Adaptogeny od A do Z. - ebook

Adaptogeny

Cudowna! W pełni zbadana, pełna informacji niełatwo dostępnych, a przy tym praktycznych i łatwych do strawienia. Autorzy zdołali połączyć tradycyjne i najnowsze informacje naukowe tworząc w pełni wyczerpujący i informacyjny tekst. Stanie się klasycznym, definitywnym dziełem o tej najważniejszej grupie roślin leczniczych*.

ROSEMARY GLADSTAR, ZAŁOŻYCIELKA UNITED PLANT SAVERS

Kluczowa lektura dla wszystkich związanych z adaptogenami, zarówno praktyków, jak i konsumentów. Jest to pierwszy kompleksowy przewodnik po adaptogenach oparty na porządnym zielarstwie, porządnej nauce i BEZ szumu! Naprawdę wspaniała książka.

DAVID HOFFMANN, BSC, FNIMH

Adaptogenne zioła mogą być najbardziej przydatne przy poszukiwaniu zdrowia w naszym zestresowanym społeczeństwie. Wreszcie David Winston i Steven Maimes wyjaśniają oraz promują wykorzystanie i korzyści tych istotnych ziół.

JAMES A. DUKE

Dzięki „Adaptogenom od A do Z” David Winston i Steven Maimes wreszcie udostępnili tę ważną koncepcję leczenia szerszemu gronu odbiorców. Potrzebujemy adaptogenów – łagodnych środków, które z czasem będą miały potężny wpływ na przywracanie i ochronę naszego zdrowia na wielu poziomach. Ogromna kliniczna i praktyczna wiedza Davida Winstona na temat ziół w olbrzymim stopniu przyczynia się do wartości książki.

CHRISTOPHER HOBBS

------------------------------------------------------------------------

* Wszystkie cytaty nieopatrzone oddzielnym przypisem są przetłumaczone przez autora przekładu (przyp. tłum.).Podziękowania

Chciałbym podziękować mojemu współautorowi, Stevenowi Maimesowi za zaproponowanie tej książki; mojej sekretarce Eileen Zollo, która wciąż rozszyfrowuje moje gryzmoły i czyni je czytelnymi; oraz moim przyjaciołom i kolegom ze środowisk zielarskich, naturopatycznych i weterynaryjnych, którzy przyczynili się do powstania tej książki, wliczając w to następujące osoby: Kathy Abascal, Mary Bove, Chanchala Cabrera, Barbarę Fougere, Thomasa Avery'ego Garrana, Christophera Hedleya, Christophera Hobbsa, Nicka Larkensa, the late Billa Mitchella, Stacey Small, Kevina Spellmana, Jill Stansbury, Alana Tillotson oraz Roya Uptona.

DAWID

Ziele, które otworzyło mi oczy na adaptogeny, to święta bazylia. Muszę powiedzieć, że obecność tego konkretnego zioła wezwała mnie do napisania tej książki.

Jako badacz ziołowych adaptogenów, uznaję wielu zielarzy, którzy pisali o ziołach i adaptogenach, w tym współautora Davida Winstona, który wniósł tu wkład dzięki swojej ogromnej wiedzy na temat ziół. Istnieją dwaj zielarze, którzy bezpośrednio wpłynęli na moją pracę; są to Kerry Bone i Paul Schulick.

Chciałbym również uhonorować wielką tradycję, mądrości wieków i uzdrawiających rośliny, które Bóg stworzył. A także hasła: Pamiętaj. Bądź prosty. Bądź miły.

STEVENWprowadzenie

Wszystkie rośliny zawierają związki
adaptogenne/wzmacniające, ponieważ rośliny muszą
same radzić sobie z dużym stresem.

JAMES DUKE, PHD, NAUKOWIEC I ETNOBOTANISTA

Wszyscy mamy do czynienia ze stresem każdego dnia, a nasze ciała starają się dostosować i zachować równowagę oraz zdrowie. Istnieje rodzaj ziół zwanych adaptogenami, które pomagają organizmowi radzić sobie ze stresem, wspierają normalne procesy metaboliczne i przywracają równowagę. Zwiększają odporność organizmu na wywołujące stres czynniki fizyczne, biologiczne, emocjonalne i środowiskowe oraz wspierają normalne funkcjonowanie pod kątem fizjologicznym.

Ta książka jest o tych właśnie ziołach. W przeszłości nazywane były ziołami odmładzającymi, tonikami qi, rasayanami lub pokrzepiaczami. Współczesne badania dowiodły, że wiele z tych ziół to istotne leki, które można stosować w profilaktyce i leczeniu wielu pospolitych dolegliwości.

Ktoś mógłby powiedzieć, że te adaptogeniczne zioła brzmią zbyt pięknie, aby mogły być prawdziwe. Szeroka gama korzyści zdrowotnych, które oferują, obejmuje prawie każdy obszar ciała. Jednak, jeśli przestudiujemy historię, zrozumiemy, że zioła te nie bez powodu były używane przez tysiące lat. Uzdrowiciele z przeszłości znali te zioła i często ich używali. Teraz to od nas zależy odnowienie oraz poszerzenie tej wiedzy i ponowne wykorzystanie tego, czego się nauczyliśmy.

Ta książka skupia się na adaptogenach, doskonałych ziołach leczniczych, o długiej tradycji użytkowania i korzyści. Zawiera również informacje na temat dwóch rodzajów ziół, które działają w sposób komplementarny z adaptogenami – środków uspokajających i nootropików (stymulantów mózgowych).

Oczywiście, można również o wiele więcej powiedzieć o innych rodzajach ziół leczniczych. Zalecamy skorzystanie z wielu świetnych książek, które są dostępne na rynku. Kilka naszych ulubionych to: Medical Herbalism Davida Hoffmanna, Principles and Practice of Phytotherapy Simona Millsa i Kerry’ego Bone oraz Herbal Therapy & Supplements: A Scientific and Traditional Approach Merrily Kuhn i Davida Winstona.

ODWOŁANIA I ŹRÓDŁA GG

Przy opracowywaniu tej książki zasięgnięto opinii z wielu źródeł (w tym naukowców, badaczy, autorów i pracowników służby zdrowia), a rezultaty zostały zebrane tak, aby można je było przedstawić w czytelnym formacie w celu pełnego zrozumienia. W większości przypadków odwołania nie są zawarte w tekście. Dla większości czytelników to nie te odniesienia są istotne, lecz płynące z nich wnioski. Źródła zostały wymienione w części bibliografii książki. Kiedy źródła są przywoływane w tekście, podaje się nazwisko autora i datę; w celu uzyskania pełnego cytatu, łącznie ze szczegółami publikacji, można zatem zapoznać się z bibliografią. Ta książka nie jest tekstem naukowym, przeznaczona jest do użytku ogólnego. Próbowaliśmy zdefiniować większość nieznanych terminów, które tu występują. Na końcu znajduje się także słowniczek. Informacje w tej książce zostały uzyskane z badań i źródeł uznanych za renomowane w danym obszarze dyskusji. W większości przypadków badania zostały zweryfikowane przez kilka źródeł.

