Carmina - ebook

QU­ERE­LA RE­IPU­BLI­CAE

De­si­ne Ro­ma­nos nar­ra­re, Po­lo­ne, tu­mul­tus

Et ple­nas mi­se­ra se­di­tio­ne dies!

Na­scun­tur gra­vio­ra domi ma­gni­sque re­sur­gunt

Vi­ri­bus in pro­prium pra­eci­pi­tan­da ca­put.

In par­tes sum scis­sa duas plu­re­sque, quod unum

Exi­tio mul­tis gen­ti­bus ante fuit.

Utque ve­tu­sta aevi di­mit­tam exem­pla prio­ris,

Hoc solo ce­ci­dit Pan­no­nis ora malo.

Sed nil vi­ci­ni ter­rent do­cu­men­ta pe­ric­li

Nec ter­ret na­tos pro­xi­ma flam­ma meos.

Pri­va­tis in­hiant re­bus, sua com­mo­da qu­isque

Ve­na­tur, ta­mqu­am sit mea vita ni­hil,

Quae nunc ad sum­mam ver­git pro­lap­sa ru­inam,

Ni di­vum ce­le­ri re­sti­tu­atur ope.

Nec ta­men ho­sti­li ia­ceo pro­stra­ta la­cer­to;

In me tur­ba suas ar­mat ami­ca ma­nus.

In cel­sa pra­eter me­ri­tum quos sede lo­ca­vi,

Cu­sto­des no­strae con­sti­tu­ique rei,

Iura qu­ibus, qu­ibus est le­gum com­mis­sa po­te­stas,

Quos feci in po­pu­lo nu­mi­nis esse loco,

Quos a sor­de pa­trum eve­xi, quos vel­le­re no­stro

Or­na­vi et ti­tu­los di­vi­tia­sque dedi,

Hi me pra­eci­pi­tant, pro nu­mi­na sanc­ta de­orum!

Hoc me­ri­ti pre­tium gran­de piu­mque fero.

O mea no­bi­li­tas (nam quid te pra­eter in istis

Aem­m­nis po­ssum iure vo­ca­re memn?),

Sola meae su­per­es cu­pi­da et stu­dio­sa sa­lu­tis;

Vix ta­men au­xi­lio iam po­tes esse mihi.

Li­ber­tas op­pres­sa tua est, quam san­gu­ine et ar­mis

Et vir­tu­te pa­tres eme­me­re tui.

Ut ta­men hanc re­pa­res, pe­re­as quam tota, ru­inam,

Dum li­cet, uten­dum est hac ra­tio­ne tibi:

Nil te­me­re et pe­tu­lan­ter agas, mo­dus opti­ma vir­tus,

Cunc­ta­que sub rec­to di­scu­te iu­di­cio.

Com­mo­dius le­vio­re meum sa­na­bi­tur ulcus

Fo­men­to; ap­po­nas si vio­len­ta, no­cent.

Quis le­ga­to­rum no­vus heu fu­ror iste tu­orum?

Di­cen­dus fu­ror est ni ma­gis ille tuus.

Di­sces­se­re, fui cum de­fen­den­da per il­los;

Sic ego sum di­ris sola re­lic­ta lu­pis.

Excu­sant fac­tum ad­ver­si im­pro­bi­ta­te se­na­tus.

Sed ta­men haec cau­sa est non sa­tis aequa mihi,

Cum sit rex, qui me mul­tis fe­li­ci­ter an­nis

Con­si­lio iu­sta su­sti­nu­itque manu,

Quo ni­hil in toto me­lius ne­que mi­tius orbe.

O se­rvent il­lum tem­po­ra lon­ga mihi!

Cum re­stent ali­qu­ot pro­ce­res, quos pu­bli­ca tan­gunt

Com­mo­da et of­fi­cii qui me­mi­ne­re sui,

Ho­rum pra­esi­dio po­te­ras ten­ta­re sa­lu­ti

Et tem­pe­sta­ti con­su­lu­is­se meae.

Si nil pro­fi­ce­res, sa­tis es­set ami­ca vo­lun­tas;

Pa­rva gra­vis mmium sed tibi visa mora est.

Atque uti­nam non sic te­me­ra­ria co­ep­ta fu­is­sent

Ho­rum, qui cau­sam de­se­ru­ere meam!

Non ego tam sa­evos sub­iis­sem ma­esta do­lo­res,

Nec qu­ere­rer ca­sum non pro­cul esse meum,

Nec mihi cer­nen­ti va­rios con­sur­ge­re luc­tus

Ter­re­ret iu­stus cor ani­mu­mque me­tus.

Ecce fu­rit Va­la­chus, sa­evis ever­ti­tur ar­mis

Rus­sia et in vinc­lis, ca­edi­bus, igne ia­cet.

Aspi­ce­res cu­pe­rem, quae sit plan­gen­tis ima­go

Ger­ma­nae et fa­cies, dure Po­lo­ne, tuae.

