Blisko domu - ebook

ROZDZIAŁ 1

Trevor Dickinson miał kaca i był podminowany, kiedy w poniedziałek rano przyszedł do pracy. W ustach czuł smak znoszonego trampka, żołądek podjeżdżał mu do gardła, a w jego głowie pracował młot pneumatyczny. Wypił już pół butelki mleka magnezjowego i połknął cztery tabletki paracetamolu o wzmocnionym działaniu, ale nie przyniosło to żadnego efektu.

Po przybyciu na miejsce Trevor musiał zaczekać, aż policja usunie ostatnich demonstrantów, aby mógł przystąpić do pracy. Zostało ich jeszcze pięcioro i wszyscy siedzieli na ziemi ze skrzyżowanymi nogami. Obrońcy środowiska. Była wśród nich drobna leciwa pani o siwych włosach. Powinna się wstydzić, pomyślał Trevor, żeby w tym wieku koczować w trawie razem z bandą tych marksistowskich spedalonych oszołomów.

Rozejrzał się dokoła, próbując zrozumieć, dlaczego komuś miałoby zależeć na ratowaniu akurat tego skrawka ziemi. Pole do niedawna należało do rolnika, którego choroba wściekłych krów i pryszczyca doprowadziły do bankructwa. O ile Trevorowi było wiadomo, nie rozchodziło się o żadne cudaczne skrzydlate wypierdki, które nigdzie indziej nie mogły uwić swoich gniazd, ani o jakieś rzadkie zielsko pod ochroną, które pleni się wśród chaszczy. Nie było tam nawet żadnych drzew, jeśli nie liczyć rzędu nędznych topoli, które rosły między polem a autostradą, dusząc się od spalin.

Kiedy policjanci uporali się w końcu z demonstrantami, których podnieśli z ziemi i zawlekli, nie wyłączając starszej pani, do zaparkowanej nieopodal furgonetki, Trevor i jego koledzy mogli zabrać się do roboty. W weekend padało i deszcz rozmiękczył ziemię, ale Trevor był wprawnym operatorem, toteż wkrótce łyżka koparki wgryzła się w grząską warstwę błota. Mężczyzna poruszał dźwigniami z wrodzoną zręcznością, kierując skomplikowanym systemem sprzęgieł, zębatek, wałków i bębnów niczym dyrygent. Wyciskał z maszyny tyle mocy, ile zdołało wytrzymać ramię koparki, a potem prostował je ostrożnie, by nie uronić ani kamyczka, i wysypywał zawartość łyżki nad czekającą obok wywrotką.

Pracował tak już od ponad dwóch godzin, kiedy zauważył, że z ziemi coś wystaje. Nachylił się do przodu, przetarł zaparowaną szybę kabiny i wytężył wzrok, żeby zobaczyć, co to jest. Z wrażenia zaparło mu dech, kiedy uświadomił sobie, że patrzy na ludzką czaszkę, a co gorsza miał wrażenie, jakby ona też patrzyła na niego.

Alan Banks nie czuł się ani trochę skacowany, ale wiedział, że wypił za dużo ouzo poprzedniego wieczoru, kiedy zorientował się, że nie wyłączył telewizora. Telewizor odbierał tylko greckie kanały, a on nie potrafił oglądać ich na trzeźwo.

Jęknął, przeciągnął się i postanowił sobie zaparzyć mocnej greckiej kawy, do której tak się przywiązał w pierwszym tygodniu pobytu na wyspie. Kiedy kawa się parzyła, nastawił płytę z ariami Mozarta, wziął jedną z zeszłotygodniowych gazet, której nie zdążył jeszcze przeczytać, i wyszedł na balkon. Chociaż przywiózł ze sobą discmana, dopisało mu szczęście, bo jego kwatera była wyposażona w małą wieżę stereo z odtwarzaczem CD. Zabrał z domu kolekcję swoich ulubionych płyt, między innymi Billie Holiday, Johna Coltrane’a, Schuberta, Waltona, Grateful Dead i Led Zeppelin.

Stojąc przy żelaznej balustradzie, słuchał Parto ma tu ben mio i spoglądał w stronę morza ponad chaotycznie rozrzuconymi dachami domów, których płaszczyzny tworzyły kubistyczną kompozycję utrzymaną w tonacji bieli i błękitu. W powietrzu unosił się zapach lawendy i rozmarynu, a na bezchmurnym niebie świeciło słońce, podobnie zresztą jak od pierwszego dnia urlopu. Od statku wycieczkowego, który właśnie zakotwiczył w zatoce, odbiły pierwsze tego ranka szalupy i otoczone przez chmary rozwrzeszczanych mew płynęły w stronę przystani, unosząc żądnych wrażeń turystów z aparatami.

Banks wszedł do środka, żeby nalać sobie kawy, po czym wrócił na balkon i usiadł. Białe drewniane krzesło zachrobotało na terakotowej posadzce, płosząc małą jaszczurkę, która wygrzewała się w promieniach porannego słońca.

Postanowił przejrzeć starą gazetę i poświęcić trochę czasu na lekturę Odysei Homera, a potem wybrać się do miasteczka na lunch, być może ze szklaneczką wina albo dwiema. Zamierzał też kupić chleb, oliwki i kozi ser, po powrocie uciąć sobie drzemkę i posłuchać muzyki, a wieczorem wybrać się do tawerny przy nabrzeżu, gdzie od drugiego dnia urlopu zwykł grywać w szachy z Alexandrosem.