NAZEWNICTWO ADAPTOGENÓW

Ta książka zwiększy twoje zrozumienie ziołowych adaptogenów, nazywanych również adaptogenami roślinnymi. W większości przypadków będziemy je nazywać adaptogenami.

W tekście używamy głównie nazw zwyczajowych adaptogenów, które omawiamy. Więc zamiast mówić korzeń Panax ginseng, generalnie mówimy żeń-szeń azjatycki. W tabeli I.1 wymieniliśmy łacińskie nazwy botaniczne i części roślin wszystkich omawianych adaptogenów. Tabela I.2 zawiera inne nazwy używane w stosunku do adaptogenów, natomiast w sekcji Materia medica (część 2) tej książki wymienione są dodatkowe nazwy.

Tabela I.1. Adaptogeny omawiane w tej książce

ADAPTOGEN

NAZWA BOTANICZNA

UŻYWANA CZĘŚĆ

Amla*

Emblica officinalis

owoc

Ashwagandha

Withania somnifera

korzeń

Bazylia azjatycka

Ocimum sanctum, O. gratissimum

ziele

Cytryniec chiński

Schisandra chinensis

owoc, nasiona

Dang shen

Codonopsis pilosula, C. tangshen

korzeń

Eleuterokok kolczasty

Eleutherococcus senticosus

korzeń, trzon, kora

Guduchi

Tinospora cordifolia

korzeń, trzon

He shou wu*

Polygonum multiflorum

korzeń

Jiaogulan

Gynostemma pentaphyllum

ziele

Kolcowój chiński*

Lycium chinensis, L. barbarum

owoc

Kordyceps chiński

Cordyceps sinensis

grzyb, grzybnia

Lukrecja

Glycyrrhiza glabra, G. uralensis

korzeń

Mumio

Asphaltum bitumen

maź

Reishi

Ganoderma lucidum

grzyb, grzybnia

Różeniec górski

Rhodiola rosea

korzeń

Shatavari*

Asparagus racemosus

korzeń

Szczodrak krokoszowaty

Rhaponticum carthamoides

korzeń

Traganek*

Astragalus membranaceus

korzeń

Żeń-szeń amerykański

Panax quinquefolius

korzeń

Żeń-szeń azjatycki

Panax ginseng

korzeń

Żeń-szeń książęcy *

Pseudostellaria heterophylla

korzeń

*możliwe adaptogeny

„Możliwe adaptogeny” oznaczone gwiazdkami w tabeli I.1 nie mają takiego samego poziomu badań naukowych, które potwierdzałyby ich zastosowanie, jak to ma miejsce w przypadku znanych adaptogenów. Należałoby przeprowadzić więcej badań. Wszystkie te zioła wykazują działanie, które pomaga regulować układ neuroendokrynny i odpornościowy, zapewniają obronę przed stresem i zwiększają zdolność osoby do utrzymania optymalnej homeostazy. Dodatkowo wszystkie są respektowanymi tonikami lub rasayanami (ajurwedyjskimi środkami odmładzającymi), z długą historią świadczącą o bezpieczeństwa i skuteczności. Wewnątrz tej książki w naszej dyskusji uwzględniliśmy możliwe adaptogeny oraz sprawdzone adaptogeny.

Mamy również świadomość, że istnieją inne zioła, oprócz wymienionych w tabeli I.1 i omówionych w tej książce, które są uważane za możliwe adaptogeny. Niektóre z tych ziół to aralia mandżurska, rokitnik zwyczajny, Hoppea dichotoma, maca (Lepidium meyenii), Morinda officinalis, Oplopanax elatus, suma (Pfaffia paniculata) oraz Trichopus zeylanicus. Mamy nadzieję, że w przyszłości będą prowadzone dodatkowe badania nad tymi oraz kolejnymi pojawiającymi się ziołami tonizującymi.

Często powołujemy się na ajurwedę lub Tradycyjną Medycynę Chińską, kiedy omawiamy adaptogeny. Jest to spowodowane tym, że osiemnaście na dwadzieścia jeden omawianych przez nas adaptogenów było używane jako lekarstwo w ajurwedzie lub Tradycyjnej Medycynie Chińskiej. Ze względu na to, że te tradycje mają tysiące lat, istnieje bogata historia i olbrzymia wiarygodność co do ich wykorzystania i skuteczności. Tabela I.2 wymienia adaptogeny oraz ich ajurwedowe nazwy i dodatkowe nazwy zwyczajowe.

Wiele popularnych książek i stron internetowych odwołuje się do adaptogenów pod różnymi nazwami zwyczajowymi. Na przykład różne źródła mogą odwoływać się do kolcowoju chińskiego jako goji czy jagód goji. To może prowadzić do zamieszania i nieporozumień. Najlepszy sposób na pozytywną identyfikację jakiegokolwiek zioła to odnosić się do niego po jego nazwie botanicznej (wymienione w tabeli I.1)

W Starym Testamencie jest wiersz z Księgi Kaznodziei, który brzmi: „To, co było, jest tym, co będzie, a to, co się stało, jest tym, co znowu się stanie: więc nic zgoła nowego nie ma pod słońcem”*. Adaptogeny roślinne nie są nowe; tyle że te zioła i ich zastosowania są nowością dla wielu z nas. Korzymy się przez wrodzoną moc i mądrość tych ziół i wdzięczni za to, że możemy podzielić się ich historią.

Tabela I.2. Nazwy adaptogenów z całego świata

NAZWA ZWYCZAJOWA

NAZWA CHIŃSKA

NAZWA Z AJURWEDY

INNE NAZWY*

Amla

Yu gan zi

Amla, amalaki

Agrest indyjski

Bazylia azjatycka

Luo le

Tulsi

Święta bazylia, bazylia tulsi lub tulasi

Cytryniec chiński

Wu wei zi

Jagoda o pięciu smakach

Dang shen

Dang shen

Żeń-szeń europejski, dzwonkowiec wschodni, dzwonkowiec kosmaty

Eleuterokok kolczasty

Ci wu jia

Eleuthero, eleuterokok kolczasty

Guduchi

Kuan jin teng

Guduchi

Tinospora indyjska

He shou wu

He shou wu

Fo-ti

Jiaogulan

Jiao gu lan

Ziele życia, ziele długowieczności, chińska herbata, pięciolistny żeń-szeń, żeń-szeń ubogich

Kolcowój pospolity

Gou qi zi

Jagody goji, kolcowój chiński

Kordyceps chiński

Dong chong xia cao

Maczużnik chiński, himalajska viagra

Lukrecja

Gan cao

Yashtimadhu

Mumio

Shilajit

Mumie

Reishi

Ling zhi

Ganoderma

Różeniec górski

Hong jing tian

Korzeń różany, złoty korzeń, zachodni korzeń, laska aarona, arktyczny korzeń, korona królewska, korzeń z syberii

Shatavari

Shatavari

Tian men dong†

Szczodrak krokoszowaty

Leuzea krokoszowata

Traganek

Huang qi

Astragalus, traganek błoniasty

Żeń-szeń amerykański

Xi yang shen

Żeń-szeń azjatycki

Ren shen

Żeń-szeń koreański, żeń-szeń chiński

Żeń-szeń indyjski

Ashwagandha

Żeń-szeń indyjski, witania ospała, zimowa wiśnia

Żeń-szeń książęcy

Tai zi shen

*Aby poznać dodatkowe nazwy, patrz poszczególne monografie w rozdziale 7.

