Dieta przeciwmigrenowa - ebook

Przedmowa

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z powszechności występowania migren. Trzech mężczyzn na stu i aż dziesięć kobiet na sto cierpi na migrenowe bóle głowy. Najliczniejszą grupą są osoby między 30. a 40. rokiem życia, czyli w wieku, gdy najintensywniej zajmują się rodziną i są najbardziej aktywne zawodowo.

Co się dzieje, gdy pojawia się migrena, i w jaki sposób jest wywoływana? Uważa się, że u osób cierpiących na migrenę występuje gen (lub geny) wpływający na funkcjonowanie układu nerwowego. Mimo wielu różnych form migreny ich wspólną cechą jest wyższa niż zwykle wrażliwość układu nerwowego. Przy pobudzeniu nerwów zachodząca głęboko w mózgu reakcja staje się przyczyną aktywności elektrycznej i wydzielania substancji chemicznych, które wywołują kurczenie się lub rozszerzanie naczyń krwionośnych. Stan zapalny powoduje obrzęk i ból. Ta nadmierna reakcja może jednak objąć inne części układu nerwowego, które nie wywołują bólu. To wyjaśnia, dlaczego napady migrenowe obejmują przejściowe dolegliwości żołądkowe, z reguły mdłości i wymioty, oraz zaburzenia wzrokowe, na przykład pojawianie się falistych linii i zaniki widzenia. Jest też wyjaśnieniem krótkotrwałych zaburzeń mowy, drętwienia, a nawet paraliżu części ciała. Po zakończeniu napadu przez dzień lub dwa chory odczuwa zaburzenia koncentracji i nadwrażliwość na światło oraz ogólne zmęczenie.

Przebieg choroby migrenowej zwykle zmienia się z czasem. U dziecka może objawiać się kolkami lub wymiotami, u nastolatka chorobą lokomocyjną lub bólami głowy, a u dorosłego zawrotami głowy. Wskutek zmian hormonalnych i trwałych skutków powtarzających się stanów zapalnych w mózgu u wielu osób pojawiają się codzienne objawy: napięcie mięśni twarzy, nadwrażliwość skóry lub inne dziwne symptomy. Uważa się, że dzięki kontroli nad czynnikami wywołującymi migrenę (tzw. czynnikami migrenogennymi) chory może uniknąć bardziej przewlekłych form choroby. Migrenę może wywoływać dowolny czynnik środowiskowy, pokarmowy bądź fizjologiczny. Powszechne czynniki środowiskowe obejmują: zmiany pogody, bolesne bodźce, silne zapachy i nadmiar światła lub hałasu. Do czynników fizjologicznych należą: brak snu, stres i zmiany hormonalne. Organizm może też reagować w różny sposób na spożywane produkty i dania.

Niektórzy sądzą, że pewne produkty uboczne przyswojonych składników pokarmowych wnikają do układu nerwowego i udają tam neuroprzekaźniki bądź bezpośrednio prowokują reakcje układu nerwowego. Są to czynniki chemiczne. Istnieje też inny pośredni sposób pobudzania układu nerwowego przez pokarmy – u niektórych chorujących na migrenę reaguje on na składniki pokarmowe jako na obce ciała i wzbudza reakcję układu immunologicznego.

Istnieją setki potencjalnych pokarmowych czynników migrenogennych. Obszerny wykaz produktów i potraw, które mogą przyczyniać się do wystąpienia napadu migrenowego, można znaleźć w internecie, niektóre jednak omówiono na kolejnych stronach tej książki. Przyczyny i sposoby takiego niezwykłego reagowania niektórych osób na różne białka pokarmowe lub substancje chemiczne pochodzenia spożywczego nie są jeszcze w pełni rozpoznane.

Pokarmowe czynniki migrenogenne można podzielić na trzy główne kategorie:

1. produkty pochodne dojrzewania i fermentacji (czerwone wino, twarde sery),

2. produkty zawierające związki chemiczne podobne do neuroprzekaźników mózgowych (kawa, czekolada, glutaminian sodu i azotany w konserwowanych wyrobach mięsnych),

3. produkty wywołujące łagodne lub ukryte alergie bądź nadwrażliwość.

Często u pacjentów chorych na migrenę wykonuje się testy w kierunku alergii pokarmowych i wykrywa nadwrażliwość na codzienne pokarmy. Nawet jeśli nie powodują one zaburzeń żołądkowo-jelitowych, które zwykle sygnalizują brak tolerancji, wyeliminowanie danego produktu z diety często okazuje się pomocne. Czasem alergię pokarmową daje się wykryć na podstawie prób skórnych lub badania krwi. Na przykład w badaniu krwi można wykryć alergię na gluten, zwaną celiakią, ale u większości osób wykazujących jakąś formę nadwrażliwości na białka zbożowe nie da się tego stwierdzić w wyniku takich badań.

