Życie prywatne Polaków w XIX wieku. „Świat dziecka”, tom V - ebook

Dziecko, żyjące w dziewiętnastowiecznych realiach ziem polskich skupiło uwagę autorów piątego tomu z serii wydawniczej Życie prywatne Polaków w XIX wieku. Ukazanie „świata dziecka” jest niewątpliwie wyzwaniem ze względu na ograniczoną podstawę źródłową. „Dziecięcy świat”, dziecięcy sposób postrzegania rzeczywistości jest właściwie pozbawiony bezpośrednich źródeł, najmłodszych poznajemy głównie z opisów ich rodziców, dorosłych opiekunów, nauczycieli lub obserwatorów, a memuary odnoszące się do dzieciństwa zazwyczaj powstawały kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat później i zostały napiętnowane doświadczeniem „życia”.

Tematyka zawarta w tomie ogniskuje się wokół kilku głównych wątków tematycznych. Podjęto zagadnienia dotyczące miejsca dziecka w rodzinie i jego codzienności w różnych warstwach społecznych i w różnych środowiskach, kwestie ochrony życia i zdrowia dziecka, zabawek i rozrywek dziecięcych, podróży do kurortów, przybliżono „dziecko” w systemach edukacyjnych i wychowawczych, ukazano szereg portretów dziecięcych w rodzinach i obraz dziecka w literaturze epoki. Z wielu tekstów wyłania się obraz „trudnego dzieciństwa”.

Poszczególne rozdziały przybliżają niepodejmowane dotąd zagadnienia społeczno-kulturowe, skupiając swoją uwagę na blaskach i cieniach dzieciństwa. Uzupełniają badania nad życiem prywatnym społeczeństwa polskiego w XIX wieku i uświadamiają konieczność dalszych eksploracji na tym obszarze.

Wstęp                 7

Dzieci z różnych warstw społecznych i z różnych środowisk                     11

Tadeusz Stegner, Dziecko w rodzinie protestanckiej w Królestwie Polskim w XIX wieku 13

Marek Przeniosło, Dziecko w rodzinie chłopskiej na terenie Królestwa Polskiego w latach I wojny światowej 25

Jarosław Kita, Peregrynacje dzieci do dziewiętnastowiecznych kurortów 35

Maria Korybut-Marciniak, Dziecko w rodzinie urzędniczej w świetle materiałów Artura Dolińskiego 47

Marzena Iwańska, Trudne dzieciństwo. O losach dzieci w Łodzi przełomu wieku XIX i XX 67

Dziecko pod ochroną              83

Iwona Janicka, Dziecko w chorobie. Opieka medyczna nad najmłodszymi w XIX wieku 85

Małgorzata Przeniosło, Wielka Kwesta Ogólnopolska „Ratujcie Dzieci” w latach 1916–1919 93

Joanna Sosnowska, Opieka nad dziećmi w działaniach Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności w latach 1889–1914 107

Hanna Kurowska, Niemowlę jako nowy obiekt zainteresowania rodziców, lekarzy i państwa 123

Daria Domarańczyk, Problematyka psychologii dziecka na przełomie XIX i XX wieku na łamach „Ateneum” i „Przeglądu Filozoficznego” 149

Jolanta Kowalik, Pomoc ubogim dzieciom na ziemiach polskich w świetle „Dziejów Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej” 159

Dziecko w literaturze             117

Anna Kowalczyk, „Już mu się tylko pacierz należy”. Literackie ujęcie choroby i śmierci dziecka na XIX-wiecznej polskiej wsi 173

Portrety rodzinne     185

Emilian Prałat, Dzieci Chłapowskich w fotografii i wspomnieniach 187

Marta Kłak-Ambrożkiewicz, Kraj lat dziecinnych. Matejkowie 199

Mateusz Klempert, Dzieciństwo Jana Eustachego Kossakowskiego na podstawie zachowanych wspomnień z dzieciństwa z lat 1903–1910 213

Piotr Bojarski, Dzieciństwo w dobie Wielkiej Wojny. Obraz życia dziecka na kartach pamiętnika Piotra Bojarskiego 225

Wokół wychowania  235

Antoni Maziarz, Szkolnictwo poznańskich wspólnot zakonnych w XIX wieku 237

Monika Nawrot-Borowska, Zabawy, zabawki, gry i zajęcia dzieci na początku XX wieku na łamach czasopisma „Dziecko” 253

Monika Wąs, Dziecko oczami nauczyciela. Zapiski Mikołaja Rybowskiego, jako przyczynek do badań dzieciństwa w XIX wieku 281

Anna Czajka, „Na tandemie”, czyli panienki i młodzieńcy na rowerze z końca XIX wieku 287

Grażyna Czerniak, Justyna Zyśk, Wychowanie dziecka w XIX stuleciu w świetle praktycznych porad Lucyny Ćwierczakiewiczowej 301

Aleksandra Rybka, Kultura czytelnicza dziecka ziemiańskiego na przykładzie biblioteki pałacowej w Maluszynie 315

Bibliografia 325