśmy zmiany zachodzące w metodologii monitorowania poziomu tych leków. Nowoczesne metody są precyzyjne i powtarzalne, i dlatego są coraz powszechniej stosowane w świecie. Stosują je wszystkie laboratoria badające sportowców, a także np. laboratoria weterynaryjne oceniające występowanie xenobiotyków w moczu koni. Zatem wyrażamy nadzieję, że zbliża się czas, kiedy metody te znajdą zastosowanie także w medycynie klinicznej.
Pierwszy rozdział monografii jest poświęcony pamięci Profesora Jana Nielubowicza. To właśnie on razem z Profesorem Tadeuszem Orłowskim tworzyli polską transplantologię. Warto wspomnieć, że rok 2010 był rokiem rocznicowym, minęło bowiem 35 lat od powołania Instytutu Transplantologii, który obecnie nosi imię Profesora Tadeusza Orłowskiego.
Leszek Pączek
Bartosz Foroncewicz
Krzysztof MuchaRozdział 1 Wspomnienie o Profesorze Janie Nielubowiczu
A tribute to Professor Jan Nielubowicz
Tadeusz Tołłoczko
Abiit ad plures, non obiit
Odszedł do większości, ale pamięć o nim nie zaginęła
Abstract
All biographies of such charismatic personalities as Professor Jan Nielubowicz and especially such short notes in remembrance of their life and achievements constitute an art of both choice and exclusion. The contribution of Professor Nielubowicz to the development of Polish transplantology and to the international position of the Warsaw Transplantology Institute and Polish surgery was widely recognized during his lifetime and continues to be greatly appreciated in my country and abroad. Professor Nielubowicz was an authority whose prestige resulted from his unquestionable achievements in science, practice and teaching of medicine.
Personally, I perceive Professor Nielubowicz as a man of great intellect and intellectual courage, devoted to thought and thinking. His work was his passion, never treated as just means of gaining money. I am convinced that had Professor Nielubowicz become, say, a lawyer, a theologian, a historian, a psychologist or an agronomist, he would surely have become a professor,a distinguished scholar, scientist too and would have contributed to advances in those fields.
He was a great mind. Medicine can be learned, but Professor was a born doctor, a true Medicus Magnus.
Wstęp
My lekarze, na co dzień stykający się z nieuniknionymi prawami życia i śmierci, a więc czasu i wieczności, w sposób bardzo jaskrawy zdajemy sobie sprawę, że wszyscy musimy się jednak z tymi prawami pogodzić. Jedyną formą przezwyciężania śmierci jest pamięć, o której wiemy, że bez zasilania jest nietrwała, bo czas ma siłę unicestwiającą.
Wszelkie biografie tak potężnych osobowości jak Profesorów: Tadeusza Orłowskiego, Jana Nielubowicza czy Kazimierza Ostrowskiego, a tym bardziej krótkie o Nich wspomnienia, są sztuką zarówno wyborów, jak i wykluczeń.
Autorytet Profesora wynikał z jego niewątpliwych osiągnięć – naukowych, lekarskich i dydaktycznych. Mój osobisty obraz Profesora to przede wszystkim obraz człowieka wielkiego intelektu i myślowej odwagi. Profesor był przywiązany do myśli i myślenia, a nie do idei, zasad czy abstrakcji. Pracy nie traktował nigdy jako zajęcia wynikającego z potrzeby zarabiania pieniędzy, lecz jako pasję wypełniającą życie.
Wkład Profesora Jana Nielubowicza w rozwój polskiej transplantologii, świetności Instytutu Transplantologii oraz polskiej chirurgii jest powszechnie znany, dlatego skoncentruję się tylko na przedstawieniu jego osobowości. Zdaję sobie jednak sprawę, że i tak nie da się jego życia przedstawić w całości i ze wszelkich możliwych perspektyw. Wiele cennych myśli i zdarzeń istnieje tylko w pamięci jego uczniów, którzy z pewnością mogą mieć inny obraz osobowości Profesora. Stanowi to jeszcze jeden dowód, że była to osobowość bardzo bogata. Uwzględnić musimy też fakt, że duch czasu z okresu jego życia i działalności odleciał bezpowrotnie. Dlatego wiele wartości, które tworzył i którym z poświęceniem służył, zostało współcześnie zbanalizowanych lub skomercjalizowanych, i dlatego dla wielu mogą być one niezrozumiałe.
