Źródła do dziejów Kurlandii i Semicalij z czasów Karola, królewicza polskiego, księcia saskiego - ebook

ZRZÓ­DŁA

DO DZIE­JÓW KUR­LAN­DYI I SE­MI­GA­LIJ

ZRZÓ­DŁA

DO

DZIE­JÓW

KUR­LAN­DYI I SE­MI­CA­LIJ

Z CZA­SÓW

KA­RO­LA

Kró­le­wi­cza Pol­skie­go, Księ­cia Sa­skie­go

Z AU­TEN­TYCZ­NYCH KOR­RE­SPON­DEN­CYI OGŁO­SZO­NE

przez

E. T.

W KRA­KO­WIE

KSIĘ­GAR­NIA WŁA­DY­SŁA­WA JA­WOR­SKIE­GO

1870.

W DRU­KAR­NI W. JA­WOR­SKIE­GO W KRA­KO­WIE

Der

Ho­chve­rehr­ten Ge­sel­l­schaft für

Li­te­ra­tur und Kunst in Mi­tau die­sen Ab­sch­nitt der Ge­schich­te Kur­lands aus den Ze­iten der Re­gie­rung He­rzogs ar 1, als Be­we­is se­iner au­frich­tig­sten Ho­chach­tung wid­met

Eu­sta­chius Graf Tysz­kie­wicz

Vorm. Pra­eses der ar­chäo­lo­gi­schen Kom­mis­sion und Ku­ra­tor des Mu­seums fur Al­ter­thümer in Wil­na; – Mit­glied der ka­iser­li­chen Aca­de­mie der Wis­sen­scha­ften in Pe­ters­burg, der köni­gli­chen Aca­de­mie für Ge­schich­te und Al­ter­thümer in Stoc­kholm, der Ka­iser­li­chen Öf­fen­tli­chen Bi­blio­thek in Pe­ters­burg, des Ar­chäo­lo­gi­schen In­sti­tuts in Lon­don, der ge­lehr­ten Ge­sel­l­scha­ften in Mo­scau, Mi­tau, Riga, Kra­kau, Pe­sen, Kop­pen­ha­gen. Ma­inz, der Ser­bisch – Lau­sitz­schen Ma­ci­ca in Baut­zen etc.

WSTĘP.

Byt po­li­tycz­ny Kur­lan­dyi jako księ­stwa udziel­ne­go, roz­po­czy­na się od roz­wią­za­nia Zgro­ma­dze­nia ry­ce­rzy mie­czo­wych Inf­lant­skich, któ­rzy wprzód osła­bie­ni przez upa­dek po­tęż­ne­go Za­ko­nu Teu­toń­skie­go Krzy­ża­ków, a na­stęp­nie w sku­tek przy­ję­cia re­for­my re­li­gij­nej, przez cią­gle z Ar­cy­bi­sku­pa­mi Kyz­kie­ini spo­ry i do­mo­we woj­ny, da­wa­li moż­ność tak Szwe­dom jak i Ca­rom Ru­skim zbroj­ne­go mie­sza­nia się w ich do­mo­we in­te­re­sa. Gdy więc osta­tecz­ną ru­inę, stra­ce­nie swej nie­za­leż­no­ści i do­sta­nie się w obce pod­dań­stwo nie­chyb­nem na­stęp­stwem dla sie­bie uj­rze­li, pod­da­li się wa­run­ko­wo pod opie­kę Rze­czy­po­spo­li­tej Pol­skiej, a ostat­ni Wiel­ki Mistrz Go­tard Ke­tler zło­żyw­szy swą god­ność w ręce przy­sła­ne­go przez kró­la Mi­ko­ła­ja Ra­dzi­wił­ła, w roku 1562 otrzy­mał za­rząd ca­łych Inf­lant oraz ty­tuł dzie­dzicz­ny w swym ro­dzie Księ­cia Kur­lan­dyi i Se­mi­ga­lij, aż do wy­ga­śnię­cia dy­na­styi jego po mie­czu, zo­sta­jąc we­spół z ca­łym swym kra­jem wiecz­nym len­ni­kiem Pol­ski, ja­ko­wą in­kor­po­ra­cy­ję Kur­lan­dyi do Rzpli­tej sejm w Lu­bli­nie w 1569 roku za­twier­dził. – Wów­czas to do her­bów tych pro­win­cyj przy­ję­tą zo­sta­ła cy­fra Zyg­mun­ta Au­gu­sta, za­cho­wa­na na pie­czę­ciach sta­nu aż do roku 1795, to jest do wcie­le­nia tego księ­stwa do Ce­sar­stwa Ros­syj­skie­go.