Du­ci­tur in ter­gum mi­se­ris con­stric­ta ca­te­nis

De­que suo tra­hi­tur non re­di­tu­ra solo,

Squ­ali­da, tur­pis, inops, la­ce­ris mi­se­ran­da ca­pil­lis,

De­iciens vic­tum san­gu­ino­len­ta ca­put.

Nec qu­emqu­am mor­bus re­di­mit, nec se­xus et aetas,

Ho­stis in­e­xple­to cunc­ta fu­ro­re me­tit.

Ille vo­cat fru­stra na­tum, fru­stra ille pa­ren­tem,

Im­plo­rat fro­stra vinc­ta pu­el­la vi­rum.

Pi­gno­ra ab ube­ri­bus iu­gu­lan­tur rap­ta nec ul­lum

In­ve­nias va­cu­um stra­ge, cru­ore lo­cum.

Tec­ta cre­ma­ta ru­unt et opes su­do­rque co­lo­ni,

Qu­adru­pe­dum ra­pi­tur, pel­li­tur omne ge­nus.

Nam ta­ceo (la­cri­mis vo­cem et pro­hi­ben­te do­lo­re),

Qu­in­gen­ti nu­per cum ce­ci­de­re viri,

Mar­ti­ge­nae iu­ve­nes, for­tis­si­ma pec­to­ra, pu­gna

Mi­lia qui ad­ver­sa su­sti­nu­ere de­cem.

Sed pe­rie­re ta­men nu­me­ro su­per­an­te do­lo­que,

Ho­stis enim oc­cul­tis sta­bat in in­si­diis.

Nil te tan­ta mo­vent, o tur­ba do­me­sti­ca, quae nil

Cu­ras pri­va­tam pra­eter ava­ri­tiam.

Omma pa­rva pu­tas, quae sunt mea, ma­xi­ma cum sint,

In qu­ibus et vi­tae est sum­ma ca­pu­tqe tuae.

Tene fore in­co­lu­men spe­ras post fu­ne­ra ma­tris,

Quae te fe­cun­dis su­sti­net ube­ri­bus?

Tune de­cus, le­ges et li­be­ra iura te­ne­bis

Dis­si­dio gra­vi­ter niinc la­be­fac­ta tuo?

Sed tibi vera od­io­sa ni­mis; nam vera lo­qu­en­tes

De­spo­lias ti­tulls de­spo­lia­sque bo­nis.

Vera lo­qui ti­meo, ne for­te no­vis­si­ma pri­mis

Eve­niant mi­se­rae de­te­rio­ra mihi.

Ma­gne Pa­ter, qui col­la iu­gis one­ra­ta ma­li­gnis

Ut de­pres­sa le­ves exo­ne­re­sque, vo­cas,

Ad te con­fu­gio sup­plex, me tur­bi­ne in isto

Eespi­ce et af­flic­tis po­mge re­bus opem!

Tu li­ber­ta­tes, tu iura, tro­pa­ea de­di­sti

Ante mihi; nisi ades, mmc ea frac­ta ru­unt.

Da proc­li­na­tae pia ful­ci­men­ta ru­inae

Il­lu­stra­que meum pneu­ma­tis igne ge­nus!

Con­si­lium Re­gis mo­de­ra­re et vota se­na­tus

Et sa­nos scis­si fac ani­mos po­pu­li!

Ho­sque, mei qui sunt iu­stis­si­ma cau­sa do­lo­ris,

De ca­elo mis­si ful­mi­nis igne cre­ma,

Ut sint exem­plo re­li­qu­is ma­tre­mque, quod ipse

Ius­si­sti, qu­ivis di­scat ama­re suam.AD PO­LO­NOS PRO­CE­RES

Quae vos tam di­rae sti­mu­lant ad tan­ta Me­ga­erae

Dis­si­dia, in pro­prium sol­li­ci­tan­tque ma­lum,

O pro­ce­res, il­lu­stre ge­nus, Le­cha­ea pro­pa­go,

Glo­ria Gra­di­vi ma­xi­ma, ma­gna to­gae!

Quis fu­ror aut cu­ius vos fert in­sa­nia fati,

Aut quis vos Sty­gii nu­mi­nis er­ror agit?

Exa­gi­tat ve­stras di­scor­dia mu­tua men­tes,

Urget in ad­ver­sas ve­stra­que cor­da vi­ces?

Me­ta­que cum cunc­tis pra­escrip­ta sit una re­ique

Unius fie­ri de­be­at unus amor,

Cur­ri­tis in va­rium, qu­amvis iter omne vi­de­tis

Sin­ce­rum, ve­stros quo de­cet ire pe­des.

Sed pri­va­ta ve­tant odia et pri­va­ta si­mul­tas

Et ta­ci­ta oc­cul­tum quae vo­rat ira ie­cur.

Ira ie­cur vo­rat oc­cul­tum, ce­la­tur et ar­det

Et ve­ram fin­git mens si­mu­la­ta fi­dem.

Scri­bi­tis et mis­sam le­gi­tis per­sa­epe sa­lu­tem

Nec nisi ami­ci­tiam nun­tia char­ta cre­pat,

Sed lon­ge di­ver­sa domi ver­bi­sque vo­lun­tas

Dis­so­na sub blan­da cal­li­di­ta­te ma­net.

