A gdyby tak… - ebook

1

Rok 1990

Barbara spojrzała na zegarek. Pomyślała, że za godzinę jej córka będzie już w domu. Miała jeszcze sporo do zrobienia, a nie chciała się spóźnić. Ten dzień dla nich obu miał być wyjątkowy. Kiedy szesnaście lat temu, dokładnie w dniu swoich dwudziestych czwartych urodzin, powiła maleństwo ważące niespełna trzy kilogramy, była przerażoną, świeżo upieczoną absolwentką filologii polskiej, niemającą bladego pojęcia o obowiązkach domowych, o wychowywaniu dziecka już nie wspominając. Instynkt macierzyński obudził się w niej jednak w chwili, kiedy położna o androgenicznym wyglądzie przyniosła jej koszmarnie brzydkiego noworodka i powiedziała: „Ta uroda to chyba nie po pani, ale proszę nie lamentować – te niezbyt przystojne z czasem stają się całkiem, całkiem. Te ładniutkie brzydną jak cholera”. Położna najwyraźniej znała się na rzeczy, bo Zuzka już w żłobku była obiektem zazdrosnych spojrzeń mam innych dziewczynek, a w podstawówce zdecydowanie wyróżniała się wśród szkolnych koleżanek, brylując na balach i klasowych przedstawieniach.

Zuzanna Apolonia Zaorska była oczkiem w głowie swojej mamy i nic dziwnego, że jej każde urodziny poprzedzały nad wyraz staranne przygotowania. Barbara rokrocznie organizowała córce dwa przyjęcia: jedno tradycyjne, dla rodziny, z dwupiętrowym tortem i dwudaniowym obiadem oraz alkoholem, bez którego żadne spotkanie Rylskich z Zaorskimi nie mogłoby się odbyć, oraz drugie, niestandardowe, dla koleżanek. Szczególnie dbała właśnie o to drugie, bo wierzyła, że dzięki temu Zuza zyska sympatię swoich rówieśników. Pączki, ptysie i eklery, góra słodyczy, nawet w czasach, kiedy trzeba je było zdobywać szemranym sposobem; piękne sukienki, szyte w zakładzie krawieckim pani Irenki na Mazurskiej; atrakcje, o których koleżanki Zuzy mogły tylko marzyć. Barbara przygotowywała wszystko z rozmachem godnym notabli, a nie skromnych mieszkańców śródmiejskiego wieżowca.

Dzień dwudziestego pierwszego lipca był dla Barbary szczególny z jeszcze jednego powodu – oprócz dwóch hucznych imprez urodzinowych, odbywających się zazwyczaj dzień po dniu, organizowała również kameralną uroczystość przeznaczoną tylko dla nich dwóch. Każdego roku spędzały go w podobny sposób: jadły ciasto drożdżowe z rabarbarem i kruszonką przygotowywane zgodnie z babcinym przepisem, piły kawę inkę ze sporą ilością mleka i oglądały albumy ze zdjęciami, które znały niemal na pamięć, ale i tak za każdym razem zasiadały do nich z taką ekscytacją, jakby robiły to pierwszy raz. Potem grały w makao albo w chińczyka, a czasami i w jedno, i w drugie.

– Cześć, mamo! Jestem! – Zuzanna zjawiła się wcześniej, niż się umawiały.

– Już? – Barbara wychyliła się z kuchni i zmarszczyła czoło. – Miałaś być za godzinę.

– Monika musiała się zajmować swoją młodszą siostrą, więc… wolałam przyjść do domu.

– Och, ty moja wygodna córko! A ja się z tobą całe życie męczę! – Basia uśmiechnęła się do Zuzanny i posłała jej całusa. – Tylko nie waż mi się zbliżać do pokoju! Ani do kuchni – dodała, siląc się na groźną minę. – Zawołam cię, jak skończę!

– Dobrze – odparła Zuza niechętnie, znikając w swoim azylu.

Odczekała chwilę i słysząc typowe dźwięki kuchennej krzątaniny, zakradła się do zakazanego pokoju w poszukiwaniu czegoś, co matka chciała przed nią ukryć. Niczym Sherlock Holmes rozglądała się dookoła, szukając tropów. Zatrzymała wzrok na stole, gdzie obok rozłożonych albumów ze zdjęciami, kart i chińczyka, leżało coś małego. Coś, co przyspieszyło bicie jej serca – puzderko, starannie ozdobione czerwoną kokardką. Niewielki rozmiar początkowo nieco ją rozczarował, ale już po chwili wywołał ekscytację. Zdała sobie sprawę, że wewnątrz mógł się ukrywać prezent, o którym marzyła od roku. Z wrażenia mało nie pisnęła. Przygryzając dolną wargę, wycofała się z miejsca, w którym nie powinna się znaleźć, i w napięciu czekała.

Kiedy mama ją zawołała, Zuza wystrzeliła jak z procy ze swojego pokoju, by natychmiast znaleźć się obok Barbary, która zdążyła nawet podmalować usta. Dziewczyna wręczyła jej prezent owinięty w srebrny, zdobyczny papier i cmoknęła mamę w policzek.

– Kupiłam ci ostatnią Chmielewską! – oznajmiła, zanim Barbara zdążyła rozpakować zawiniątko.

Mama wyraźnie ucieszyła się i niczym mała dziewczynka przytuliła do siebie prezent. Potem objęła Zuzę i wręczyła jej miniaturową niespodziankę.