Od cza­su utwo­rze­nia osob­ne­go pań­stwa po­myśl­niej­sze dla Kur­lan­dyi na­stę­po­wa­ły cza­sy. Związ­ki mał­żeń­skie ksią­żąt z pa­ła­ją­ce­mi do­ma­mi w Eu­ro­pie roz­wi­ja­ły ich sto­sun­ki po­li­tycz­ne, ad­mi­ni­stra­cy­ja zaś kra­jo­wa opar­ta na sta­łym pra­wie, bez­piecz­ne po­sia­da­nie wła­sno­ści, do­bry byt i po­rzą­dek miesz­kań­com za­pew­nia­ły. Han­del w por­tach Li­ba­wy i Win­da­wy co­raz się po­więk­szał i kraj wzbo­ga­cał, a lubo woj­ny Szwedz­kie nie raz ją tra­pi­ły, za­wsze jed­nak idąc z ko­ro­ną i Li­twą ręka w rękę, Kur­lan­dy­ja szczę­śli­wie ja­koś kło­po­ty do­mo­we za­ła­twia­ła, gdy prze­ciw­nie Inf­lan­ty i Es­to­ni­ja zmu­szo­ne były uzna­wać za pana swe­go tych, któ­rych pra­wo sil­niej­sze­go moc pa­no­wa­nia nad nie­mi da­wa­ło. Ostat­ni z pa­nu­ją­cej li­nij Ke­tle­row ks. Fri­drich Wil­helm po­ślu­bił w 1710 roku Anne Iwa­nów­nę sy­no­wi­cę ro­dzo­ną Pio­tra Wiel­kie­go, lecz za­le­d­wie mło­dzi mał­żon­ko­wie od­je­cha­li z Pe­ters­bur­ga, ksią­żę na dro­dze po kil­ku dniach cier­pie­nia umarł. Szes­na­sto­let­nia wdo­wa przy­je­cha­ła do Mi­ta­wy sto­łecz­ne­go mia­sta księstw po­łą­czo­nych, ale rzą­dów nad pań­stwem swo­je­go męża nie ob­ję­ła. Po­dług brzmie­nia usta­wy two­rzącćj księ­stwo Kur­lan­dyi, pro­win-cyja ta po wy­ga­śnię­ciu li­nij Ke­tle­row, po­win­na była zo­stać roz­dzie­lo­ną na wo­je­wódz­twa i wcie­lo­ną do państw Rzpli­tej Pol­skiej, ale już wten­czas sil­ny wpływ są­sied­ni my­śleć na­wet o tym nie do­zwa­lał, zwłasz­cza że żył jesz­cze w Gdań­sku stryj ro­dzo­ny zmar­łe­go Księ­cia, Fer­dy­nand Ke­tler, sta­rzec bez­dziet­ny, któ­re­go do spra­wo­wa­nia rzą­dów sta­ny Kur­lan­dyi po­wo­ła­ły. Z po­cząt­ku roz­pusz­czo­no po­gło­ski że księż­na wdo­wa Anna jest brze­mien­ną, ale gdy z cza­sem in­a­czej się po­ka­za­ło, ks. Fer­dy­nand po zbyt dłu­gim wa­ha­niu sic ob­jął rzą­dy pań­stwa i w 1731 roku otrzy­mał in­we­sty­tu­rę od Au­gu­sta II, bę­dąc siód­mym z rzę­du pa­nu­ją­cym w tej dy­na­styi. Miesz­ka­jąc za­wsze w Gdań­sku ad­mi­ni­stro­wał Kur­lan­dy­ja ty­tu­lar­nie, na­wet oże­nił się był za­pew­no w my­śli utrzy­ma­nia rodu Ke­tle­row, lecz wiek zbyt opóź­nio­ny księ­cia na­dzie­je jego omy­lił.

