Żywot i pisma doktora serafickiego św. Bonawentury - ebook

ŚW. BO­NA­WEN­TU­RA

ŻY­WOT I PI­SMA

DOK­TO­RA SE­RA­FIC­KIE­GO

ŚW. BO­NA­WEN­TU­RY

na­pi­sał

KS. EU­ZE­BIUSZ STA­TECZ­NY

o… f… m po­znań 1915… – na­kła­dem i czcion­ka­mi dru­kar­ni i księ­gar­ni św. woj­cie­cha new-york, the po­lish book imp… co… inc

Im­pri­ma­tur

P o s n a n i a e, die 13. Octo­bris 1914.

Of­fi­cia­lis et Vi­ca­rius Ge­ne­ra­lis,

Dal­bor.

Część pierw­sza.

Zy­wot

Św. Bo­na­wen­tu­ry z Bal­ne­ore­gia

Dok­to­ra se­ra­fic­kie­go.

X. Sta­tecz­ny – Św. Bo­na­wen­tu­ra

PRZED­MO­WA

Jak­kol­wiek tak za ży­cia św. Bo­na­wen­tu­ry jak wię­cej jesz­cze po jego śmier­ci chwa­ła jego roz­brzmie­wa­ła da­le­ko i sze­ro­ko, to jed­nak do­kład­ne­go ży­wo­ta tego Dok­to­ra nikt z współ­cze­snych lub pra­wie współ­cze­snych nie prze­ka­zał po­tom­no­ści; rze­czy bo­wiem, o któ­rych pi­szą Fra Sa­lim­be­ne, Par­meń­czyk, Fran­ci­szek Ve­nim­be­ne z Fa­bria­no, Ber­nard z Bes­sy, Uber­ti­no a Ca­sa­li, An­ge­lo Cla­re­no, a póź­niej Bar­tło­miej Pi­zań­czyk w swo­ich Zgod­no­ściach, są ma­ło­znacz­ne i po­wierz­chow­ne i mi­mo­cho­dem wspo­mnia­ne. Pi­sał wpraw­dzie współ­cze­sny Brat Jan Idzi Za­mor­ra1) ob­szer­niej­szy, jak się zda­je, ży­wot św. Bo­na­wen­tu­ry, ale ten w za­wie­ru­sze cza­sów albo cał­kiem za-

1) W książ­ce no­szą­cej na­głó­wek: De vi­ris illu – s I ri­bus sive Hi­sto­ria ca­no­ni­ca et ci­vi­lis, Jo­han­nes Aegi­dius Za­mor­ra, Ord. Min., Hi­spa­niis. Ten na­pi­sał rze­czo­ny ży­wot św. Bo­na­wen­tu­ry, jak ten­że au­tor pi­szą­cy przed r. 1300 wy­zna­je w in­nem swo­jem nie­wy­da­nem dzie­le. Po­rów­naj tom. I, Pra­efa­tio ge­ner. pag. XXXVI, nota 2 (Doct… ser. S. Bo­na­ven­tu­rae ope­ra omnia, Qu­arac­chi).

gi­nął, albo też jesz­cze w ja­kiemś ar­chi­wum cze­ka na swo­je­go pil­ne­go od­kryw­cę.

Nie trze­ba tego ob­ja­wu przy­pi­sać za­po­mnie­niu i nie­wdzięcz­no­ści, ale ra­czej lo­so­wi wspól­ne­mu tego wie­ku od­no­śnie do wiel­kich pi­sa­rzy, któ­rych ra­czej pi­sma sław­ne po­dzi­wia­no i roz­po­wszech­nia­no ani­że­li dzie­je oso­bi­ste ży­cia pry­wat­ne­go i pu­blicz­ne­go.

