Biała wódka, czarny ptak - ebook

Prolog

Czekał na tę chwilę od dawna. Chociaż czas stępił ból i stłumił nienawiść.

Kobieta, która nawiedzała go w snach, już prawie z nich zniknęła. Przestała go dręczyć. Zdarzały się dni, kiedy w ogóle o niej nie myślał. Czasami łapał się na tym, że mógłby nawet jej nie poznać.

Aż do tamtego grudniowego poranka, gdy nagle przed nim stanęła. Nie mógł uwierzyć, że to nie urojenie. Jakby bóg zemsty wysłuchał modlitwy, powtarzanej najpierw po kilka razy dziennie, z tym samym żarem, a potem coraz rzadziej i ostatnio już tylko od czasu do czasu, siłą przyzwyczajenia.

Stała tak blisko, że czuł intensywny zapach jej perfum, wymieszany z wypełniającą niewielkie apteczne pomieszczenie wonią waleriany i mięty. Kupowała lek na bezsenność. Czyżby przeszłość dopadła ją po latach? Odebrała spokój duszy? Obudziła sumienie?

Nie od razu ją poznał. Nie tylko dlatego, że jasne jak pszenica włosy ufarbowała na kruczoczarny kolor, a stalowoszare oczy zasłoniła grubymi szkłami. Wytworna, ubrana w szykowny kożuch, nie miała w sobie nic z prostej prowincjuszki, którą pamiętał. Ale kiedy zdjęła okulary, żeby odliczyć pieniądze, nogi się pod nim ugięły.

Pewność, że to ona, ukłuła go boleśnie, jak cienka, ostra igła. Zrozumiał, że ciężar, który nosił w sercu, nadal tam jest. Zachwiał się, przygnieciony jego masą. Bał się, że zemdleje i zwróci na siebie uwagę.

Szybko wyszedł na ulicę i odetchnął mroźnym powietrzem. Oddalił się od apteki. Nasunął czapkę głębiej na oczy. Czekał.

Gdy wyszła, spuścił głowę i powoli, jakby się wahał, podążył za nią.

Wiedział, że nie powinien zwracać na siebie uwagi, ale nie mógł oderwać od niej oczu.

Na szczęście ani razu nie obejrzała się za siebie. Niczego nie zauważyła, niczego nie podejrzewała.

Z Szerokiej skręciła w Szmaragdową, przecięła plac Reja i dotarła do Poznańskiej.

Domyślił się, dokąd zmierza. Przy Poznańskiej mieścił się jedyny hotel w mieście. Zaraz po wprowadzeniu stanu wojennego zamieszkali w nim komisarze wojskowi, ale zajęli tylko parter. Pokoje na piętrach pozostały otwarte dla przyjezdnych.

Kiedy weszła do środka, podążył za nią. Stanął przy oknie i udawał, że na kogoś czeka, ale nie spuszczał z niej wzroku.

Poprosiła o klucz. Po niemiecku. Przez lata robił wszystko, by wyrzucić z pamięci tę skrzekliwą, nieludzką mowę, ale im bardziej się starał, tym mocniej słyszane przed laty słowa, frazy i zdania wbijały się w mózg.

Zrozumiał doskonale, co mówi. Zresztą po krótkiej chwili, widząc niepewną minę recepcjonistki, powtórzyła numer pokoju po polsku. „Dwieście siedem”.

Kiedy zniknęła na schodach, nadal trwał na posterunku. Zastanawiał się, co zrobić.

A potem po prostu wrócił do domu. Wyczerpany padł na łóżko. Dopiero wtedy coś w nim pękło. W kącikach ust poczuł słony smak łez.

Leżał kilka godzin. W grubej, wytartej jesionce, w ciężkich zimowych butach. Miał nadzieję, że zmorzy go sen. Długi, wielogodzinny sen. A kiedy się obudzi, kobiety nie będzie już w mieście. Ale sen nie nadszedł.

Kiedy podniósł się z łóżka, był już środek nocy. Wszedł do kuchni, otworzył szufladę i wybrał najostrzejszy nóż. Ten, którym kroił mięso. Wsunął go do kieszeni płaszcza.

Na ulicy panował całkowity mrok. Jak podczas prawdziwej wojny.

Ciemne latarnie, ciemne okna, ciemne niebo. I jaśniejące na skraju chodników nierówne pagórki śniegu, usypane przez właścicieli domów i dozorców.

Miasteczko spało.

Przez myśl przemknęło mu, że może natknąć się na patrol Obrony Cywilnej. Obowiązywała przecież godzina milicyjna. Ale grobowa cisza uspokajała: jesteś sam.

Szedł powoli. Zmęczenie i przeraźliwe zimno coraz bardziej dawały się we znaki. Nogi stały się jak z ołowiu, buty wydawały się coraz cięższe. Ale jakaś wewnętrzna siła cały czas pchała go przed siebie.

Tylko w holu na parterze paliło się światło, w pokojach, wszystkich bez wyjątku, było ciemno. Zastanawiał się, jak dostanie się do środka. I co powie recepcjonistce. A przede wszystkim, jak nakłoni kobietę w grubych szkłach, by w środku nocy wpuściła go do siebie.

Ale drzwi do hotelu nie były zamknięte. Otworzył je bezszelestnie. Zdjął buty i postawił w przedsionku pod ścianą. Z ulgą stwierdził, że w recepcji nie ma nikogo. Jedynie w głębi korytarza, w półmroku, ktoś drzemał na fotelu.