Jesz­cze w 1726 roku Szlach­ta Kur­land­ska ad­mi­ni­stro­wa­na za­ocz­nie, nie mo­gąc się do­cze­kać sta­now­cze­go ob­ję­cia rzą­dów przez Fer­dy­nan­da, wi­dząc kraj osa­dzo­ny woj­skiem ob­cym, chcąc po­ło­żyć ko­niec tak nie nor­mal­ne­mu po­ło­że­niu a mia­no­wi­cie nie pew­na swo­jej przy­szło­ści, my­śląc o za­cho­wa­niu bytu po­li­tycz­ne­go Kur­lan­dyi po wy­ga­śnię­ciu rodu Ke­tle­row przy­stą­pi­ła do od­bio­ru no­we­go pa­nu­ją­ce­go a ra­czej na­stęp­cy po ks. Fer­dy­nan­dzie, lubo dwo­ry są­sied­nie krok ten za nie­praw­ny uwa­ża­li. Wy­bór padł na Mau­ry­ce­go ks. Sa­skie­go na­tu­ral­ne­go syna kró­la Au­gu­sta TI tak gło­śne­go póź­niej bo­ha­te­ra. Przy­był ten ksią­żę do Mi­ta­wy dla ob­ję­cia rzą­dów z na­dzie­ją za­ślu­bie­nia księż­nej wdo­wy po Fryd. Wil­hel­mie, ale już na­on­czas nie sam tyl­ko wy­bor sta­nów mógł go na tro­nie utrzy­mać, po­trze­ba było jesz­cze zgo­dze­nia sic kró­la Au­gu­sta i dwo­rów za­gra­nicz­nych, a Ksią­że Meńsz­czy­koff po­są­dza­ny spra­wie­dli­wie o chęć za­gar­nie­nia księ­stwa dla sie­bie, z woj­skiem oto­czył dom ks. Mau­ry­ce­go, chcąc go gwał­tem z Mi­ta­wy wy­ru­go­wać. Męż­nie od­parł ten zbroj­ny na­pad ks. Mau­ry­cy, lecz nie tyl­ko nie­ma­jąc żad­nej od Ojca po­mo­cy, ale prze­ciw­nie otrzy­mu­jąc wy­raź­ne nie­zgo­dze­nie się na wy­bór swój kró­la, gdyż Kur­land­czy­cy ni­czem pra­wa swe­go obie­ra­nia ksią­żąt nie­udo­wod­ni­li zmu­szo­ny był opu­ścić Kur­lan­dy­ję.