Wię­cej od współ­cze­snych lub pra­wie współ­cze­snych pi­sa­rzy pi­szą o ży­wo­cie św. Bo­na­wen­tu­ry kro­ni­ki klasz­tor­ne, zwłasz­cza tak zwa­na kro­ni­ka 24 Ge­ne­ra­łów. Ato­li wy­ni­ka­ło z na­tu­ry rze­czy, że z bie­giem cza­su i z roz­wo­jem umie­jęt­no­ści hi­sto­rycz­no-kry­tycz­nej po­wsta­wa­ły tez ży­wo­ty do­kład­niej­sze św. Bo­na­wen­tu­ry, po­mię­dzy któ­ry­mi to au­to­ra­mi świe­ci ja­sno i pierw­szy Wad­ding nasz. Jesz­cze poz'niej od­zna­cza­ją się licz­ni hi­sto­ry­cy kry­tycz­ni, jako to Ar­tu­rus Mo­na­ste­rien­sis, Phi­lip­pus Lab­ba­eus, Ka­zi­mierz Oudin, Jan Ja­cek Sba­ra­lea, sław­ni Oj­co­wie Bol­lan­dy­ści Tow. Jez., a na­resz­cie i przedew­szyst­kiem Be­ne­dykt Bo­nel­li z Ca­va­le­sio. Wsze­la­ko ich pi­sma opi­su­ją­ce ży­wot św. Bo­na­wen­tu­ry nie rosz­czą so­bie pre­ten­syi, aby wszyst­kim wąt­pli­wo­ściom kres po­ło­żyć lub rzecz cał­ko­wi­cie i przed­mio­to­wo wy­czer­pać. Za­prze­czyć wpraw­dzie nie moż­na, że oprócz wy­żej przy­to­czo­nych ist­nia­ła licz­ba na­praw­dę wiel­ka in­nych pi­sa­rzy, któ­rzy dzie­je św. Bo­na­wen­tu­ry roz­to­czyć pró­bo­wa­li i czy to w osob­nej książ­ce ży­wot Świę­te­go opi­sa­li czy to o hi sto­ryi śred­nich wie­ków roz­pra­wia­jąc, tak­że Bo­na­wen­tu­rę tu i ów­dzie do­tknę­li. Ale ci pi­sa­rze po więk­szej czę­ści po­wta­rza­ją tyl­ko fak­ta z tra­dy­cyi wzię­te i zna­ne a zresz­tą wię­cej ob­ra­zo­wo ani­że­li kry­tycz­nie swój te­mat hi­sto­rycz­ny przed­sta­wia­ją.

Za­bie­ra­jąc się do spi­sa­nia ży­wo­ta św. Bo­na­wen­tu­ry, na­po­mknąć przedew­szyst­kiem wi­nie­nem, że wca­le nie mam na my­śli ob­szer­nie i ar­ty­stycz­nie pi­sać i przed­sta­wić ży­wot w praw­dzi­wem sło­wa zna­cze­niu, lecz ra­czej na spo­sób rocz­ni­ków dać krót­ki tre­ści­wy kry­tycz­ny po­gląd na ży­cie i pi­sma Świę­te­go. Jest za­tem za­da­niem mo­jem ra­czej ujaw­nić su­che źró­dła do­tąd od­kry­te, ugru­po­wać je i upo­rząd­ko­wać, ani­że­li ja­sną syl­wet­kę św. Dok­to­ra w ramy ująć, o ile ona z tych do­ku­men­tów pro­mie­nie­je. Po­zo­sta­wiam to tym lu­bow­ni­kom, któ­rzy­by za­ko­cha­ni w Świę­tym ze­chcie­li ob­raz psy­cho­lo­gicz­ny św. Bo­na­wen­tu­ry na­ma­lo­wać. Do­da­ję, że spis bio­gra­fów pi­szą­cych o św. Bo­na­wen­tu­rze ex pro­fes­so umiesz­czam na koń­cu roz­pra­wy.

Roz­pra­wa ni­niej­sza o ży­ciu św. Bo­na­wen­tu­ry była pier­wot­nie po ła­ci­nie na­pi­sa­na i włą­czo­na w wy­daw­nic­two po­mni­ko­we dzieł św. Bo­na­wen­tu­ry w Qu­arac­chi tom. X, pag. 39 – 73: Do­cto ris Se­raph. S. Bo­na­ven­tu­rae Ope­ra omnia, To­mus X, Ad Cla­ras Aqu­as (Qu­arac­chi) pro­pe Flo­ren­tiam 1902. Tam au­tor miał ho­nor pra­co­wać w gro­nie współ­bra­ci, choć ca­lu­sien­ko nie­god­ny.

Czy­tel­ni­ka żąd­ne­go za­po­znać się bli­żej ze źró­dła­mi do li­te­ra­tu­ry od­no­śnej od­sy­łam do książ­ki swo­jej: Roz­biór kry­tycz­ny źró­deł do ży­wo­ta św. Fran­cisz­ka z Asy­żu i do li­te­ra­tu­ry fran­cisz­kań­skiej, na­pi­sał ks. E. Sta­tecz­ny. Dru­kar­nia św. Woj­cie­cha 1913. Po­znań: spis imion.

ROZ­DZIAŁ I.

Mło­dość Bo­na­wen­tu­ry i jego wstą­pie­nie do za­ko­nu Bra­ci Mniej­szych.

(1221 – 1238.)

Bo­na­wen­tu­ra uro­dził się w Bal­ne­ore­gio, pew­nem mia­stecz­ku po­ło­żo­nem w pań­stwie ko­ściel­nem w dzi­siej­szym ob­wo­dzie Vi­ter­bo a na­zwa­nem dzi­siaj Ba­gno­rea. Wy­ni­ka to z wie­lu pi­sa­rzy, po­mię­dzy któ­ry­mi ce­lu­je naj – wia­ro­god­niej­szy Fra Sa­lim­be­ne pi­szą­cy w ru­bry­ce kro­ni­kar­skiej na rok 1283 te sło­wa1): Brat Jan z Par­my udzie­lił Bra­tu Bo­na­wen­tu­rze z Bal­neo re­gis po­zwo­le­nia na od­czy­ty w Pa­ry­żu*. Oprócz tego przy­ta­cza­ją tę miej­sco­wość licz­ne rę­ko­pi­sy. I tak czy­ta się w pew­nem rę­ko­pi­sie wie­ku XIII tak2): Koń­czy się bar­dzo do­bre tłu­ma­cze­nie tek­stu Jana spo­rzą­dzo­ne przez Bra­ta

1) Chro­ni­ca di Fra Sa­lim­be­ne, pag. 129, Par­ma

1857.

