Dlaczego kobiety uprawiają seks? - ebook

PODZIĘKOWANIA

Moi rodzice nie mieli wobec mnie wielkich oczekiwań. Matka chciała, żebym wyszła za mąż za kierownika hipermarketu Safeway, co zapewniłoby jej dziesięcioprocentowy rabat w dziale mięsnym, a ojciec życzył sobie, żebym poślubiła mężczyznę, który będzie umiał naprawić gaźnik w moim samochodzie. Oboje pochodzili z miejsca i epoki, w których ceniło się ciężką pracę i poświęcenie, ale nie wykształcenie. Do końca życia będę wdzięczna nieżyjącej już Maradine Portt oraz Claudii McNeil, która kibicowała mi od samego początku, za to, że dały mi pewność siebie i odwagę, aby pójść własną drogą. Za to, że śmiała się z każdej – nawet najgłupszej – opowiadanej przeze mnie historii, wierzyła w każdy mój nowy plan i wspierała mnie w trudnych chwilach od czasu, gdy zostałyśmy przyjaciółkami w drugiej klasie szkoły podstawowej (w klasie panny Funk), serdecznie dziękuję Sherry Rempel (Sherry, przepraszam Cię za wszystkie przykrości, jakie sprawiłam Ci w dzieciństwie – zwłaszcza za to, że kiedyś przebrałam Cię za choinkę bożonarodzeniową i podłączyłam do prądu na przyjęciu zorganizowanym przez moich rodziców).

Kilka osób wywarło ogromny wpływ na moją karierę naukową. Jestem wdzięczna Borisowi Gorzalce, mojemu promotorowi na studiach magisterskich, który dzięki swojej zdumiewającej umiejętności przekazywania wiedzy przekonał mnie, abym porzuciła świat maszyn do szycia dla psychologii. Dziękuję Julii Heiman, mojej opiekunce na studiach podoktoranckich, za to, że była dla mnie mądrą, wspierającą mentorką. Dziękuję Irwinowi Goldsteinowi za jego niesłabnący entuzjazm dla moich badań, a także Sandrze Leiblum, Rayowi Rosenowi i Lorraine Dennerstein za to, że zawsze mówili mi to, co trzeba. Jestem głęboko wdzięczna Instytutowi Psychologii Uniwersytetu Stanu Teksas w Austin za wsparcie, jakiego udzielał mi przez ostatnich jedenaście lat. Dziękuję zwłaszcza Randy’emu Diehlowi, dziekanowi Wydziału Sztuk Wyzwolonych; Jamie’emu Pennebakerowi, dyrektorowi Instytutu Psychologii; oraz Caryn Carlson, szefowej Zakładu Psychologii Klinicznej. Wasze nieustanne wsparcie miało dla mnie ogromne znaczenie. Za energię, entuzjazm, kreatywność i świeżość intelektualną, jakie wnosili do mojego laboratorium w ciągu ostatnich dziesięciu lat, dziękuję moim byłym i obecnym studentom: Penny Frohlich, Alessandrze Rellini, Katie McCall, Annie Bradford, Brooke Seal, Lisie Dawn Hamilton, Christopherowi Harte, Tierneyowi Arholdowi, Yasisce Pujols, Kyle Stephenson i Cory Ann Pallatto.

Szczególne podziękowania należą się wydawnictwom Times Books oraz Henry Holt and Company za to, że pozwoliły Czytelnikom zapoznać się z wypowiedziami kobiet uczestniczących w naszym badaniu, a także Robinowi Dennisowi, naszemu edytorowi, którego wnikliwa wiedza i magiczny ołówek okazały się bezcenne.

Przyjaźń zawsze była dla mnie niezwykle ważną wartością. Mam wielu drogich przyjaciół, którym jestem głęboko wdzięczna. Dziękuję zwłaszcza tym, którzy przyczynili się do powstania tej książki: Samowi Goslingowi, Jane Spencer, Dale’owi Severynowi, Laureen Miki, Lisie Timar, Lindzie Edworthy i Lucii O’Sullivan. Gorące podziękowania należą się znakomitej pisarce Mary Roach za wsparcie i otuchę i za wszystkie te sytuacje, w których rozbawiła mnie tak bardzo, że ze śmiechu aż bolał mnie brzuch. Dziękuję szczególnie współautorowi tej książki, Davidowi Bussowi – współpraca i przyjaźń z nim sprawiły, że praca nad tą książką, a także badania, na których ona się opiera, dały mi ogromną satysfakcję. Za przyjemne ciepło, nieocenioną pomoc w zasypianiu i odrywanie moich myśli od zmartwień dziękuję moim kotom, Rudy’emu i Mimi, oraz mojemu pieskowi o imieniu Charlie. Wreszcie, dziękuję Tomowi, bez którego nie zdołałabym napisać tej książki. Dziękuję Ci, Tom – jesteś moją kotwicą.

Cindy M. Meston

W ciągu ponad dwudziestu lat prowadzenia badań naukowych nad zawiłościami kobiecej psychologii seksualnej miałem ogromne szczęście współpracować w wieloma wybitnymi badaczkami. Były to April Bleske-Rechek, Lisa Chiodo, Jaime Confer, Lisa Dedden, Judith Easton, Maryanne Fisher, Diana Santos Fleischman, Cari Goetz, Mary Gomes, Arlette Greer, Heidi Greiling, Mariko Hasegawa, Martie Haselton, Dolly Higgins, Sarah Hill, Sabine Hoier, Karen Lauterbach, Marguerite Lavallee, Cathrine Moestue, Carin Perilloux, Elizabeth Pillsworth, Jennifer Semmelroth, Emily Stone, Viviana Weekes-Shackelford i Margarete Vollrath. Praca z nimi uświadomiła mi, że ograniczenia mojego męskiego mózgu bezwzględnie wymagają współpracy z kobietami w badaniach naukowych nad kobiecą psychologią seksualną.