Księż­na Anna Iwa­now­na w 1730 roku po­wo­ła­ną zo­sta­ła na tron Ros­syj­ski, i za­miesz­ka­ła sto­li­cę swo­je­go Ce­sar­stwa. Pod­czas dłu­gie­go Jej po­by­tu w Mi­ta­wie zna­lazł się był u dwo­ru mło­dy i na­dob­ny Kur­land­czyk, na­wet nie szlach­cic, Jan Er­nest Bi­ren (na­stęp­nie gdy zo­stał hra­bią Pań­stwa Ros­syj­skie­go i jed­nym z pierw­szych dy­gni­ta­rzy, na­zwał się Bi­ron i przy­jął herb tej zna­ko­mi­tej fran­cuz­kiej ro­dzi­ny), któ­ry po­tra­fił po­zy­skać szcze­gól­niej­sze wzglę­dy i za­ufa­nie swo­jej Mo­nar­chi­ni. Prze­bie­gły in­try­gant i za­wsze nie­od­stęp­ny od Jej Oso­by, gdy zna­lazł się w Ros­syi, ob­jął ster rzą­du w Ce­sar­stwie, a czyn­no­ści jego pu­blicz­ne, na­gle wy­nie­sie­nie się nad in­nych, cha­rak­ter zly, gwał­tow­ny i chci­wy, na­resz­cie upa­dek, wy­gna­nie i po­wrót zna­ne są czy­tel­ni­kom z dzie­jów kra­jo­wych. Kie­dy po zgo­nie Fer­dy­nan­da w Gdań­sku w 1737 roku Sta­ny znów przy­stą­pi­ły do Obio­ru no­we­go księ­cia, wpływ Ce­sa­rzo­wej Anny od­dal tron Kur­land­ski Bi­ro­no­wi, któ­ry otrzy­maw­szy In­we­sty­tu­rę w 1730, nie miał na­wet cza­su, ani sam przy­siądz Ku­riand­czy­kom, ani od nich otrzy­mać przy­się­gi dla sie­bie, i nic był na­wet w Mi­ta­wic. Po zgo­nie tej Pani w 1740 roku Bi­ron przez se­nat wy­zu­ty ze wszyst­kich god­no­ści ze­sła­ny zo­stał do Sy­be­ryi, a na­stęp­nie po wstą­pie­niu na tron Ce­sa­rzo­wej Elż­bie­ty roz­ka­za­no mu miesz­kać w Ja­ro­sła­wiu. Pra­wie dwó­dzic­sto­let­nie bez­kró­le­wie zmu­si­ło sta­ny Kur­land­skie do my­śle­nia o za­ję­ciu wa­ku­ją­ce­go tro­nu, tym bar­dziej że Ce­sa­rzo­wa Elż­bie­ta urzę­do­wie w Imie­niu Swo­ich na­stęp­ców oświad­czy­ła, że Bi­ron z wy­gna­nia nig­dy po­wró­co-nym nic bę­dzie. Wten­czas to młod­szy syn Au­gu­sta III Ka­rol, mia­no­wa­ny zo­stał ksią­żę­ciem Kur­land­skim, i opi­sa­niu tej trzech­let­niej burz­li­wej epo­ki jego pa­no­wa­nia książ­ka ta jest po­świę­co­na.

Pode as bez­kró­le­wia pie­częć sta­nu oprócz her­bów wła­snych, mia­ła jako len­na pro­win­cy­ja Pol­ski, her­by ko­ro­ny, Li­twy i w środ­ku cy­frę kró­la Au­gu­sta. Od wstą­pie­nia na tron Ka­ro­la her­by Pol­ski i Sa­ski umiesz­czo­no w pie­czę­ciach jako herb pry­wat­ny pa­nu­ją­ce­go, a do her­bu pań­stwa do­da­no cy­frę Au­gu­sta IlI. Cy­frę tę Bi­ron po po­wro­cie z Sy­be­ryi i ob­ję­ciu rzą­dów nad Kur­lan­dy­ją jako tez i syn jego Piotr, za­cho­wa­li aż do zga­śnię­cia bytu po­li­tycz­ne­go tego kra­ju.

Jan Er­nest Bi­ron w cza­sie swo­jej po­tę­gi wy­mu­ro­wał w Mi­ta­wie nowy Za­mek na miej­scu daw­ne­go obron­ne­go, wspa­nia­ły i ob­szer­ny. Gmach ten jak rów­nie i pa­łac w let­niej re­zydc­neyi w Ru­en­thal wznie­sio­ny był przez te­goż bu­dow­ni­cze­go Ro­strel­li któ­ry sta­wiał Zi­mo­wy za­mek Ce­sar­ski w Pe­ters­bur­gu. W zam­ku tym w dol­nym po­miesz­ka­niu jest wiel­ka skle­pio­na sala, gdzie są zło­żo­ne trum­ny i cia­ła wszyst­kich ks. Kur­land­skich, ich żon i dzie­ci, od Go­tar­da Kctl­cra do J. E. Bi­ro­na. Gro­by za­wsze mie­ści­ły się w Zam­ku, gdyż w daw­nej re­zy­den­cji była osob­na, ka­pli­ca, obec­nie znie­sio­na. W 1705 roku gdy woj­ska Pio­tra Wiel­kie­go wzię­ły sztur­mem za­mek Mi­taw­ski, zna­le­zio­no zwło­ki ksią­żąt odar­te przez Szwe­dów i z tru­mien po­wy­rzu­ca­ne. (Bu­tur­lin, Wo­jen, liist… po­cho­dów Ros­sjan w XVIII wie­ku. Pe­ters­burg 1819), J. E. Bi­ron leży na­bal­sa­mo­wa­ny, wy­bor­nie za­cho­wa­ny, ubra­ny w czar­ne ak­sa­mit­ne krót­kie suk­nie, bia­łe poń­czo­chy i trze­wi­ki ze szproncz­ka­mi, w pe­ru­ce upu­dro­wanćj, na pier­siach ma gwiaz­dę or­de­ru Ś. An­drze­ja. Na trum­nach są her­by pań­stwa wśród któ­rych wszę­dzie cy­frę Zyg­mun­ta Au­gu­sta wi­dzieć moż­na.