Powoli, nasłuchując, czy nikt nie idzie, wspiął się na drugie piętro. Serce waliło mu w piersi, ale nie czuł strachu. Ze zdumieniem stwierdził, że nie ma w nim nawet cienia emocji.

Zastanawiał się, co go pcha do przodu. Pamięć o nienawiści, która dawno straciła żar? Przysięga złożona samemu sobie i duchom zmarłych?

W ciemnościach nie widział numerów pokojów. Wyjął z kieszeni zapałki. Pierwsza rozbłysła na moment i zgasła. Dopiero druga rozjaśniła korytarz. Dwieście pięć, dwieście sześć, dwieście siedem.

Zgasił zapałkę, poczekał chwilę, aż ostygnie, i wsunął do kieszeni.

Zapukał. Był przekonany, że kobieta śpi. Wstanie z łóżka, podejdzie do drzwi i zapyta po niemiecku, kto ją niepokoi o tej porze. Co jej odpowie? Może po prostu zacznie mówić cokolwiek, licząc na to, że zdezorientowana zechce sprawdzić, o co chodzi, i przekręci klucz w zamku.

Drzwi otworzyły się bezszelestnie. Kobieta, ubrana w granatowy sweter i czarne spodnie, poprawiła fryzurę i obejrzała się za siebie, jakby czegoś szukała. Zapomniała o dopełniających kamuflaż okularach?

Miał wrażenie, że na kogoś czeka. Zdziwiła się, że na progu stoi ktoś, kogo się nie spodziewała.

Kiedy jej zimne, nieruchome spojrzenie przeszyło go na wylot, poczuł drżenie kolan. Bał się, że zabraknie mu odwagi i siły, by wykonać zadanie, które przyczajone czekało na niego od dawna. Wiedział, że jeśli teraz się zawaha, wszystko przepadnie. Zrobił krok do przodu i całym ciałem pchnął kobietę do środka.

Nie rozumiała, co się dzieje. Powinna krzyknąć, wezwać pomoc. Tymczasem, zdezorientowana, zrobiła jedynie krok do tyłu. Na jej twarzy malowało się zmęczenie. Bruzdy zmarszczek wydawały się głębsze niż podczas spotkania w aptece. Ale w stalowoszarych oczach nie było strachu. Któż zresztą przeraziłby się wymizerowanego astenika w zniszczonej jesionce, nawet jeśli jego zachowanie było dziwne i niepokojące?

Dopiero gdy wyjął z kieszeni nóż, zwykły kuchenny nóż, zdała sobie sprawę z grozy sytuacji. Widział, że przerażenie, które pojawiło się dopiero teraz, całkowicie ją sparaliżowało. Nie mogła wydobyć z siebie głosu.

Uderzył z całej siły. Cofnął dłoń i pchnął znowu, a potem jeszcze raz i jeszcze raz.

Był znużony i słaby, ale w jego ciosach skumulowały się moce, które gromadził w sobie od dawna.

Próbowała wyrwać mu nóż, ale jej rozpaczliwe, nieskoordynowane ruchy nie mogły mu przeszkodzić. Na moment skrzyżowała dłonie na brzuchu, ale był to ostatni, żałosny i nieskuteczny gest obrony przed ponawianymi atakami.

Zdziwił się, że tak szybko osunęła się na podłogę.

Z jej ust wydobył się nieartykułowany charkot, któremu daremnie próbowała nadać kształt słów.

Nie zrozumiał, co chce powiedzieć. Pyta dlaczego? Błaga o łaskę? Poznała go i prosi o wybaczenie?

Kiedy leżała już na ziemi, z bezładnie rozrzuconymi nogami, jak u szmacianej lalki, ukląkł nad jej pooranym, zakrwawionym, odartym z resztek godności ciałem i pchnął jeszcze trzykrotnie.

Z trudem się podniósł i oparł o ścianę. Zrobiło mu się słabo. Zdumiony, że nóż stał się taki ciężki, upuścił go na podłogę.

Wiedział, że odciski palców mogą go zdradzić. A jednak nie miał siły, by się schylić. I raz jeszcze spojrzeć z bliska na zmasakrowane ciało.

Odwrócił się i powoli ruszył w stronę wyjścia. Kiedy mijał duże lustro umocowane do drzwi szafy, zauważył, że jego ubranie też jest zakrwawione. Przetarł je kilka razy dłonią, ale tylko rozmazał lepkie, ciemne plamy.

W budynku nadal panowała cisza. Zbrodnia, którą tak niezdarnie zaplanował i wykonał, nie zakłóciła niczyjego snu.

Zszedł po schodach, minął pustą recepcję, doszedł do drzwi i już chciał wyjść, kiedy uświadomił sobie, że nie ma na nogach butów. Poszukał ich w korytarzu. Założył powoli, z wysiłkiem i w końcu opuścił hotel.

Nie pamiętał, jak dotarł do domu.

Kiedy obudził się po długich godzinach snu, stwierdził ze zdumieniem, że ma na sobie piżamę. Nie rozumiał, jak znalazł w sobie siły, by przebrać się do snu. Nie bardzo też potrafił odtworzyć w pamięci przebieg zdarzeń minionej nocy.

Nie wierzył w powtarzane bezwiednie w myślach słowa, wyrażające przekonanie, że wreszcie wydobył się z cienia rozpaczy i zastygłego w każdej cząstce ciała bólu.