Dziękuję również licznym współpracownikom płci męskiej, którzy – choć jako posiadacze chromosomu Y borykają się z podobnymi ograniczeniami – wnieśli ogromny wkład w moje badania. Są wśród nich Alois Angleitner, Mike Barnes, Kevin Bennett, Mike Botwin, Bram Buunk, Jae Choe, Sean Conlan, Ken Craik, Todd DeKay, Josh Duntley, Bruce Ellis, Harald Euler, Steve Gangestad, Aaron Goetz, Joonghwan Jeon, Peter Jonason, Doug Kenrick, Lee Kirkpatrick, Barry Kuhle, Randy Larsen, Greg LeBlanc, David Lewis, Norm Li, Neil Malamuth, Will McKibben, Richard Michalski, Victor Oubaid, Jay Peters, Kern Reeve, David Schmitt, Todd Shackelford, Bill Tooke, Paul Vasey, Martin Voracek i Drew Westen.

Wielu innych przyjaciół i kolegów przyczyniło się na rozmaite sposoby – poprzez rozmowy lub publikacje – do pogłębienia mojej wiedzy o kobiecym umyśle seksualnym. Byli to Richard Alexander, Rosalind Arden, robin Baker, Jerry Barkow, Laura Betzig, Nancy Burley, Anne Campbell, Liz Cashdan, Leda Cosmides, Helena Cronin, Martin Daly, Laura Dane, richard Dawkins, Mike Domjan, Kristina Durane, Bruce Ellis, A. J. Figueredo, Helen Fisher, Mark Flinn, Robin Fox, Robert Frank, David Frederick, Shirley Glass, Karl Grammer, Bill Hamilton, Heide Island, Doug Jones, Zigy Kaluzny, Bobbi Low, Janet Mann, Linda Mealey, Geoffrey Miller, Paul Mullen, Randy Nesse, Geoffrey Parker, John Patton, Steve Pinker, David Rakison, Catherine Salmon, Dev Singh, Barb Smuts, Beverly Spicer, Don Symons, Del Thiessen, Andy Thompson, Nancy Thornhill, Randy Thornhill, Lioner Tiger, Robert Trivers, Paul Turke, Bill von Hipple, Gregory White, George Williams, D. S. Wilson, E. O. Wilson, Margo Wilson i Richard Wrangham.

Szczególne podziękowania należą się Donowi Symonsowi – za jego nowatorskie badania nad seksualnością i za błyskotliwe spostrzeżenia, jakie przekazywał mi przez wszystkie te lata w dziesiątkach inspirujących rozmów. Pragnę też wyrazić wdzięczność Katince Matson, naszej agentce z Brockman, Inc., która dostrzegła w tej książce potencjał. Każdego autora uszczęśliwiłaby możliwość współpracy z tak znakomitym edytorem, jak Robin Dennis, który na tysiące sposobów – małych i dużych – przyczynił się do poprawienia jakości tej książki. Jestem szczególnie wdzięczny mojej wspaniałej przyjaciółce i współautorce, Cindy Meston, bez której ta książka nigdy by nie powstała. Wreszcie, chciałbym podziękować tym, którzy dzielnie znosili długie godziny mojej pracy i którzy obdarzali mnie miłością, udzielali mi wsparcia, dodawali otuchy i dzielili się ze mną cennymi spostrzeżeniami przez cały okres pisania tej książki – przede wszystkim Cindy R. i mojej córce Tarze.

David M. BussWPROWADZENIE

Podróż do wnętrza
umysłu seksualnego

Powody, z jakich kobiety uprawiają seks, to zagadnienie niezwykle ważne, lecz zdumiewająco słabo zbadane. Jedną z przyczyn tego zaniedbania jest fakt, że naukowcy (i nie tylko oni) często zakładają, iż odpowiedź na to pytanie jest oczywista – kobiety uprawiają seks, żeby doznawać przyjemności lub wyrażać miłość do partnera, albo też pod wpływem podstawowej motywacji biologicznej – żeby się rozmnażać. Dlatego ponad pięć lat temu postanowiliśmy zrealizować szeroko zakrojony projekt badawczy, w którym wzięły udział ponad trzy tysiące osób, aby rozwiązać zagadkę kobiecej seksualności.

Nasz artykuł naukowy, zatytułowany Why Humans Have Sex (Dlaczego ludzie uprawiają seks), który ukazał się w czasopiśmie „Archives of Sexual Behavior” w sierpniu 2007 roku, wzbudził ogromne zainteresowanie. Jednak informacje ujawnione w tej publikacji stanowiły zaledwie wierzchołek góry lodowej. W oryginalnym badaniu wyodrębniliśmy 237 motywów seksualnych, zdumiewających różnorodnością i bogactwem niuansów psychologicznych. Były wśród nich motywy bardzo przyziemne („Nudziłam się”) i głęboko duchowe („Chciałam być bliżej Boga”); altruistyczne („Chciałam, żeby ten mężczyzna poczuł się dobrze”) i przesycone pragnieniem zemsty („Chciałam ukarać męża za to, że mnie zdradził”). Niektóre kobiety uprawiają seks, żeby poczuć własną siłę, inne – żeby się poniżyć. Niektóre chcą zaimponować przyjaciółkom, inne pragną zaszkodzić swoim wrogom („Chciałam rozbić związek rywalki, idąc do łóżka z jej chłopakiem”). Niektóre wyrażają w ten sposób miłość romantyczną („Chciałam połączyć się w jedno z ukochaną osobą”), inne – zatrważającą nienawiść („Chciałam zarazić inną osobę chorobą przenoszoną drogą płciową”). Jednakże żaden z podanych przez osoby badane powodów nie wyjaśniał istoty poszczególnych motywów.

Za pomocą procedur statystycznych podzieliliśmy owe motywy na naturalne grupy. Następnie przystąpiliśmy do bardziej szczegółowej analizy życia seksualnego kobiet w badaniu zaprojektowanym specjalnie na potrzeby tej książki. Wreszcie połączyliśmy wyniki naszych dociekań z wszystkimi ustaleniami naukowymi, jakie poczyniono w ostatnim czasie w naszych laboratoriach oraz w laboratoriach innych badaczy na całym świecie, aby przedstawić Czytelnikowi jedno z najbogatszych i najbardziej wnikliwych wyjaśnień kobiecych motywacji seksualnych.