Po wstą­pie­niu na tron Ce­sa­rza Pio­tra III, Bi­ron otrzy­mał prze­ba­cze­nie, lecz tron Kur­lan­dyi dla jed­ne­go z krew­nych nie­miec­kich Ce­sa­rza Je­rze­go Lu­dwi­ka ks. Hol­stejn-Got­torp, był ta­jem­nie prze­zna­czo­ny. Do­pie­ro Ce­sa­rzo­wa Ka­ta­rzy­na II po­wró­ci­ła mu jego pra­wa i god­no­ści w 17G2 roku. Jan Er­nest zmar­ły 1772 r. po­wtór­nie wstą­piw­szy na tron, póź­ną i nie­do­łęż­ną sta­ro­ścią obar­czo­ny (uro­dził się 1690 r.) sześć lat tyl­ko czyn­nie ad­mi­ni­stro­wał i za ży­cia jesz­cze swo­je­go rzą­dy pań­stwa od­dał sy­no­wi Pio­tro­wi. Ostat­ni to był ksią­żę Kur­land­ski, przy­śpie­szy­ły zło­że­nie do­stoj­no­ści jego ksią­żę­cej wy­pad­ki 1794 roku, gdy Szlach­ta Kur­land­ska ak­tem for­mal­nym pod­pi­sa­nym w Li­ba­wie i za­przy­się­żo­nym dnia 27 Czerw­ca po­łą­czy­ła sic z po­wsta­niem Pol­skim pod na­czel­nic­twem Ko­ściusz­ki. Ks. Piotr umarł na Szląz­ku w Zam­ku Sa­gan w 1800 roku, wziąw­szy dwa mi­lio­ny ru­bli za ustą­pie­nie praw swo­ich do Kur­lan­dyi.

W 1812 roku gdy Mac­do­nald za­jął woj­ska­mi fran­cuz­kie­mi Kur­lan­dy­ję, na chwi­lę za­bły­sła myśl wskrze­sze­nia udziel­ne­go księ­stwa, do cze­go fa­mi­lij­ne związ­ki Taj­le­ran­da z Bi­ro­nau­ii myśl po­da­wa­ły, ale wy­pad­ki te zbyt krót­ko trwa­ły, i z epo­ki tej po­zo­sta­ła tyl­ko za­chow­ra­na w Mu­zeum w Mi­ta­wie… pie­częć Kur­land­ska z or­łem pierw­sze­go Ce­sar­stwa we środ­ku. Tam­że za­cho­wa­ne są wszyst­kie daw­ne pie­czę­cie sta­nu Kur­land­skie rżnię­te na sta­li, z tych do opi­sa­nia na­sze­go do­łą­czy­li­śmy w ry­sun­ku:

N. 1. Pie­częć Fer­dy­nan­da ostat­nie­go z domu Ke­tle­row jako Ad­mi­ni­stra­to­ra.

N. 2. Pie­częć z cza­sów bez­kró­le­wia po wy­gna­niu Bi­ro­na.

N. 3… – z epo­ki pa­no­wa­nia Ka­ro­la.

N. 4. – J. E. Bi­ro­na po po­wro­cie z wy­gna­nia.

N. 5. – Pio­tra Bi­ro­na ostat­nie­go księ­cia Kur­land­skie­go.

MO­NE­TY

KRÓ­LE­WI­CZA KA­RO­LA

jako Księ­cia Kur­lan­dyi i Se­mi­ga­lij.