† Asparagus cochinchinensis z Chin jest spokrewnionym gatunkiem o wielu podobieństwach i podobnych zastosowaniach.

------------------------------------------------------------------------

* Koh 1,9 Biblia Tysiąclecia Online, Poznań 2003 http://biblia.deon.pl/index.php (dostępne: 2019) – przyp. tłum.1 Medycyna ziołowa na świecie

I ziemia wydała trawę i ziele, które wydało nasienie... a Bóg zobaczył, że to było dobre.

KSIĘGA RODZAJU 1:12

Zacznijmy od przeglądu niektórych podstawowych pojęć używanych do omawiania medycyny ziołowej.

Roślina botaniczna to substancja wytworzona z części rośliny, w tym kory, korzeni lub liści. Zioło to roślina pozbawiona stałego pnia (w odróżnieniu od drzewa lub krzewu). Medycyna ziołowa (lub medycyna botaniczna) to każdy system lekarski, który opiera się na ziołach lub innych materiałach roślinnych jako źródle środków zaradczych. Medycyna tradycyjna to termin używany do oznacza­nia starożytnych form medycyny (zwykle opartych na wykorzystaniu roślin leczniczych), które są nadal praktykowane w wielu społecznościach i krajach. Fitoterapia jest terminem używanym przede wszystkim w Europie przy leczeniu i zapobieganiu chorobom stosując leki ziołowe. Przedrostek fito- odnosi się do roślin.

Rośliny lecznicze można znaleźć w każdym regionie świata. Dr James Duke, niedawno emerytowany botanik z Departamentu Rolnictwa Stanów Zjednoczonych, opracował bazę danych zawierającą osiemdziesiąt tysięcy roślin z ponad dwudziestoma tysiącami gatunków na całym świecie, które można udokumentować jako wykorzystywane do celów leczniczych. W Ameryce Północnej, z wyłączeniem Meksyku, istnieje około dwa tysiące dwieście gatunków roślin, które zostały wykorzystane do celów leczniczych w tradycyjnym kontekście.

Medycyna ziołowa jest jedną z najstarszych form opieki zdrowotnej znanych ludzkości. Wykorzystanie roślin do celów leczniczych było powszechne we wszystkich kulturach w historii i nadal odgrywa ważną rolę w dzisiejszej medycynie. Światowa Organizacja Zdrowia informuje, że około 75 procent światowej populacji zależy od leków roślinnych w zakresie podstawowych potrzeb związanych z opieką zdrowotną. W rzeczywistości ludzie w wielu krajach używają roślin leczniczych jako istotnej części programu ich opieki zdrowotnej.

Zioła są używane jako leki przez tysiąclecia. Przed wprowadzeniem nowoczesnych leków farmaceutycznych, ziołowe środki zaradcze były jednymi z niewielu niezawodnych metod leczenia.

Około 25 procent współczesnych leków jest nadal wytwarzanych z roślin wcześniej stosowanych w medycynie tradycyjnej. Oznacza to, że zawierają co najmniej jeden składnik pochodzący z rośliny kwitnącej.

Medycyna botaniczna była szeroko stosowana w Stanach Zjednoczonych do około 1920 roku, kiedy zioła były coraz częściej zastępowane przez leki farmaceutyczne. Jednak od końca lat sześćdziesiątych nastąpił wzrost zainteresowania roślinami leczniczymi.

MIĘDZYNARODOWE WYKORZYSTANIE LEKÓW ZIOŁOWYCH

Największe grupy osób, które korzystają z roślin leczniczych, znajdują się w Chinach i Indiach. Ponad trzysta ziół, które są powszechnie używane w tych krajach, ma na ten moment historię użytkowania sięgającą co najmniej dwóch tysięcy lat. W tym czasie ogromnie wzrosło doświadczenie związane z doskonaleniem ich zastosowań klinicznych. Według chińskich badań klinicznych, zioła te oraz inne, które zostały dodane do listy użytecznych na przestrzeni wieków, mogą znacznie zwiększyć skuteczność nowoczesnych leków, zmniejszyć ich skutki uboczne, a czasami całkowicie je zastąpić.

Około pięćset gatunków roślin jest uznanych jako oficjalne leki w Chinach. Ponadto istnieje dodatkowe pięć tysięcy gatunków używanych przez grupy etniczne w różnych częściach Chin jako tradycyjne lekarstwa, ludowe remedia lub lokalne leki. Tradycyjne preparaty ziołowe stanowią od 40 do 60 procent konsumowanych leków, a Tradycyjna Medycyna Chińska jest drugim najczęściej stosowanym systemem medycznym na świecie po leczeniu zachodnim (zwanym także alopatycznym lub konwencjonalnym)*. Coraz więcej ludzi Zachodu zwraca się ku chińskim ziołom i lekarstwom ze względu na ogromne doświadczenie i skuteczność tego rodzaju medycyny naturalnej.

W Indiach 60 procent zarejestrowanych lekarzy zajmuje się niealopatycznymi systemami medycyny. Ten kraj ma blisko czterysta tysięcy zarejestrowanych praktyków ajurwedyjskich, a medycyna ajurwedyjska to trzeci co do wielkości system medyczny na świecie. Prawie 70 procent nowoczesnych leków stosowanych w Indiach pochodzi z naturalnych produktów.

W Japonii 80 procent lekarzy przepisało tradycyjny chiński lek w ubiegłym roku, głównie w recepturach znanych jako kampo. Około 200 receptur kampo oficjalnie zostało uznanych przez japoński rząd. Według Światowej Organizacji Zdrowia Japonia ma najwyższą na świecie konsumpcję leków ziołowych na osobę.

W ponad 70 krajach obowiązują krajowe przepisy dotyczące leków ziołowych. W skali międzynarodowej produkty lecznicze lub zioła są zdefiniowane w różny sposób w różnych krajach, różne podejścia zostały też przyjęte w odniesieniu do licencjonowania, wydawania i wytwarzania tych produktów.