W książce Dlaczego kobiety uprawiają seks wiedza ta została ożywiona szczegółowymi opisami rzeczywistych kontaktów seksualnych badanych kobiet; motywów popychających kobiety do uprawiania seksu; oraz teorii wyjaśniających przyczyny istnienia każdego z tych motywów w psychice kobiet. Chociaż seksualność człowieka od wielu lat stanowi główny przedmiot naszych badań naukowych, opisany w tej książce projekt badawczy dostarczył więcej fascynującej wiedzy dotyczącej seksualności kobiet, niż się kiedykolwiek spodziewaliśmy.

Jak to się stało, że postanowiliśmy wspólnie zrealizować to niezwykłe przedsięwzięcie? Tak się składa, że zajmujemy sąsiednie gabinety na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Stanu Teksas w Austin, na którym oboje wykładamy. Ze względu na wspólne zainteresowania naukowe przeprowadziliśmy wiele rozmów dotyczących ludzkiej seksualności. Podczas jednej z takich rozmów pojawił się temat motywacji seksualnej – zaczęliśmy się zastanawiać nad prostym pytaniem: „Dlaczego ludzie uprawiają seks?”

Jako współautorzy wnieśliśmy do tego projektu badawczego doskonale się uzupełniające dziedziny wiedzy. Jedno z nas, Cindy M. Meston, jest psychologiem klinicznym i czołową specjalistką w dziedzinie psychofizjologii kobiecej seksualności. Drugie, David M. Buss, jest psychologiem ewolucyjnym i wybitnym znawcą ludzkich strategii kojarzenia się w pary. Dzięki współpracy pogłębiliśmy swoją wiedzę o kobiecej seksualności w sposób, w jaki żadne z nas nie zdołałoby tego uczynić w pojedynkę.

Rozpatrywana jednocześnie z perspektywy klinicznej i ewolucyjnej kobieca seksualność nasuwa kilka interesujących pytań. Dlaczego pewne cechy potencjalnego partnera wydają się kobietom atrakcyjne, a inne – odpychające? Jakie strategie wykorzystują kobiety, żeby przyciągać preferowanych partnerów seksualnych? Dlaczego w psychice niektórych kobiet miłość jest tożsama z seksem? Dlaczego romanse – powieści o miłości – podobają się kobietom dużo bardziej niż mężczyznom? Dlaczego niektóre kobiety uprawiają seks, żeby zatrzymać przy sobie partnera, a inne wykorzystują seks, aby pozbyć się niechcianego mężczyzny?

Nauka o seksie – seksuologia – jest wieloaspektową dziedziną zawierającą elementy psychologii, socjologii, antropologii, biologii ewolucyjnej i medycyny. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat seksuologia koncentrowała się na trzech podstawowych zagadnieniach: zdefiniowaniu i wyjaśnieniu, jakie zachowania, postawy i relacje seksualne są normalne i zdrowe; ustaleniu, w jaki sposób czynniki biologiczne, doświadczenia życiowe oraz indywidualne preferencje i okoliczności kształtują naszą tożsamość seksualną i nasze pragnienia związane z seksem; wreszcie, wyjaśnieniu, w jaki sposób ludzka seksualność wpływa na relacje społeczne i sama ulega ich oddziaływaniu. Psychologów klinicznych interesuje przede wszystkim stopień, w jakim możliwe jest modyfikowanie i poprawianie wyborów i reakcji seksualnych poszczególnych osób. Psychologowie ewolucyjni badają funkcje adaptacyjne elementów ludzkiej psychologii seksualnej i starają się wyjaśnić, dlaczego niektóre motywy seksualne bywają dysfunkcjonalne we współczesnych środowiskach.

Od końca XIX wieku badacze seksualności wykorzystują trzy podstawowe metody naukowe do badania ludzkich zachowań seksualnych: studia przypadków, kwestionariusze i ankiety oraz obserwację i diagnozę behawioralną. Pierwsza z tych metod polega na szczegółowym, wnikliwym opisie osób, u których stwierdzono problemy lub anomalie seksualne. Na przykład jeden z pierwszych seksuologów, Richard von Krafft-Ebing (1840–1902), zaobserwował dużą częstość występowania masturbacji wśród swoich pacjentów, co skłoniło go do (błędnego) wniosku, że masturbacja stanowi źródło całej zmienności seksualnej. Na podstawie studiów przypadków Zygmunt Freud (1856–1939) sformułował teorię, że dziecięce popędy erotyczne kształtują zachowania seksualne ludzi dorosłych.

Pionierem badań ankietowych był Havelock Ellis (1859–1939), który podkreślał ogromne różnice indywidualne pod względem zachowań seksualnych. Ellis jest także autorem pamiętnika, w którym opisał szczegółowo swoje „otwarte małżeństwo” ze zdeklarowaną lesbijką. W latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku Alfred C. Kinsey (1894–1956) oraz jego współpracownicy, Wardell B. Pomeroy, Paul H. Gebhard i Clyde E. Martin, zmienili sposób, w jaki Amerykanie spostrzegali swoje życie seksualne, poprzez opublikowanie dwóch raportów badawczych opisujących aktywność seksualną mężczyzn i kobiet. Kinsey i jego zespół opracowali wystandaryzowany kwestionariusz, za którego pomocą zebrali szczegółowe dane dotyczące zachowań seksualnych około 18 000 mężczyzn i kobiet w całych Stanach Zjednoczonych – było to największe w historii badanie ankietowe dotyczące ludzkich praktyk seksualnych. Sam Kinsey zanotował relacje 7985 badanych.

Robert Latou Dickinson (1861–1950), praktykujący ginekolog z Nowego Jorku, był pionierem laboratoryjnych obserwacji kobiecej seksualności – wynalazł szklany wziernik pozwalający na obejrzenie i udokumentowanie wewnętrznej anatomii płciowej kobiet. Również Kinsey wykorzystywał metodę obserwacji bezpośredniej w badaniach reakcji seksualnych, ale współczesna epoka laboratoryjnych badań seksualności rozpoczęła się od prac Williama H. Mastersa (1915–2001) i Virginii E. Johnson (ur. 1925), którzy byli małżeństwem (dla obojga był to drugi związek małżeński) w latach 1971–1992. W przeciwieństwie do ograniczonych obserwacji prowadzonych przez ich poprzedników, Masters i Johnson zaprosili niemal siedemset osób – mężczyzn i kobiet – do uczestnictwa w badaniach, które prowadzili w swoim laboratorium. Badacze dokumentowali zmiany fizjologiczne towarzyszące podnieceniu seksualnemu i orgazmowi. Odkryli istotną rolę nawilżenia pochwy w podnieceniu seksualnym, fizjologię orgazmów wielokrotnych oraz podobieństwo między orgazmem pochwowym a łechtaczkowym u kobiet.