Zastosowanie diety eliminacyjnej – staranne wyłączenie określonych produktów przez pewien czas, po którym następuje ich ponowne wprowadzenie – jest jednym z najbardziej wiarygodnych sposobów określenia pokarmowych wyzwalaczy napadów migrenowych. Niech ta książka posłuży jako przewodnik po kolejnych etapach diety eliminacyjnej, a następnie etapie ponownego wprowadzania produktów, które pomogą rozpoznać osobiste pokarmowe czynniki wywołujące napad. Przede wszystkim należy wykazać się cierpliwością. Na poprawę można czekać 6–10 tygodni, ale w większości przypadków ona następuje. Po uzyskaniu poprawy i złagodzeniu objawów podejrzane produkty można pojedynczo przywracać do codziennej diety, aby wyraźnie zidentyfikować te z nich, które wywołują napady migrenowe. Mimo trudności tego rodzaju selekcji przekonaliśmy się, że nawet pacjenci najciężej dotknięci migreną reagują pozytywnie i ich wysiłki zostają nagrodzone. Bezpieczne przepisy zawarte w książce mogą pomóc zbudować nowy sposób panowania nad chorobą. Mamy nadzieję, że materiał ten będzie przydatny w lepszym kontrolowaniu objawów migrenowych i podniesie jakość życia chorych.

Frederick Godley III, doktor nauk medycznych, członek Amerykańskiego Kolegium Chirurgów, przewodniczący Stowarzyszenia Zaburzeń Migrenowych, oraz Michael Teixido, doktor nauk medycznych, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Zaburzeń MigrenowychWprowadzenie

Migrena jest złożonym zaburzeniem neurologicznym, które nęka ok. 15 procent populacji na całym świecie. Pierwszy napad migrenowy przeżyłam w wieku pięciu lat. Lekarze zlekceważyli moje skargi, chociaż wystąpiły wszystkie klasyczne objawy migrenowe: ból w skroniach, silny ucisk w głowie i ostra nadwrażliwość na światło i dźwięki. Poza tym miałam genetyczne skłonności do migreny. Mimo to powiedziano mi, że jestem za młoda, by być migreniczką (migrenik, migreniczka – osoba cierpiąca na migrenę). Intensywność i częstotliwość moich napadów rosły, a ja wciąż nie mogłam uzyskać właściwej diagnozy. Stało się to dopiero, gdy miałam 10 lat. Do tego momentu dzieciństwo było dla mnie trudnym czasem, bo nie znałam przyczyny, dla której czułam się tak, jakby mózg chciał wybuchnąć w mojej głowie.

Dorastając, obserwowałam ojca cierpiącego wskutek regularnych napadów, które zwykle doprowadzały go do łez. Nauczyłam się, że niektóre z jego wyzwalaczy napadów migrenowych były także moimi, ale zorientowałam się też, że moje migreny pod wieloma względami różniły się od jego. Na przykład obojgu nam szkodziły podobne produkty spożywcze i hałasy, ale on nie podzielał mojej nadwrażliwości na światło i zapachy. W okresie dzieciństwa moje napady migrenowe były gorsze od tych, których doświadczałam do niedawna jako osoba dorosła, prawie zawsze towarzyszyły im wymioty. Tego objawu w ostatnich latach zdołałam się w znacznym stopniu pozbyć.

Cierpiałam na regularne napady migrenowe przez prawie 20 lat. W najgorszym okresie przez dwa lata przydarzał mi się co najmniej jeden napad tygodniowo, co poważnie komplikowało mi życie zawodowe i społeczne. Często musiałam korzystać ze zwolnień chorobowych lub skracać dni pracy. W tamtym czasie byłam zatrudniona w sektorze finansowym, który jest znany z długich godzin spędzanych w biurze i wysokiego poziomu stresu, a ten z kolei jest powszechnie uznawany za czynnik migrenogenny. Ponieważ często nie było mnie w pracy, czułam się coraz bardziej zestresowana i wpadłam w błędne koło.

Jak wiele osób, pogodziłam się z faktem, że migrena jest nieodłączną częścią mojego życia. Niestety, cotygodniowe napady stały się dla mnie normą. Mój organizm nie reagował na żadne formy leczenia, a inne elementy stylu życia, powszechnie sugerowane jako naturalne sposoby przynoszenia ulgi – takie jak ćwiczenia fizyczne bądź masaże – łagodziły cierpienie tylko na bardzo krótki czas.

