Arabskie oblężenia Konstantynopola w VII–VIII wieku. Rzeczywistość i mit - ebook

Wiek siódmy dla Cesarstwa Bizantyńskiego był czasem wieloaspektowego przełomu dziejowego. Doszło wówczas do  poważnego ograniczenia terytorium państwa. Kolejni cesarze dynastii, założonej przez Herakliusza, stanęli przed głębokimi problemami związanymi z konfliktem religijnym, gospodarczym regresem i załamaniem niektórych instytucji państwowych. Po śmierci Herakliusza władze konstantynopolitańskie przedefiniowały na nowo funkcje państwa, ograniczając jego obowiązki, przy jednoczesnym zapewnieniu realizacji jego podstawowych zadań. Kwestią, która musiała zostać rozwiązana przez ówczesnych cesarzy bizantyńskich, była obrona państwa przed wyniszczającymi je najazdami arabskimi, które w pewnych momentach wręcz zagrażały istnieniu cesarstwa.

Arabskie oblężenia Konstantynopola, oprócz zwycięskich wojen Herakliusza z Persją, późniejszej utraty, do niedawna najważniejszych, bizantyńskich prowincji – Syrii i Egiptu oraz reform wojskowych i gospodarczych następców wielkiego cesarza, można zaliczyć do najistotniejszych wydarzeń w VII i początkach VIII w.

Doczekało się wreszcie kompletnego, odrębnego studium w postaci niniejszej monografii.

Autor nie tylko dogłębnie je analizuje na szerokim tle historycznym, ale również zastanawia się nad procesem ich mitologizacji. Czytelnik znajdzie w książce wiele istotnych i interesujących spostrzeżeń dotyczących historii cesarstwa bizantyńskiego w okresie narodzin islamu i pierwszego wieku ekspansji muzułmańskiego kalifatu na Bliskim Wschodzie.

Wstęp 1

Rozdział I. Cesarstwo bizantyńskie w VII i w początkach VIII w.  13

1. Straty terytorialne cesarstwa  14

2. Gospodarczo-społeczny regres cesarstwa  32

3. Próby reformy cesarstwa  39

Rozdział II. Kalifat Umajjadów w epoce ekspansji  45

1. Administracja państwa Umajjadów  46

2. Armia Umajjadów  55

3. Arabskie ekspedycje na Azję Mniejszą  63

Rozdział III. Pierwsze oblężenie Konstantynopola przez Arabów  77

1. Mury Konstantynopola, flota, grecki ogień – kwestie militarne  78

1.1. Mury Konstantynopola  78

1.2. Ogień grecki – ogień arabski?  83

2. Sytuacja geostrategiczna przed pierwszą wyprawą na Konstantynopol  86

2.1. Flota bizantyńska – flota arabska  86

2.2. Działania floty arabskiej na Morzu Śródziemnym przed pierwszym oblężeniem Konstantynopola  92

3. Oblężenie Konstantynopola w latach 674–678  96

Rozdział IV. Oblężenie Konstantynopola w latach 717–718  105

1. Arabskie i bizantyńskie przygotowania wojenne  106

2. Kampania azjatycka Maslamy  109

3. Przebieg wydarzeń pod Konstantynopolem  117

4. Bułgarzy wobec arabskiego oblężenia Konstantynopola w latach 717–718  121

5. Stosunki kalifatu umajjadzkiego z Chazarami oraz dynastią Tang a oblężenie Kon- stantynopola w latach 717–718  129

Rozdział V. Echa oblężeń Konstantynopola w źródłach proweniencji zachodniej i wschodniej. Kształtowanie mitu  137

1. Wizerunek cesarzy jako obrońców chrześcijańskiego świata. „Interwencje Boga” w chrześcijańskich relacjach dotyczących oblężeń Miasta  138

1.1. Źródła bizantyńskie  138

1.2. Źródła armeńskie  142

1.3. Źródła zachodnie  146

1.4. Źródła syryjskie  147

1.5. Podsumowanie  147

2. Nieosiągnięty cel arabskiej ekspansji. Konstantynopol w hadisach  148

3. Niepotwierdzone oblężenia Konstantynopola  158

3.1. Oblężenie roku 654/655  159

3.2. Oblężenie 663 / 666/667 (668) r.  161

Zakończenie 165

Wykaz skrótów 171

Bibliografia 173
Summary 193
Indeks osób 197


Indeks nazw geograficznych i etnicznych 203