– Może nie jest taki okazały jak twój, ale na pewno ci się spodoba. Sto lat, moja najsłodsza! – powiedziała ze łzami w oczach.

– Nie płacz mamciu, przed nami jeszcze niejedne urodziny!

Barbara mruknęła, pocałowała córkę w czoło, po czym ciężko opadła na kanapę. Przyglądała się swojej szesnastoletniej córce, jak ta w wielkim pośpiechu próbuje uporać się z bardzo starannie zapakowanym prezentem.

– Zrobiłaś to celowo, prawda? – zapytała, przegryzając taśmę zębami. – Nie mogę się do tego dobrać!

Twarz Barbary rozświetlił uśmiech. Ostatnio niezwykle rzadko pozwalała sobie na ten grymas. Jakby gasła, jakby zaczynało jej brakować powodów, by cieszyć się życiem. Tylko Zuza potrafiła sprowokować ją do śmiechu, do szczerego, pozbawionego udawania śmiechu. Sprawiała, że świat Barbary nabierał jaskrawszych barw. Chciało jej się oddychać.

– Zuzka, ty nie dasz rady? No wiesz? – podpuszczała ją, widząc, jak córka się męczy.

Kiedy Zuza w końcu otworzyła małe pudełeczko, jej oczom ukazał się wymarzony prezent.

– O, rany! Jezusieńku! Czy one są naprawdę dla mnie? – paplała, a gdy mama przytaknęła, wydała z siebie okrzyk radości tak donośny, że Barbara aż zasłoniła uszy. – Są prawdziwe? To nie żaden tombak? Mamciu!

– Jasne, że prawdziwe! Przymierz!

Długo się nie zastanawiając, pobiegła do korytarza i trzęsącymi się z podekscytowania dłońmi założyła złote kółka na uszy.

– Są świetne!

Barbara przymknęła oczy, wzięła głęboki wdech, a potem długo wypuszczała powietrze.

– Nie ma mowy, żebym ściągnęła je na noc! – zakomunikowała Zuza. – Ani jutro, ani przez cały następny miesiąc!

Basia uśmiechnęła się do siebie, potarła dłońmi twarz, po czym wstała i skierowała się do korytarza, by zobaczyć entuzjazm w oczach tak szybko dorastającej córki.

– Jesteś taka piękna – stwierdziła z przekonaniem.

– Mamo! To nie ja, tylko te kolczyki!

*

Kolczyki były tematem przewodnim podczas jedzenia ciasta, picia inki, oglądania zdjęć i pierwszej partyjki makao. Kiedy Barbara zamierzała rozdać karty do drugiej, Zuza przytuliła się do niej i robiąc maślane oczęta, wyskamlała:

– Mogę polecieć do Moniki? Pokażę jej prezent! Błagam!

Ledwie matka skinęła głową, Zuza już wystartowała w stronę drzwi wyjściowych, po czym zatrzasnęła je za sobą z łoskotem.

Barbara wyjrzała przez okno, wypatrując córki. Zrozumiała, że oto jej kruszyna przeistoczyła się w dorosłą kobietę, że towarzystwo matki, nawet na kilka godzin stawało się dla niej dużym poświęceniem. Kiedyś myślała, że mają przed sobą jeszcze sporo czasu, ale… przeliczyła się.2

Więcej niż jeden

Zbliżała się dziewiętnasta. Było jeszcze widno. Zuza zdecydowanie wolałaby zostać na dworze, żeby paradować w nowych kolczykach. Nie chciała jednak mimo ogromnej pokusy robić matce przykrości. Dwudziesty pierwszy lipca, niezależnie od tego, w jaki dzień tygodnia wypadał, niemal cały spędzały razem. A już popołudnie i wieczór na pewno.

Jadąc windą na dziesiąte piętro, Zuza z rozkoszą pozwoliła córce Korosteńskich z siódmego wgapiać się w swoje kolczyki, pławiąc się przy tym w pełnych zazdrości oczach dwunastolatki. Podziw dojrzała nawet w spojrzeniu emerytowanej sąsiadki mieszkającej piętro niżej, która była znana z encyklopedycznej wiedzy na temat wszystkich mieszkańców bloku. Zuzanna pękała z dumy, do czasu kiedy stanęła na gumowej wycieraczce przed drzwiami swojego mieszkania.

Już chciała zapukać, już wyciągnęła rękę, kiedy zza drzwi dobiegły ją odgłosy kłótni. Nie musiała nawet przykładać ucha, gdyż doskonale słyszała cierpkie słowa swoich rodziców.

Nie zapukała. Nie zebrała się na odwagę. Krzyki wydobywające się z ust osób najbliższych jej nastoletniemu sercu natychmiast ją zdruzgotały. Zuzanna oparła się o ścianę i powoli osunęła na betonową posadzkę. Przymknęła oczy i przygryzając dolną wargę, stała się niemym uczestnikiem domowej awantury.