Medycyna ziołowa w Europie

W Europie, szczególnie w Niemczech, leki ziołowe (znane jako fitomedycyny) są przepisywane tak jak inne leki i cieszą się szerokim poparciem naukowym i medycznym. Wszyscy niemieccy studenci medycyny muszą uczyć się fitomedycyny, a około 80 procent niemieckich lekarzy regularnie stosuje leki roślinne w swojej praktyce. W Anglii zielarze są uznawani za osoby świadczące opiekę zdrowotną. Dotyczy to również Australii.

Ponieważ głównymi rynkami fitomedycyny są Niemcy, Francja i Włochy, większość prac badawczych na ich temat publikowanych jest w europejskich czasopismach w językach innych niż angielski. Jednak w ostatnich latach publikuje się więcej badań w języku angielskim.

Większość ekstraktów roślinnych sprzedawanych jako suplementy diety w Stanach Zjednoczonych jest sprzedawana jako lek w Europie i poddawana tam bardziej rygorystycznej ocenie regulacyjnej. Europejski rynek fitomedycyny szacowany jest na ponad 8 miliardów dolarów rocznej sprzedaży, z czego 70 procent pochodzi z Niemiec, kraju o bogatej tradycji ziołolecznictwa. Jedno z badań ujawniło, że 76% niemieckich kobiet pije herbatki ziołowe ze względu na korzyści zdrowotne.

Medycyna ziołowa w Stanach Zjednoczonych

Przez cały XIX wiek w Stanach Zjednoczonych istniało kilka grup lekarzy praktykujących ziołolecznictwo. Należą do nich thomsonianowie, a także lekarze botaniczni, ich potomkowie fizjomedykaliści i najbardziej rozpoznawalna grupa znana jako lekarze eklektyczni.

Medycyna eklektyczna była szeroko praktykowana od roku 1830 do około 1930 roku. Ten sekciarski system medyczny został założony przez lekarza, Woostera Beacha, który odrzucił powszechną praktykę medyczną związaną z upuszczaniem krwi, pijawkami, oczyszczaniem i używaniem toksycznych leków, takich jak arszenik i rtęć. Jako alternatywę, Beach i jego zwolennicy wybrali warzywną materia medica. Lekarze eklektyczni w 1890 roku stanowili 10 procent ogólnej liczby lekarzy w Stanach Zjednoczonych. Kliniczne doświadczenie w leczeniu milionów pacjentów przez ponad sto lat zostało starannie opisane w ich obszernej literaturze. Dziś jest to niezwykle cenny materiał wiedzy empirycznej, opisujący udane kliniczne zastosowanie leków ziołowych w czasie, w którym nie stosowano antybiotyków, przed postępem współczesnej technologii medycznej.

Medycyna naturopatyczna (która obejmuje stosowanie środków botanicznych) ma pewne historyczne korzenie związane z medycyną eklektyki i dziś integruje tradycyjne naturalne środki terapeutyczne z nowoczesnymi naukowymi diagnozami medycznymi.

Od lat dwudziestych do lat sześćdziesiątych XX wieku Stany Zjednoczone weszły w okres, który można by nazwać „ziołowymi ciemnymi wiekami”. W tym czasie medyczne użycie ziół w Stanach Zjednoczonych praktycznie przestało istnieć. Kilka społeczności etnicznych nadal używało ziół jako lekarstw, ale jedynymi ziołami, z których korzystali przeciętni Amerykanie, były przyprawy w kuchni. Dzięki ich niemal całkowitej nieobecności, obserwujemy teraz niezwykłe odrodzenie zainteresowania naturalnymi lekami.

W 1994 r. w Stanach Zjednoczonych została uchwalona Ustawa o suplementach diety i zdrowia (DSHEA). Przepisy te umieszczają produkty ziołowe w wyraźnie określonej kategorii regulacyjnej suplementów diety, wraz z szeregiem innych produktów, w tym witaminami, minerałami i aminokwasami. Po zatwierdzeniu DSHEA amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) oszacowała, że na rynku istnieje około czterech tysięcy suplementów diety. Po przyjęciu tej ustawy liczba ta wzrosła dramatycznie do ponad trzydziestu tysięcy, a każdego roku dodaje się ponad tysiąc.

Trudno oszacować rynek produktów ziołowych, ale najlepsze szacunki wskazują, że roczna sprzedaż w 2005 roku w Stanach Zjednoczonych wyniosła około 5 miliardów dolarów. Światowy rynek leków roślinnych wynosi ponad 60 miliardów dolarów rocznie (Światowa Organizacja Zdrowia, 2003) i stale rośnie.

W ciągu ostatnich piętnastu lat rynek ziół wzrósł dziesięciokrotnie w Stanach Zjednoczonych. Istnieje większe zainteresowanie medycyną komplementarną i alternatywną, a w konsekwencji – medycyną. Szkoły wyższe i specjaliści uczą medycyny ziołowej coraz większą liczbę osób. American Herbalists Guild reprezentuje cele i głosy wielu klinicznych zielarzy, American Herbal Products Association reprezentuje głos branży produktów ziołowych, a Narodowe Centrum Medycyny Komplementarnej i Alternatywnej, które jest częścią Narodowego Instytutu Zdrowia, robi badania i udostępnia ogółowi społeczeństwa informacje o medycynie komplementarnej oraz alternatywnej (w tym o ziołach leczniczych).

Przyszłość wygląda stosunkowo jasno dla medycyny ziołowej w Stanach Zjednoczonych. Jednak FDA nadal klasyfikuje zioła jako suplementy diety i zabrania producentom twierdzenia, że ich produkty skutecznie leczą lub zapobiegają określonym chorobom. Niektóre firmy farmaceutyczne i lekarze chcieliby, aby zioła zostały przeklasyfikowane jako leki, a nie jako żywność.

BADANIA

Ogromna większość używanych dzisiaj roślin leczniczych była znana na początku dziewiętnastego wieku. Pod kątem celów badawczych około dwa tysiące gatunków udokumentowano jako rośliny lecznicze, ale kolejne osiemnaście tysięcy gatunków otrzymało niewiele zainteresowania, nie przeprowadzono na nich żadnych chemicznych czy biologicznych badań przesiewowych. W ciągu ostatnich dwudziestu lat większość badań klinicznych nad produktami ziołowymi była prowadzona w Niemczech, Francji, Europie Wschodniej, Tajlandii, Japonii, Chinach i Indiach. Większość badań jest trudna do uzyskania w Stanach Zjednoczonych lub nigdy nie została przetłumaczona na język angielski. Tradycyjne systemy medyczne w Indiach i Chinach mają obszerną dokumentację na temat stosowania środków botanicznych, ale zastosowanie klasycznych zachodnich metod badań klinicznych w ich badaniu było ograniczone.