Poza wiadomościami sportowymi i kulturalnymi niewiele więcej interesowało go w gazetach. Opady deszczu przerwały rozgrywki krykieta na stadionie Old Trafford, w czym nie było nic zaskakującego, reprezentacja Anglii wygrała ważny mecz eliminacyjny do Pucharu Świata, a w numerze z tego dnia nie było żadnych recenzji książek ani płyt. Uwagę Banksa przyciągnęła jednak pobieżna wzmianka o szkielecie znalezionym podczas budowy nowego centrum handlowego przy autostradzie A1 niedaleko Peterborough. Zainteresował się nią tylko dlatego, że spędził w tym miasteczku prawie całe dzieciństwo, a jego rodzice wciąż tam mieszkali.

Odłożył gazetę i zaczął wodzić wzrokiem za mewami, które zataczały kręgi na tle nieba, jak gdyby szybowały unoszone falami muzyki Mozarta. Zupełnie jak on sam. Banks powrócił myślami do swojej ostatniej rozmowy z Alexandrosem, który zeszłego wieczoru przerwał w pewnym momencie grę w szachy, spojrzał na niego z powagą i powiedział:

– Wyglądasz mi na człowieka, który ma wiele tajemnic, Alanie. Na bardzo smutnego człowieka. Przed czym tak uciekasz?

Banks sporo nad tym rozmyślał. Czy przed czymś uciekał? W pewnym sensie tak. Uciekał od zakończonego rozwodem małżeństwa, od nieudanego romansu, a także od pracy, która po raz drugi w życiu nieomal doprowadziła go do kresu wytrzymałości swoimi sprzecznymi wymaganiami, ryzykiem gwałtownej śmierci i tym, co w ludziach najgorsze. Szukał przynajmniej chwilowej odskoczni od tego wszystkiego.

A może problem tkwił głębiej? Może próbował uciec od samego siebie; od tego, kim był albo kim się stał?

– Sam chciałbym to wiedzieć – odpowiedział wtedy po chwili zastanowienia i wykonał nierozważny ruch, którym naraził swoją królową na zbicie.

Podczas tego krótkiego urlopu starał się wystrzegać miłostek. Andrea, kelnerka z tawerny Philippe’a, flirtowała z nim, ale nic poza tym. Zdarzało się, że jakaś kobieta na statku wycieczkowym posyłała mu to melancholijne spojrzenie, które prowadzi tylko do jednego, jeżeli się na to pozwoli, ale on nie pozwalał. Znalazł sobie miejsce, w którym nie musiał codziennie obcować ze zbrodnią, w którym nie zapuszczał się do piwnic wypełnionych zwłokami pomordowanych nastolatek, choć nawet na tej spokojnej wyspie ciągle nawiedzały go w koszmarnych snach takie właśnie wizje z ostatniego śledztwa.

Tak więc osiągnął swój cel – uciekł przed ohydą świata i odnalazł swoisty raj. Czemu więc nadal czuł się tak cholernie niespokojny?

Inspektor Michelle Hart z komendy policji Cambridgeshire w okręgu północnym weszła do mieszczącego się w szpitalu okręgowym zakładu antropologii sądowej. Z niecierpliwością czekała na ten poranek. Zazwyczaj podczas autopsji dokuczało jej nie tyle samo krojenie i badanie zwłok, ile kontrast między jasnymi lśniącymi kafelkami i stalą stołów sekcyjnych a obrzydliwą breją treści żołądka i strugami poczerniałej krwi ściekającej do wypolerowanych odpływów; między zapachem środków dezynfekujących a fetorem wydobywającym się z otwartego brzucha. Ale tego ranka nic z tych rzeczy jej nie groziło. Tego ranka antropolog sądowy, doktor Wendy Cooper, miała badać jedynie kości.

Michelle współpracowała z nią ostatnio zaledwie przed miesiącem przy swojej pierwszej sprawie w nowym miejscu, której przedmiotem były szczątki, jak się okazało, jakiegoś Anglosasa – znalezisko nienależące do rzadkości w tych okolicach. Jedyną rzeczą, którą znosiła z trudem, było upodobanie doktor Cooper do słuchania muzyki country podczas pracy. Lekarka twierdziła, że to pomaga jej się skupić, ale na Michelle Loretta Lynn działała wręcz odwrotnie.

Doktor Cooper oraz jej asystent, David Roberts, pochylali się nad niepełnym ludzkim szkieletem, układając drobne kości dłoni i stóp w należytym porządku. Michelle, która poznała tylko podstawy anatomii, zdawała sobie sprawę, jakie to trudne zadanie, i nie wyobrażała sobie, jak można odróżnić jakieś żebro albo knykieć od pozostałych. Doktor Cooper radziła sobie jednak całkiem nieźle. Była kobietą tuż po pięćdziesiątce, miała krępą sylwetkę i krótko obcięte siwe włosy, nosiła okulary w srebrnych oprawkach i cechowało ją rzeczowe podejście do życia.

– Wiesz, ile kości ma ludzka dłoń? – zapytała, nie odrywając wzroku od szkieletu.

– Dużo?

– Dwadzieścia sześć – wyjaśniła doktor Cooper. – A część z nich to takie małe cholerstwo, które trudno rozpoznać.

– Czy masz już coś dla mnie? – Michelle wyjęła notatnik.

– Chyba tak. Jak widzisz, ciągle jeszcze się staramy poskładać go z powrotem do kupy.

– Jego?