Zuza nie rozumiała swoich koleżanek, kiedy te opowiadały o rozbijanych talerzach, wyzwiskach i szarpaninach, których świadkami były w swoich domach. U niej takie rzeczy się nie zdarzały. Rodzice kłócili się „po cichu”. Wiedziała, że czasami byli na siebie źli, szczególnie wtedy, gdy ojciec wracał po długiej delegacji i po kilku dniach pracy na miejscu informował o kolejnym wyjeździe w podróż służbową. Zamykali wówczas drzwi do dużego pokoju, podkręcali radio i porozumiewali się świszczącym szeptem, w którym było słychać wyraźne napięcie. Zuza, choć bardzo się starała, nie mogła dosłyszeć treści ich rozmów. Do jej uszu dochodziły zaledwie pojedyncze słowa, matczyne szlochy, wysmarkiwanie nosa i pstryknięcia zapalniczką, świadczące o kolejnym odpalanym papierosie. Po takich kłótniach następowało kilka cichych dni, kiedy to rodzice nie odzywali się do siebie. Rozmawiali jedynie z córką, którą wówczas darzyli szczególną atencją.

Kuląc się na korytarzu, Zuza zdała sobie sprawę, że pierwszy raz w życiu z ust rodziców słyszy przekleństwa, kierowane przeciwko sobie nawzajem. Nieraz owszem, przeklinali sytuację, zły los, jakąś wiadomość, ale nigdy nie obrzucali siebie wyzwiskami, nigdy nie krzywdzili się piekącymi słowami. Zaczęła się bać. Przygryzła mocniej wargę i poczuła na języku metaliczny smak.

Oparła głowę o zimną ścianę i przytrzymując kolana obiema rękoma, katowała się dźwiękami dochodzącymi zza drzwi.

– Ale powiedz mi dlaczego? Czym sobie zawiniłam? – pytała matka. – Czy nie dostałeś wszystkiego, czego chciałeś? Czy nie masz takiej córki, jakiej chciałeś?

– Nie mieszaj w to Zuzki! Ona nie jest niczemu winna!

– To znaczy, że niby ja jestem winna, tak?! – Na chwilę zapanowała cisza. – Nie masz nic do powiedzenia na ten temat? Boisz się?

– Niczego się nie boję! Potrafię wziąć za siebie odpowiedzialność!

– I dlatego wyprowadzasz się?! – wrzasnęła mama, a Zuza poruszyła się. – I zostawiasz nas, tak?

– Nikogo nie zostawiam! To ty każesz mi się wynieść! Zastanów się, czego w końcu chcesz!

– Nie pisałam się na małżeństwo od czasu do czasu, tylko na pełnowymiarowy związek! Jeśli nie pamiętasz, to ci przypomnę, że przysięgałeś być ze mną w zdrowiu i w chorobie, a nie wtedy, kiedy jest ci wygodnie! Najwyraźniej jednak ciebie to nie dotyczy! Ty możesz bywać w domu wtedy, kiedy chcesz, kiedy ci pasuje, kiedy twoja kochanka i drugi dom ci się znudzą!

Zuza wyprostowała się. Zaczęła szybciej oddychać. W głowie świdrowały jej matczyne słowa, drażniące rozkochane w ojcu serce.

„Kochanka? Drugi dom? Co to za drugi dom? O czym ona mówi?” – zarzucała się pytaniami. Łudziła się, że źle usłyszała, że z tego zdenerwowania coś pokręciła, ale gdzieś w wyobraźni malowała już drugie życie swojego ojca: w pięknym, przestronnym domu z zadbanym ogrodem, z inną kobietą, a może i z inną córką…

– Czego ci brakuje? Pieniędzy? Jedzenia? – Głos ojca stał się ostrzejszy. Zdradzał irytację. – Kosmetyków? Ubrań? Masz przecież wszystko! Zarabiam, daję ci to, czego potrzebujesz! Haruję jak wół! Kurwa mać, o co ci chodzi?!

– O ciebie mi chodzi! Nie potrzebuję pieniędzy, tylko ciebie! Chcę Cezarego, który wstawał o świcie, szedł po bułki, pił ze mną kawę, pachniał moim zapachem, a nie… – urwała, a Zuza zastygła w oczekiwaniu na dopowiedzenie, szczerze bojąc się tego, co mogłaby usłyszeć.

„Tylko nie to… Tylko nie to…” – błagała w myślach.

Niczym bumerang przywołała przykrą scenę, której stała się przypadkowym świadkiem. Spędzając popołudnie u swojej koleżanki Anety, słyszała, jak jej matka wpadła w szał, kiedy po tygodniu nieobecności do domu wrócił ojciec. Zwrot „śmierdzisz tą zdzirą” wrył się w jej pamięć.

– Chcę dawnych czasów – powiedziała mama.

Po chwili ciszy Zuza dosłyszała spokojniejszy głos ojca.

– Nigdy nie było inaczej. Zgodziłaś się na to. Nie ma już dawnych czasów. Zresztą, czy te dawne były inne?

– Jasne, że były. Kochałeś mnie, a ja kochałam ciebie. Nadal ciebie kocham.

– A myślisz, że ja ciebie nie?

– Ale tego nie pokazujesz… A ja bym chciała to po prostu widzieć, czuć…

– Daj spokój! Czego ty chcesz po siedemnastu latach?

– Wspólnego, normalnego życia.

– Nigdy nie było ani wspólne, ani normalne – rzucił ze złością ojciec.

– Nie mów tak… – Ton matki brzmiał błagalnie. – Przecież… Przecież…

– Przecież to prawda! Spójrz uczciwie na nasze małżeństwo.