Jedno wiedział na pewno.

Kobieta, której imienia nie potrafił wymówić głośno, była martwa.6 kwietnia 1982, wtorek

To Krysia zwróciła na mnie uwagę. Wyłowiła z tłumu nieopierzonych studentów pierwszego roku, zaczarowała wzrokiem, zmusiła, żebym podszedł i wydusił z siebie kilka słów, które mogłaby obudować czymś na kształt rozmowy. To ona wymyśliła pierwszą randkę. W wiosenne, sobotnie przedpołudnie w muzeum plakatu w Wilanowie, gdzie można było patrzeć sobie w oczy i delikatnie ocierać się o siebie, bez narażania się na natarczywe, osądzające spojrzenia obcych, bo byliśmy jedynymi zwiedzającymi. To ona ściągnęła mnie jeszcze tego dnia do mieszkania na Ursynowie, które miała wyłącznie do swojej dyspozycji, bo jej rodzice, których nigdy nie poznałem, wyjechali gdzieś daleko, bodajże do Afryki. To ona wyrwała mnie ze świata chłopięcych fantazji i wprowadziła do raju, czy raczej piekła grzesznych przyjemności.

Znajomość trwała cztery czy pięć miesięcy. Sprowadzała się do krótkich popołudniowych spotkań, zawsze u niej, zawsze według tego samego scenariusza. Najpierw rozmowa o niczym, potem seks, znowu seks, skromny posiłek, a na koniec, jeśli wystarczyło sił, bo różnie z tym bywało, jeszcze raz seks.

Z początku było cudownie, ale już po kilku tygodniach zacząłem nie bez zdumienia dostrzegać, że kolejne spotkania zaczynają mnie nużyć. Zapach ciała Krysi, który tak mnie podniecał, wydawał się coraz bardziej mdły, nagość – oczywista, cielesna bliskość – parząca.

Zrozumiałem, że seks, jak wszystko inne, można przedawkować.

Zerwanie okazało się łatwe, bo w naszym związku nie było przecież żadnych obietnic i wyznań. Z jednym wyjątkiem. Krótki list z wakacji – z praktyk studenckich? – Krysia zaczęła słowami: „Kochany Danielu!”. Zdumiało mnie to. „Kochana Krysiu!”. Nie potrafiłbym się tak do niej zwrócić. Jeszcze wtedy upajałem się każdą jej pieszczotą, ale nawet przez myśl mi nie przeszło, że łączy nas coś więcej niż pożądanie.

Odszedłem bez słowa. Pewnego dnia po prostu zniknąłem z jej życia. Zamknąłem ten rozdział edukacji erotycznej, jak postrzegałem naszą znajomość. Na zawsze. A jednak po jakimś czasie pojawiło się uczucie żalu. Pamięć o znużeniu szybko się bowiem zatarła, a wspomnienie błogości, jaką tak hojnie i wspaniałomyślnie raczyła mnie starsza o dwa czy trzy lata koleżanka ze studiów, pozostało żywe. Niebawem w moim życiu pojawiły się jednak inne dziewczyny. A seks zyskiwał stopniowo nowy wymiar – stawał się dopełnieniem czegoś, co pewnie na wyrost, nazywałem miłością. Czymś wzbogacającym wewnętrznie, a nie jedynie ćwiczeniem z fizycznej rozkoszy.

Od dawna nie myślałem o Krysi, gdy nagle stanęła przede mną w małym, cichym barze w hotelu Warszawa, dokąd wpadłem napić się piwa.

Wyglądała inaczej niż dawniej. Elegancka, wystrojona w beżowy żakiet narzucony na granatową suknię z koronkowym kołnierzykiem, wymalowana jak modelka, nie przypominała dziewczyny, którą znałem siedem czy osiem lat wcześniej. Wtedy swobodnej, ubranej w białą bawełnianą koszulkę i zielone sztruksowe spodnie, nieuznającej makijażu. A jednak nie miałem wątpliwości, że to ona. Zwłaszcza kiedy światło jedynej jaśniejszej lampy wydobyło z półmroku złotawą grzywkę, wysypującą się spod starannie ułożonej fryzury, pełne blasku, zielonoszare oczy, zadarty nosek, namiętnie wydęte malinowe usta i filuternie zaokrąglony podbródek.

Dopiero po dłuższej chwili nasze spojrzenia się spotkały. Z początku miałem wrażenie, że nie zostałem rozpoznany. Pomyślałem, że to lepiej. Nagle zabrakło mi odwagi, by spotkać się z przeszłością.

Pociągnąłem kilka łyków piwa, bo szkoda mi było zostawiać pełną szklankę, i już chciałem ruszyć w stronę wyjścia, kiedy na twarzy Krysi pojawił się uśmiech. Bez zastanowienia wstała od stolika i ruszyła w moją stronę. Oczekiwałem, że po prostu poda mi rękę. Tymczasem rzuciła mi się na szyję, jakbyśmy nie widzieli się miesiąc czy dwa i po kilku tygodniach bezgranicznej tęsknoty znowu się spotkali.

Nie miałem pojęcia, co ta wylewność oznacza i w jaki sposób powinienem na nią zareagować. Zaczęliśmy rozmawiać, jak nie rozmawialiśmy ze sobą nigdy.