Chciałbym wspomnienie o Profesorze Janie Nielubowiczu przedstawić w czasie teraźniejszym, a nie w czasie zaprzeszłym i bezpowrotnie już dokonanym. Pragnąłbym przedstawić Profesora jako żywego człowieka, a nie jako spiżowy pomnik. Odczłowieczanie wielkich ludzi nadaje znamiona fałszu, na który sobie nie zasłużyli.
Ryc. 1.1. Profesor Jan Nielubowicz
Aczkolwiek, z założenia Stwórcy, Profesor jako człowiek był niedoskonały, to jednak jak mało kogo Stwórca obdarzył Go rozlicznymi talentami, które w sposób perfekcyjny pielęgnował, rozwijał i wykorzystywał. Niewątpliwie niezwykle bogata osobowość Profesora przekracza możliwości prostych rozpoznań i przekazów. Toteż sprowadzenie czyjegoś życiorysu do przedstawienia faktów, wyliczenia zajmowanych stanowisk z precyzyjnym podawaniem dat i otrzymanych odznaczeń zupełnie nie dowodzi, że postać ta miała do tego duchowe, intelektualne, osobowe i moralne kwalifikacje. Oznacza to, że nawet autorzy takich biografii nie są w stanie dopatrzyć się wartości cechujących prezentowane osoby. A tylko w ten sposób gorliwcy, odczytują i interpretują formularze personalne.
Wszystkie stanowiska, które Profesor piastował, wszystkie zaszczyty i honory, które uzyskał, wynikały wyłącznie z jego kwalifikacji i zasług. Osobowość Profesora i jego życiowa droga przerastały dominujący w tamtych czasach „peerelowski konformizm i koniunkturalizm”.
W nieformalnych rozmowach o Profesorze w używano nagminnie określenia: „On to ma głowę”. Ja powiedziałbym raczej: „Tak, On to ma głowę, i do tego osadzoną na kręgosłupie”.
Podczas jednej z kolejnych zmian politycznej pogody, ale nie klimatu i związanych z tym ideologicznych rozterek i zawirowań, Janusz Wałaszewski, wówczas jeszcze doktor nauk medycznych, przykleił na drzwiach wejściowych do gabinetu Profesora, zdobytą zapewne w przedszkolu, nalepkę przedstawiającą chłopczyka z wyrysowanym na ciele kręgosłupem i napisem „Jasiu, trzymaj się prosto!”. Nie były to czasy sprzyjające otwartej interpretacji tego wydarzenia. Profesor jednak zadowolenia swego nie ukrywał. Nie pamiętam okoliczności, w jakich nalepka ta została usunięta, ale wisiała długo.
1.1. Osobisty obraz
Mój osobisty obraz Profesora to przede wszystkim obraz człowieka wielkiego intelektu. Często powtarzaną dewizą Profesora było: „myśl mądrze i czyń dobro”. Przekonany jestem, że dobro które czynił, nie wynikało jednak nigdy z chwilowego nastroju, czy emocji. Myślę, że był to zawsze akt intelektualny, wynikający ze świadomości sensu i celowości czynienia dobra i tworzenia postępu.
We wczesnym okresie swojej pracy Profesor poważnie zachorował i mówił później, że gdyby nie mógł ze względów zdrowotnych poświęcić się chirurgii, to wybrałby radiologię. Jest rzeczą zupełnie oczywistą, że umysł człowieka ma skłonność do kierowania się tym, co lubi. Profesor natomiast lubił to, co było owocem jego myślowego procesu. Odnoszę też wrażenie, że dla Profesora ważniejsze było to, co myśli i jak intelektualnie ocenia swoje uczucia, niż to, co to uczucie wyraża. A w swoim myśleniu był logiczny, choć oczywiście nie bezbłędny. Myślę, że w życiu zawodowym nawet jego marzenia były intelektualnie dopracowane.