Con­gres­sus co­li­tis pul­chro­que oc­cur­ri­tis ore,

Com­ple­xus va­riam iun­gi­tis iu­que vi­cem,

Du­ci­tis et mi­ris co­nvi­via mira trium­phis,

Pro­que sa­lu­te gra­ves fert gula fic­ta scy­phos.

Lu­di­tis et pic­tis po­si­to su­per aere li­bel­lis;

Ars ete­nim sum­mis co­nve­nit ista vi­ris.

Hanc etiam mag­mis fer­tur co­lu­is­se Ca­mil­lus

Et De­cii, pa­triae vic­ti­ma la­eta suae.

Mu­ne­ra quid re­fe­ram? Do­nis cer­ta­tis utri­mque,

Ut do­na­tae am­mum te­sti­fi­cen­tur opes.

Hic do­mi­num vo­cat hunc, pa­tru­um vo­cat ille pa­tre­mque,

Hi sunt af­fi­nes, hic ge­ner, ille so­cer.

Hic tibi se­rvi­tium com­men­dat, at ille pre­ca­tur,

Qui po­ssint Py­lios aequ­ipa­ra­re diea.

O fu­ca­ta fi­des, o pec­to­ra fal­sa, sub albo

Vel­le­re ve­sa­ni ple­na fu­ro­re lupi!

Mel­li­tas ge­ri­tis lin­gu­as ge­stu­sque, sed isto

Sub mel­le in­te­rius dira ve­ne­na la­tent.

Quae tunc ap­pa­rent, cum pu­bli­ca cau­sa vo­ca­tur

In me­dium, ad ve­stros sub­i­ci­tu­rque pe­des.

Tunc il­lam cal­ca­re li­cet vel tol­le­re; sed vix

Tam pius in vo­bis unus et al­ter adest.

Tmic odii pri­va­ta lues ce­la­tus et ignis

Pro­di­tur in­di­ciis exo­ri­tu­rque suis.

Tunc va­rii sen­sus, tunc se di­scor­dia sur­sum

Eri­git unius de sta­tio­ne rei.

Di­spli­cet ista tibi sen­ten­tia, non mala quod sit,

Auc­tor at il­lius di­spli­cet ante tibi.

Tur­pe pu­tas igi­tur me­lio­ri ce­de­re voto

Et vis stul­ti­tiae fer­re tro­pa­ea tuae.

In­te­rea com­mu­ne bo­num pro­ster­nis et irae

In­dul­gens pa­triae pu­bli­ca dam­na fa­cis,

Cum na­tus non sis, ut ait rex ille so­pho­rum,

Tu tibi, sed pa­triae com­mo­da fer­re tuae.

Quam me­lius, pro­ce­res, vos mens co­munc­ta te­ne­ret

Et stu­dium vo­bis omni­bus es­set idem!

Tem­po­re con­cor­di con­sur­gunt pa­rva vi­gen­tque,

Di­scor­di con­tra tem­po­re sum­ma ru­unt;

Cunc­ta fo­vet, con­fir­mat, alit Con­cor­dia, sum­mo

Pro­xi­ma apud ve­te­res diva lo­ca­ta Iovi.

Hac duce ma­gna suum se­rvat na­tu­ra te­no­rem

In­que suis re­gnant haec ele­men­ta lo­cis.

Hac duce di­ver­sum per­cu­runt si­de­ra ca­elum

Et re­pa­rat so­li­tas tem­pus et aura vi­ces.

Hanc vio­la­re pa­ter su­per­um si ten­tet, in il­lud

Cer­ne­ret an­ti­qu­um cunc­ta re­di­re cha­os.

Haec dea pri­ma de­dit po­pu­lo in­cre­men­ta fu­tu­ro,

Spes ho­mi­num ge­ne­ris cum duo tota fo­rent.

Pri­ma re­cu­rva­to ter­ram di­sru­pit ara­tro,

Pri­ma sub igno­tam se­mi­na mi­sit hu­mum.

Pri­ma de­dit le­ges et ma­gnas con­di­dit urbes

Et po­su­it do­mi­nis tem­pla di­ca­ta deis,

Re­gna­que fir­ma­vit, Ro­ma­nis sub­di­dit or­bem

Fa­sci­bus, eiec­ta qui ce­ci­de­re dea.

Haec eadem no­stri ie­cit pri­mor­dia re­gni,

Tunc cum de­ser­tos Le­chus imvit agros

Pa­rva­que con­sti­tu­it pro­pe­ra­tae cul­mi­na Gne­snae,

Mo­xque duci et po­pu­lo no­men ope­sque de­dit.

Iu­ra­que iam ma­gnis Ca­si­mi­ro rege Po­lo­nis,

Qui ma­gnus pa­triae est dic­tus amo­re, tu­lit,

Iura, qu­ibus no­strae ce­le­bra­ta est fama Co­ro­nae,

Hei modo ad extre­mum pa­ene re­dac­ta ma­lum.