Po roku 1966, kiedy to ukazała się przełomowa książka Mastersa i Johnson, zatytułowana The Human Sexual Response (Reakcje seksualne u człowieka), rozwinęła się nowa dziedzina badań laboratoryjnych – psychofizjologia seksualna. Badania prowadzone na jej gruncie koncentrują się na złożonych interakcjach między czynnikami psychicznymi (uczuciami, emocjami, procesami myślowymi) a czynnikami fizjologicznymi (hormonami, związkami chemicznymi w mózgu, ukrwieniem genitaliów i nawilżeniem) w ludzkich zachowaniach seksualnych.

Psychiczne pobudzenie seksualne na ogół mierzy się za pomocą kwestionariuszy, w których pyta się osoby badane, w jakim stopniu czują się podniecone lub zniechęcone w konkretnych sytuacjach oraz jak określiłyby swój nastrój – jako pozytywny, negatywny, odprężony czy nacechowany niepokojem. W pionierskich czasach psychofizjologii seksualnej badacze, którzy chcieli mierzyć pobudzenie seksualne u człowieka, przystosowywali do swoich potrzeb narzędzia wykorzystywane w badaniach innych gatunków. Na przykład współczesne urządzenie do pomiaru erekcji członka pochodzi od maszyn wykorzystywanych pod koniec XIX wieku przez hodowców koni do zapobiegania masturbacji u reproduktorów^()! Na początku lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia dwaj lekarze skonstruowali sondę służącą do pomiaru przewodnictwa cieplnego w pochwie owcy^(). Twierdzili, że instrument ten „nie wywoływał u owiec poczucia dyskomfortu” w trakcie eksperymentu trwającego nawet cztery godziny. Chociaż urządzenie to okazało się zbyt nieporęczne i inwazyjne, aby mogło być wykorzystywane w badaniach kobiet, jego konstrukcja nie odbiega istotnie od budowy współczesnych sond pochwowych.

Dzisiaj badacze mierzą fizjologiczne reakcje seksualne – a zwłaszcza przepływ krwi przez narządy płciowe – przy użyciu kilku technik. W badaniach prowadzonych wśród kobiet wykorzystuje się fotopletyzmografię pochwową (niewielkie urządzenie wykrywające różnice w odbiciu światła), ultrasonografię dopplerowską, rezonans magnetyczny miednicy, czujniki mierzące zmiany temperatury w pochwie lub w obrębie warg sromowych, a także obrazowanie termalne ud i narządów płciowych. Ponadto psychofizjolodzy seksualni często rejestrują zmiany tętna, częstości oddechów, temperatury ciała oraz aktywności gruczołów potowych. Owe miary niegenitalne – choć mogą dostarczać pewnych informacji dotyczących stanu fizjologicznego danej osoby w trakcie pobudzenia seksualnego – nie wskazują jednoznacznie na reakcję seksualną, ponieważ podobne zmiany mogą towarzyszyć takim emocjom, jak złość, strach, zaniepokojenie, a nawet rozbawienie. Ostatnio badacze coraz chętniej sięgają po funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI), aby ustalić, które obszary mózgu odpowiadają za reakcje i zachowania seksualne u człowieka.

Wszystkie te nowoczesne techniki pozwalają badaczom z Meston Sexual Psychophysiology Lab (Laboratorium Psychofizjologii Seksualnej Cindy Meston) i z podobnych laboratoriów na całym świecie badać całe spektrum reakcji seksualnych. Oto niektóre spośród zagadnień zgłębianych przez psychofizjologów seksualnych: Jaka zależność występuje między poziomami pobudzenia genitalnego a psychicznym uczuciem podniecenia? W jaki sposób wczesne traumatyczne doświadczenia seksualne wpływają na późniejszą zdolność kobiety do doświadczania fizycznego i psychicznego pobudzenia seksualnego? W jaki sposób obraz własnego ciała oddziałuje na funkcjonowanie seksualne kobiety i na jej zadowolenie z seksu? Jaki wpływ wywierają papierosy i alkohol na zdolność kobiety do odczuwania podniecenia seksualnego? W jakim stopniu leki przeciwdepresyjne zmniejszają zdolność kobiety do doświadczania podniecenia seksualnego i przeżywania orgazmu oraz jak możemy przeciwdziałać ich niekorzystnemu oddziaływaniu? Dlaczego niepokój czasami poprawia, a czasem pogarsza funkcjonowanie seksualne kobiety?

Poza próbami znalezienia odpowiedzi na te pytania metody psychologiczne i fizjologiczne są wykorzystywane do weryfikowania hipotez ewolucyjnych dotyczących psychologii seksualnej kobiet. Niektórych może dziwić pomysł analizowania tych zagadnień przez pryzmat ukształtowanych ewolucyjnie pragnień seksualnych, preferencji dotyczących partnera seksualnego oraz psychologicznych mechanizmów rywalizacji seksualnej. Warto dodać, że do lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia na gruncie tradycyjnej biologii nie wypadało mówić o kształtowaniu zachowań przez procesy ewolucyjne – porządni biolodzy zajmowali się wyłącznie anatomią i fizjologią. Od tamtej pory dyscyplina zwana biologią ewolucyjną diametralnie się zmieniła. Nie zapominajmy też, że narządy płciowe służą nam do zachowań seksualnych! Anatomii i fizjologii nie można oddzielić od zachowań, do których zostały stworzone.