Kiedyś, chorując na grypę, przez tydzień nie przychodziłem do Kliniki do pracy. W piątek, czując się wyraźnie lepiej, poszedłem na koncert do filharmonii. Pierwszą napotkaną osobą był oczywiście Profesor. Poczułem się bardzo zakłopotany i speszony. W poniedziałek, myjąc się do operacji, Profesor spytał: „jak ci się podobał koncert?”. Odpowiedziałem, że Czajkowski jest moim ulubionym kompozytorem. „To niedobrze, to bardzo niedobrze” – powiedział Profesor – „jesteś sentymentalny!”.
1.2. Silicon Valey
Już po śmierci Profesora przeczytałem gdzieś dekalog cnót Doliny Krzemowej wręczany przez niektóre tamtejsze instytucje swoim pracownikom. Jak wiadomo, Silicon Valley stała się symbolem naukowego i technologicznego postępu. Uświadomiłem sobie, że Profesor w zasadzie ten dekalog już wcześniej realizował. A oto jak interpretuję ten dekalog w odniesieniu do Osoby Profesora.
Ryc. 1.2. Uczniowie Prof. Tadeusza Butkiewicza; od lewej: dr Boleslaw Marzinek, doc. Zdzisław Łapiński, doc. Jan Nielubowicz, dr Jozef Miller
I. Bądź uczciwy, ufaj innym i wzbudzaj zaufanie
Postać uczonego odbierana jest w dwóch aspektach – poznawczym i etycznym. Zawsze twierdził, że do naczelnych powinności lekarza należy zdobyć zaufanie, bo chorzy w ocenie ryzyka operacji miotają się między strachem a zaufaniem. Zaufanie zaś rodzi współdziałanie. Na zaufanie trzeba zapracować „czystymi rękoma”.
Z oceny całokształtu działalności Profesora można wysnuć wniosek, że kompetencje zawodowe, a zwłaszcza myślowe, uznawał za istotny element zawodowej moralności.
II. Kwestionuj autorytety
Nie był autorytetem mianowanym. Autorytet Profesora wynikał z jego naukowych, lekarskich i dydaktycznych osiągnięć. Tu przypomina mi się stwierdzenie Leonarda da Vinci: „Kto powołuje się na autorytet, ten korzysta z pamięci, a nie rozumu”.
Dominująca osobowość Profesora nadawała jednak znamiona paternalistycznego stosunku do kręgu związanych z nim osób. Niewątpliwie z tytułu swej wiedzy i stanowiska musiał podejmować decyzje w sposób autorytarny, jednakże odmienność opinii nie wiązała się z jakimkolwiek „niebezpieczeństwem”, a znana jest przestroga, że posiadanie racji w odniesieniu do opinii czy decyzji autorytetu stanowi poważne zagrożenie.
III. Wyrażaj swoje poglądy oraz idee w sposób konstruktywny
Profesor zawsze poszukiwał konstruktywnych rozwiązań. Żył i działał w okresie niespotykanej ekspansji nauki i jej praktycznych zastosowań. W działalności Profesora, a przez to i w pracy wszystkich asystentów, trudno byłoby oddzielić działalność naukową, dydaktyczną i lekarską. W prowadzonej przez Profesora Klinice działalność naukowa, wchodziła w codzienność. Toteż dla niego nauka była zawsze tylko środkiem a nie celem. Żył też pełnią lekarskiego, akademickiego życia, uzyskując dwukrotnie zaufanie środowiska akademickiego wyrażone poprzez wybór na stanowisko rektora. Pracy nie traktował nigdy jako wynikającej z konieczności zarabiania pieniędzy, lecz jako pasję wypełniającą życie. Pieniądze nigdy nie były celem ani miarą sukcesu własnego, ani cudzego. Nie były też miarą wartości człowieka. Profesor nie dyskutował na temat bytowych czy finansowych problemów swoich współpracowników.
IV. Unikaj biurokracji
W okresie pozorowanej demokracji, suwerenności, niepodległości, sprawiedliwości, naukowej aktywności i pozornego finansowania, Profesor całkowicie odrzucał tę grę pozorów i nie trwonił energii własnej i swoich współpracowników na działania czysto spektakularne.