– Czy chcesz powiedzieć, że między nami nigdy niczego nie było?! I ciąży też nie było? I dzieciństwa TWOJEJ córki? I siedemnastu lat małżeństwa? – Barbara zaniosła się histerycznym płaczem. – Do cholery! Ja… Czarek… Ja ciebie kocham! Żadnego faceta nigdy nie kochałam.

– I to może jest twój problem! Trzeba było sobie znaleźć kogoś!

Zuzanna nie dowierzała temu wszystkiemu. Kręciła głową, zagryzała wargę. Jej ukochany tatko, mężczyzna, którego wielbiła ponad wszystko, wydobywał z siebie słowa tak potworne, że trudno jej było w nie uwierzyć. Chciała zniknąć, uciec spod tych przeklętych drzwi, ale coś kazało jej zostać i słuchać.

– Nie mogłam ci tego zrobić!

– A może powinnaś! Wtedy byłoby łatwiej.

– Łatwiej z czym? Z rozwodem?

– Ze wszystkim, z rozwodem też.

– Dopóki żyję, nie dostaniesz rozwodu!

– To może powinnaś umrzeć!

Nastała cisza.

Rodzice zamilkli.

Dziewczyna wcisnęła brodę w kolana. Po jej policzkach płynęły łzy. Nie ścierała ich. Pozwoliła im tworzyć na nogach mokre strugi.

– Chcesz mojej śmierci? – Zuza usłyszała łamiący się głos matki. – Tego chcesz?

– Przestań… – Ojciec nagle zmienił ton. Mówił cicho; wydawało się, że chce wymazać słowa, które przed chwilą skierował w jej stronę. – Nigdy nie życzyłem ci źle. Jestem przecież z tobą.

– Bujdy… To bujdy są… Ja się dla ciebie nie liczę.

– Odpocznij. Pójdę już – powiedział bardzo spokojnie po dłuższej chwili. – Przyjdę jutro.

– Nie przychodź. Nie musisz.

– Nie muszę, ale chcę. Przyjdę jutro i porozmawiamy, dobrze?

Matka nie odpowiedziała.

– I zostaw klucze.

– Naprawdę tego chcesz?

– Skoro wybierasz drugie życie…

Do uszu Zuzanny dobiegł metaliczny dźwięk upadających kluczy, a zaraz po nim kolejny szloch matki. Tak bardzo pragnęła wówczas wbiec do mieszkania i rzucić się na ojca, uderzać go w pierś i zmusić, by wytłumaczył się ze swojego okrutnego postępowania, którego za grosz nie rozumiała, by przeprosił matkę i błagał ją o wybaczenie, by… został i zapomniał o czymś, co jego żona nazwała „drugim domem”… i o kimś, kogo nazwała „kochanką”. W końcu jednak nie zrobiła niczego, nie wykonała żadnego ruchu, nie znalazła w sobie na to siły i odwagi.

– Pakujesz się?

– Chyba nie zostawiłaś mi wyjścia…

Ani Barbara, ani Cezary nie odezwali się już więcej. Zuza była zdezorientowana, czuła się coraz bardziej zagubiona. Miotała się ze swoimi myślami. Intuicja jej podpowiadała, że za kilka chwil ojciec wyjdzie z mieszkania i znajdzie się na wąskim korytarzu. Nie chciała na niego patrzeć. Nie chciała o nic pytać. Uciekła do klitki, w której mieścił się zsyp na śmieci. Nienawidziła tego miejsca, zawsze budziło w niej odrazę, a rozsypane obierki, kleiste, śmierdzące plamy i zapach moczu odrzucały ją. Tym razem jednak nic jej tu nie przeszkadzało. Nawet wówczas, gdy poślizgnęła się na budyniowatej, zielonej papce. Stała i czekała na znajomy trzask drzwi windy. Kiedy wybrzmiał, wychynęła ze schronienia, usiadła na schodach i myśląc o tym, czego przed chwilą doświadczyła, zalała się rzęsistymi łzami.

*

Niemal godzinę spędziła na schodach, zbierając się na odwagę, by spojrzeć matce w oczy. Gdy w końcu weszła do domu, mama nie okazała się wcale rozmowna.

– Jak było u Moniczki? – zapytała cichutko.

– Dobrze – odparła Zuzanna ze smutkiem.

– Nie wyglądasz najlepiej…

– Nie. Wszystko w porządku.

Matka podeszła do niej i serdecznie pocałowała ją w czoło, a potem przytuliła. Po krótkiej chwili odsunęła córkę od siebie i uniosła jej podbródek, by spojrzeć na prawe, a potem na lewe ucho. Z trudem się uśmiechnęła.

– Pięknie ci w nich. – Zuza w odpowiedzi ledwie mruknęła. – Tak bardzo cię kocham, skarbie.

– Ja ciebie też kocham. – Dziewczyna znów wtuliła się w mamę.

– Muszę się położyć – wyszeptała Barbara.

– Dobrze, mamciu. – Zuza czuła, że po tak emocjonalnej kłótni sen może okazać się zbawienny. – Połóż się. Jutro dokończymy oglądanie zdjęć.

– Tak, słońce ty moje. – Mama pogłaskała ją po głowie. – Jutro będzie lepszy dzień.

Zuzanna nie znała smaku małżeńskiej kłótni, bo i skąd, ale widząc matkę, rozumiała, że to musiało być traumatyczne przeżycie. Podkrążone oczy, cera blada niczym u albinoski, lekko zsiniałe usta. Jej ruchy były spowolniałe, przytrzymywała się mebli, co przywodziło na myśl staruszkę, a nie kobietę w sile wieku.