Myśląc o ewolucji, wiele osób wyobraża sobie „przyrodę spływającą krwią”^() albo „przetrwanie najsilniejszych”. Chociaż walka o przetrwanie bez wątpienia stanowi istotny element teorii ewolucyjnej, jednak nie jest najważniejszą częścią tej teorii. Sam Darwin łamał sobie głowę nad zjawiskami, których nie sposób było wyjaśnić poprzez odwołanie się do doboru naturalnego skoncentrowanego na przetrwaniu. Takie cuda, jak wspaniałe upierzenie pawia, wydawały się sprzeczne z tego rodzaju wyjaśnieniami. Jak to możliwe, że ewolucja ukształtowała tak oszałamiające upierzenie, skoro jest ono kosztowne energetycznie i stanowi zaproszenie dla drapieżników – a więc odznacza się cechami, które z pewnością nie sprzyjają przetrwaniu? W prywatnym liście Darwin napisał, że obraz pawia prześladuje go nocami, ponieważ podważa logikę jego teorii doboru naturalnego.

Darwin pozbył się koszmarów sennych, kiedy sformułował drugą teorię ewolucyjną – tę, która okazuje się niezbędna do zrozumienia kobiecej psychologii seksualnej – teorię doboru płciowego. Zgodnie z tą teorią pewne cechy kształtują się ewolucyjnie nie dlatego, że zwiększają szansę organizmów na przetrwanie, ale dlatego, że zapewniają im przewagę w dziedzinie kojarzenia się w pary. Dobór płciowy działa poprzez dwa procesy: konkurencję wewnątrzpłciową (intrasexual competition) oraz preferencyjny dobór partnerów (preferential mate choice), zwany także doborem międzypłciowym. W wypadku konkurencji wewnątrzpłciowej przedstawiciele tej samej płci rywalizują ze sobą, a zwycięzca zyskuje dostęp do preferowanych partnerek (lub partnerów). Stereotypowym wyobrażeniem tego procesu są dwa jelenie walczące o samicę. Chociaż Darwin kładł nacisk na rywalizację między samcami, u ludzi można zaobserwować równie zaciekłą konkurencję między kobietami. Ponieważ samce wszystkich gatunków różnią się pod względem takich cech, jak atrakcyjność fizyczna, stan zdrowia, zdolność pozyskiwania zasobów czy jakość genetyczna, samice, które pokonają rywalki w walce o dostęp seksualny do partnerów odznaczających się pożądanymi cechami, zyskują przewagę reprodukcyjną nad innymi samicami. Pamiętajmy przy tym, że istotą procesu ewolucyjnego nie jest zróżnicowana przeżywalność (sukces w walce o przetrwanie), lecz zróżnicowany sukces reprodukcyjny.

W procesie konkurencji wewnątrzpłciowej cechy zapewniające dostęp do bardziej pożądanych partnerów są przekazywane większej liczbie osobników, ponieważ zwycięzcy z większym powodzeniem kojarzą się w pary i wydają na świat bardziej liczne bądź lepsze jakościowo potomstwo. Cechy, które na ogół przyczyniają się do porażki w rywalizacji o pożądanych partnerów, gryzą ewolucyjny piach, ponieważ są przekazywane mniejszej liczbie potomstwa. Chociaż czasami łatwiej zaobserwować ten proces u samców, wśród których rywalizacja ma charakter fizyczny i ostentacyjny, ta sama logika odnosi się do samic, które na ogół konkurują ze sobą w bardziej subtelny sposób. Na przykład wśród ludzi jednym z najważniejszych elementów konkurencji wewnątrzpłciowej jest reputacja seksualna, którą można zyskać lub stracić na skutek subtelnych sygnałów werbalnych, plotek, budowania sojuszy oraz innych trudnych do wykrycia strategii. Konkurencja wewnątrzpłciowa pociąga za sobą ewolucję – rozumianą po prostu jako zmiany w czasie – ponieważ zwycięzcy mają lepszy dostęp do pożądanych partnerów seksualnych.

Preferencyjny dobór partnerów – drugi element doboru płciowego – polega na spostrzeganiu jako atrakcyjnych takich cech potencjalnych partnerów seksualnych, które zapewniają stronie wybierającej większy sukces reprodukcyjny. Na przykład kobiety, które decydują się na uprawianie seksu ze zdrowymi mężczyznami, zyskują przewagę reprodukcyjną nad tymi, które na swych partnerów seksualnych wybierają mężczyzn dotkniętych chorobami. Takie kobiety same zachowują lepsze zdrowie, ponieważ nie zarażają się chorobami, na które cierpi mężczyzna. Również ich dzieci są zdrowsze, ponieważ unikają zarażenia, do którego mogłoby dojść poprzez bliski kontakt z mężczyzną. Ponadto, jeśli cechy związane z dobrym stanem zdrowia są częściowo dziedziczne – dzisiaj już wiemy, że tak jest – to dzieci takich kobiet odziedziczą po swoich ojcach geny zapewniające zdrowie. Dążenia kobiet związane z kojarzeniem się w pary, a także cechy, które wydają się im atrakcyjne seksualnie, ukształtowały się ewolucyjnie dlatego, że pozwalały pradawnym matkom mądrze wybierać partnerów seksualnych i stałych partnerów życiowych. Współczesne kobiety są owocami dawnych sukcesów – spadkobierczyniami mądrości seksualnej odziedziczonej po pradawnych matkach.

Ukształtowane ewolucyjnie mechanizmy psychologiczne nie ograniczają się do samej reprodukcji, lecz obejmują pragnienia seksualne kobiet, wzory atrakcyjności seksualnej, preferencje dotyczące partnerów, rozwój emocji zwanej miłością, zazdrość seksualną i wiele innych zjawisk. Każdy z istotnych elementów kobiecej psychologii seksualnej rozwiązuje jakiś problem adaptacyjny, zapewniając kobietom konkretną korzyść – a ściśle rzecz biorąc, w czasach naszych przodków zapewniał kobietom określoną korzyść, którą odziedziczyły współczesne kobiety. Kiedy psychologowie ewolucyjni używają takich terminów, jak „ukształtowane ewolucyjnie mechanizmy psychologiczne” czy „adaptacje psychologiczne”, nie mają na myśli sztywnych, niemal mechanicznych instynktów, przejawiających się w zachowaniu niezależnie od okoliczności. Ludzkie adaptacje psychologiczne są niezwykle elastyczne, łatwo ulegają wpływowi okoliczności i aktywizują się tylko w pewnych sytuacjach społecznych. Na przykład ukształtowana ewolucyjnie emocja, taka jak zazdrość seksualna, może motywować kobietę do uprawiania seksu ze swoim partnerem, aby odwrócić jego uwagę od innych kobiet. Na ogół jednak kobieta doświadcza zazdrości seksualnej wyłącznie w sytuacji, gdy jej związkowi grozi niebezpieczeństwo – bezpośrednie zagrożenie ze strony konkretnej rywalki albo bardziej odległe niebezpieczeństwo majaczące na horyzoncie związku.