Zastanowiło mnie, że Krysia zupełnie inaczej zapamiętała wspólne chwile sprzed lat niż ja. Mówiła o nich z zaskakującą czułością. Może rzeczywiście mnie wtedy kochała? A jeśli tak, moje odejście musiało być dla niej bolesne. Nie zdawałem sobie z tego sprawy. Nawet przez myśl mi nie przeszło, że ją zraniłem.

Najbardziej zdumiało mnie jednak to, że przez cały czas obserwowała mnie z oddalenia. Chociaż wyjechała na stałe do NRD, czego nigdy bym się nie domyślił – marzyła o życiu na Zachodzie, kilkakrotnie wspomniała o ewentualnej ucieczce do Szwecji, ale któż emigruje do NRD? – miała sporo informacji na mój temat.

Wiedziała o moich pierwszych doświadczeniach i sukcesach dziennikarskich. Czytała najważniejsze teksty. Pochwaliła reportaż o polskich studentach w Bułgarii, opublikowany przez „Politykę”. Byłem z niego dumny, ale wspominałem źle, okazał się bowiem źródłem wielu nieprzyjemności. Kiedy ktoś z ambasady Bułgarii zaprotestował przeciwko nieprawdziwemu jego zdaniem opisowi warunków panujących w domach akademickich w tym kraju, tygodnik wstrzymał publikację następnych moich artykułów. A później także w wielu innych redakcjach dano mi do zrozumienia, żebym spadał, w czym nieszczęsny artykuł miał zapewne swój udział.

Tak czy inaczej, od trzynastego grudnia nie napisałem ani słowa. Czy zresztą miałem prawo nazywać siebie dziennikarzem? Po ukończeniu studiów ekonomicznych zostałem skierowany do pracy w warszawskim Przedsiębiorstwie Remontowo-Budowlanym imienia Janka Krasickiego. Dogadałem się jednak z dyrektorem, by dał mi bezpłatny urlop, i próbowałem zarabiać na życie pisaniem. Udawało się aż do wprowadzenia stanu wojennego, kiedy wydawanie większości dzienników i czasopism zawieszono.

W ostatnim czasie niektóre tytuły zaczęły się co prawda odradzać, ale z zespołów dziennikarskich wyeliminowano osoby myślące inaczej niż wojskowa władza. Uznałem, że w tej sytuacji ja również powinienem odłożyć pióro do szuflady, chociaż wolnych strzelców weryfikacje nie objęły. Tak czy inaczej, od kilku miesięcy żyłem z niewielkiego spadku po ojcu, miałem jednak świadomość, że pieniędzy nie wystarczy na długo. Zwłaszcza że ich wartość po kolejnych podwyżkach cen, takich jak ta lutowa, bardziej drastyczna niż wcześniejsze, z dnia na dzień malała.

Nie próbowałem ukrywać, że ja z kolei nie miałem pojęcia, jak potoczyły się losy Krysi. Nie wiedziałem, że poślubiła niemieckiego reżysera Hansa Eckarta i zagrała w kilku jego filmach. Nie śledziłem rozwoju kinematografii zachodnich sąsiadów. Nie znałem nazwisk tamtejszych twórców. Oczywiście widziałem kilkanaście, a może nawet kilkadziesiąt filmów z NRD, bo często prezentowała je telewizja. Ale zapamiętałem tylko jeden, bardziej udany niż inne: Legenda o Paulu i Pauli. W żadnym nie dostrzegłem Kristiny Eckart, jak nazywała się teraz. Zresztą tytuły, które wymieniała, nic mi nie mówiły. Przyznałem, że głupio mi z tego powodu, i obiecałem, że od tej pory będę śledził jej karierę. Zapewniłem, że kiedy tylko nadarzy się sposobność, obejrzę ostatnie dzieło Eckarta, Trupa na torach, w którym jak wyjaśniła, zagrała jedną z ofiar seryjnego mordercy.

Właśnie pokaz tego filmu w Ośrodku Kultury i Informacji Niemieckiej Republiki Demokratycznej przy Świętokrzyskiej, tuż obok hotelu Warszawa, był powodem przybycia Krysi wraz z mężem na dwa dni do Polski. Niejedynym. Ale dopiero po dłuższej chwili siedząca przede mną elegancka kobieta wyznała, że główny motyw jej przyjazdu był zupełnie inny.

Poprosiła o lampkę koniaku, wypiła ją szybko, niczym kieliszek taniej wódki, i opowiedziała ściszonym głosem, jakby się czegoś obawiała, o zniknięciu w Warszawie, dokładnie w dniu wprowadzenia stanu wojennego, Anny Eckart. Wielkiej – tego określenia użyła – pisarki niemieckiej. Jej teściowej.

Owiana aurą tajemnicy historia obudziła we mnie dziennikarską ciekawość. Ale jeśli zniknięcie Anny Eckart miało związek z wydarzeniami trzynastego grudnia, rozprawianie o nim, nawet konspiracyjnym szeptem, mogło być niebezpieczne.

Uniosłem głowę znad szklanki i rozejrzałem się po sali. Wydawało mi się, że jesteśmy w barze sami, tymczasem przy stoliku w głębi siedział – od jak dawna? – zezowaty mężczyzna w szarym garniturze i pił kawę z małej filiżanki. Odniosłem wrażenie, że nas obserwuje. Lecz w tej samej chwili pomyślałem, że gapi się, bo w sali nie ma po prostu nic ciekawszego.