Wypowiedzi Profesora w sprawie biurokracji, z którą nie zawsze dawał sobie radę, można by wyrazić krótko, cytując tzw. prawo Robinsona: „W biurokracji awansuje się za działalność, nie za wyniki”.
V. Spodziewaj się zmian i podejmuj ryzyko
Profesora cechowała cnota długomyślności i perspektywicznego patrzenia na życie. Podejmowane ryzyko było jednak zawsze intelektualnie kontrolowane. Profesor odznaczał się niezwykłym darem spostrzegania problemów i rzeczy powszechnie przeoczanych. W lot chwytał i precyzyjnie formułował również wypowiadane przez asystentów myśli. Odznaczał się też darem dostrzegania ukrytych nieraz uzdolnień i predyspozycji swoich uczniów i współpracowników, którym powierzał odpowiednie zadania.
Poza naukowym i chirurgicznym ryzykiem trzeba też pamiętać, że istniało wówczas również ryzyko mówienia prawdy, a nawet myślenia. Ale powszechnie znana jest też złośliwa fraza, że: „szef nigdy się nie myli – szef tylko podejmuje ryzyko”.
VI. Bądź twórczy i szukaj innowacyjnych rozwiązań
Profesor był przywiązany do myśli i myślenia, a nie do idei, zasad i abstrakcji. Cechował go zawsze proces borykania się z myślą i refleksją. Był pierwszym w Polsce mistrzem myślenia patofizjologicznego w chirurgii, rozumianym jako ciągłe poszukiwanie nowego wyzwania i jako metody nadającej chirurgii naukowe oblicze. Na tej podstawie oparte było właśnie poszukiwanie i wyjaśnianie klinicznych problemów. Za swoją powinność, jako człowieka nauki, uważał troskę o należyty poziom dyscypliny, którą uprawiał, dlatego też w sposób oczywisty wpływał na współczesny mu kształt polskiej chirurgii.
Ryc. 1.3. Ostatnia odprawa poranna przed odejściem Prof. T. Butkiewicza na emeryturę; w pierwszym rzędzie od lewej siedzą: dr Teresa Aleksandrowicz, doc. Zdzisław Łapiński, dr Wanda Więckowska, dr Tadeusz Tołłoczko, doc. Jan Nielubowicz, dr Bolesław Marzinek
Nil est in homine bona mente melius – nie ma nic lepszego nad ludzki umysł. To powszechnie znane już motto nie było tylko ornamentem przy wejściu do Kliniki. To była dewiza, która obowiązywała nas wszystkich i zgodnie z nią kształtowane były osobowości wszystkich pracowników Kliniki.
VII. Uznawaj popełnione błędy i wyciągaj z nich wnioski
Profesor był gotowy do rewizji własnego spojrzenia. Nie przypominam sobie wprawdzie programowej dyskusji na temat błędu, natomiast były liczne dyskusje na temat popełnianych błędów. W klinice raz w miesiącu odbywały się tzw. zaduszki, tj. omawianie zgonów. Na tej podstawie wyciągam dwa wnioski: że Profesor odróżniał błąd od winy i że zwalczał błąd a nie osobę. Jakże znacząco odmienne jest to spojrzenie propagowane przez niektórych ówczesnych i współczesnych dziennikarzy, dla których błędu może nie być, ale bywa zapotrzebowanie na winnego. Zdawać jednak sobie musimy sprawę z tego, że chirurdzy mogą popełniać błędy, których nawet nie dostrzegają. Na podstawie przebiegu tych posiedzeń ja sam doszedłem do wniosku, że o „czystym błędzie” popełnianym przez człowieka można mówić tylko w rachunkach. Ktoś, kto się myli w dodawaniu i odejmowaniu, popełnia oczywisty błąd.
Pozwolę sobie na jeszcze jedno skojarzenie. W celi więziennej Konrad z III części Dziadów, w swej skardze do Boga i na Boga, rzuca Panu Bogu wyzwanie:
„A Ty jak zawsze
mądrze rządzisz,
mądrze sądzisz
i mówią, że Ty nie błądzisz…”
Wprawdzie uznaje on boską mądrość i sprawiedliwość, jednak równocześnie wyraża wątpliwość, czy są one związane z nieomylnością.