Ponadto kobieta może przeciwdziałać zagrożeniu seksualnemu na wiele innych sposobów – na przykład poprzez wzmożoną czujność lub intensywne okazywanie partnerowi miłości. Wreszcie, aktywizacja danej adaptacji seksualnej wcale nie musi oznaczać, że kobieta jej ulegnie. Na przykład przypadkowe spotkanie z wysokim, ciemnowłosym, przystojnym nieznajomym może wzbudzić w kobiecie pożądanie seksualne, ale może ona oprzeć się owemu ukształtowanemu ewolucyjnie pragnieniu ze względu na chęć dochowania wierności stałemu partnerowi, obawę o swoją reputację, bądź też przekonania moralne lub religijne. Adaptacje psychologiczne nie są sztywnymi instynktami nieuchronnie wyrażanymi w zachowaniu, lecz elastycznymi mechanizmami, których ekspresja w dużej mierze zależy od kontekstu.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat Laboratorium Psychologii Ewolucyjnej Davida Bussa zgłębiało psychologię seksualną człowieka przy użyciu rozmaitych metod – od obserwacyjnych badań strategii przyciągania potencjalnych partnerów, stosowanych przez kobiety w barach dla singli, po rejestrowanie reakcji fizjologicznych na wyobrażenie własnego partnera życiowego uprawiającego seks z inną osobą. Są wśród nich samoopisowe badania dotyczące „kłusownictwa” seksualnego; badania eksperymentalne nad związkiem między atrakcyjnością seksualną mężczyzny a różnymi aspektami jego wyglądu zewnętrznego; a także badania nad wpływem owulacji na kobiece libido. Badane próby składały się ze studentek, spotykających się par, młodych i starszych par małżeńskich. Jedno z badań przeprowadzono na zróżnicowanej próbie złożonej z ponad dziesięciu tysięcy badanych z trzydziestu trzech kultur.

Zakres zagadnień badanych w Laboratorium Bussa obejmuje strategie przyciągania potencjalnych partnerów, zazdrość seksualną, strategie pilnowania partnera, przyczyny, z jakich kobiety miewają romanse, okoliczności wpływające na atrakcyjność seksualną, stosowane przez rodziców strategie mające na celu kontrolowanie seksualności ich córek, wykrywanie zainteresowania seksualnego u innych, związki między religią a seksualnością, weryfikację słuszności poglądu, że kobiety osiągają szczyt libido po trzydziestce, przebaczenie i rozstanie po zdradzie seksualnej, odczytywanie „umysłu seksualnego”, to, czy mężczyzna i kobieta mogą być „tylko przyjaciółmi”, osobowościowe predyktory szczęścia małżeńskiego i niewierności małżeńskiej, sygnały zapowiadające niewierność partnera, konflikty seksualne w małżeństwie, dezawuowanie rywalek seksualnych i rozpowszechnianie plotek na ich temat, przyczyny rozpadu związków, a także „inteligencję seksualną”.

Pogląd, że wiele elementów kobiecej psychologii seksualnej pełni funkcję ewolucyjną, nie oznacza, iż wszystkie cechy mają charakter adaptacyjny ani że każde zachowanie seksualne przynosi kobiecie jakąś korzyść. Wprost przeciwnie. Jak wykażemy na stronach tej książki, niektóre spośród motywów popychających kobiety do kontaktów seksualnych są autodestrukcyjne oraz bywają przyczyną problemów osobistych, utraty poczucia własnej wartości, a nawet tragedii życiowych. Niektóre urastają do rangi problemów klinicznych i przekształcają się w dotkliwe zaburzenia seksualne. W tej książce zajmiemy się całym zakresem kobiecej psychologii seksualnej – od zaburzeń seksualnych i metod ich leczenia po adaptacyjne funkcjonowanie seksualne oraz sposoby jego utrzymywania.

Nasze badanie dotyczące przyczyn, z jakich kobiety uprawiają seks, zostało przeprowadzone między czerwcem 2006 roku a kwietniem 2009 roku. Za pośrednictwem odnośników i reklam internetowych prosiliśmy kobiety o wzięcie udziału w badaniu służącym wyjaśnieniu motywacji seksualnych. Hostem samej ankiety była baza danych wykorzystująca 128-bitową metodę szyfrowania danych, aby chronić zgromadzone informacje przed hackerami i zapewnić uczestniczkom badania anonimowość^(). Każda z kobiet wypełniła najpierw formularz zgody na uczestnictwo w badaniu. Kobiety otrzymały wówczas wyczerpujące informacje dotyczące tematu badania oraz zapewnienie, że mogą w każdej chwili przerwać wypełnianie ankiety. Na stronach tej książki przytoczyliśmy dosłownie wypowiedzi badanych kobiet po usunięciu szczegółów, które mogłyby pozwolić na zidentyfikowanie ich autorek. W ten sposób zadbaliśmy o poufność i anonimowość ich wypowiedzi. Poinformowaliśmy również wszystkie uczestniczki, że gdyby miały jakiekolwiek obawy związane z badaniem lub gdyby udzielenie odpowiedzi na pytania kwestionariusza i podzielenie się swoimi doświadczeniami wywołało w nich poczucie dyskomfortu, to będą mogły skorzystać z pomocy psychologa klinicznego.

Kwestionariusz rozpoczynał się od pytania, czy kobieta kiedykolwiek uprawiała seks z jednego z 237 powodów wyodrębnionych w naszym poprzednim badaniu. Jeśli badana odpowiedziała twierdząco, proszono ją o opisanie konkretnego doświadczenia; w przeciwnym razie pytano ją o kolejny powód uprawiania seksu. Odpowiedzi badanych kobiet potwierdziły, ale także rozwinęły i wzbogaciły ilościowe wyniki naszego oryginalnego badania dotyczącego powodów, z jakich ludzie uprawiają seks. Ankieta stworzyła również badanym kobietom okazję do wyjaśnienia motywów swoich zachowań seksualnych własnymi słowami, co dało nam głębszy wgląd w kobiecą psychologię seksualną niż najbardziej wnikliwa analiza statystyczna.