– Och, tak. Możesz mi wierzyć na słowo. Świadczy o tym kształt czaszki i miednicy. Jak również o tym, że pochodził z północy Europy – oznajmiła doktor Cooper i obróciła czaszkę bokiem. – Widzisz ten prosty profil i wąski otwór nosowy? Wszystko to o czymś mówi. Są też oczywiście inne oznaki, jak rozstaw oczodołów albo kształt ciemienia, ale chyba nie masz ochoty na wykład z antropologii, co?

– Raczej nie – odparła Michelle, choć uważała ten temat za całkiem interesujący. Czasami myślała, że minęła się z powołaniem i powinna była wybrać studia antropologiczne. A może medycynę. – Ale nie był zbyt wysoki, prawda?

Doktor Cooper przyjrzała się kościom rozłożonym na metalowym blacie.

– Powiedziałabym, że dostatecznie wysoki, jak na swój wiek.

– Nie mów, że wiesz, ile miał lat.

– Oczywiście, chociaż tylko w przybliżeniu. Na podstawie pomiaru kości długich i po zastosowaniu odpowiedniego wzoru obliczyliśmy, że mógł mieć niecały metr siedemdziesiąt wzrostu.

– W takim razie to dzieciak?

Doktor Cooper skinęła głową i dotknęła długopisem ramienia szkieletu.

– W ludzkim ciele nasada przymostkowa obojczyka zrasta się z trzonem kości ostatnia, zazwyczaj w wieku dwudziestu kilku lat, aczkolwiek może to nastąpić między piętnastym a trzydziestym drugim rokiem życia. U niego nie doszło jeszcze do połączenia. Zbadaliśmy również końcówki żeber i kręgi. U osoby starszej można by się spodziewać nie tylko oznak zużycia, ale również ostrzejszych końcówek i bardziej chropowatej powierzchni. Jego żebra są prawie całkowicie gładkie, a ich końcówki płaskie i delikatnie zaokrąglone, a na kręgach nie widać pierścieni nasadowych. Również zrastanie kości biodrowej, kulszowej i łonowej jest dopiero w początkowej fazie. Ten proces zazwyczaj następuje między dwunastym a siedemnastym rokiem życia.

– Zatem na ile określasz jego wiek?

– W mojej branży nie popłaca strzelać na oślep, ale powiedziałabym, że od dwunastu do piętnastu lat. Dodajmy po dwa lata w każdą stronę jako margines błędu. Bazy danych, z których bierzemy te liczby, nie zawsze są kompletne, a czasami bywają przestarzałe.

– Coś jeszcze?

– Zęby. Oczywiście będziesz musiała się zwrócić do ortodonty, aby zbadał korzenie i poziom zawartości fluoru, jeśli w ogóle w nich jest, bo jako składnik pasty do zębów wprowadzono go u nas dopiero w pięćdziesiątym dziewiątym roku. Ale w tej chwili mogę ci powiedzieć trzy rzeczy. Po pierwsze, nie ma już żadnych zębów mlecznych, a po drugie, wyrżnęły mu się trzonowce. To pozwala określić jego wiek na dwanaście lat, również z dwuletnim marginesem błędu, ale zważywszy na pozostałe wskazówki, zaryzykowałabym twierdzenie, że był raczej starszy niż młodszy.

– A po trzecie?

– Obawiam się, że to trochę mniej naukowa hipoteza, ale sądząc po ogólnym stanie jego uzębienia i wyglądzie wszystkich tych metalowych plomb w tylnych zębach, przypuszczam, że leczył go dentysta starej daty.

– Od jak dawna tam leżał?

– Nie sposób tego określić. Nie zachowały się żadne tkanki miękkie ani ścięgna, kości są odbarwione i miejscami złuszczone, więc powiedziałabym, że dłużej niż dziesięć lub dwadzieścia lat, ale wszystko pozostaje w sferze domysłów, dopóki nie przeprowadzę dokładniejszych testów.

– Czy coś wskazuje na przyczynę śmierci?

– Na razie niczego takiego nie znalazłam. Najpierw muszę oczyścić kości. Czasami warstwa brudu zasłania ślady, na przykład po nożu.

– A ta dziura w czaszce?

Doktor Cooper przejechała palcem po nierównej krawędzi otworu.

– Musiała powstać w trakcie odkopywania. To zdecydowanie pośmiertny ślad.

– Skąd to wiadomo?

– Gdyby do urazu doszło przed śmiercią, byłoby widać oznaki gojenia. Tutaj brzegi są czyste.

– A gdyby to właśnie była przyczyna śmierci?

Doktor Cooper westchnęła, jakby miała do czynienia z niezbyt pojętną studentką. Michelle zauważyła uśmiech rozbawienia na twarzy Davida Roberta, który zarumienił się, spostrzegłszy, że policjantka na niego patrzy.

– Gdyby to była przyczyna śmierci, otwór miałby zupełnie inny kształt – odparła lekarka. – Świeże kości pękają inaczej niż stare. Zresztą popatrz na to. Co widzisz?

Michelle przyjrzała się dokładniej.

– Brzegi różnią się kolorem od kości dookoła.

– Bardzo dobrze. A to znaczy, że pęknięcie jest nowe. Gdyby powstało w momencie zgonu, krawędzie otworu pokryłyby się nalotem w takim samym kolorze jak reszta czaszki, nieprawdaż?

– Rzeczywiście – powiedziała Michelle. – To logiczne.

– Jeżeli wiesz, czego szukać. Mamy tu również pęknięcie kości lewego ramienia, ale jest zrośnięte, więc uraz nastąpił za życia. A widzisz to? – Doktor Cooper wskazała na lewą rękę szkieletu. – Jest dłuższa od prawej, co może świadczyć o tym, że był leworęczny. Oczywiście może się to wiązać z tamtym złamaniem, ale raczej w to wątpię. Zauważyłam też różnice między łopatkami, które potwierdzają moje przypuszczenia.