VIII. Współdziałaj z innymi i przyczyniaj się do budowania zespołu
Profesor był twórcą szkoły chirurgicznej. Przykładał wielką wagę do samoorganizacji. Wychował 20 samodzielnych pracowników nauki. Niezwykłą rolę w procesie wychowawczym odgrywał osobisty przykład, którym wpajał przekonanie i wiarę w ogromną wartość pracy, a zwłaszcza intensywnej pracy myślowej.
Już w latach 60. XX wieku, jeszcze w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie, w środy, od godziny 17 do 19, Profesor choć przebywał wtedy w swoim gabinecie, był dla nikogo niedostępny, bo w tym czasie przygotowywał się do czwartkowego wykładu dla studentów.
Niewątpliwie umiał zorganizować i kierować pracą zespołową, co przyczyniało się do osiągnięć zespołowych i jego osobistego sukcesu. Miarą sukcesu zawodowego była zawsze wartość praktyczna prowadzonych prac naukowych znajdujących zastosowanie w chirurgicznej metodyce niesienia pomocy chorym.
IX. Zależnie od potrzeby bądź równie dobrym szefem co podwładnym
W rok po przejęciu funkcji kierownika Kliniki spotkałem Profesora wychodzącego ze szpitala i zmierzającego do tramwaju. Podczas krótkiej, przypadkowej rozmowy w tramwaju stwierdził, że z pewnością odniesie na tym stanowisku sukces, ponieważ jak się wyraził: „...w niedzielę dosłownie wszyscy asystenci przychodzą do swoich chorych”. Przypomnę, że soboty były wówczas pracujące. Rozmowa była tak pasjonująca, że podwiozłem tramwajem Profesora aż do jego domu, a wracając, byłem zamyślony do tego stopnia, że gdy ocknąłem się, byłem ponownie na przystanku przy naszym Szpitalu.
Ryc. 1.4. W pierwszą rocznicę objęcia przez doc. Jana Nielubowicza funkcji Kierownika I Kliniki Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie w Szpitalu im. Dzieciątka Jezus przy ul. Nowogrodzkiej 59
Zdawał sobie sprawę, że sukces zależy od zespołu. Obrazowo mówił, że sam nie jest żadnym trenerem, lecz kapitanem biorącym udział w grze swojej klinicznej drużyny. Ze względu na ogrom zajęć, obowiązków i niezwykłą pracowitość, uznać go można było jako energetyczny fenomen. Dzięki swojej konsekwencji był bardzo skuteczny w działaniach.
X. Traktuj klientów jak współpracowników, a współpracowników jak siebie samego
Profesora cechowała umiejętność rozpoznawania jakości, talentów, ludzi i problemów. Życie pojmował jako przestrzeń wypełnioną powinnościami i dlatego pozostawił po sobie olbrzymi dorobek naukowy, stworzoną przez siebie naukową szkołę chirurgiczną i wielką rodzinę uczniów.
Po przejściu z Kliniki do Szpitala Miejskiego poprosiłem Profesora o radę w sprawie „polityki personalnej” w odniesieniu do asystentów. Profesor doradził realizację teorii „zwiędłego liścia”. Jak ktoś nie umie lub nie chce pracować, to sam zwiędnie i spadnie – brzmiała odpowiedź. Tym razem w ocenie a posteriori Profesor się mylił, bo nie uwzględnił jednak pozamerytorycznych, administracyjno-politycznych wpływów.
Wyrażę przekonanie, że Profesor, nie znając zapewne tego dekalogu Silicon Valley, starał się spełniać wyszczególnione tu przykazania.
1.3. Rozmowy po wykładzie
Ośmielę się wspomnieć, że po moim wykładzie podczas połączonej inauguracji roku akademickiego Akademii Medycznej i Uniwersytetu Warszawskiego w 1999 roku, w Audytorium Maximum przy Krakowskim Przedmieściu, zostałem zaszczytnie wyróżniony zaproszeniem na spotkanie i rozmowę z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej Panem Aleksandrem Kwaśniewskim, Księdzem Prymasem Józefem Glempem, w ich siedzibach oraz przez Profesora Jana Nielubowicza w jego pokoju „na Banacha”. Rozmowę z Profesorem przerwała zbliżająca się noc. Odwiozłem Profesora do domu – tym razem samochodem.