W trakcie tego badania 1006 kobiet z rozmaitych środowisk podzieliło się z nami swoimi doświadczeniami. Pochodziły z czterdziestu sześciu spośród pięćdziesięciu stanów amerykańskich (wszystkich z wyjątkiem Alaski, Nebraski, Montany i Delaware); z ośmiu spośród dziesięciu prowincji kanadyjskich (wszystkich poza Saskatchewan i Wyspy Księcia Edwarda) oraz z jednego z dwóch terytoriów (Northwest Territory); z trzech krajów europejskich (z Niemiec, Belgii i Francji); a także z Australii, Nowej Zelandii, Izraela i Chin. Kobiety mieściły się w przedziale wiekowym od osiemnastu (młodsze dziewczęta nie mogły wziąć udziału w badaniu) do osiemdziesięciu sześciu lat. Próba była zróżnicowana pod względem etnicznym – badane kobiety określały siebie jako Indianki, Azjatki, czarne, białe (nie Latynoski) oraz Latynoski; pojawiały się również liczne kombinacje tych tożsamości etnicznych. Około 57% badanych uważało się za przedstawicielki konkretnej tradycji religijnej – chrześcijańskiej (były wśród nich adwentystki dnia siódmego, anglikanki, baptystki, przedstawicielki kościoła episkopalnego, katoliczki, luteranki, metodystki, mormonki, protestantki, członkinie kościoła zielonoświątkowego i wyznawczynie unitarianizmu), żydowskiej, muzułmańskiej, buddyjskiej, hinduistycznej i taoistycznej; 26% określiło się mianem agnostyczek, a 14% – ateistek. Badane kobiety odznaczały się zróżnicowanym statusem społeczno-ekonomicznym: 17% podało, że roczne dochody ich rodziny nie przekraczają 25 001 dolara; 31% ujawniło dochody między 25 000 a 50 000 dolarów; 33% – między 50 001 a 100 000 dolarów; a 19% – powyżej 100 000 dolarów.

Zapytaliśmy także badane kobiety o ich sytuację osobistą i orientację seksualną. Około 80% ujawniło, że w czasie, gdy uczestniczyło w badaniu, pozostawało w stałym związku; 10% spotykało się z jakimś mężczyzną (lub z kobietą), ale nie żyło z nim (z nią) w stałym związku. 93% kobiet opisało się jako głównie lub wyłącznie heteroseksualne, 2% – jako biseksualne, a 5% – jako głównie bądź wyłącznie homoseksualne. 11% nie wybrało żadnej z tych etykiet, zaznaczając kategorię „inna orientacja”, która obejmowała aseksualizm, biciekawość, orientację heteroelastyczną, omniseksualizm, panseksualizm, queer, orientację straight-plus, płynną, otwartą, poliamoryczną, poszukującą, a także rozmaite kombinacje, na przykład „na ogół heteroseksualna z odrobiną homoseksualizmu”.

Jedną z wielu interesujących niespodzianek, jakie przyniosło nasze badanie, był fakt, że w wypadku każdego z motywów popychających kobiety do uprawiania seksu odkryliśmy zarówno doświadczenia pozytywne (sukcesy), jak i niepowodzenia. Badane kobiety często opisywały seks jako doświadczenie niezwykle przyjemne – źródło uczucia ekscytacji, miłości, więzi i samopoznania:

Odkryłam, że (...) dwie rzeczy są szczególnie ważne – doświadczać naprawdę intensywnego kontaktu seksualnego z drugą osobą, a jednocześnie być w stanie śmiać się serdecznie i czerpać wielką przyjemność z bycia z nią w inny sposób. To prawie tak, jakby śmiech i seks zaspokajały jednocześnie dwie podstawowe ludzkie potrzeby.

– heteroseksualna kobieta, 42 lata

Kobiety czerpią radość ze swojej atrakcyjności i seksualności. Czasami jednak nie udaje im się osiągnąć celów, do których dążą poprzez uprawianie seksu. Zdarza się, że seks wzbudza w kobietach poczucie osamotnienia, rozgoryczenia i żalu. Jedna z uczestniczek naszego badania uprawiała seks, żeby złagodzić swoją samotność i poczucie bycia nieatrakcyjną – niestety bez skutku:

W ostatnim związku uprawiałam seks, żeby nie czuć się taka samotna i odpychająca. To było głupie, bo czułam się jeszcze gorzej. (...) Teraz tego żałuję, ponieważ tak naprawdę nie znaliśmy się zbyt dobrze i nie wiedzieliśmy, co z nami będzie. Rozstaliśmy się po miesiącu.

– heteroseksualna kobieta, 39 lat

Na każde niepowodzenie przypadało jednak kilka niezwykle udanych, prawdziwie poruszających relacji seksualnych. Oto jak jedna z kobiet opisała seks jako sposób zwiększania pewności siebie:

Uprawiałam seks z kilkoma facetami, ponieważ było mi ich żal. Ci mężczyźni byli prawiczkami, a ja im współczułam, że nigdy wcześniej z nikim się nie kochali, więc poszłam z nimi do łóżka. Czułam, że wyświadczam im wielką przysługę, której nikt wcześniej im nie wyświadczył. Czułam, że mam nad nimi władzę, jakby byli słabeuszami poddanymi mojej kontroli. Fakt, że w tej sytuacji byłam ich nauczycielką, sprawił, że nabrałam większej pewności siebie i poczułam się bardziej atrakcyjna.

– heteroseksualna kobieta, 25 lat

Inna kobieta wierzyła, że seks pozwala jej doświadczyć kontaktu z Bogiem:

Nie potrafię opisać tego doświadczenia (...), ale czuję, że czysta radość i poczucie więzi z inną osobą zbliża mnie do odwiecznych cyklów życia i do tkwiącej u ich źródeł energii świata (...) – krótko mówiąc, do samego Boga.