Michelle zapisała kilka uwag w notesie, a potem znów zwróciła się do lekarki:

– Wiadomo, że najprawdopodobniej został pogrzebany tam, gdzie go znaleziono, bo leżał około metra pod ziemią. Ale można w jakiś sposób ustalić, czy zginął w tym samym miejscu, czy został tam przeniesiony po śmierci?

Doktor Cooper pokręciła głową.

– Wszelkie ślady zostały zniszczone w taki sam sposób, w jaki doszło do uszkodzenia czaszki i paru innych kości. Przez koparkę.

– Gdzie są rzeczy, które przy nim znaleziono?

Doktor Cooper machnęła ręką w stronę blatu, który ciągnął się przez całą długość ściany, i z powrotem pochyliła się nad kość­mi. David Roberts odezwał się po raz pierwszy. Miał opuszczoną głowę i trochę bełkotał, więc Michelle nie rozumiała części jego słów. Wydawał się onieśmielony jej obecnością, jakby mu się spodobała. Michelle zdawała sobie sprawę, że jej jasne włosy i zielone oczy działają zniewalająco na niektórych mężczyzn, ale uznała to za niedorzeczne. Niedawno skończyła czterdziestkę, a David nie mógł mieć więcej niż dwadzieścia dwa lata.

Podeszła wraz z nim do blatu, na którym leżało kilka ledwie rozpoznawalnych przedmiotów.

– Nie możemy stwierdzić, że na pewno należały do niego, ale wszystko to znajdowało się w pobliżu ciała – rzekł asystent.

Przyjrzawszy się dokładniej, Michelle dostrzegła kawałki tkaniny, prawdopodobnie szczątki ubrania, sprzączkę od paska, kilka monet, scyzoryk, trójkątny kawałek plastiku o zaokrąglonych wierzchołkach, kawałek skórzanego buta z metalowymi przelotkami sznurówek i kilka kulistych przedmiotów.

– Co to jest? – zapytała, wskazując na te ostatnie.

– Marmurki – wyjaśnił David, po czym przetarł szmatką jedną z kulek i podał jej.

Kulka była ciężka i gładka w dotyku, a w zielonym szkle widniały zatopione dwie niebieskie spirale.

– W takim razie to się stało latem – powiedziała Michelle prawie jakby do siebie.

– Co proszę?

Policjantka uniosła wzrok i spojrzała na Davida.

– Och, przepraszam. Powiedziałam, że to musiało się stać latem. Bo wtedy chłopcy grają w marmurki. Na dworze, kiedy dopisuje pogoda. A te monety?

– Kilka jednopensówek, jedna półkoronówka, sześciopensówka i trzypensówka.

– Same stare nominały?

– W każdym razie sprzed decymalizacji.

– Zatem sprzed siedemdziesiątego pierwszego roku – stwierdziła Michelle i wskazała na plastikowy trójkąt o zaokrąglonych wierzchołkach. – A to co?

David oczyścił tworzywo ściereczką i spod brudu wyłonił się szylkretowy deseń.

– Myślę, że to kostka – rzekł. – No, wie pani, do gitary.

– A więc to muzyk? – Michelle podniosła z blatu pokryty skorupą brudu i rdzy krótki łańcuszek z płaską owalną płytką, pośrodku której widniał jakiś napis.

Doktor Cooper zostawiła szkielet i podeszła do blatu.

– Pomyślałam, że to może być interesujące – powiedziała. – Wiesz, co to jest?

– Jakaś bransoletka?

– Owszem. Takie bransoletki z imieniem były bardzo popularne wśród nastolatków w połowie lat sześćdziesiątych. Pamiętam, że mój brat taką nosił. Davidowi udało się ją trochę oczyścić. Oczywiście po srebrnej powłoce nie zostało ani śladu, ale grawerunek wrył się głębiej w stop metalu pod spodem. Jeśli dobrze się przyjrzysz, uda ci się odczytać część napisu. Użyj tego. – Doktor Cooper podała Michelle szkło powiększające i patrząc przez nie, policjantka rozpoznała kilka wyrytych w metalowej płytce liter: G i R oraz oddzielone niewielkim odstępem H i A.

– Domyślam się, że to Graham – oznajmiła doktor Cooper.

Michelle obróciła się w stronę rozłożonego na metalowym blacie szkieletu, próbując sobie wyobrazić żywą istotę ludzką, która kiedyś składała się z tych kości. Jakiegoś chłopca.

– Graham – wyszeptała. – Szkoda, że nie kazał też wygrawerować nazwiska. To by nam znacznie ułatwiło zadanie.

Doktor Cooper oparła dłonie na szerokich biodrach i roześmiała się.

– Szczerze mówiąc, moja droga, nie sądzę, żeby mogło być jeszcze łatwiej – powiedziała. – Z tego, co dotychczas ustaliliśmy, szukasz leworęcznego chłopca imieniem Graham, który mógł mieć od dwunastu do piętnastu lat, kiedyś złamał sobie prawe ramię i zaginął co najmniej przed dwudziestu albo trzydziestu laty, prawdopodobnie w lecie. Poza tym grywał w kulki i brzdąkał na gitarze. O czymś zapomniałam? Założę się, że w waszych aktach nie będzie zbyt wielu osób pasujących do takiego opisu.