Zaproponowałem Krysi, mimo wszystko, byśmy kontynuowali rozmowę u mnie, ale wyjaśniła, że to niemożliwe, bo za pół godziny spotyka się z mężem. Wysłuchałem więc opowieści o zagadkowym zniknięciu niemieckiej pisarki, która przyjechała do Warszawy, by wziąć udział w konferencji na temat obszarów wolności w literaturze krajów socjalistycznych. Cały czas jednak starałem się nie spuszczać oka z faceta w szarym garniturze, a także z barmanki, zajętej wycieraniem stojących przed nią szklanek i co jakiś czas spoglądającej spode łba w naszą stronę.

– Przyleciała ósmego grudnia z delegacją pisarzy z NRD – zaczęła Krysia. – Dziesiątego wygłosiła odczyt na uniwersytecie. Były tłumy. Tak słyszałam. Jedenastego wzięła udział w nagraniu jakiejś audycji. I już dwunastego miała wracać do Berlina. Zmieniła plany, kiedy dziennikarz zachodnioniemieckiej telewizji, który kręcił coś w Warszawie, poprosił ją, by w następnych dniach udzieliła mu jeszcze wywiadu. Zdecydowała się lecieć piętnastego. Koledzy naciskali, żeby wracała z nimi, ale się uparła. A potem… Jak wiesz, trzynastego grudnia zamknięto granice. I chociaż trzy dni później pociągi do Berlina znowu ruszyły, mama nie wróciła.

Jak to nie wróciła?, pomyślałem, gdy Krysia załamującym się głosem wyszeptała:

– Daniel… Ich habe das Gefühl… No wiesz. Że wydarzyło się coś strasznego…

Nie miałem pojęcia, jak się zachować. Jeszcze nie widziałem Krysi tak poruszonej. Ale zanim zdążyłem się zastanowić, jak mógłbym ją pocieszyć, moje myśli podążyły w innym kierunku.

Do baru wszedł mężczyzna w rozpiętej czarnej kurtce, rozejrzał się, zobaczył gościa w szarym garniturze, szybko się odwrócił i wyszedł. Cóż to mogło oznaczać? Kim był zezowaty nieznajomy?

Dopiero po chwili wznowiłem rozmowę z Krysią, która zdążyła zapanować nad emocjami, i zapytałem, czy nie mieli z mężem żadnej wiadomości od zaginionej.

– Żadnej! – zaprzeczyła. – Żadnego listu. A telefony trzynastego wyłączono.

– Wszczęto poszukiwania?

– Oczywiście. W sprawę zaangażował się nasz ambasador. Mama jest przecież wielką pisarką, laureatką Nagrody Państwowej. Dzięki niemu mogliśmy się kontaktować z Warszawą. Ale… Sam wiesz. W Polsce panował chaos. Mimo że wojsko robiło wszystko, by zaprowadzić porządek.

Zastanowiło mnie, czy Krysia naprawdę wierzy, że trzynastego grudnia wojsko przywróciło w Polsce ład zburzony, jak twierdziły reżimowe media, przez wichrzycieli z Solidarności, ale uznałem, że okoliczności nie sprzyjają dyskusji na takie tematy.

– Poinformowano nas – Krysia kontynuowała – że mama wymeldowała się z hotelu Forum, w którym się zatrzymała, już trzynastego rano po dziewiątej. Dokładnie o dziewiątej dwadzieścia siedem. Dlaczego? I co robiła potem? Dokąd się przeniosła czy wyjechała? W następnych dniach… Wiesz, raporty były coraz krótsze i coraz mniej konkretne. A potem wszystko się urwało.

– Wasz ambasador nie naciskał na zintensyfikowanie poszukiwań? – zapytałem.

– Zapewnia, że naciskał, ale coraz bardziej w to wątpię. – Krysia skuliła się w sobie. I głosem pełnym rezygnacji dodała: – Mam wrażenie, że nikt nie traktował tych poszukiwań poważnie.

– Dlaczego tak myślisz? – Szczerze się zdziwiłem.

– Zbyt wiele się działo. Polskie władze miały za dużo na głowie. A poza tym wiesz… Kiedy znika kobieta… Najprostsze wyjaśnienie jest takie, że poleciała za jakimś facetem…

Stwierdziłem, że to całkiem prawdopodobne, ale moja rozmówczyni gwałtownie zaprotestowała.

– To niemożliwe. Mama miała, co prawda, wiele przygód. Z mężem rozstała się wkrótce po urodzeniu Hansa. Ale po pierwsze, nie kryłaby przed kolegami, z którymi przyleciała do Polski, że się z kimś spotyka. I po drugie, miała mnóstwo pracy. Zbliżał się termin oddania książki do druku. A ponieważ jest osobą odpowiedzialną…

– Żeby skończyć książkę, nie trzeba siedzieć w domu – zauważyłem. – Wystarczą notes i długopis. Może jednak kogoś poznała? I zdecydowała się zostać w Polsce dłużej. A ponieważ telefony nie działały, nie mogła was zawiadomić, gdzie jest i co robi.

– Tak, wiem. Dem Glücklichen schlägt keine Stunde. Szczęśliwi czasu nie liczą. Ale… Jest już kwiecień. Do tej pory na pewno by się z nami skontaktowała. Coś się musiało stać! Dlatego kiedy pojawiła się propozycja pokazania w Warszawie Trupa na torach, zdecydowaliśmy się z Hansem jechać. Mimo że jesteśmy bardzo zajęci. Udźwiękowienie nowego filmu, przygotowania do kolejnego… I mimo tego, że w Polsce nie jest bezpiecznie. Łudziłam się, że na miejscu dowiem się czegoś więcej, a może nawet sama trafię na jakiś ślad. Oczywiście nie było na to żadnych szans.