2) Rę­ko­pis ten jest opi­sa­ny w to­mie VI, pro­leg… pag. XXV, n. 42 dzieł św. Bo­na­wen­tu­ry wy­da­nia w Qu­arac­chi. To tyl­ko wy­da­nie bę­dzie w dal­szym cią­gu cy­to­wa­ne.

Bo­na­wen­tu­rę z Bal­ne­ore­gia, Za­ko­nu Bra­ci Mniej­szych, kar­dy­na­ła, ku użyt­ku bra­ci mniej­szych."

Ro­kiem uro­dze­nia św. Bo­na­wen­tu­ry jest rok 1221. Z po­mię­dzy wie­lu świa­dectw naj – wia­ro­god­niej­szych wy­star­czy przy­to­czyć to i owo. Pew­na kro­ni­ka1) w. XIV mówi, że Bo­na­wen­tu­ra umarł ma­jąc lat 53; to samo twier­dzi kro­ni­ka 24 Ge­ne­ra­łó­w2). Po­nie­waż zaś umarł w cza­sie so­bo­ru Lug­duń­skie­go II, tj. w r. 1274, jak się ni­żej ja­sno oka­że, więc za­te­mi­dzie, iż się uro­dził w roku 1221. Wszy­scy inni bio­gra­fo­wie zga­dza­ją się na tę date; ich naj­wy­mow­niej­szym tłu­ma­czem jest Ga­le­si­niu­s3) i Wad­din­g4).

Ro­dzi­ca­mi jego byli Jan z przy­dom­kiem Fi­dan­za i Ri­tel­la. Oprócz świa­dectw tej rze­czy przy­to­czo­nych przez świa­tłe­go Bo­nel­li 5)

1) Ve­ne­tiis, Bi­blioth. S. Mar­ci, class. XX, cod.

po wstą­pie­niu wy­kła­dał „Za­sa­dy­41 a w dzie­sią­tym do na­uczy­ciel­stwa był po­su­nię­ty­11) i au­to­ra kro­nik XXIV Ge­ne­ra­łów („w siód­mym roku po wstą­pie­niu do Za­ko­nu”) i wkoń­cu Bar­tło­mie­ja Pi­zań­czy­ka („ten w siód­mym roku po wstą­pie­niu do Za­ko­nu wy­kła­dał „Za

*) Sło­wa Ber­nar­da „w dzie­sią­tym otrzy­mał ka­te­drę na­uczy­ciel­ską” na­le­ży ro­zu­mieć o ka­te­drze li – cen­cy­atu je­dy­nie; in­a­czej na­le­ża­ło­by przy­pusz­czać, że po trzech la­tach ba­ka­lau­re­atu już zo­stał ma­gi­strem… a to jest myl­ne. Cfr. De­ni­fle, Cha­rU­dar­lum, tom. I, pag. 70.

sady" w Pa­ry­żu­44) z świa­dec­twem Błog. Fran­cisz­ka z Fa­bria­no („li­cen­cy­at pod ma­gi­strem Alek­san­dre­m44), to jest rok 1245.

Z tego roku pew­ne­go po­da­ne­go przez Błog. Fran­cisz­ka z Fa­bria­no uzu­peł­nić tak­że moż­na rok, któ­re­go Sa­lim­be­ne nie­poda­je, tj. 1248 – 3 1245; w ten spo­sób współ­cze­śni Sa­lim­be­ne i Fran­ci­szek zu­peł­nie sic zga­dza­ją. A sko­ro da­lej rok dzie­sią­ty Ber­nar­da i kom­pi­la­to­rów zga­dza się z Sa­lim­be­nem, a rok siód­my Ber­nar­da i kom­pi­la­to­rów zga­dza się z Błog. Fran­cisz­kiem z Fa­bria­no, wy­ni­ka, że chro­no­lo­gia Ber­nar­da, Fran­cisz­ka i Sa­lim­be­na jest zgod­na, tak iż na je­den rzut oka po­zna­je się, że nie­wia­do­my rok wstą­pie­nia Bo­na­wen­tu­ry do Za­ko­nu Se­ra­fic­kie­go jest rok 123s jako pew­ny wnio­sek z pew­nych zu­peł­nie prze­sła­nek. Prze­ciw­ne­go świa­dec­twa współ­cze­sne­go nie­ma. Dla więk­szej przej­rzy­sto­ści po­da­je­my tu krót­ki po­gląd na całą rzecz.