Co wieczór około siódmej Banks schodził ze wzgórza i przechadzał się krętymi ulicami miasteczka. Uwielbiał subtelne oświetlenie o tej porze dnia, kiedy małe domki o białych ścianach i kolorowych drewnianych schodach lśniły w promieniach słońca, a kwiaty zdawały się żarzyć w swoim przepychu purpury, różu i czerwieni. Czuł zapach gardenii zmieszany z aromatem bazylii i oregano. W dole widział ciemne niczym wino morze, które rozpościerało się w dal, sięgając aż do brzegów półwyspu, tak samo jak w czasach Homera. Chociaż, jak zauważył, morze nie do końca miało kolor wina. Nie wszędzie w każdym razie. W pobliżu lądu woda mieniła się odcieniami zieleni albo błękitu i dopiero nieco dalej ciemniała, przybierając purpurową barwę młodego greckiego wina.

Paru sklepikarzy pozdrowiło go, kiedy przechodził. Przebywał na wyspie od ponad dwóch tygodni, czyli dłużej niż większość turystów, i chociaż miejscowi nie uznawali go za swojego, przynajmniej zauważali jego obecność. Podobnie było w wioskach Yorkshire, gdzie człowiek uchodził za obcego, dopóki nie spędził tam kilku lat. Banks pomyślał, że mógłby zostać na wyspie tak długo, nauczyć się języka, stać się tajemniczym pustelnikiem i wtopić się w rytm lokalnego życia. Nawet trochę przypominał Greka ze swoją wysmukłą sylwetką, krótko przyciętymi czarnymi włosami i opaloną skórą.

Kupił dwie angielskie gazety sprzed dwóch dni, które przypłynęły ostatnim tego dnia statkiem, i skierował kroki w stronę nadbrzeżnej tawerny Philippe’a, przed którą przesiadywał prawie co wieczór, zajmując stolik z widokiem na zatokę. Zamierzał na początek napić się ouzo, traktując je jako aperitif, zastanowić się nad tym, co chciałby zjeść, i zamówić do kolacji butelkę retsiny. Zauważył, że osobliwy żywiczny posmak lokalnego wina przypadł mu do gustu.

Banks zapalił papierosa i obserwował turystów wsiadających do motorówki, którą mieli wrócić na swój statek, by w ramach wieczornej rozrywki obejrzeć jakiś występ, być może taniec brzucha w wykonaniu niejakiej Cheryl z Cheadle Hulme, albo koncert zespołu z Heckmondwike grającego przeboje Beatlesów. Następnego dnia dobiją do brzegu kolejnej wyspy, gdzie będą trwonić pieniądze na nieprzyzwoicie drogie błyskotki i robić zdjęcia, na które potem nie spojrzą więcej niż raz. Kilku niemieckich turystów, którzy zatrzymali się w jednym z nielicznych hotelików na wyspie, zajęło stolik na przeciwległym krańcu patia i zamówiło piwo. Oprócz Banksa byli jedynymi gośćmi, którzy siedzieli na zewnątrz.

Banks pociągnął łyk ouzo i wolno przeżuwając dolmades, zdecydował się na pieczoną rybę z sałatką. Sięgnął po jedną z gazet i jego uwagę przyciągnął artykuł na dole pierwszej strony zatytułowany „Badanie DNA potwierdziło tożsamość dawno pogrzebanych zwłok”. Zaintrygowany zaczął czytać.

Tydzień temu podczas kopania fundamentów pod nowe centrum handlowe przy autostradzie A1 na północ od Peterborough w Cambridgeshire robotnicy znaleźli szkielet chłopca. Znalezione na miejscu przedmioty oraz informacje dostarczone przez antropologa sądowego, doktor Wendy Cooper, bardzo zawęziły obszar poszukiwań. „Mieliśmy dużo szczęścia – powiedziała doktor Cooper naszemu reporterowi. – Zazwyczaj niewiele można wyczytać ze starych kości, ale w tym wypadku dowiedzieliśmy się od razu, że jest to szkielet chłopca, który kiedyś doznał złamania prawego ramienia i najprawdopodobniej był leworęczny”. Na znalezionej przy zwłokach bransoletce, popularnej wśród młodzieży w połowie lat sześćdziesiątych, częściowo zachowało się wygrawerowane imię. Jak oświadczyła inspektor Michelle Hart z komendy policji w Cambridge: „Doktor Cooper dała nam wiele wskazówek. Pozostało tylko przeszukać akta pod kątem tych precyzyjnych informacji”. Kiedy policja wytypowała jednego kandydata, Grahama Marshalla, poproszono rodziców chłopca o materiał do testu DNA, który przyniósł pozytywny wynik. „Chociaż nie traciliśmy nadziei, z ulgą przyjęliśmy wiadomość, że w końcu znaleziono naszego Grahama po tych wszystkich latach” – wyznała nam pani Marshall. Czternastoletni Graham Marshall zaginął w niedzielę 22 sierpnia 1968 roku, gdy jak co dzień roznosił gazety w pobliżu swojego domu w Peterborough. Aż dotąd nigdy nie znaleziono po nim śladu. „Policja zbadała wówczas każdy potencjalny trop, ale zawsze istnieje możliwość, że obecne odkrycie przyniesie nowe wskazówki” – powiedziała inspektor Hart naszemu reporterowi. Na pytanie, czy w tej sprawie zostanie wszczęte nowe śledztwo, inspektor Hart odpowiedziała tylko: „Nigdy nie spisujemy na straty osób zaginionych aż do momentu ich odnalezienia, a jeżeli zachodzi podejrzenie przestępstwa, sprawiedliwości musi stać się zadość”. Jak dotąd nie ma żadnych konkretnych informacji co do przyczyny śmierci, aczkolwiek doktor Cooper zaznaczyła, że chłopiec nie mógł sam się pogrzebać pod metrową warstwą ziemi.