– Dlaczego?

– Przyjechaliśmy wczoraj, wracamy jutro. Cóż mogłam zdziałać? Byłam w Forum, gadałam z jakąś idiotką z recepcji, i co? Dokąd jeszcze miałabym pójść? No, powiedz! Dokąd?

Zrozumiałem, że Krysia szuka we mnie wsparcia. Bez większego przekonania zaproponowałem:

– Może ja mógłbym powęszyć?

Oczywiście czułem, że mieszanie się w sprawę zaginięcia cudzoziemki w czasie trwania stanu wojennego nie jest dobrym pomysłem. Ale urok Krysi znowu na mnie działał.

– Niczego nie obiecuję, ale… – bąknąłem. – Mogę spróbować. Zwłaszcza że nie mam nic do roboty.

Nie odezwała się, ale wyraz napięcia na jej twarzy zdradzał, że oczekuje pomocy. Dopiero po chwili stwierdziła:

– Tobie łatwiej byłoby się czegoś dowiedzieć. Jesteś dziennikarzem. Masz prawo zadawać pytania.

Pod warunkiem że zniknięcie Anny Eckart nie miało nic wspólnego z wydarzeniami trzynastego grudnia. Jeśli kobieta została z jakichś powodów albo nawet w wyniku działania złowieszczego przypadku zmiażdżona przez machinę wojenną, a jej śmierć zatuszowano, każda próba dogrzebania się do prawdy mogła okazać się niebezpieczna. Czy Krystyna wzięła to pod uwagę? Pewnie tak, ale dodała tylko, z nadzieją w głosie:

– Może wyciągniesz od kogoś informację, którą przegapili śledczy…

Wiedziałem już na pewno, że pakuję się w kłopoty. Dobra, pomyślałem. Popytam, powęszę, pewnie niczego się nie dowiem, ale przynajmniej uspokoję sumienie. Nagle Krysia położyła dłoń na mojej dłoni i odmienionym głosem, z czułością, szepnęła:

– Słyszysz? Nasza piosenka!

Z radiowego głośnika dobiegły mnie dźwięki jakiegoś starego przeboju, którego w ogóle nie kojarzyłem z Krysią. Nie przypominałem sobie, by towarzyszył chwilom, które spędziłem z nią w mieszkaniu na Ursynowie. Naszymi melodiami były raczej tematy z seriali, które Telewizja Polska przypominała popołudniami, od Stawki większej niż życie po Czterech pancernych i psa. Moja przewodniczka po świecie seksu śledziła je z zapartym tchem, jakby oglądała je pierwszy raz. Nawet kiedy się kochaliśmy, telewizor był włączony i naszym uniesieniom towarzyszyły żołnierskie komendy oraz niepokojące odgłosy wystrzałów i wybuchów. Krysia tylko na kilka chwil poddawała się fali rozkoszy i przenosiła szkliste spojrzenie z ekranu na sufit. Ale wystarczyło, że Brunner warknął: „Rączki, rączki, Hans!”, by ponownie odpływała do serialowej rzeczywistości.

– No tak – wróciłem do przerwanego wątku – ale jeśli mam szukać twojej teściowej, muszę dowiedzieć się czegoś więcej. Na przykład kto jeszcze był w delegacji.

– Trzech pisarzy – wyjaśniła. – Reinhard Lange, wyjątkowy głupek. Klaus Hempfling. Może czytałeś? Jego książka o rewolucji francuskiej była wydawana w Polsce. Nie pamiętam tytułu…

– Nie, nie sądzę.

– No i Wolfgang Michalak, najinteligentniejszy z nich, ale…

– Tak?

– Przemądrzały to mało powiedziane.

Wyjąłem z kieszeni wymiętą kartkę z listą zakupów, które planowałem zrobić od trzech dni, i po drugiej stronie zanotowałem wszystkie nazwiska, chociaż w tej samej chwili zdałem sobie sprawę, że akurat z niemieckimi pisarzami nie mam szansy się spotkać.

– Oczywiście rozmawiałaś z nimi? – zapytałem przytomnie.

– Kilkakrotnie – zapewniła. – Hempfling próbował mnie podrywać. Najpierw obiad w jakiejś knajpie na Hackescher Markt… Byłeś w Berlinie?

– Pewnie. Kilka razy. Ale Hackescher Markt? Pierwsze słyszę.

– No i dobrze. Okropne miejsce. Chociaż berlińczycy mają inne zdanie. No więc Hempfling… Ale co tam Hempfling! Michalak zaprosił mnie do siebie! Do Pankow! Tam, gdzie mieszkają czołowi politycy NRD. Liczył chyba na to, że namówię Hansa na film na podstawie jego książki o Róży Luksemburg. Kadził mi, przekonywał, że byłabym świetna w głównej roli… No więc tak, rozmawiałam z nimi. Ale niewiele się dowiedziałam. Poza tym, że mama była umówiona na ten telewizyjny wywiad. No i dlatego przełożyła datę wyjazdu.

– Próbowałaś dotrzeć do kogoś z ekipy telewizyjnej, która była wtedy w Polsce?