Powtórzę też z owego wykładu inauguracyjnego bardzo znamienną wypowiedź Profesora. Podczas jednej ze zwykłych, codziennych, przypadkowych rozmów nauczyciela z uczniem w okresie gdy wystrzelono pierwszy sputnik (a było to wówczas wielkie wydarzenie), Profesor Nielubowicz zapytał mnie jako przypadkowo napotkaną osobę: „Czy wiesz, dlaczego sputniki latają?” – ??? – „Bo ogrom myśli ludzkiej zawarty został w małej przestrzeni”. Tego typu przypadkowo rzucane myśli nie mogły pozostać bez wpływu na mentalność jego uczniów.
W wielowątkowej dyskusji, zainspirowanej poruszonym przeze mnie podczas wykładu problemem „nadziei”, odniosłem wrażenie, że Profesor uważa nadzieję za odrębną wartość, ale jednak „wartość pozamyślową”. Zgodzliśmy się, że nadzieja jest istotną siłą, jednakże często odzwierciedlającą tylko życzenie lub marzenie. I rzeczywiście. Jak się okazuje, nadmiar nadziei może niekiedy tylko rozczarować.
W dalszej, „pozazawodowej” części rozmowy wśród wielu tematów poruszyłem złożoność problemu przypadku i szczęścia w życiu. Odpowiedź Profesora streściłbym następująco: „Szczęście to ja miałem, ale musiałem na nie ciężko zapracować”.
1.4. Rektorzy
Poza codziennym kontaktem nauczyciela ze swoimi uczniami, w moim życiu bywały sytuacje szczególne. Jedna z nich pochodzi z okresu rektorskiej kadencji Profesora, a mojej jako prorektora. Któregoś dnia Profesor powiedział mi: „Tadziu, to dobrze, że przeistoczyłeś się z asystenta w prorektora. Dojrzałeś do samodzielności i ja ci ufam”. Od tego dnia wszelkie rozmowy w rektoracie, poza załatwianiem bieżących spraw, odbywały się nie przez biurko, ale przy okrągłym stoliku.
Bywały sytuacje szczególne. Jedna w pierwszych dniach stanu wojennego. Wstrzymanie zajęć dydaktycznych w uczelniach i szkołach. Widmo niepewności, beznadziejności z tysiącem wątpliwości prawnych, moralnych, obyczajowych, akademickich. Któregoś dnia późnym wieczorem po załatwieniu bieżących spraw, siedząc przy wspomnianym okrągłym stoliku, Profesor z aktorską intonacją i dykcją z Dziadów Mickiewicza zwrócił się do mnie „Co to będzie? Co to będzie?”.
Ryc. 1.5. Prof. J. Nielubowicz z następcami na stanowisku Kierownika Kliniki Chirurgii Naczyń i Transplantologii w Centralnym Szpitalu Klinicznym Akademii Medycznej w Warszawie przy ul. Banacha 1A. Prof. Jacek Szmidt (po lewej) i Prof. Tadeusz Tołłoczko (po prawej)
Powiedziałem wówczas: „Panie Profesorze, właśnie zastanawiałem się, co myśleli i jak działali rektorzy Uniwersytetu Wileńskiego podczas zaborów. Przecież Nowosilcow pisał do carycy Katarzyny, że na Uniwersytecie panuje «nieszczęsny duch polski»”. Profesor przerwał mój wywód: „Ja wiem, co oni myśleli. Myśleli i działali tak, aby za wszelką cenę polska młodzież, polscy studenci mogli się uczyć, i aby mogła rozwijać się myśl w głowach Polaków poprzez nieprzerwaną pracę naukową. Uczelnia musi nieprzerwanie kształcić i pracowników, i młodzież”.