W latach 40. i 50. XX wieku firmy farmaceutyczne wydały miliony dolarów na losowe przesiewowe badania leków opartych na roślinach w poszukiwaniu materiałów na nowe leki. Było kilka sukcesów, ale większość programów to porażka. Rzadko pojawiały się nowe leki z losowych badań przesiewowych. W ciągu ostatnich dziesięciu lat firmy farmaceutyczne zaczęły ponownie szukać w królestwie roślin nowych leków bazujących na roślinach. Zdały sobie sprawę, że od tysięcy lat rdzenni mieszkańcy polegają na tych ziołach przy leczeniu chorób, a odkrywanie tradycyjnych leków ma większy sens niż losowe przesiewanie roślin. Niestety, gdy firmy farmaceutyczne znajdą coś użytecznego, próbują wyizolować jedną konkretną substancję chemiczną i odrzucają resztę rośliny. Jest to przeciwieństwo tradycyjnej medycyny ziołowej, która sprzyja użyciu całego zioła.

Współcześni zielarze w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Australii zaczęli uważnie zestawiać swoje doświadczenia kliniczne i prowadzić badania kliniczne ziołowych metod leczenia na małą skalę.

TRADYCJONALNA MEDYCYNA ZIOŁOWA

Tradycyjne systemy medycyny, takie jak ajurweda z Indii, Tradycyjna Medycyna Chińska, medycyna tybetańska, medycyna grecko-arabska (UnaniTibb), medycyna eklektyczna i kampo z Japonii mają długą i imponującą historię skuteczności. Mniej znane tradycje, w tym fizjomedycyna i medycyna rdzennych Amerykanów, Afryki i Siddha (Sri Lanki), również dostarczają bogactwa wiedzy i doświadczeń, z których możemy korzystać. Współczesne badania potwierdziły i nadal potwierdzają dużą przydatność i bezpieczeństwo tego, co było i jest wykorzystane w ramach podstawowej opieki medycznej przez znaczną część światowej populacji.

Ważne jest, aby zrozumieć, że tradycyjna medycyna ziołowa różni się w teorii i praktyce od medycyny zachodniej. W tradycyjnych ziołowych systemach medycznych leki (głównie ziołowe) często były postrzegane jako korygujące wewnętrzne dysharmonie, nie celowały tylko w symptomy, jak w zachodniej medycynie. Wewnętrzne dysharmonie były rozumiane jako subiektywne i często opisywane w pojęciach takich jak yin i yang, 3 dosze czy 4 humory – terminy, które były szeroko rozumiane wśród ogólnej populacji. Zielarz zajmował się wewnętrznymi dysharmoniami i stosował ziołowe środki lecznicze w celu leczenia tych zaburzeń równowagi, nie tylko ich objawów. Dysharmonia w równym stopniu angażuje ciało i umysł, więc jedna wewnętrzna dysharmonia może wpłynąć na wszystkie kategorie doświadczeń. Nie było założenia podziału na umysł i ciało, jak to często bywa w zachodniej medycynie.

POSTRZEGANIE ZIÓŁ DZIŚ

Niektóre zioła, takie jak czarny cohosh, echinacea, czosnek, kava, ostropest plamisty, palma sabałowa i ziele dziurawca, stały się popularne w ciągu ostatnich dwudziestu lat, ale lek ziołowy – nie. Medycyna ziołowa jest nadal słabo rozumiana przez opinię publiczną, lekarzy i media. Po krótkim miesiącu miodowym, podczas którego zioła zostały przedstawione jako „cudowne leki”, widzimy teraz artykuł po artykule na temat niebezpieczeństw związanych z ziołami. Jak w większości sytuacji, prawda zostaje zakryta pod szumem medialnym, złą lub źle rozumianą nauką, przesadnymi twierdzeniami i naszym naturalnym oporem przed nowymi pomysłami.

Traktowanie leków ziołowych jako panaceum lub trucizny zamyka nas na rzeczywistość, w której w większości przypadków nimi nie są. Brak doświadczenia, wykształcenia i porządnych informacji na temat ziół sprawia, że konsumenci stają się łatwymi ofiarami marketingu i mitów ziołowych. Ten sam brak doświadczenia, wykształcenia i informacji sprawia, że wielu lekarzy i innych ortodoksyjnych pracowników służby zdrowia jest podejrzliwych i nie czuje się z tym komfortowo, zwłaszcza jeśli chodzi o przesadne twierdzenia o cudownych sposobach na niesprawdzone leki, które przyjmują ich pacjenci.

Istnieje bardzo realna różnica między alopatycznym stosowaniem ziół a praktykowaniem właściwej medycyny ziołowej. Różne systemy medycyny ziołowej mają swoje własne poglądy i wyróżniające się praktyki, ale większość ma trzy wspólne cechy.

Po pierwsze, mają zasadniczą filozofię, która tworzy podstawę i strukturę dla praktykowania medycyny. Często leżące u podstaw przekonanie koncentruje się na tym, co medycyna naturopatyczna nazywa vis medicatrix naturae, czyli na uzdrawiającej mocy natury. Ta idea była główną zasadą medycyny, której nauczali Hipokrates, Moses Maimonides, niemiecki lekarz Christoph Hufeland i wczesno-
amerykański lekarz Jacob Bigalow. W wielu systemach medycyny nie tylko ciało postrzegane jest jako samouzdrawiające, ale istnieje także istotna zależność i związek między fizycznymi, emocjonalnymi i duchowymi aspektami każdego pacjenta. W medycynie chińskiej, tybetańskiej i cherokee (znanej jako nvwoti) należałoby również zwrócić uwagę na to, co można postrzegać jako zewnętrzne relacje i wpływ rodziny, społeczności i środowiska na każdego pacjenta.

Drugi i trzeci aspekt tradycyjnych systemów medycyny są ze sobą powiązane – system energetyczny i diagnostyka różnicowa. Energetyka jest skutecznym sposobem rozumienia ziół nie przez składniki, które mogą być bardzo problematyczne, ale przez ich aktywność i skutki w ciele ludzkim. Pojęcie energetyka opisuje czynności i cechy danego zioła. Czy zwiększa (stymuluje) lub zmniejsza (uspokaja) funkcje organizmu, zwiększa korzyści płynące z dobrego odżywiania, tonizuje narząd, czy nawilża suchą tkankę? Ta tradycyjna forma farmakologii jest stosowana wraz z różnymi rodzajami diagnostyki różnicowej, więc ma tu miejsce zrozumienie podstawowej nierównowagi lub choroby, a leczenie jest adekwatne do pacjenta. Właściwa medycyna ziołowa leczy ludzi, nie choroby.

OFICJALNE NORMY DLA FARMACEUTYKÓW

Aby prawidłowo zidentyfikować zioła i prawidłowe dawkowanie, przez wiele lat pisano i aktualizowano różne farmakopee. Farmakopea to oficjalny zbiór informacji technicznych na temat określonych leków (zarówno botanicznych, jak i farmaceutycznych).