W 2012 roku uzyskałam uprawnienia dietetyka. Nowo zdobytą wiedzę wykorzystałam do zapanowania nad dietą z zamiarem uporania się z migreną. Niektóre produkty, na przykład przetwory mięsne i kofeina, zawsze źle na mnie działały, ale nie zdawałam sobie sprawy z istnienia szerszego wachlarza produktów potencjalnie migrenogennych. Gdy wszystkie wyeliminowałam, w połączeniu z innymi czynnikami związanymi ze stylem życia zdołałam znacząco ograniczyć częstotliwość i intensywność napadów migrenowych. Na szczęście mogłam później ponownie wprowadzić do diety niektóre z tych produktów, byłam jednak gotowa zaakceptować nawet bardziej restrykcyjną dietę, jeśli miało to oznaczać sprawne funkcjonowanie i życie bez bólu. Jak przy wielu innych problemach zdrowotnych, objawy i terapia muszą zostać potraktowane indywidualnie, podstawą są zatem osobiste doświadczenia i dokładna obserwacja.

W minionym roku przydarzyły mi się trzy napady migrenowe, które zdołałam złagodzić, stosując popularne środki dostępne bez recepty. Nie nękają mnie częste bóle szyi i ramion, które w nieunikniony sposób poprzedzały napad migrenowy, i opuścił mnie paniczny lęk, że każde jaśniejsze światło lub mocny zapach wywołają napad. Trudno to sobie było wyobrazić w okresie, gdy cierpiałam na ponad 50 napadów migrenowych rocznie i nie reagowałam na najsilniejsze przepisywane na receptę leki. Zmiana diety i unikanie produktów, które są wyzwalaczami napadów, sprawiają, że czuję się o wiele zdrowsza, co ogromnie poprawiło jakość mojego życia.

Mimo że migreny nie da się całkowicie wyleczyć, można nad nią zapanować. Większość migreników cierpiących przez długi czas próbowała wszystkich standardowych metod, w tym leków przeciwbólowych oraz zapobiegających napadom. Częstym zjawiskiem jest jednak oporność wobec środków medycyny konwencjonalnej. Ponieważ predyspozycje migrenowe zwykle ujawniają się w dzieciństwie lub we wczesnym okresie dojrzewania, wiele osób po prostu godzi się z faktem, że są dożywotnio skazane na niepoddające się leczeniu napady migrenowe. Ale nie musi tak być.

Dieta przeciwmigrenowa odpowiada na frustracje wywołane brakiem reakcji organizmu na tradycyjne metody leczenia. Jest przeznaczona dla tych, którzy pragną znaleźć bardziej naturalne sposoby uleczenia ciała, zwłaszcza za pomocą zmian sposobu odżywiania. To książka dla tych, którzy nigdy nie brali pod uwagę zmiany diety jako sposobu leczenia lub próbowali, ale podeszli do tego niewłaściwie. Produkty przetworzone, nabiał, cukier, sztuczne substancje słodzące, kofeina i alkohol są często uważane za czynniki migrenogenne, podobnie jak niedojadanie i opuszczanie posiłków. Książka ta uczy sposobów najlepszego podejścia opartego na zasadach dietetyki, które diametralnie zredukuje częstotliwość występowania napadów migrenowych najpierw przez wyeliminowanie, a następnie przywrócenie do codziennej diety wspomnianych wcześniej produktów wywołujących stany zapalne.

W książce zamieszczono pełny schemat dietetyczny na 28 dni, a także przepisy, dzięki którym przejście stanie się możliwie najprostsze i najprzyjemniejsze. Przygotowywanie posiłków według przepisów na smakowite dania pozwala nie dostrzegać eliminacji pewnych produktów. Pod koniec miesiąca każdy może dostosować dietę do indywidualnych upodobań i uwzględnić łatwe do zidentyfikowania wyzwalacze napadów migrenowych. Dzięki Diecie przeciwmigrenowej każdy może otworzyć nowy, zdrowy rozdział w swoim życiu.CZĘŚĆ 1 Zrozumieć migrenę

Migrena jest złożonym schorzeniem, przy którym zestaw objawów w każdym przypadku jest nieco inny. Mimo powszechności występowania choroba nadal spotyka się z niezrozumieniem. W pierwszej części książki omówiona zostanie medyczna definicja tego stanu z uwzględnieniem, jak i dlaczego występują migreny i jakie są jej odmiany. Przedstawione zostaną typowe sposoby interwencji medycznych stosowanych do leczenia migreny oraz niektóre metody alternatywne.