W Dau­gie­lisz­kach, daw­niej re­zy­den­cji ro­dzi­ny Pla­te­rów, po­ło­żo­nej w Gu­bern­ji Wi­leń­skiej po­wie­cie Za­wi­lej­skim, (dziś Swię­ciań­ski­ni) w zbio­rze rę­ko­pi­smów ze­bra­nych i po­zo­sta­łych po Ka­zi­mie­rzu Hra­bi Pla­te­rze ostat­nim Pod­kanc­le­rzu W. Ks. Li­tew­skie­go, znaj­dy­wa­ły się au­ten­tycz­ne ko­re­spon­den­cje jego ojca Kon­stan­te­go hr. Pla­te­ra Wo­je­wo­dy Mści­sław­skie­go, za­słu­gu­ją­ce na uwa­gę z tego wzglę­du, że wszyst­kie pra­wie w po­li­tycz­nej tre­ści i przez oso­by w swo­im cza­sie naj­waż­niej­sze ode­gry­wa­ją­ce role, pi­sa­ne były.*) Ze zaś Wo­je­wo­da Mści­sław­ski Pla­ter, we­spół z Ta­de­uszem Lip­skim, Kasz­te­la­nem Łę­czyc­kim, był Ko­mi­sa­rzem od Kró­la i Rze­czy­po­spo­li­tej wy­bra­nym, dla uła­twie­nia in­te­re­sów Kur­lan­dyi-, prze­to pi­sma Au­gu­sta III, Kró­le­wi­cza Ka­ro­la Księ­cia Kur­lan­dji i Se­mi­gal­ji, pierw­sze­go Mi­ni­stra Hra­bie­go Bruh­la, i wie­lu in­nych zbli­żo­nych do spraw tego Księ­stwa osób, – od­kry­wa­ją szcze­gó­ły, in­te­re­su­ją­ce dzie­je kra­jo­we i po­stę­po­wa­nie pa­nu­ją­ce­go pod­ów­czas Sa­skie­go domu, a bar­dziej jesz­cze opi­su­ją­ce krót­ki okres ży­cia i spraw pu­blicz­nych ulu­bio­ne­go po­wszech­nie lecz nie­szczę­śli­we­go Ka­ro­la.

*) Li­sty te pra­wie wszyst­kie pi­sa­ne w ję­zy­ku Fran­cuz­kim, oprócz kil­ku li­stów ks. Ka­ro­la pi­sa­nych po pol­sku, do­zwo­lo­no mnie ła­ska­wie dla na­uko­we­go użyt­ku zko­pio­wać w 1848 roku. Ogła­szam je w tłu­ma­cze­niu pol­skim, prze­ko­na­ny, że to zrzó­dła hi­sto­rycz­ne do­stęp­niej­sze­mi czy­ni. Przy in­nych li­stach od­no­szą­cych się do tej­że epo­chy ży­cia Ks. Ka­ro­la, czy­tel­nik znaj­dzie wia­do­mość, do kogo ad­re­so­wa­ne i gdzie zna­le­zio­ne zo­sta­ły.

Jak każ­da rzecz wy­świe­tla­ją­ca fak­ty na oj­czy­stej zie­mi zda­rzo­ne, naj­sil­niej­szy av mi­ło­śni­kach hi­stor­ji wzbu­dza in­te­res, – tak i ko­re­spon­den­cje te nie­po­win­ne były dłu­żej le­żeć w za­po­mnie­niu. W prze­cią­gu trzech lat nie­speł­na po­li­tycz­ne­go ży­cia, kró­le­wicz Ka­rol na­gle zmia­ny szczę­ścia do­świad­czyć i nie­for­tun­ne prze­cho­dzić mu­siał ko­le­je. Syn kró­lew­ski, Elek­to­ral­ny ksią­żę Sa­xon­ji, do­mnie­ma­ny na­stęp­ca tro­nu Pol­skie­go, na­osta­tek udziel­ny Pan i Ksią­że, w jed­nej chwi­li pra­wie, przy ob­ro­cie po­li­tycz­nych wy­pad­ków, po­zba­wio­ny na­dziei tro­nu, i ber­ła Księstw, któ­re­mi rzą­dzić był go­dzien, wró­cił na to do kró­la ojca swo­je­go, aże­by od tej ręki któ­ra wspie­rać in­te­re­su syna już nie była w sta­nie, ostat­nie tyl­ko ode­brał bło­go­sła­wień­stwo.