Farmakopea Stanów Zjednoczonych

The United States Pharmacopeia (USP) to publikacja, która służy jako oficjalny organ do ustanawiania publicznych standardów i przepisów dla wszystkich leków wydawanych na receptę i dostępnych bez recepty oraz innych produktów zdrowotnych wytwarzanych i sprzedawanych w Stanach Zjednoczonych. Monografie dotyczące niektórych suplementów diety i składników pojawiają się w oddzielnej sekcji USP.

FDA uznaje USP i National Formulary (NF) za oficjalne standardy, a teraz są one publikowane jako jeden tom (USP-NF). USP-NF ma także oficjalne uznanie rządu w ponad czterdziestu krajach poza Stanami Zjednoczonymi.

USP opublikowano po raz pierwszy w 1820 r. i opisano materiały botaniczne, mineralne i pochodzenia zwierzęcego stosowane w preparatach leków. Z biegiem czasu dodano nowe materiały, a inne zostały usunięte. Niestety, wiele przedmiotów, które usunięto, to rośliny botaniczne. W latach 1870-1900 liczba wymienionych roślin botanicznych spadła z ponad 600 do 169, a następnie zmalała do 68 w 1970 r. oraz 25 w 1990 r. Mówi się, że może być przeprowadzana rewizja, aby dodać więcej roślin. W 2005 r. USP zawierał 95 monografii o suplementach diety, zarówno botanicznych, jak i niebotanicznych.

Dlaczego tak wiele roślin usunięto z USP?

Medycyna botaniczna zaczęła być zastępowana przez leki farmaceutyczne począwszy od około 1880 roku. Częściowo było to spowodowane rozwojem nowoczesnego przemysłu farmaceutycznego i odkryciem przez niemieckich badaczy potężnych syntetycznych związków barwiących smoły węglowe. W nowym stuleciu zioła były postrzegane jako staromodne i uznawane za relikty przeszłości. Przyszłość opieki zdrowotnej była teraz ściśle związana z laboratorium i nauką. Ponadto monografie USP, szczególnie monografie botaniczne, muszą spełniać dwa kryteria. Muszą być wspierane przez naukę, a leki muszą mieć udowodnioną skuteczność. Niestety większość leków ziołowych nie spełnia rygorystycznych wymagań USP, ponieważ często recenzowane wyniki naukowe nie są dostępne.

USP przyznaje, że niektóre leki ziołowe były używane przez setki, a nawet tysiące lat, a jednak mówi:

Dowody naukowe dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności tych produktów mogą być rzadkie lub nieistniejące. Większość informacji o roślinach botanicznych w Stanach Zjednoczonych to kroniki historycznych zastosowań, z anegdotycznym pismem i raporty przypadków. W literaturze medycznej USA jest obecnie niewiele randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych na temat środków botanicznych. Te, które istnieją, często mają ograniczoną użyteczność z powodu nieodpowiedniej wielkości próby lub niewystarczającego czasu leczenia. Poziom dowodów musi być wzięty pod uwagę, gdy oceniane są twierdzenia o właściwościach środków roślinnych stosowanych jako suplementy diety.

Redaktorzy USP nie akceptują żadnych badań, które nie są kontrolowane z placebo i podwójnie ślepe jako podstawę określania skuteczności i bezpieczeństwa stosowania ziół leczniczych. Badania z użyciem placebo podają w badaniu lekarstwo części ochotników, a inny środek, o którym wiedzą, że nie ma żadnego efektu podają drugiej części badanych. W badaniach, które są podwójnie ślepe, ani naukowcy, ani ochotnicy nie wiedzą, który środek się dostają. W pojedynczych ślepych próbach naukowcy wiedzą, ale ochotnicy nie. Zobacz naszą dyskusję na temat badań naukowych w rozdziale 4.

------------------------------------------------------------------------

* Więcej na ten temat przeczytać można w książce Najskuteczniejsze terapie Tradycyjnej Medycyny Chińskiej autorstwa Alicji Kowalskiej Dorscheid. Publikacja do nabycia w sklepie www.vitalni24.pl (przyp. wyd. pol.).2 Adaptogeny: Przegląd

Adaptogeny są niezwykłymi naturalnymi substancjami, które pomagają organizmowi dostosować się do sytuacji stresowych, wspierają normalne funkcje metaboliczne i pomagają przywrócić równowagę. Zwiększają odporność organizmu na bodźce fizyczne, biologiczne, emocjonalne oraz środowiskowe i zapewniają reakcję obronną na ostry lub przewlekły stres. Są wyjątkowe w porównaniu do innych substancji, dzięki swoim zdolnościom do przywracania równowagi hormonów endokrynologicznych, modulowania układu odpornościowego i umożliwiania organizmowi utrzymania optymalnej homeostazy.

Wiedza na temat adaptogenów sięga tysięcy lat wstecz, do starożytnych Indii i Chin, ale poważne badania naukowe rozpoczęły się dopiero pod koniec lat 40. XX wieku, kiedy radzieccy naukowcy zaczęli badać zalety tych substancji przy walce ze stresem, zapobieganiu i zmniejszaniu chorób, utrzymywaniu homeostazy i wzmacnianiu organizmu.

DEFINIOWANIE ADAPTOGENÓW

W 1947 r. dr Nikolai Lazarev zdefiniował adaptogen jako środek, który pozwala organizmowi przeciwdziałać niekorzystnym fizycznym, chemicznym lub biologicznym czynnikom stresowym, podnosząc ogólną oporność na taki stres, umożliwiając organizmowi „przystosowanie się” do stresujących okoliczności.

W 1968 r. Israel I. Brekhman oraz dr I. V. Dardymov formalnie nadali adaptogenom definicję funkcjonalną brzmiącą w następujący sposób:

1. Adaptogen jest nietoksyczny dla biorcy.
2. Adaptogen wytwarza niespecyficzną odpowiedź w organizmie – wzrost odporności na wiele czynników stresogennych, w tym na czynniki fizyczne, chemiczne lub biologiczne.
3. Adaptogen ma normalizujący wpływ na fizjologię, niezależnie od kierunku zmiany od norm fizjologicznych spowodowanych przez stresor.

(Bardziej szczegółowe omówienie tych pionierów adaptogenów znajduje się w rozdziale 3).

Po prostu adaptogeny są nietoksyczne, powodują niespecyficzną reakcję obronną na stres i mają normalizujący wpływ na organizm. Zgodnie z definicją, adaptogeny stanowią nową klasę naturalnych, homeostatycznych regulatorów metabolicznych.

Wielu naukowców nadal używa tej definicji, która została opublikowana w 1960 roku. Jednak obecnie nie ma wiążącej definicji terminu adaptogen. Żadna rozpoznawana organizacja naukowa ani ziołowa nie podaje ostatecznej definicji. Oznacza to, że należy dokładnie zbadać, co zostało powiedziane w dziedzinie medycyny botanicznej i medycyny tradycyjnej. W niektórych kręgach pozostawiono ocenie własnej (dokładnej lub nie), czy roślina ma właściwości adaptogenne. Ta książka przedstawia różne punkty widzenia dotyczące adaptogenów. Po zakończeniu analizy mamy nadzieję, że zwycięży zarówno nauka, jak i tradycja.