„Za wszelką cenę?” – spytałem ze zdziwieniem. „Tak, za wszelką cenę, bo taki jest nasz obowiązek”. Po chwili dodał: „No może, prawie za wszelka cenę”. „No dobrze, ale gdzie jest granica, przy której trzeba będzie powiedzieć non possumus!”? – spytałem. Odpowiedział – „Tego jeszcze nie wiem. Ale pamiętaj, że Kardynał Wyszyński, kiedy użył tego określenia, wiedział, że granica istnieć musi. Jednak też nie określił precyzyjnie jej przebiegu”.
Ta prozaiczna w swej istocie myśl była wyrazem wielkiej mądrości i odpowiedzialności Profesora. Myślę, że niestety ten tok rozumowania obcy jest niektórym współczesnym lustratorom. Zrozumiałem wówczas, że nie wystarczy być inteligentnym. Nade wszystko trzeba być mądrym i uczciwym. Nauka jest uporządkowaną wiedzą, a mądrość jest ładem życia (Immanuel Kant).
1.5. Amicus Plato, Amicus Socrates, sed magis amica veritas (Arystoteles)
Nic nie ujmę Profesorowi z jego osobowości, mądrości i poświęcenia, jeśli powiem, że stosunkowo łagodne przejście Akademii przez okres stanu wojennego i Akademia, i Profesor zawdzięczają przede wszystkim zmarłemu niedawno komisarzowi wojennemu Panu płk. dr. Tadeuszowi Fronczakowi. Ani Profesor jako rektor, ani ja, jako prorektor ds. kadrowych, pomimo wielkich wysiłków i starań, rozmów, apeli, telefonów, wizyt mających nawet tylko formalne znaczenie, nie posiadaliśmy praktycznie żadnej executive power – decyzyjnej władzy. Kto się liczył z władzą, która była skazana na wysoce prawdopodobne usunięcie? Pisaliśmy te pisma, które uważaliśmy za konieczne. Składaliśmy przeróżne wizyty, jak się okazało daremne, a on – Pan płk. dr Fronczak – sprawy te załatwiał.
W okresie stanu wojennego (polegam tu na swojej pamięci) odwołanych zostało 14 zespołów rektorskich, kilkunastu prorektorów i kilku dziekanów. Pracowaliśmy w atmosferze zagrożenia natychmiastowym odwołaniem. Na korytarzu padały skierowane do mnie pytania – czy jesteśmy już spakowani. Tak prawdę mówiąc, to byliśmy przygotowani do wyprowadzenia nas z rektoratu w każdym momencie. Wezwany do ministerstwa z żądaniem anulowania zgody na wyjazd jednego z kolegów do USA, kiedy odmówiłem, stwierdzając, że nie posiadam uprawnień ani do wyrażania zgody na wyjazd ani na jej cofnięcie na podstawie kryteriów politycznych, pan minister zakończył posłuchanie, a właściwie przesłuchanie słowami, że: „władza zupełnie nie ma do mnie zaufania, ale i tak dni nasze są policzone”. Świadkiem rozmowy była Pani prof. B. Rafałowska, przedstawicielka kierownika Kliniki.
Jeszcze jeden szczegół bezpośrednio ilustrujący osobowość Profesora. Wezwany zostałem na posiedzenie do ministerstwa. Padało wiele oskarżeń pod adresem władz uczelni. Pamiętam dokładnie jedno stwierdzenie, że „wyniki kontroli NIK nie zostały politycznie wykorzystane”.
Zrozumiałem wówczas, po co tak naprawdę istnieje NIK. Myśl ta powróciła do mnie raz jeszcze, już w okresie mojej rektorskiej kadencji. W miarę narastających oskarżeń spodziewać się można było, że za chwilę padnie wniosek o odwołanie rektora z jego zespołem. W kulminacyjnym punkcie zabrał głos płk. dr Fronczak, mówiąc (cytuję z pamięci): „Chcecie odwołać Nielubowicza – czyście zwariowali? Będziecie mieli następnego po Samsonowiczu cierpiętnika . To dopiero on wam pokaże, jak można cierpieć. Co tam Samsonowicz”. Był to argument nie do odrzucenia. Nikt mnie potem jednak nie pytał, czy się rozpakowaliśmy.