– Nie wiem nawet, co to była za telewizja. Pewnie ZDF, ale kto to wie?! Nie próbowałam się dowiedzieć. Myślisz, że dotarłabym do dziennikarzy z Zachodu? Zapomnij.

Zezowaty jegomość w szarym garniturze nadal pił kawę i przyglądał się nam z oddali. Pomyślałem, że gapi się nie na nas, a na Krystynę. Każdy facet zwróciłby na nią uwagę. Chciałem już odwrócić wzrok, kiedy mężczyzna zrobił coś dziwnego. Uniósł dłoń, zawahał się i szybko ją opuścił. Chciał mi dać jakiś znak? Nie wiem dlaczego się przestraszyłem.

– W Warszawie teściowa spotkała się z kimś prywatnie? – zmieniłem temat.

– Mówiłam ci już… – Zaczęła, ale nie dokończyła. – Michalak twierdzi, że nie. A przed nim nic się nie ukryje.

– Kierownik grupy? – zapytałem.

– Gruppenleiter – potwierdziła.

I gość do pilnowania kolegów, pomyślałem, ale ugryzłem się w język. Krystyna poprawiła fryzurę.

– Pamiętasz, w jakiej rozgłośni nagrała tę audycję? – zapytałem.

– Wydaje mi się, że w Programie Trzecim. Autorem był krytyk o niemieckim nazwisku. Werner? Tak, Werner. Imienia nie pamiętam.

Bez wątpienia chodziło o Marka Wernera.

Zastanawiałem się, co jeszcze powinienem wiedzieć, ale nic nie przychodziło mi do głowy. Nie byłem detektywem, nie czytałem powieści kryminalnych, a jedynie czasem oglądałem przypadkowe odcinki seriali telewizyjnych w rodzaju Kojaka i Columbo. Dopiero po chwili zadałem kolejne pytanie.

– Teściowa często przyjeżdżała do Polski? Miała tu przyjaciół, znajomych?

– Nie, to była jej pierwsza wizyta – odpowiedziała z niezachwianą pewnością. – Wiem, bo rozmawiałam z nią przed wyjazdem. I chyba nikogo stąd nie znała. Z wyjątkiem Kurty. Tego pisarza, Henryka Kurty. Jakiś czas temu mignęło mi ich wspólne zdjęcie z Lipska czy Drezna.

Wiedziałem, że Henryk Kurta od kilku lat publikował w prasie emigracyjnej, a w osiemdziesiątym roku, podczas strajku w Stoczni Gdańskiej, kręcił się koło doradców Solidarności. Znajomość z nim mogła oznaczać, że Anna Eckart była zaangażowana w polskie sprawy. A jeśli tak…

– Rozumiem, że się z nim nie spotkała? – Chciałem się upewnić.

– Podałam jego nazwisko polskim władzom – wyjaśniła. – Podobno od dawna nie miał z nią kontaktu.

Zastanawiałem się, czy Kurta jako człowiek obozu solidarnościowego nie został internowany. Tak czy inaczej, uznałem, że nie będę podejmował w rozmowie wątku jego sympatii politycznych. Zwłaszcza że Krysia, od dawna nieobecna w kraju, raczej nie zdawała sobie z nich sprawy.

– Danielu, pomóż nam – powiedziała błagalnym tonem. – Nie mam do kogo się zwrócić. A polskim władzom już nie wierzę…

Jej oczy znowu zawilgotniały.

– Znaczy wierzę, oczywiście. – Zaczęła się wycofywać. – Aber… Wiesz, tutejsze władze mają teraz tyle innych spraw na głowie…

– Spróbuję się czegoś dowiedzieć – zapewniłem bez przekonania.

Krysia spojrzała ukradkiem na zegarek i wstała od stolika. Myślałem, że chce się już pożegnać, ale wyszła jedynie do łazienki. Na oparciu krzesła zostawiła żakiet. Z kieszeni wystawały dwie koperty: bardziej zniszczona brązowa i pozbawiona zagnieceń biała. Nie mam pojęcia, dlaczego po nie sięgnąłem.

Zajrzałem do pierwszej, bez żadnych napisów. Zawierała zdjęcia kobiety. Anny Eckart? Na białej widniał adres: „Kristina Eckart, 10111 Berlin, GDR, PO Box 1234”. Był tak prosty, że wrył mi się w pamięć. Wysunąłem list, napisany po angielsku. Chociaż nie miałem zwyczaju czytać cudzej korespondencji, ciekawość zwyciężyła. Rzuciłem okiem na tekst i wychwyciłem jedno zdanie. Była w nim mowa o pieniądzach, dużych pieniądzach, tysiącach dolarów czy funtów. Czyżby Krysia stała na progu międzynarodowej kariery? Dlaczego mi się tym nie pochwaliła? Żeby nie zapeszyć?

Odkładając koperty na miejsce, uprzytomniłem sobie, że grzebałem w rzeczach dawnej przyjaciółki na oczach faceta w szarym garniturze. Oczywiście nie powinno go to obchodzić, ale… Sprawdziłem, czy się gapi. Jakżeby inaczej? Cały czas mnie obserwował, właśnie mnie, bo nikogo innego nie było w pobliżu, tym swoim rozbieganym wzrokiem. Co więcej, w pewnej chwili pokręcił z niesmakiem głową, jak nauczyciel, który przyłapał ucznia na ściąganiu. Wiem, powinienem podejść i powiedzieć, żeby się odwalił, ale zabrakło mi odwagi. Przestałem zresztą zaprzątać sobie jego irytującym zachowaniem głowę, gdy zobaczyłem powracającą z łazienki Krysię.

