Zbroja Zawiszy - ebook

Zbroja Zawiszy

A kiedy się zabierała wyprawa krzyżowa,

przyszedł Czarny Pan Zawisza Sulimczyk z Garbowa

do płatnerza sławetnego krakowskiego cechu,

co w fartuchu stał i z młotem, arcymistrz od miechu;

który witał go pokłonem, znał rycerza z twarzy,

zaś Zawisza mu na ramię rękę sparł i gwarzy:

«Słyszałeś to, bracie, o tym, że cny król Jagiełło

wbrew rycerzom pod krzyżami krwawe podjął dzieło;

już poluje het po puszczach i zwierzynę bije,

aby miało jeść co wojsko, gdy dźwigną kopije.

A gdy z dala u cesarza rzymskiego na dworze,

gdziem w estymie był okrutnej i w srogim honorze,

posłyszałem, że się Polska do boju porywa,

wrazem jechał, aby łańcuch nie był bez ogniwa.

Uróbże mi, proszę, bracie, zbroję, jak się patrzy,

nową zbroję na bój święty, od tego nie gładszy,

jaki ze mną Aragonu król Jan niegdy zwodził,

a któregom wyparł z siodła, ledwom go ugodził.

Ma być zbroja hartowana z grubej w plecach blachy,

abym ciężki był na koniu, jak krakowskie gmachy;

ma być zbroja szmelcowana, bym jak miesiąc lśnił się,

by poznali, gdzie Zawisza i kędy on bił się».

Gdy powiedział tak, zaraz się mistrz zabrał do pracy,

kazał sobie dać do miechów dwóch tęgich duchacy,

by dmuchali wiatr na węgle, a sam miarę bierze,

by Zawiszy postać zmierzyć. «Mierz, bracie, a szczerze —

mówi rycerz — bom ci to ja nienawykły ciasno;

lubię słyszeć brzęk zbroicy, gdy ją stalą głasną,

i jest dla mnie to niemałą, płatnerzu, uciechą,

gdy mi dźwięknie między zbroją a sercem, jak echo.

Już też długo Krzyżak polskie pogranicze derbił,

czas, by mu się na łbie twardym polski miecz wyszczerbił;

wstanie Polska, jak lew z leży, i mocna i mściwa,

więc mi kuj zbrój, aby łańcuch nie był bez ogniwa.

Ma być zbroja hartowana z grubej w plecach blachy,

abym ciężki był na koniu, jak krakowskie gmachy,

na ramiona kuj mi grubo, bym, gdy się zamierzę,

taki ciężar miał u miecza, jak z kopalń mincerze;

grubo kuj mi zbrój na uda i nagolenniki,

bym parł konia, jak kra drzewo, kiedy runę w szyki,

li na piersiach kuj mi cienko, cienko, jak opłatek;

niechaj będzie stal tak cienka, jak lilii płatek,

jako lilię kuj od przodku, bym też za ojczyznę,

jeśli Niemiec to potrafi, wziął na piersiach bliznę».Przypisy:

Zbroja Zawiszy — Tetmajer był zafascynowany postacią Zawiszy Czarnego, prócz tego wiersza napisał o nim również dramat. Fascynacji daje wyraz Wesele Stanisława Wyspiańskiego: postaci Poety, wzorowanej właśnie na Tetmajerze, ukazuje się widmo Zawiszy.

Czarny Pan Zawisza — Zawisza Czarny z Garbowa (ok. 1370–1428), polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.

Sulimczyk — herbu Sulima.

płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe.

cech — samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu.

sparł — oparł.

gwarzyć (daw.) — rozmawiać.

król Jagiełło — Władysław II Jagiełło, (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów polskich przed ślubem w obrządku łacińskim), osobiście dowodził w bitwie pod Grunwaldem.

wbrew — przeciw.

rycerze pod krzyżami — Krzyżacy, pełna nazwa: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Zgromadzenie założone w czasie krucjat (ok. 1191), po upadku Królestwa Jerozolimskiego usiłowało stworzyć sobie państwo w Europie na ziemiach pogańskich Prusów i na terenie Litwy.

estyma — poważanie.

wraz (daw.) — zaraz.

gładki (daw.) — piękny.

Aragonu król Jan — właśc. książę Jan Aragoński.

a któregom wyparł z siodła, ledwom go ugodził — informacja o zwycięstwie Zawiszy z Janem, księciem Aragonii, jest autentyczna, jednak w rzeczywistości nastąpiło ono w 1415, więc już po wojnie polsko-krzyżackiej.

szmelcowany — szmelcowanie to metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka.

kędy (daw.) — gdzie.

duchac, właśc. duchacz — pomocnik rzemieślnika obsługujący miechy kowalskie.

szczerze — tu: obficie, nie oszczędnie.

derbić (gw.) — gnębić, nękać.

zbrój — zbroję.

mincerz (daw.) — rzemieślnik pracujący w mennicy.

li (daw.) — tylko.

lilii — czytamy trzysylabowo: liliji.Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.

Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/zbroja-zawiszy

Tekst opracowany na podstawie: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Wybór poezji czwarty, Warszawa 1897

Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyfrowa wykonana przez Bibliotekę Śląską z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BŚ.

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paweł Kozioł, Marta Niedziałkowska.

Plik wygenerowany dnia 2011-01-26.