Kilka godzin temu jej matka była znacznie energiczniejsza, weselsza, uśmiechała się bez przymusu. Po kłótni z ojcem zgasła, jakby w jakiś niewyjaśniony sposób odchodziło z niej życie.

– Może zrobię ci herbaty? – zaproponowała Zuza.

– Położę się, to powinno wystarczyć.

– A może lekarza zawołać? Po Woźniaka bym poszła.

Barbara nie odpowiedziała. Położyła się na łóżku, nie zdejmując nawet ubrania.

– Poleż ze mną – wyszeptała słabym głosem. – Na pewno od razu mi się poprawi.

Kładąc się, Zuza zerknęła na stolik nocny. Leżała tam książka, którą wcześniej ofiarowała matce w prezencie, oraz w połowie pusta fiolka z białymi tabletkami.3

Szczelina w życiorysie

Zuzanna Stawska siedziała w głębokim, szmaragdowym fotelu. Miała bardzo zadbane, proste włosy, starannie podpięte na bokach. Przesadnie wyprostowane plecy, wyciągnięta szyja i dłonie zaplecione na kolanie idealnie harmonizowały z perfekcyjnie skrojoną ołówkową sukienką w kolorze urzędniczego granatu. Pasowały jednak bardziej do biznesowych negocjacji, niż do spotkania przy kawie z ukochaną ciocią Danusią.

– Znowu męczą mnie te sny – powiedziała zbolałym głosem Zuza.

– O Barbarze?

– Tak. Tonie w ciemnych wodach jeziora, a ja, choć bardzo tego pragnę, nie mogę jej pomóc.

– Musisz w końcu przestać wyciągać do niej rękę – powiedziała Danuta. – Musisz pozwolić jej odejść.

Ciotka była szczupłą kobietą po sześćdziesiątce. Miała małe, blisko osadzone oczy, haczykowaty nos i rzadkie, krótko obcięte włosy. Z jej twarzy, naznaczonej głębokimi zmarszczkami, biła serdeczność.

– Bez końca o tym myślisz, obwiniasz się. To ci nie służy. Demony przeszłości ścigają nas tak długo, jak im na to pozwolimy. Twój jest z tobą dwadzieścia sześć lat. To stanowczo za długo.

– Nie potrafię się od niego uwolnić.

– Jasne, że potrafisz. Musisz sobie zaufać.

– To nie jest takie łatwe, bo zostawiła mnie kobieta, którą kochałam najbardziej na świecie. Ona odeszła. Na zawsze, definitywnie, bez słowa pożegnania… A ja zostałam… – cicho westchnęła i jeszcze szczelniej zaplotła dłonie na kolanie. Danuta spojrzała na nią badawczo i uśmiechnęła się, zachęcając do mówienia. – Z nim zostałam… Pamiętam dokładnie, jak wtedy, rankiem po moich urodzinach, obudziło mnie pukanie, a raczej walenie do drzwi. Zerwałam się z łóżka. Myślałam, że coś się stało Zawadzkiej, sąsiadce z naszego piętra. Ciężko chorowała, a wnuczka, która u niej mieszkała, nie do końca sobie z nią radziła. Kiedy otworzyłam drzwi, zdumiałam się, bo zobaczyłam ojca. Wyprowadził się od nas poprzedniego dnia, zabrał walizkę z rzeczami, zostawił klucze… Przytulił się tak mocno, że aż poczułam ucisk na żebrach. Zaskoczył mnie tym. Zupełnie nie wiedziałam, co się dzieje. Potem ucałował mnie w czoło i wyszeptał słowa, których sensu wówczas nie rozumiałam – zawiesiła głos i spojrzała w okno.

– Jakie słowa? – dopytała ciotka, choć doskonale je znała.

Zuzanna rozumiała metody Danuty, emerytowanej szkolnej pedagog. Ciotka uważała, że wyduszenie z siebie wszystkiego, co nam uwiera, pomaga w osiągnięciu równowagi emocjonalnej. Po raz kolejny poddała się jej metodzie, by znowu na jakiś czas osiągnąć spokój.

– Żyjesz… Dokładnie to powiedział. I tylko to. Potem przecisnął się do salonu, zostawiając w korytarzu walizkę… Pewnie tę samą, z którą wyszedł poprzedniego dnia. Z kieszeni płaszcza wypadła mu karteczka. Podniosłam jąi przeczytałam wiadomość:

Żyłam z tobą, choć bez ciebie.
Teraz ty będziesz żył z nami,
choć bez nas.
Zawsze ciebie kochałam.
Barbara

Zuzanna zaczęła łkać. Sięgnęła po chusteczkę i próbując otrzeć cieknące łzy, odetchnęła głęboko.

– Jesteś dzielna – powiedziała Danuta. – Ale dobrze by było, gdybyś w końcu pozwoliła tym ranom się zagoić, a matce odejść albo, jak wolisz, utonąć…

Ostatnie słowo Danuta celowo wypowiedziała bardzo powoli i wyraźnie. Zuzanna przez chwilę miała jej to za złe, ale gdzieś podświadomie czuła, że taka prowokacja ma swój cel.

