Uczeń z zespołem Aspergera - ebook

Wstęp

Specjalista psycholog, pedagog lub nauczyciel pracujący czy to w poradni czy w szkole ogólnodostępnej, z jednym podopiecznym czy z liczną klasą, mający większe lub mniejsze doświadczenie w pracy z tzw. trudnym uczniem, może nie wiedzieć, w jaki sposób dotrzeć do dziecka z zespołem Aspergera (dalej w skrócie: ZA). Jak mu pomóc i jak pracować, aby osiągnąć satysfakcję ze skutecznego wspierania go oraz obserwować czynione przez niego postępy?

Trzeba pamiętać o tym, że każde dziecko ze zdiagnozowanym ZA jest inne. Nie ma takich samych dzieci i z takim samym natężeniem objawów. Każde dziecko z tym syndromem zachowuje się inaczej – w zależności od dnia, pory roku, humoru, zainteresowań lub podejścia do niego.

Co zrobić, aby osiągnąć w miarę możliwości sukces pedagogiczny? Oto pytanie, na które postaram się w tej książeczce jasno odpowiedzieć. Nie zamierzam pouczać i mówić, co wolno, a czego nie, jeżeli chodzi o podejście do dziecka z ZA. Chcę jedynie przybliżyć w przystępny sposób jego sylwetkę, a także zachęcić do skorzystania z prostych wskazówek dotyczących tego, jak można z sukcesem pracować z takim podopiecznym.

Niniejsza publikacja skierowana jest do tych wszystkich, którzy chcą wzbogacić swoją wiedzę na temat funkcjonowania dziecka z ZA – przede wszystkim do nauczycieli ze szkół ogólnodostępnych na różnych szczeblach nauczania, ale także ze szkół integracyjnych i specjalnych, mimo że dzieci z tym zaburzeniem trafiają do nich zdecydowanie rzadziej, a właściwie nigdy. Wprawdzie skupiam się tu na dziecku z ZA jedynie przez pryzmat nauczyciela, to jednak zachęcam również do lektury rodziców oraz tych, dla których los takiego dziecka nie jest obojętny oraz mają ochotę pogłębić i usystematyzować swoją wiedzę na ten temat.

Z doświadczenia wiem, że termin „zespół Aspergera” jest czymś nowym i wciąż przerażająco brzmiącym pojęciem nawet dla specjalistów, którzy do tej pory nie musieli zapoznawać się z tą tematyką. Tak nie musi być.

Podejmując próbę zainteresowania środowisk nauczycielskich problemami tej grupy uczniów, mam na uwadze to, że pojęcie to w ciągu ostatnich kilku lat stało się tematem niezmiernie modnym i głośnym. Zatem należy się spodziewać, że dzieci z diagnozą zespołu Aspergera będzie systematyczne przybywać, o ile już tak się nie dzieje. Dlatego też wiedza nauczycieli i wszystkich specjalistów z tej dziedziny musi się poszerzać, ponieważ dobrze funkcjonujące dziecko dotknięte tą jednostką chorobową nie musi być uczniem szkoły integracyjnej. Takie dziecko trafia bardzo często do szkoły ogólnodostępnej, w której realizuje się rzecz jasna ten sam materiał i tę samą podstawę programową, jaką są objęci jego zdrowi rówieśnicy, jedynie metody kształcenia są dostosowane do jego niepełnosprawności. To z całą pewnością trudne wyzwanie przy założeniu, że w klasie, oprócz jednego dziecka z ZA, nauczyciel ma jeszcze wielu innych podopiecznych, również potrzebujących wsparcia, tyle że w innym, znacznie mniejszym niekiedy zakresie.

Nauczyciele znajdą w tej książeczce dużo praktycznych wskazówek do pracy z tym uczniem – czasami stwarzającym problemy, ale i zazwyczaj bardzo zaskakującym i inteligentnym. Trzy pierwsze rozdziały to tak naprawdę kolejne osiowe objawy charakterystyczne dla zespołu Aspergera. W czwartym zaprezentowano metody terapii dzieci z ZA. Łącznie dają na tyle szeroką, pogłębioną wiedzę, że praca z takim dzieckiem nie będzie wyzwaniem niemożliwym do podjęcia, ale przyjemnym obowiązkiem. Aby żyć w zgodzie z własnym sumieniem i mówić sobie co wieczór, że potrafi się współpracować z uczniem cierpiącym na to zaburzenie, należy najpierw dobrze go poznać, oswoić z jego „dziwactwami” i zaprzyjaźnić. Życzę miłej i pomyślnej pracy ze swoim niezwykłym podopiecznym z ZA.