Banks poczuł ucisk w żołądku. Odłożył gazetę i spojrzał w stronę morza, gdzie zachodzące słońce rozlewało nad horyzontem różową poświatę. Wszystko dookoła zaczęło lśnić i cały świat wydawał się nierzeczywisty. Jakby na komendę z wnętrza lokalu dobiegły dźwięki greckiej muzyki. Tawerna, zatoka i urywane śmiechy gości, wszystko to zdawało się odpływać gdzieś w dal i Banks pozostał sam na sam ze swoimi wspomnieniami i bezdusznymi słowami artykułu w gazecie.

– Jak wy to mówicie? Grosik za twoje myśli?

Banks uniósł wzrok i zobaczył ciemną sylwetkę Alexa, który pochylał się nad nim.

– Och, Alex, miło cię widzieć – odezwał się. – Siadaj.

Alex usiadł.

– Wyglądasz, jakbyś właśnie dostał jakąś tragiczną wiadomość – powiedział zatroskanym tonem.

– Można tak to ująć.

Banks zapalił papierosa i zapatrzył się w morze. Wiatr niósł znad zatoki woń soli i martwych ryb. Alex skinął na Andreę, która po chwili postawiła przed nimi butelkę ouzo i kolejny talerzyk z oliwkami i dolmades. Philippe zawiesił na patiu kilka zapalonych latarni, które kołysały się poruszane wieczorną bryzą i rzucały na stoliki chybotliwe cienie. Alex wyjął szachownicę ze skórzanego futerału i zaczął rozstawiać bierki.

Banks wiedział, że Alex nie będzie go naciskał. Była to jedna z cech, która podobała mu się w jego nowym przyjacielu. Alex urodził się na tej wyspie i po ukończeniu studiów w Atenach podróżował po świecie jako przedstawiciel greckiego przedsiębiorstwa żeglugowego, ale gdy przed dziesięciu laty skończył czterdziestkę, postanowił rzucić to wszystko. Teraz utrzymywał się z wyrobu ozdobnych skórzanych pasów, które sprzedawał turystom na nabrzeżu. Banks szybko zdążył się przekonać, że Alex jest niebywale kulturalnym człowiekiem, ma zamiłowanie do greckiej sztuki i architektury, a jego angielszczyzna jest niemal idealna. Cechowało go również głęboko zakorzenione poczucie jaźni i potrafił czerpać radość z prostego życia, czego Banks bardzo mu zazdrościł. Banks nie powiedział mu, czym się zajmuje, a jedynie wspomniał, że jest urzędnikiem państwowym. Jak zdążył się przekonać, zazwyczaj ludzie, z którymi zawierał znajomości na wakacjach, zaczynali od niego stronić, kiedy im mówił, że jest policjantem. Zdarzało się też, że niektórzy znajomi chcieli, aby rozwiązywał dla nich jakieś tajemnicze sprawy, podobnie jak osoby, które zawsze opowiadają o dziwnych przypadłościach, kiedy poznają lekarzy.

– To chyba nie jest dobry pomysł na dzisiejszy wieczór – stwierdził Alex i zaczął zbierać figury i piony z szachownicy. Szachy nie były najlepszym tłem dla rozmowy, zwłaszcza że żaden z nich nie grał zbyt dobrze.

– Przepraszam, raczej nie jestem w nastroju – rzekł Banks. – Pewnie bym przegrał.

– I tak zwykle przegrywasz. Ale nie ma problemu, przyjacielu. Widać wyraźnie, że coś cię dręczy.

Alex wstał od stolika, zbierając się do odejścia, gdy Banks wyciągnął rękę i dotknął jego ramienia. Było to dosyć dziwne, ale miał ochotę komuś się zwierzyć.

– Nie, zostań – powiedział i nalał obficie ouzo do obu kieliszków.

Alex przyglądał mu się przez chwilę poważnym wzrokiem, a potem znów usiadł.

– Kiedy miałem czternaście lat, zaginął jeden z moich szkolnych przyjaciół – zaczął Banks i popatrzył w stronę zatoki, na której migotały światła łodzi rybackich. – Od tamtej pory nikt go nie widział i nie udało się ustalić, co się z nim stało. Przepadł bez śladu. – Banks uśmiechnął się i spojrzał znów na Alexa. – To zabawne, bo w tamtych czasach słyszało się waszą muzykę na każdym kroku. Taniec Zorby był wtedy w Anglii wielkim przebojem. Zabawne, jak takie drobiazgi zapadają w pamięć, prawda?

Alex pokiwał głową.

– Pamięć rzeczywiście jest tajemniczym procesem.

– I często nie można na niej polegać.

– To prawda. Wydaje się, jakby pewne rzeczy zachowane w pamięci przechodziły jakąś swoistą metamorfozę.

– Piękne greckie słowo, metamorfoza.

– Owszem. I oczywiście przywodzi na myśl Owidiusza.

– Ale to się dzieje z przeszłością, prawda? Z naszymi wspomnieniami.

– Tak.

– W każdym razie – ciągnął dalej Banks – wtedy wszyscy nabrali przekonania, że Graham, bo tak miał na imię mój przyjaciel, został porwany przez jakiegoś pedofila, kolejne greckie słowo, ale już nie tak piękne.