– Wiem, że znasz się na TYCH sprawach dobrze i to, co mówisz, na pewno ma sens. Ale nie tak łatwo da się zapomnieć widok zsiniałego ciała matki ani moment, kiedy bezlitośnie zamykają trumnę, a ty wiesz, że już nigdy jej nie zobaczysz, nie zamienisz z nią słowa, nie wypijesz z nią inki, nie dotkniesz jej delikatnej dłoni. Nie tak łatwo… Powinnam zapomnieć, przestać się obwiniać… Widocznie jestem ułomna i tego nie potrafię.

– Nie jesteś ułomna. Nie myśl w ten sposób o sobie, ale spróbuj uwolnić się od obwiniania. Nigdy nie zapomnisz o przeszłości, ale możesz nauczyć się z nią żyć w zgodzie.

– Spróbuję, choć mówię sobie to za każdym razem i za każdym razem powraca obraz prawie pustej fiolki z tabletkami… – Zuzanna upiła łyk zielonej herbaty, a potem bardzo ostrożnie odstawiła filiżankę na spodek. – Mama zawsze powtarzała, że kiedy ktoś umiera, to po to, by uratować inne istnienie. Ale kogo uratowała moja mama? Kto dzięki niej przeżył? Tyle razy zadawałam sobie to pytanie… Może to był ten pijaczek, sąsiad. Zaraz po jej śmierci spadł ze schodów i tak się poturbował, że dwa tygodnie przeleżał w szpitalu. Potem trochę utykał, ale nic poza tym. Myślisz, że jemu uratowała życie?

– Nie wiem.

– Trudno to odgadnąć i trudno powiedzieć, czy jest w tym jakakolwiek logika. Pewnie nawet i moja matka nie potrafiłaby odpowiedzieć… – Zuza westchnęła, lekko zmrużyła oczy, po czym dodała: – Często myślę, że uratowała mnie. Umarła, żebym ja mogła żyć…4

Powrót do przeszłości

Ten dzień zapowiadał się wyjątkowo pogodnie. Temperatura zbliżała się do dwudziestu pięciu stopni, a zatem widok rodzin dźwigających leżaki, parawany i koce nikogo nie dziwił. Wszyscy zmierzali w stronę morza, nad którym już teraz, pomimo wczesnej pory, roiło się od miłośników plażowania.

Przed hotelem stała grupka palaczy prowadzących bardzo ożywioną dyskusję na temat globalnego ocieplenia.

– Cześć! – rzucił zalotnie Grzegorz.

Zuzanna Stawska uśmiechnęła się jak zwykle, po czym rzuciła ulubione:

– Hej!

– A może byś kiedyś powiedziała: „Witam was, moi drodzy przyjaciele”, czy coś w tym rodzaju? – zapytał Grzegorz, siląc się na żart.

– Przecież nie jesteś jej przyjacielem! – burknęła Alina, próbując właśnie znaleźć w torebce swoje slimy.

Alina była pod pięćdziesiątkę i należała do tej grupy kobiet, które lubiły mieć wszystko i wszystkich pod kontrolą. Była twarda i zasadnicza. Rzadko zmieniała zdanie, nawet jeśli wiedziała, że nie ma racji. Nie bała się wdawać w dyskusje, co więcej, sama je prowokowała, bo zazwyczaj wychodziła z nich obronną ręką. Słynęła z błyskotliwych i ciętych ripost, czarnego humoru i… wielkiego serca. Kiedy trzeba było kogoś odholować, popilnować pociech czy nawet zaopiekować się niezbyt łagodnym bulterierem, Alina służyła pomocą. Była też duszą towarzystwa, a odkąd się rozwiodła, chętnie brała udział w każdym spotkaniu z przyjaciółmi, znajomymi z pracy, sąsiadami, a nawet z zupełnie obcymi ludźmi. Nie lubiła po prostu zostawać sama. To źle na nią wpływało. Często podczas przedstawiania się żartowała: „Alina Piotrowska, nauczycielka uzależniona od papierosów i ludzi”.

– Jak to nie jestem? – zrobił skwaszoną minę, zerkając pytająco na Zuzę.

– Zuza z nikim się nie przyjaźni, nie wiedziałeś? – Alina prychnęła, po czym oderwała się od poszukiwań w przepastnej torebce i spojrzała pobłażliwie na Grzegorza. – No tak, skąd niby miałbyś wiedzieć. Jesteś facetem…

Towarzystwo, z wyjątkiem Grzegorza, ryknęło śmiechem. Zuza podeszła do Aliny, by cmoknąć ją w policzek.

– Ciebie kocham – stwierdziła zawadiacko Zuzanna.

– To akurat jasne! Ale skoro ten ponoć całkiem porządny nauczyciel realioznawstwa, mianujący sam siebie znawcą geografii anglosaskich krajów, choć nie wiem na jakiej podstawie – ciągnęła, podtrzymując tym ogólne rozbawienie – mówi coś w tematach, o których pojęcia nie ma, to musiałam go uświadomić. My się kochamy, ale nie przyjaźnimy. Koniec. Kropka.

Grzegorz lekko się zmieszał, choć dla niepoznaki próbował to ukryć za krzywym uśmiechem.

– Ja rozumiem, że ciebie w stronę Zuzy ciągnie, mój drogi, ale w ten weekend blondwłosa Wenus należy do mnie! Się rozumiemy, prawda?