Ka­rol Kry­stjan Jó­zef, syn Au­gu­sta III, i Mar­ji Jó­ze­fy cór­ki Jó­ze­fo I, Ce­sa­rza, uro­dził się w 1733 roku 13 Lip­ca. Oj­ciec jego współ­cze­śnie pa­nu­jąc z Elż­bie­tą Ce­sa­rzo­wą Eos­syrj­ską, w Jćj po­tę­dze i przy­ja­znych dla domu swo­je­go sto­sun­kach, wi­dział sil­ną rę­koj­mię dla po­par­cia swo­ich za­mia­rów, któ­re głów­nie za­le­ża­ły na itrzy­ma­niu dzie­dzicz­nem dy­na­stji swo­jej na tro­nie Pol­skim, na lpo­ko­rze­niu prze­ciw­nej so­bie a na­zbyt sil­nej par­tji Czar­to­ry­skich, na osa­dze­niu ulu­bio­ne­go syna swo­je­go Ka­ro­la na tro­nie Ku­randz­kim, od lat kil­ku­na­stu po wy­gna­niu Bi­ro­na wa­ku­ją­cym; przez co sy­no­wi swo­je­mu mógł by dać pierw­szy krok do na­stęp­stwa po so­bie. Dla tego też prze­zna­czył go do służ­by w woj­sku Ros­syj­kiem w celu zy­ska­nia wzglę­dów tej Mo­nar­chi­ni, i wy­słał go do lin­ji za­ję­tej na­ów­czas woj­ną z kró­lem Pru­skim.

Od cza­su jak Księż­na wdo­wa Kur­land­ska Anna po­wo­ła­ną zo­sta­ła na tron Ros­syj­ski, los dziw­nie in­te­re­sa Kur­lan­dji z in­te­re­ami Ros­sji po­wią­zał, i osła­bił sto­su­nek len­ny tego księz­twa z Rze­czą­po­spo­li­tą Pol­ską. Za Jej wolą po­wo­dem wy­ga­śnię­cia lin­ji Ke­te­rów Jan Er­nest Bi­ron, wy­nie­sio­ny na god­ność Ksią­żę­cą (1737), po śmier­ci tej Mo­nar­chi­ni (1740) ze­sła­ny z roz­ka­zu Ce­sa­rzo­wej Elż­bie­ty na wiecz­ne wy­gna­nie, zo­sta­wił przez lat pra­wie dwa­Izie­ścia kraj bez pa­nu­ją­ce­go i rzą­du. Au­gust III, za po­ra­dą i zgo­Ize­niem się przy­chyl­nych do­mo­wi swo­je­mu Se­na­to­rów, mimo usil­ne przc­kła­da­nia i uwa­gi Mi­ni­strów do­wo­dzą­cych po ze­rwa­nym Sej­mie ż dys­po­no­wać Kur­lan­dją nie jed­ne­mu lub dwom, lecz wszyst­kim rzem Sta­nom na­le­ży; iż Kon­sty­tu­ci­ja 1736 na raz tyl­ko je­den kró­lo­wi Księ­stwem Kur­lan­dji dys­po­no­wać po­zwo­li­ła; i tym podo do­bne prze­stro­gi, któ­rych się wkrót­ce po­tem do­sko­na­ła grun­tow­ność po­ka­za­ła, nie mo­gły prze­szko­dzić aże­by Kró­le­wi­czo­wi Ka­ro­lo­wi u Ce­sa­rzo­wej Ros­syj­skiej ła­skę, a u oby­wa­te­li Kur­lan­dji afekt pra­gną­ce­mu za­skar­bić, to Księ­stwo od­da­ne nic było.