– Całkiem uzasadnione przypuszczenie, zważywszy na warunki panujące w dużych miastach. A nie mógł po prostu uciec z domu?

– Pojawiła się też taka teoria, ale było powszechnie wiadomo, że nie miał powodu, aby uciekać. Był zadowolony z życia i nigdy nie wspominał o ucieczce. W każdym razie wszelkie próby odnalezienia go spełzły na niczym i nikt już nigdy go nie zobaczył. Rzecz w tym, że mniej więcej dwa miesiące wcześniej, kiedy bawiłem się nad rzeką, nagle zjawił się jakiś mężczyzna, który mnie złapał i próbował wepchnąć do wody.

– I co?

– Byłem na tyle zwinny, że zdołałem mu się wyrwać i uciekłem.

– Ale nie zawiadomiłeś policji?

– Nie powiedziałem o tym nawet rodzicom.

– Dlaczego?

– Wiesz, jakie są dzieciaki. Przede wszystkim nie powinienem był tam się zapuszczać. To miejsce znajdowało się dosyć daleko od domu. Poza tym urwałem się wtedy ze szkoły. Chyba stwierdziłem, że sam sobie jestem winien. Chciałem uniknąć kłopotów.

Alex ponownie napełnił kieliszki.

– Więc kiedy zaginął twój przyjaciel, doszedłeś do wniosku, że to sprawka tego mężczyzny?

– Tak.

– I przez te wszystkie lata dręczą cię wyrzuty sumienia?

– Tak sądzę. Właściwie nigdy nie patrzyłem na to pod tym kątem, ale od czasu do czasu, kiedy się nad tym zastanawiam, czuję… Jakby to była jakaś stara rana, która nigdy do końca się nie zagoiła. Myślę, że jest to jeden z powodów… – Banks umilkł w pół zdania.

– Czego?

– Nieważne.

– Tego, że zostałeś policjantem?

Banks spojrzał na przyjaciela ze zdumieniem.

– Skąd wiesz?

Na twarzy Alexa pojawił się uśmiech.

– Swego czasu poznałem kilku policjantów. Można zauważyć kilka oznak.

– Na przykład jakich?

– Czujność, dociekliwość, ten charakterystyczny sposób, w jaki chodzisz i siedzisz. Takie drobiazgi.

Banks się roześmiał.

– Z tego, co mówisz, sam byłbyś całkiem niezłym policjantem.

– Och nie, nie sądzę.

– Dlaczego?

– Nigdy nie miałbym całkowitej pewności, czy stoję po właściwej stronie.

– A teraz masz?

– Staram się.

– Podobnie jak ja – odparł Banks.

– Myślę, że jesteś dobrym policjantem. Chociaż musisz pamiętać, że w Grecji… cóż, rządy tyranów mają bogatą tradycję. Ale proszę, opowiadaj dalej.

Banks postukał palcem w złożoną gazetę.

– Znaleźli go – powiedział. – Był pochowany przy drodze kilkanaście kilometrów od miejsca, w którym zaginął.

Alex ze świstem wypuścił powietrze przez zęby.

– Jeszcze nie wiadomo, jaka była przyczyna śmierci, ale na pewno nie zakopał się tam sam.

– Więc może przypuszczenia były słuszne?

– Tak.

– I dlatego znów cię gnębią stare wyrzuty, tak?

– Czuję się okropnie. A jeżeli to przeze mnie? Jeżeli to zrobił ten sam mężczyzna? Gdybym wtedy powiedział…

– Nawet gdybyś zawiadomił policję, to wcale nie oznacza, że ten człowiek zostałby schwytany. Na pewno wiesz z doświadczenia, że tacy ludzie są bardzo sprytni. – Alex pokręcił głową. – Ale nie jestem do tego stopnia naiwny, by wierzyć, że można perswazją uwolnić kogoś od poczucia winy. Wierzysz w przeznaczenie?

– Nie wiem.

– My, Grecy, bardzo dużą wagę przywiązujemy do przeznaczenia, do zrządzeń losu.

– Zresztą jakie to ma znaczenie?

– Bo to cię oczyszcza? Nie widzisz? To jak odpuszczenie grzechów w Kościele katolickim. Jeżeli takie było przeznaczenie, to ty miałeś przeżyć i nikomu o niczym nie powiedzieć, a twój przyjaciel miał zostać porwany i zamordowany, by po wielu latach ktoś odnalazł jego ciało.

– W takim razie nie wierzę w przeznaczenie.

– Cóż, ale zawsze warto spróbować – odparł Alex. – Co teraz zamierzasz zrobić?

– Nie wiem. Tak naprawdę niewiele mam do zrobienia. Miejscowa policja przeprowadzi śledztwo i albo odkryje, co się stało, albo nie. Minęło tyle lat, że obstawiam to drugie.

Alex milczał przez chwilę, bawiąc się szklaneczką, a potem pociągnął większy łyk ouzo i westchnął ciężko.

– O co chodzi? – spytał Banks.

– Mam przeczucie, że cię stracę, mój przyjacielu.

– Dlaczego? Nigdzie się nie wybieram.

– Wiesz, że podczas wojny Niemcy okupowali tę wyspę?

– Oczywiście – odparł Banks zaskoczony nagłą zmianą tematu. – Przecież zwiedzałem stare fortyfikacje. Rozmawialiśmy o tym. Wprawdzie nie umywają się do tych z Dział Navarony, ale byłem pod wrażeniem.

Alex lekceważąco machnął ręką.