Wyglądała inaczej niż przed kilkoma minutami. Co się zmieniło? Poprawiła makijaż? Nie mogłem oderwać od niej wzroku. Ale wtedy wydarzyło się coś, co pozwoliło mi zobaczyć ją w trochę innym świetle.

Gdy z radia popłynęły pierwsze dźwięki jakiegoś nieznanego mi utworu, skrzywiła się, przeklęła po niemiecku i poirytowanym tonem, z twardym akcentem, zażądała od barmanki, by wyłączyła „tę cholerną muzykę”. Postawiona na baczność kobieta uniosła głowę znad szklanek, przez moment zastanawiała się, jak zareagować, ale w końcu przekręciła gałkę. W barze zapanowała nieprzyjemna cisza.

– Masz zdjęcie teściowej? – zapytałem, kiedy Krysia wróciła na miejsce, wygładziła sukienkę i obrzuciła mnie nieobecnym spojrzeniem. – Bardzo by mi pomogło.

– Mam, oczywiście – powiedziała po chwili milczenia. – Chyba od tego powinnam była zacząć.

Sięgnęła po brązową kopertę, którą przed chwilą trzymałem w dłoniach, i wyjęła z niej kilka fotografii. Przedstawiały ubraną zawsze w tę samą ciemną garsonkę, niemłodą, ale całkiem atrakcyjną blondynkę. Miałem wrażenie, że wycięto je z większych zdjęć, zrobionych podczas różnych oficjalnych uroczystości. Zatopiona w myślach pisarka nie patrzyła w obiektyw, może nawet nie zdawała sobie sprawy, że jest fotografowana. Na jednym z portretów widać było dłoń przypinającą do jej piersi jakieś odznaczenie. A jednak twarz Anny Eckart nie wyrażała żadnych emocji.

Chętnie dowiedziałbym się czegoś więcej na temat okoliczności powstania zdjęć, ale zapytałem tylko, czy fotografie pochodzą z ostatnich lat.

– Tak, z zeszłego roku – usłyszałem w odpowiedzi.

– Teściowa nieźle się trzyma – stwierdziłem.

– Zawsze dbała o siebie. – Krysia zapewniła z dumą, jakby chodziło o nią samą.

Jedno ze zdjęć miało inny charakter niż pozostałe. Anna Eckart obejmowała na nim rówieśniczkę Krysi.

– Kto to jest? – zainteresowałem się.

– Angela, moja koleżanka z Berlina – wyjaśniła. – Niedawno rozstała się z mężem. Chciałam wciągnąć ją do filmu, ale… Wiesz, nie każdy czuje się przed kamerą swobodnie.

– Wygląda raczej na naukowca niż na aktorkę – zauważyłem. – Albo na polityka.

– Skąd wiedziałeś? Pracuje w Instytucie Chemii Fizycznej Akademii Nauk NRD. Polityką też się interesuje. Ale jak wiesz, kobiety są w polityce bez szans.

– Jak to? – Wygłoszone tonem nieznoszącym sprzeciwu stwierdzenie wydało mi się absurdalne. – A Margaret Thatcher? Indira Gandhi?

– Ausnahmen bestätigen die Regel. – Niemieckie wtręty w wypowiedziach dawnej przyjaciółki coraz bardziej mnie irytowały. Na szczęście zaraz się poprawiła: – Wyjątki potwierdzające regułę. Wyobrażasz sobie kobietę jako prezydenta Stanów Zjednoczonych? Czy przywódcę NRD? Albo kanclerza RFN?

– No… – Zawahałem się.

– Tak czy inaczej, mama bardzo lubi Angelę…

Kiedy chowałem zdjęcia do kieszeni, do baru wszedł elegancki, ale niezbyt przystojny mężczyzna po trzydziestce, rozejrzał się po niewielkim wnętrzu i zdecydowanym krokiem podszedł do naszego stolika. Domyśliłem się, że to Hans Eckart.

Facet dość obcesowo przywitał się z żoną, a kiedy przedstawiała mu mnie, oczywiście po niemiecku, jako przypadkowo spotkanego znajomego sprzed lat, przelotnie spojrzał także w moją stronę. Nie podał mi ręki. Przypomniał Krystynie, że spieszą się na jakieś oficjalne spotkanie, i pomógł jej okryć się żakietem.

Przyjaciółka sprzed lat na chwilę przysunęła się do mnie, jakby chciała mnie uścisnąć, ale chyba nie miała odwagi zrobić tego w obecności męża, bo powiedziała tylko „do widzenia”, szybko odwróciła się na pięcie i ruszyła w stronę drzwi. Hans Eckart bez słowa pożegnania podążył za nią.

Dopiero po kilku minutach uświadomiłem sobie, że Krysia nie zostawiła mi numeru telefonu i adresu. Chociaż pamiętałem dane, które odczytałem z koperty, poczułem się zwolniony z danej jej obietnicy.

Dopiłem piwo, a przed opuszczeniem baru raz jeszcze spojrzałem w kierunku stolika zajmowanego przez mężczyznę w szarym garniturze i ze zdumieniem stwierdziłem, że nikogo tam nie ma. A mała filiżanka zniknęła, jakby rozpłynęła się w powietrzu.