Mężczyzna miał taką minę, jakby ktoś zdzielił go w twarz. Spoważniał i ściągnął brwi. Chciał coś odpowiedzieć, ale powstrzymał się. Wiedział, że w słownym starciu z Aliną i tak znajdzie się na przegranej pozycji.

– Alina, jest dopiero jedenasta. Ty już coś piłaś? – zapytała przyjaciółkę.

– Kochana, ogniste trunki zostawiłam na potem. Teraz to ja zaledwie podwójne espresso w siebie wlałam, żeby jako tako do pionu się doprowadzić.

– Grzesiu, to ty jutro też sobie takie coś na śniadanie spraw, żebyś Alinie dłużny nie był – dodała Małgorzata, korpulentna blondynka o orlim nosie.

– Ja i bez espresso sobie poradzę z każdym chłopem, Gosieńko. Ten pan po mojej prawicy… – wskazała na swojego brata, Szymona – …z pewnością to potwierdzi. Już niejedno widział, na dodatek o różnych porach dnia i nocy.

Mężczyzna ochoczo przytaknął, po czym rzucił niezbyt eleganckim dowcipem o blondynkach, który dla rozbawionego towarzystwa był jak najbardziej na miejscu.

Przestali chichotać, gdy do grupki zbliżył się łysiejący, postawny mężczyzna o sumiastym wąsie i szerokich bokobrodach. W beżowym prochowcu i pomarańczowych dżinsach, nijak nie pasujących do oblicza rodem z PRL-owskich seriali kryminalnych, zwracał na siebie uwagę.

– Coś mnie ominęło? – zapytał. Alina odrobinę spoważniała.

– Jurek… Ty tutaj?

– No tak!

– Ale… miałeś byś na wycieczce z dzieciakami.

– Ostatecznie Jola pojechała z tym stażystą, co wygląda jak młody Leonardo di Caprio. Ucieszyła się, że nie jadę. W sumie, nie dziwię się. Ten blondas niejednej czterdziestolatce mógłby zawrócić w głowie, a takiej tuż po rozwodzie to już na pewno.

Przez dłuższą chwilę rozprawiał jeszcze o fizycznej doskonałości i metodycznych brakach świeżo upieczonego magistra filologii angielskiej, doprowadzając rozbawioną już grupkę do kolejnych wybuchów śmiechu.

– Hospitowałem jego lekcję. Mówię wam, miał nawet problem z odczytaniem listy obecności. Motał się przez całe czterdzieści pięć minut, bez przerwy zaglądał do notatek. Ja rozumiem, że to świeżak, ale do cholery, my jakoś tam dawaliśmy sobie radę. Ale wiecie, nie to było najgorsze. Byście widzieli te puste licealistki, jak trzepotały rzęsami i wzdychały do niego, jakby ósmy cud świata zobaczyły. A kiedy ktoś mu się wcinał, natychmiast go gasiły.

Nikomu nie chciało się przerywać tak dobrze rozpoczętego przedpołudnia, ale godzina dwunasta zbliżała się wielkimi krokami i chcąc nie chcąc, wszyscy musieli udać się na salę szkoleniową.

– Czuję, że się wynudzę – stwierdziła Alina, kiedy wraz z Zuzą zbliżały się do drzwi oznakowanych unijnymi logotypami.

– Więcej optymizmu! Mówiłaś, że ostatnio było doskonale! Przecież tylko dlatego dziś przyjechałam.

– Wtedy miałam na kogo popatrzeć! – Alina uśmiechnęła się zadziornie. – Prowadził ten gość z Poznania, więc wiesz… Wszystkim babkom się podobało. Dzisiaj ma być ktoś inny, jakaś profesorka.

– Serio? I dopiero teraz mi o tym mówisz?

*

Na sali panowało zamieszanie. Młoda kobieta o długich blond włosach i malinowych ustach miotała się w tę i z powrotem, usiłując poprzestawiać krzesła i stoliki. Nie szło jej to najlepiej, bo miała na sobie bardzo obcisłą miniówkę i niebotycznie wysokie szpilki.

– A to nie zaczynamy o dwunastej? – wypaliła Alina.

– Zaczynamy – wysapała tamta. – Proszę już wchodzić. Za sekundę skończę.

– Niech pani tego nie dźwiga. Już idą chłopaki.

W sali rzeczywiście pojawili się Szymon z Jurkiem i w kilka minut zrobili całą robotę.

– Bardzo dziękuję za pomoc i przepraszam za to zamieszanie. Sala miała być dla nas przygotowana, a nie była. – Kobieta uśmiechnęła się słodko.

Mężczyźni w liczbie siedmiu nie pozostali jej dłużni, posyłając maślane spojrzenia, zwłaszcza w kierunku przesadnie wyeksponowanego biustu.

– Profesor Bruch miała rano wypadek i niestety nie dojedzie na wykład!

Przez salę przebiegł znaczący szmer. Nawet Jerzy, którego mina jeszcze przed chwilą zdradzała pożądliwe myśli, wydał z siebie pomruk.

– Poważny?

– Na szczęście nie, ale jej obecność na zajęciach nie jest możliwa.

– Czyli mamy wolne? – wypalił wyraźnie uradowany Szymon.

Blondynka uśmiechnęła się.

– Udało nam się zorganizować zastępstwo. Wykładowca właśnie przyjechał i już do nas idzie.

Kilka minut później w drzwiach stanął wysoki mężczyzna o sportowej sylwetce. Objął salę spojrzeniem, uśmiechnął się i zdjął kurtkę.