Ogólna charakterystyka dziecka z zespołem Aspergera

Jeżeli uczeń wydaje się dość „dziwny”, ponieważ:

• ma trudności z komunikowaniem się z innymi, z nawiązaniem i podtrzymaniem konwersacji;

• nie lubi nawiązywać kontaktów z rówieśnikami i nie chce się z nimi bawić;

• przejawia specyficzne zainteresowania i niebanalne zachowania;

• jest niegrzeczny, czasami wręcz agresywny, uparty i lubi postawić na swoim;

• nie przyswaja i nie przestrzega podstawowych norm społecznych, mimo wielokrotnego tłumaczenia ich;

• jest nadmiernie nieśmiały i ma charakter samotnika;

• nie przewiązuje wagi do własnego wyglądu;

• pozbawiony jest poczucia humoru lub bawią go sytuacje niezrozumiałe dla innych;

• nie interesują go problemy bliskich i nie przejawia empatii;

• nie zwierza się, nie opowiada o sobie – jaki jest, co czuje, co lubi itp.;

• nie cierpi rywalizacji na lekcjach W-F-u, różnego rodzaju gier zespołowych, sztafet, wyścigów;

• denerwują go różnego rodzaju rzeczy, osoby i sytuacje – nie rozumie ich;

• w ogóle stworzyłby cały świat po swojemu i na swoich prawach;

• czasami jest niezgrabny, żeby nie powiedzieć, iż niezdarny;

• nie ma poczucia zagrożenia, odległości czy wysokości;

• często zatyka uszy, kiedy koledzy za głośno rozmawiają, lub wręcz przysuwa ucho do głośnika w czasie akademii czy wystepów klasowych;

• nie lubi niektórych, wydawałoby się oczywistych potraw – ich zapachu, koloru, wyglądu czy konstrukcji;

• nie chce być dotykany czy głaskany przez nauczycieli i rówieśników, nie przepada za przebywaniem w tłumie;

• po prostu jest zajęty sobą, swoimi zainteresowaniami, ocenia świat ze swojego punktu widzenia;

• jest nadmiernie poważny lub dziecinny i generalnie zmienny uczuciowo;

• jest wybitnie zdolny z jednego, dwóch przedmiotów, a pozostałe sprawiają mu ogromną trudność; potrzebuje często pomocy i wsparcia w postaci dostosowania na przykład sprawdzianów do jego niepełnosprawności;

• mówi w dość specyficzny sposób, używając całych zwrotów z obejrzanego filmu lub zasłyszanej rozmowy kolegów… to

… można ze stuprocentową pewnością stwierdzić, że mamy do czynienia z dzieckiem, które cierpi na zespół Aspergera (ang. Asperger syndrome – AS).

Zespół Aspergera jest jednym z kręgu autyzmu całościowych zaburzeń rozwoju, które łączą objawy w kilku podstawowych sferach: kontaktów społecznych, komunikacji, zachowań i zainteresowań, jak również nadwrażliwości sensorycznej na różnego rodzaju bodźce.Nieprawidłowości te dotyczą wszystkich obszarów życia, choć ich nasilenie może być różne. Podstawową, najlepiej poznaną jednostką wśród całościowych zaburzeń rozwoju jest autyzm dziecięcy, prawidłowo diagnozowany już u bardzo małych, bo dwu – i półtrzyletnich dzieci. W 1980 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (American Psychological Association – APA) wprowadziło termin „całościowe zaburzenia rozwoju” (w DSM-III). W aktualnym wydaniu podręcznika DSM-IV-TR1 pojęcie to obejmuje swym zakresem pięć jednostek: zaburzenia autystyczne, zespół Aspergera, zaburzenie Retta, dziecięce zaburzenia dezintegracyjne oraz zaburzenia rozwojowe, które nie zostały ujęte w innych kategoriach diagnostycznych.