Definicja właściwości adaptogenów Brekhmana i Dardymova została podana około czterdzieści lat temu. Podstawowe wymagania adaptogenu zostały zachowane do ostatnich lat, kiedy nowe badania i nowe zainteresowania wytworzyły nowe interpretacje pierwotnej definicji. Poniżej przedstawiono niektóre z tych wyjaśnień i interpretacji.

Adaptogeny nie są toksyczne

Adaptogeny powinny być nietoksyczne (nieszkodliwe). Mogą mieć minimalne skutki uboczne dla zdrowia fizycznego lub psychicznego. Dyskusja na ten temat była niewielka i wydaje się, że jest to najbardziej akceptowany standard.

Na przykład istnieją dowody na to, że przestęp biały (Bryonia alba) może mieć właściwości adaptogenne. Ponieważ jednak to zioło jest potencjalnie toksyczne, zdecydowaliśmy się nie włączać go do naszej listy adaptogenów. Jest szeroko stosowane jako środek homeopatyczny.

Adaptogeny wytwarzają niespecyficzną odpowiedź obronną na stres

W ramach wyjaśnienia, niespecyficzna reakcja w organizmie oznacza siłę oporu lub adaptacji – budowanie „energii adaptacyjnej”, aby utrzymać równowagę ciała przy wpływie wielu stresorów lub szkodliwych wpływów. Niespecyficzna reakcja oznacza również, że adaptogeny stymulują, aktywują lub promują odpowiedź na wiele niespecyficznych sposobów, w tym budowanie rezerwy energii adaptacyjnej.

Najlepiej, gdy ta rezerwa jest używana w razie potrzeby w odpowiedzi na rzeczywisty stresor, a nie w celu pozbawienia komórek energii witalnej. Używki, takie jak amfetaminy, są przykładami substancji, które mogą wyczerpać energię witalną w komórkach.

Adaptogeny wywierają normalizujący wpływ na ciało

Niektórzy naukowcy twierdzą, że adaptogeny wzmacniają naturalną równowagę dwubiegunowej homeostazy biologicznej i pomagają przywrócić do normy zestresowane systemy fizjologiczne, niezależnie od kierunku odchylenia od normy. Ten normalizujący wpływ oznacza zdolność adaptogenów do dwukierunkowego wpływu na funkcje fizjologiczne. Jest to bardzo nietypowe i niektórych obserwatorów przekonało do stwierdzenia, że adaptogeny mają „inteligencję”. W rzeczywistości ten wpływ na homeostatyczne mechanizmy kontrolowania w organizmie podważa wielu konwencjonalnych zachodnich farmakologów.

Adaptogeny powodują zmiany w organizmie ze względu na ich stymulację i równoważenie kilku systemów, w tym układu neuroendokrynnego i odpornościowego. Są one zdolne do zmniejszania aktywności układów o nadmiernej sprawności albo do wzmacniania działania niedoczynności funkcjonalnych systemów, dzięki czemu uzyskują efekt normalizujący.

Azjatycki żeń-szeń jest przykładem adaptogenu, który wykazał potencjał do wywoływania dwukierunkowości wzdłuż różnych szlaków metabolicznych i wywoływania efektu normalizacji. Wśród substancji czynnych występujących w żeń-szeniu azjatyckim są substancje zwane ginsenozydami. Zioło to zawiera ginsenozyd Rg1, który może stymulować układ nerwowy, oraz ginsenozyd Rb1, który go uspokaja. To ilustruje potencjał azjatyckiego żeń-szenia do wywoływania wielu dwukierunkowych działań.

Z drugiej strony, jeśli zioło lub lek działa tylko w sposób jednokierunkowy, może mieć większy potencjał do powodowania problemów lub pogorszenia istniejących zaburzeń u niektórych osób. Dlatego adaptogeny zazwyczaj nie są podawane tylko dla jednego działania terapeutycznego. Zamiast stosowania adaptogenu jedynie w przypadku wysokiego ciśnienia krwi, można je stosować do normalizowania ciśnienia krwi, niezależnie od tego, czy jest ono nieznacznie podwyższone czy zbyt niskie.

Adaptogeny muszą wykazywać normalizujący wpływ na układy regulacyjne organizmu, w tym na układ neuroendokrynny i układ odpornościowy. Drugorzędne miejsca działania dla adaptogenów obejmują wątrobę, układ sercowo-naczyniowy, nerki i trzustkę.

Wiadomo również, że większość, jeśli nie wszystkie, adaptogeny mają właściwości przeciwutleniające. Wiele adaptogenów także chroni wątrobę, serce, chroni przed promieniowaniem chemicznym (przed efektami chemioterapii i radioterapii), działa przeciwnowotworowo oraz przeciwzapalnie. W rzeczywistości, gdy dokładnie zbadamy te zioła, znajdziemy wiele zdrowych i różnorodnych atrybutów adaptogenu.

Toniki, przeciwutleniacze i środki amfoteryczne

Wiele ziół może mieć właściwości adaptogenne lub tonizujące, ale nie może być prawdziwymi adaptogenami.

Ponieważ adaptogeny zwiększają energię adaptacyjną, można je uznać za toniki zgodnie z definicją, że toniki są substancjami, które łagodzą warunki osłabienia w ciele. Toniki z ziół są ważne w medycynie chińskiej, w której ich główną funkcją jest uzupełnianie niedoborów oraz poprawa energii i dobrego samopoczucia. Toniki można przyjmować codziennie, zwykle bez skutków ubocznych.

Jedna z teorii głosi, że adaptogeny są skuteczne przede wszystkim dzięki ich działaniu antyoksydacyjnemu i wymianie wolnych rodników. Chociaż teoria ta jest częściowo poprawna, nie jest wystarczającym wyjaśnieniem pełnego wpływu tych leków. Tak więc, mimo że adaptogeny są antyoksydantami, o właściwościach przeciwutleniających (podobnie jak zielona herbata, rozmaryn i borówka czarna) to nie wystarczy, aby substancja była adaptogenem.

Adaptogeny mogą również mieć działanie amfoteryczne. Środki amfoteryczne to substancje normalizujące funkcje narządu lub układu w ciele. Pomyśl o nich jako „zdrowym pokarmie dla narządu”. Przykładem dla układu sercowo-naczyniowego może być głóg, a świeży owies zwyczajny dla układu nerwowego. Zioła te są amfoteryczne, ale nie są adaptogenami. Adaptogeny zachowują się jak środki amfeterycze o szerokim spektrum działania dla żywych organizmów, ale rzadko mają wyraźny wpływ tylko na jeden określony narząd lub układ. Pojęcie „jeden lek na jedną chorobę” nie ma zastosowania w przypadku stosowania adaptogenów.