1.6. Koniec epoki
Śmierć Profesora oznaczała koniec pewnej epoki, którą współtworzył i rozwijał. I w ten sposób ukształtował naszą współczesność. Pozostały jednak na trwałe wartości, które reprezentował. Z wielkiej ich mnogości wymienię tu tylko potężną intelektualną perfekcję, wartość deficytową we współczesnych czasach. Profesor odznaczał się też wyjątkową biegłością i zręcznością w pracy intelektualnej. Nigdy nie dostrzegłem, ażeby tok myślenia i rozumowania Profesora przebiegał wg metody wishful thinking.
Myślę, że dominującą cechą osobowości Profesora była potęga jego rozumu, i wyrażam tu swoje wrażenie i swoją opinię, że nic się u niego nie działo w sferze podświadomości. Na to nie było miejsca. Ożywiała Go zawsze pasja poszukiwania. Był bezkompromisowy a przy tym nigdy nie reagował emocjonalnie – nic dziwnego, że nie musiał podobać się każdemu. Wielokrotnie miałem wrażenie, że uzewnętrzniane emocje były jednak i tak pod pełną kontrolą.
1.7. Człowiek szczęśliwy
Z pewnością Profesor czuł się człowiekiem szczęśliwym, choćby z tytułu spełnienia swojej życiowej pasji, aczkolwiek, jak sam mi w ostatnich naszych rozmowach mówił, bardzo wielu zamierzeń nie udało mu się zrealizować. Jest to zresztą los wielkich osobowości, które nigdy nie spoczywają na laurach. Był też z pewnością człowiekiem szczęśliwym, tym rodzajem szczęścia, jakie daje satysfakcja ze spełnienia się w zawodzie, który wybrał i umiłował, i któremu się poświęcił dosłownie do ostatniego dnia swego życia. Osiągnął bowiem niezaprzeczalny sukces w pracy. Sukces doceniony zarówno w kraju, jak i zagranicą.
1.8. Aktor
Trochę cierpko mówiło się, że Profesor jest wielkim aktorem, ale niewątpliwie nim był. Odegrał wiele pierwszoplanowych ról, ale równocześnie był też wielkim reżyserem realizującym własny scenariusz napisany według własnych przemyśleń i kryteriów. Sam był autorem własnego sukcesu, dokładnie przez siebie przemyślanego, zaplanowanego i zrealizowanego z wielkim osobistym poświęceniem, oraz z pełnym wykorzystaniem wszystkich swoich talentów, uzdolnień i możliwości.
1.9. Trwały ślad
Jak każdy człowiek, a zwłaszcza jak każda wielka osobowość, dążył do pozostawienia po sobie trwałego śladu przy pełnej świadomości nieuniknionego procesu przemijania. Pozostawił dla potomności bardzo dokładnie i w szczegółach opracowany wykaz swych prac i dokonań. Jest to imponującą lista. Każdy człowiek ma w swoim życiu własne zadania do spełnienia. Życiową próbę wartości człowieka, która przypadła Profesorowi, można z pewnością nazwać misją. Życie należy też rozumieć jako „istnienie dla”. Są bowiem takie wartości, „dla” których warto jest życie poświęcać. Tymi wartościami dla Profesora były medycyna, nauka i dydaktyka. Wartości te traktował jako równoważne. Ich wspólnym mianownikiem była zawsze myśl.
Podsumowanie
Sylwetka Profesora pozostanie w naszej pamięci jako symbol wielkiej świetności chirurgii polskiej. Był człowiekiem nie tylko wybitnie inteligentnym, ale i mądrym. Medycyny można się nauczyć – lekarzem trzeba się urodzić. I choć przekonany jestem, że gdyby Profesor został np. prawnikiem, teologiem, historykiem, psychologiem czy agronomem, to z pewnością również zostałby profesorem i również przyczyniłby się do wielkiego postępu w tych dziedzinach. Była to bowiem wielka umysłowość.
Wybrał jednak medycynę.
Wybrał chirurgię.
Profesor lekarzem się urodził.
Był to: Medicus Magnus