W pierwszej części pojawią się też niektóre popularne czynniki migrenogenne – w tym pokarmy – i znajdzie się wyjaśnienie, jak ich połączenie może wywołać przekroczenie indywidualnego progu migrenowego i doprowadzić do napadu. Wykaże to, że najlepszym sposobem ograniczenia częstotliwości i intensywności epizodów migrenowych jest zastosowanie podejścia holistycznego, uwzględniającego aktywność fizyczną, zdrowe odżywianie, unikanie czynników migrenogennych i znalezienie skutecznych metod łagodzenia stresu.Rozdział 1 Złożone zaburzenie

Wiele znanych postaci historycznych cierpiało na migreny, byli wśród nich Karol Darwin, Albert Einstein, Zygmunt Freud i Vincent van Gogh. Emily Dickinson opisała nawet swoje doznania związane z migreną w wierszu zaczynającym się od słów: „Czułam – przez Mózg przechodzi Pogrzeb”*. Whoopi Goldberg, Ben Affleck, Janet Jackson, Hugh Jackman, Lisa Kudrow, Serena Williams, a w Polsce na przykład Adam Małysz i Majka Jeżowska, to współczesne ofiary migreny. Wiele sławnych osób publicznie wypowiadało się na temat swojego cierpienia i ujawniło jego negatywny wpływ na życie i pracę.

Szacuje się, że co najmniej połowa migreników cierpi w milczeniu i nie szuka pomocy lekarskiej. Dlatego nieznana jest pełna liczba chorych, ale uważa się, że ich odsetek w populacji wynosi od 12 do 22 procent. Według danych opublikowanych na stronie Migraine.com prawie pięć milionów osób w USA ma co najmniej jeden napad migrenowy w miesiącu, a ponad 37 milionów ogółem cierpi na tę przypadłość.

Zdaniem badaczy prawdopodobieństwo wystąpienia migreny u kobiet jest trzykrotnie wyższe niż u mężczyzn i mniej więcej co czwarta kobieta doświadczyła bólów migrenowych w swoim okresie reprodukcyjnym. Napady są ściśle powiązane z cyklami hormonalnymi, które występują w ramach cykli menstruacyjnych. Oznacza to zatem, że częstotliwość i intensywność napadów mogą się różnić w okresie ciąży i menopauzy, mogą też nasilać się pod wpływem hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

U około 70 procent osób cierpiących na migrenę mamy do czynienia z rodzinną historią choroby. Uważa się, że częstotliwość migren jest najwyższa między okresem wczesnej i średnio zaawansowanej dorosłości, a następnie stopniowo maleje. Nawet 10 procent dzieci poniżej 15. roku życia cierpi na migreny, które z dużym prawdopodobieństwem przeniosą się na okres dorosłości.

W tym rozdziale wskażemy, czym migrena jest, a czym nie jest, i nauczymy czytelników sposobów analizowania incydentów. Ktoś, kto od dawna cierpi na migreny, z pewnością poszukiwał już informacji i być może także skorzystał z pomocy lekarskiej, ten rozdział nie jest zatem w pełni przeznaczony dla niego. Ważne jest jednak krótkie przedstawienie przyczyn występowania napadów migrenowych i ich przebiegu, aby ułatwić rozpoznawanie na wczesnym etapie. W dalszej części omówione zostaną standardowe metody leczenia, a następnie sposoby wykorzystania diety do uzyskania kontroli nad migreną.

Czym jest migrena?

Migrena to choroba przewlekła, która objawia się napadami migrenowymi. Są to stany wywołane nieprawidłową aktywnością mózgu, zwykle przejawiającą się nadmiernym pobudzeniem nerwów. Najczęściej pojawia się wtedy bardzo silny ból głowy, któremu mogą towarzyszyć mdłości, wymioty, zaburzenia widzenia oraz podwyższona wrażliwość na światło, dźwięki i zapachy. Ból głowy bywa często pulsujący lub skupiony w jednym miejscu, zwykle w jednej ze skroni lub za okiem.

Należy jednak pamiętać, że napad to nie zawsze i nie tylko ból głowy. Wiele osób odczuwa go jako zaburzenia równowagi, ból i ucisk w obrębie twarzy lub zatkanie nosa. Objawy mogą się też zmieniać z wiekiem.

Napady migrenowe osłabiają i wyłączają osoby cierpiące z życia nawet na 72 godziny. Nie ma reguły dotyczącej częstotliwości napadów: niektórym chorym przydarzają się kilkakrotnie w ciągu roku, inni ulegają im kilka razy w miesiącu.

Treść dostępna w pełnej wersji eBooka.

------------------------------------------------------------------------

* E. Dickinson, Wiersze wybrane, przekład S. Barańczak, Kraków 2016.O autorach przedmowy

Dr Frederick Godley jest specjalistą w zakresie otolaryngologii w uniwersyteckim szpitalu otolaryngologicznym Rhode Island i przewodniczącym amerykańskiego Association of Migraine Disorders (Stowarzyszenia Zaburzeń Migrenowych), które jest nienastawioną na zysk organizacją propagującą wiedzę na temat migreny, prowadzącą działalność edukacyjną i badawczą.

Dr Michael Teixido jest specjalistą w zakresie otolaryngologii i prowadzi praktykę neurootologiczną w ośrodku laryngologiczno-alergologicznym stanu Delaware. Jest wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Zaburzeń Migrenowych.