RÓŻNE PUNKTY WIDZENIA ADAPTOGENÓW

Kiedy próbujemy zrozumieć, co oznacza termin adaptogen, należy wziąć pod uwagę wiele różnych perspektyw. Specjaliści ajurwedy twierdzą, że niektóre rasayany mają ogólne właściwości odmładzające. Praktycy Tradycyjnej Medycyny Chińskiej twierdzą, że qi lub toniki krwi odżywiają narządy i wzmacniają ochronną energię ciała. Rosyjscy naukowcy twierdzą, że adaptogeny zwiększają odporność organizmu na szeroki zakres czynników stresogennych i normalizują jego funkcje. Zachodni badacze i naukowcy analizują, w jaki sposób adaptogeny regulują oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) i układ współpowodowy. (Warunki zostaną omówione w rozdziale 5). Ziołowi specjaliści kliniczni stosują adaptogeny, aby „ponownie uregulować” układ neuroendokrynny i immunologiczny, aby przyspieszać leczenie i zapobiegać chorobom wywołanym stresem.

Tabela 2.1 Podsumowanie różnych punktów widzenia

PUNKT WIDZENIA

TERMIN

OPIS EFEKTÓW

Praktycy ajurwedy

Rasayana

Odmładzanie

Praktycy Tradycyjnej
Medycyny Chińskiej

Tonik qi, lepsze ziele

Wzmacnia i stymuluje funkcje immunologiczne i obronne organizmu

Rosyjscy naukowcy

Adaptogen

Zwiększa odporność organizmu na szeroki zakres stresorów i normalizuje jego funkcje

Zachodni naukowcy

Adaptogen

Reguluje oś HPA i układ współczulny

Lekarze kliniczni
medycyny ziołowej

Adaptogen

Ponownie reguluje dysharmonie w układzie neuroendokrynnym i odpornościowym

Termin adaptogen nie został zaakceptowany w zachodniej medycynie. Jest to prawdopodobnie spowodowane brakiem porządnych badań naukowych oraz trudnościami w odróżnieniu adaptogenów od innych kategorii, takich jak modulatory układu immunologicznego, toniki, środki anaboliczne lub przeciwutleniacze. Większość naukowców zgadza się, że istnieją substancje roślinne zdolne do modulowania różnych faz ogólnego zespołu adaptacyjnego, jak to określił dr Hans Selye (patrz: strona 114 w rozdziale 5). Substancje te albo zmniejszają reakcje stresowe w fazie alarmowej, albo zapobiegają wystąpieniu fazy wyczerpania, a tym samym zapewniają pewien stopień ochrony przed długotrwałym stresem. Ajurwedyjskie, chińskie i zachodnie perspektywy adaptogenów wszystkie obejmują aktywność modulowania immunologicznego. Po wzmocnieniu prawidłowej funkcji immunologicznej zwiększa się także witalność.

Niektórzy badacze twierdzą, że pomiar aktywności antyoksydacyjnej i modulacji układu odpornościowego z użyciem ziołowych adaptogenów może służyć jako środek do funkcjonalnej oceny jakości skuteczności adaptogenów. Opinie klinicznych zielarzy są bardzo ważne w tej dyskusji. Podeszli do adaptogens z praktycznego punktu widzenia. Pracowali z pacjentami i widzieli wyniki stosowania adaptogenów (patrz: historie przypadków w rozdziale 10). Niektórzy zielarze rozszerzyli swoją pierwotną rosyjską definicję adaptogenu, a inni coś do niej dodali lub uprościli ją.

Nowoczesne punkty widzenia

Oto niektóre z ostatnich definicji adaptogenu, które mogą być przydatne do rozważenia:

Adaptogen: (1) Środek, który zwiększa zdolność organizmu do przystosowania się do stresu środowiskowego i wewnętrznego poprzez wzmocnienie układu odpornościowego, nerwowego oraz gruczołowego. Zwiększa odporność organizmu na stres, choroby i środowisko, a także normalizuje funkcje metaboliczne i zwiększa wydajność metaboliczną. (2) Środek profilaktyczny, który zwiększa w niespecyficzny sposób odporność organizmu na różne wpływy i bodźce środowiskowe i/lub zmniejsza skłonność lub podatność na choroby. (3) Zwiększa niespecyficzną odporność organizmu na stres zewnętrzny lub na szkodliwe wpływy o charakterze fizycznym, chemicznym lub biologicznym. (Singh, Hoette oraz Miller 2002)

Środek adaptogeniczny: Substancja, która zwiększa odporność organizmu na stresory fizyczne, środowiskowe, emocjonalne lub biologiczne i promuje normalną funkcję fizjologiczną. (Bone 2003)

Adaptogen: zioło, które zwiększa odporność organizmu oraz odporność na stres, umożliwiając organizmowi uniknięcie upadku, ponieważ może przystosować się do problemu. (Hoffmann 2003)

Adaptogen to substancja, która pomaga wprowadzić organizm w stan harmonii z otoczeniem, wprowadzając równowagę chemiczną, komórkową i systemową. Ta funkcja harmonizująca zmniejsza skutki niekorzystnych warunków i stymuluje własne funkcje immunologiczne i leczące. Substancje adaptogenne pomagają organizmowi dostosować się do różnych stresujących wyzwań środowiska i zmniejszyć szkody wyrządzone organizmowi. Promują zdolności organizmu do radzenia sobie ze stresem, przedłużając tym samym dobre samopoczucie. (Teeguarden 1998)

Adaptogeny wzmacniają zioła, które przywracają równowagę ciału, bez względu na kierunek nierównowagi. Łączą właściwości tonizujące i równoważące. Przykłady to kora korzenia syberyjskiego (Eleutherococcus senticosus) oraz liście/łodyga jiaogulanu (Gynostemma pentaphyllum). (Tillotson 2005)

Adaptogeny opisują nietoksyczne substancje, które niespecyficznie podnoszą odporność organizmu na szereg szkodliwych wpływów i normalizują jego funkcje. (Weil 2006)

Adaptogeny stanowią nową klasę regulatorów metabolicznych (naturalnego pochodzenia), które zwiększają zdolność przystosowania się i uniknięcia uszkodzeń przez czynniki środowiskowe. (Panossian 2003)

Adaptogeny roślinne są związkami, które zwiększają zdolność organizmu do przystosowania się do czynników środowiskowych i uniknięcia uszkodzeń spowodowanych takimi czynnikami. Korzystny wpływ wielodawkowego podawania adaptogenów wiąże się głównie z osią podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), częścią układu stresowego, który uważa się za odgrywający główną rolę w reakcjach organizmu na powtarzające się stresy i adaptację. (Panossian i Wagner 2005)

Dalsza część książki dostępna w wersji pełnej