– Ostatnio żegnaliśmy się na dwa miesiące, ale najwyraźniej pisane nam było spotkać się wcześniej. Witam państwa!

– To on był w zeszłym miesiącu – wyszeptała Alina do ucha przyjaciółki. Zuza zamarła. – A ty co? Ducha zobaczyłaś?

– Aha – wycedziła.

– Znasz go?!

Przyjaciółka pokiwała głową i natychmiast zasłoniła twarz dłonią, udając, że robi jakieś notatki, choć treść wykładu bynajmniej do żadnych zapisków nie zachęcała.

Kiedy po ponadgodzinnym wykładzie o przydługim tytule „Tworzenie indywidualnych planów aktywnej nauki języka angielskiego w szkolnictwie ponadgimnazjalnym” nastąpiła przerwa, Zuza pośpiesznie udała się na korytarz.

– Dokąd tak lecisz? – zapytał Grzegorz, nieoczekiwanie pojawiwszy się u jej boku.

– Aaaa… – Zuza zająknęła się. – Muszę na chwilę do pokoju.

– Wziąć ci coś do jedzenia?

– Nie, dzięki. Nie jestem głodna – rzuciła, nie patrząc nawet w jego stronę.

Marzyła tylko o tym, by jak najszybciej zniknąć za zakrętem korytarza i zaszyć się gdzieś na kilka godzin.

– Zuza? – usłyszała. Nie obróciwszy się nawet, przyspieszyła kroku.

– Zuza!

Zatrzymała się i bardzo powoli odwróciła, licząc jedynie na jakiś cud, który sprawiłby, że głos nie należałby do osoby, którą spodziewała się zobaczyć.

– Cześć – wydukała, kiedy mężczyzna zbliżył się do niej. Był na wyciągnięcie ręki.

Czuła, jak drżą jej kolana, jak język staje kołkiem, a serce niemal wyskakuje z dziwnie ciasnej klatki piersiowej.

– Dawno się nie widzieliśmy.

– Bardzo dawno – wydukała.

– Piętnaście lat?

– Możliwe…

Przyglądała mu się wnikliwie. Nie mogła uwierzyć, że czas był dla niego taki łaskawy. Ledwie kilka zmarszczek i posiwiałe kosmyki. W żaden sposób nie odejmowało mu to urody. Wręcz przeciwnie. Teraz jeszcze bardziej ją magnetyzował.

– W ogóle się nie zmieniłaś – stwierdził.

– Za to ty się bardzo postarzałeś – rzuciła przewrotnie.

– Serio?

– No.

Aleksander uśmiechnął się, przeczesał włosy palcami i zrobił zadziorną minę świadczącą o tym, że niewiele robi sobie z jej przytyków.

– Napijesz się? – zapytał.

– Czego? – zapytała i natychmiast pożałowała tak idiotycznego pytania.

– Na razie kawy. Na drinka zapraszam ciebie wieczorem.

Poczuła, że się czerwieni.

– Drinka to ty sobie wybij z głowy.

Alek zbliżył się do Zuzy i nachylił do jej ucha.

– Uwielbiam, jak jesteś taka zadziorna – wyszeptał.

– Przestań!

– Kiedy to prawda.

– To wy się znacie? – Nagle obok nich pojawił się Grzegorz. Zuza jak poparzona odskoczyła od swojego rozmówcy.

Alek spojrzał ze zdziwieniem na Zuzę, a potem na Grzegorza. W jego oczach dostrzegł złość i niepokój, tak charakterystyczne w momentach walki o dominację.

– Studiowaliśmy razem na uniwerku – wytłumaczył, bagatelizując jego groźny wyraz twarzy. – Zuzanna Zaorska jako prymuska naszej grupy była rozchwytywaną korepetytorką, również moją – dodał z uśmiechem.

– Nie przesadzaj! Byłeś bardzo dobrym studentem.

– Ale nie tak dobrym jak ty.

– Za to lepiej skończyłeś, niż ja.

– Nie jestem taki pewien. Na uczelni trwa wyścig szczurów, są studenci, którym nic się nie chce, mnóstwo upierdliwych procedur…

– Czyli tak jak u nas. Tylko naszym uczniom chce się jeszcze mniej, procedur mamy znacznie więcej, pracujemy o miesiąc dłużej, a do tego jesteśmy pod ciągłym obstrzałem rodziców, którzy uważają nas za najbardziej niesprawiedliwych na świecie. To tak w dużym skrócie. No nie, Grzegorz?

– Zgadza się. Dorzuciłbym tu jeszcze kilka rzeczy.

– Jakich? – zapytał Alek z udawanym zainteresowaniem.

Grzegorz złapał się na haczyk i zaczął opowiadać o nauczycielskich bolączkach w murach liceum, najwięcej uwagi poświęcając deficytowi urządzeń multimedialnych i brakowi środków finansowych na wymianę międzynarodową. Alek miał minę, jakby go to prawdziwie interesowało, prowokując tym samym Grzegorza do kontynuowania monologu. Zuza jedynie kilka razy przytaknęła, dodając coś od siebie. Rozgadany Grzegorz zapewne nie skończyłby swojej opowieści tak łatwo, gdyby nie koniec przerwy, który wszem i wobec obwieścił Alek, zapraszając wszystkich z powrotem do sali.

Ciąg dalszy w wersji pełnej