– Ty i ja możemy sobie tylko wyobrażać, jak było podczas okupacji, ale mój ojciec to przeżył – rzekł. – Pewnego razu opowiedział mi o tym, co się wydarzyło, kiedy był chłopcem. Miał tylko trochę więcej lat niż ty, gdy zaginął twój przyjaciel. Niemiecki oficer dowodzący garnizonem na wyspie nazywał się von Braun i wszyscy uważali, że musiał być nieudolnym durniem, skoro wysłano go w takie miejsce. Nie jest to jeden z najbardziej strategicznych punktów na Morzu Śródziemnym, nie to, co ten pokazany w Działach Navarony, jak sam zauważyłeś, ale ktoś musiał mieć na oku miejscową ludność i tym człowiekiem był von Braun. Takie zadanie nie należało do szczególnie ekscytujących i jestem pewien, że stacjonujący na wyspie żołnierze strasznie gnuśnieli.

Pewnego dnia mój ojciec wraz z trójką kolegów ukradł niemiecki samochód terenowy. Drogi były kiepskie, o czym mogłeś się przekonać nawet teraz, a żaden z nich nie umiał dobrze prowadzić, więc nie zdołali ujechać daleko, rozbili się o głaz. Na szczęście wyszli z tego bez szwanku i zdążyli uciec, zanim żołnierze zorientowali się, co zaszło. Ale jeden z żołnierzy musiał ich zauważyć, bo zameldował von Braunowi, że widział czterech chłopców.

Alex przerwał i zapalił tureckiego papierosa. Banks zapytał go kiedyś, czy to nie jest niepoprawne politycznie, by Grek palił turecki tytoń, lecz Alex odparł tylko, że taki bardziej mu smakuje.

– Tak czy inaczej – wrócił do opowieści Alex, wypuszczając kłąb dymu – bez względu na przyczynę von Braun postanowił wymierzyć karę, tak dla przykładu, jak to czynili naziści w wielu okupowanych wioskach. Prawdopodobnie chciał pokazać, że nie jest ostatnim durniem, którego zesłano na koniec świata, żeby nikomu nie przeszkadzał. Kazał złapać czterech nastoletnich chłopców, czyli tylu, ilu naliczył tamten żołnierz, i wszyscy zostali rozstrzelani tam. – Alex wskazał ręką w stronę miejsca, gdzie główna ulica dochodziła do nabrzeża. – Dwaj z nich faktycznie brali w tym udział, ale pozostali dwaj byli niewinni. Mojemu ojcu się upiekło.

Niemieccy turyści zaśmiali się z czegoś, co powiedział jeden z nich, i zawołali Andreę, by zamówić jeszcze jedną kolejkę piwa. Byli już mocno podpici zdaniem Banksa, który uważał, że gorszy od pijanego Niemca może być tylko pijany angielski kibic.

Nie zwracając uwagi na rozbawionych gości, Alex opowiadał dalej.

– Mojego ojca gnębiło sumienie, że się nie przyznał, podobnie jak jego kolegę, ale cóż mogli zrobić? Naziści prawdopodobnie rozstrzelaliby ich prócz tamtych czterech, których już wybrali. To była sytuacja bez wyjścia. Przez resztę życia zmagał się ze wstydem i poczuciem winy.

– Twój ojciec żyje?

– Zmarł wiele lat temu. Po wojnie von Braun stanął przed sądem jako jeden z pomniejszych zbrodniarzy wojennych i wiesz, co się stało? Mój ojciec wybrał się na proces. Wcześniej nie ruszał się z wyspy i tylko raz był w Atenach, gdzie w szpitalu wycinali mu ślepą kiszkę, ale wtedy musiał tam pojechać. Żeby dać świadectwo.

Banks czuł się przytłoczony opowieścią Alexa i powagą historii. Miał wrażenie, że cokolwiek powie, może zabrzmieć lekceważąco i niestosownie.

– Próbujesz mi powiedzieć, że twoim zdaniem powinienem wrócić? – odezwał się w końcu.

Alex spojrzał na niego i uśmiechnął się ze smutkiem.

– To nie ja jestem zdania, że powinieneś wrócić.

– Cholera jasna. – Banks zapalił papierosa i znów sięgnął po butelkę ouzo, która była już prawie pusta.

– Mam rację? – zapytał Alex.

Banks odwrócił wzrok w stronę morza, na którego ciemnej powierzchni migotały odbite światła, i pokiwał głową. Oczywiście tego wieczoru nie mógł nic zrobić, lecz Alex miał rację. Powinien wrócić. Tak długo nosił w sobie ten wstydliwy sekret, aż stał się on częścią jego udręczonego sumienia. Nie potrafił odciąć się od wiadomości o znalezieniu szczątków Grahama Marshalla, tak samo jak nie potrafił odgonić od siebie myśli o tym wszystkim, przed czym próbował się tu schronić – o Sandrze i jej ciąży, o Annie Cabbot i o pracy.

Patrząc na dwoje zakochanych, którzy obejmując się, spacerowali wzdłuż nabrzeża, poczuł straszliwy smutek, ponieważ zdał sobie sprawę, że jego krótki pobyt w raju dobiega właśnie końca. Wiedział, że to będzie jego ostatni wieczór w towarzystwie Alexa, że po raz ostatni będzie się rozkoszował ciepłą bryzą, słuchał plusku fal rozbijających się o kamienne nabrzeże i wdychał woń tureckiego tytoniu, soli morskiej i rozmarynu. Wiedział, że następnego dnia musi wcześnie wstać, żeby zdążyć na poranny prom do Pireusu, a potem złapać pierwszy samolot do Anglii. I nie miał na to najmniejszej ochoty.