– heteroseksualna kobieta, 21 lat

Dzięki tym autentycznym wypowiedziom, szeroko zakrojonym badaniom naukowym i klinicznym, a także naszym badaniom eksperymentalnym możemy zobaczyć kobiecą seksualność we wszystkich fakturach i odcieniach – niezależnie od tego, czy kontakt seksualny pociąga za sobą przyjemność, żal, wyrzuty sumienia, powstanie więzi emocjonalnej, czy też transcendentną miłość.

Wierzymy, że ta wiedza pozwoli ludziom na podejmowanie bardziej świadomych decyzji dotyczących tego, kiedy, w jaki sposób i – rzecz jasna – dlaczego uprawiać seks w związku lub poza nim. Chociaż książka, którą masz przed sobą, nie jest poradnikiem, wierzymy, że znajdziesz w niej informacje, które będziesz mógł wykorzystać w życiu codziennym i którymi będziesz mógł się podzielić ze swoją partnerką czy partnerem seksualnym. Mamy nadzieję, że książka ta pozwoli Ci spojrzeć z nowej perspektywy na złożone, wieloaspektowe zjawisko zwane kobiecą seksualnością.

------------------------------------------------------------------------

^() Rosen i Beck, 1988.

^() Abrams i Stolwijk, 1972.

^() Nature red in tooth and claw – cytat pochodzący z utworu dziewiętnastowiecznego poety, Alfreda Tennysona, In Memoriam (przyp. tłum.).

^() Niewielka grupa kobiet postanowiła wysłać do nas swoje odpowiedzi bezpośrednio – za pomocą poczty elektronicznej albo tradycyjnej – zamiast korzystać z formularza internetowego.ROZDZIAŁ 2

Wielka przyjemność

Dostępne w wersji pełnej

Magiczny dotyk

Dostępne w wersji pełnej

Pobudzenie genitalne

Dostępne w wersji pełnej

Penetracja i nieuchwytny punkt G

Dostępne w wersji pełnej

Czym jest orgazm?

Dostępne w wersji pełnej

Fizyczne doświadczenie orgazmu

Dostępne w wersji pełnej

Psychiczne doświadczenie orgazmu

Dostępne w wersji pełnej

Jak osiągnąć orgazm?

Dostępne w wersji pełnej

Z partnerem lub bez niego

Dostępne w wersji pełnej

Problemy z orgazmem

Dostępne w wersji pełnej

Korzyści płynące z orgazmu

Dostępne w wersji pełnejROZDZIAŁ 3

Coś, co nazywamy miłością

Dostępne w wersji pełnej

Czym jest miłość?

Dostępne w wersji pełnej

Miłość jak narkotyk

Dostępne w wersji pełnej

Miłość jak choroba psychiczna

Dostępne w wersji pełnej

Miłość jest wieczna

Dostępne w wersji pełnej

Związek między miłością a seksem

Dostępne w wersji pełnej

Seks a więź emocjonalna

Dostępne w wersji pełnej

Kiedy pocałunek
nie jest tylko pocałunkiem

Dostępne w wersji pełnej

Moc pieszczot

Dostępne w wersji pełnej

Budowanie więzi w mózgu

Dostępne w wersji pełnej

Przeżycie transcendentalne

Dostępne w wersji pełnej

Ewolucja miłości i więzi emocjonalnej

Dostępne w wersji pełnejROZDZIAŁ 4

Emocjonujące podboje

Dostępne w wersji pełnej

Kwestia atrakcyjności

Dostępne w wersji pełnej

Rywalizacyjne rytmy owulacji

Dostępne w wersji pełnej

Zszargana reputacja

Dostępne w wersji pełnej

Euforia zwycięzcy

Dostępne w wersji pełnej

Rywalizacja o stałego partnera

Dostępne w wersji pełnej

Wet za wet

Dostępne w wersji pełnej

Kłusownictwo seksualne

Dostępne w wersji pełnej

Zemsta za kłusownictwo seksualne

Dostępne w wersji pełnejROZDZIAŁ 6

Poczucie obowiązku

Dostępne w wersji pełnej

Niedopasowanie pod względem
popędu seksualnego

Dostępne w wersji pełnej

Mężczyźni a kobiety

Dostępne w wersji pełnej

Co psuje zabawę

Dostępne w wersji pełnej

Poczęcie – narodziny chaosu

Dostępne w wersji pełnej

Niebezpieczne leki

Dostępne w wersji pełnej

Obrzydzacze psychologiczne

Dostępne w wersji pełnej

Frustracja i nuda

Dostępne w wersji pełnej

Rozpad związku

Dostępne w wersji pełnej

Kiedy chcesz powiedzieć „nie”,
ale mówisz „tak”

Dostępne w wersji pełnej

Obowiązek małżeński

Dostępne w wersji pełnej

„Miłe” dziewczyny
są pełne współczucia

Dostępne w wersji pełnej

Czy zgoda na niechciany
seks może być
dobrym pomysłem?

Dostępne w wersji pełnejROZDZIAŁ 8

Handel wymienny

Dostępne w wersji pełnej

Złote jajo

Dostępne w wersji pełnej

Ekonomika seksualna prostytucji

Dostępne w wersji pełnej

Niewolnictwo i desperacja

Dostępne w wersji pełnej

Od ulicznych dziwek
po luksusowe call girls

Dostępne w wersji pełnej

Sponsoring – słodkie dziewczynki
oraz ich „opiekunowie”

Dostępne w wersji pełnej

Seksualny handel wymienny

Dostępne w wersji pełnej

Przyjaciele z bonusem,
umawianie się na seks przez telefon,
kumple od seksu i szybkie numerki

Dostępne w wersji pełnej

Handel kwitnie – po wszystkich tych latach

Dostępne w wersji pełnejROZDZIAŁ 10

Mroczna strona

Dostępne w wersji pełnej

Podstępni amanci

Dostępne w wersji pełnej

Oszustwa seksualne

Dostępne w wersji pełnej

Obrona przed oszustami

Dostępne w wersji pełnej

Narkotyki, przymus, gwałt

Dostępne w wersji pełnej

Wykorzystywanie seksualne
młodych kobiet

Dostępne w wersji pełnej

Molestowanie seksualne
w stałych związkach

Dostępne w wersji pełnej

Jak kobiety bronią się przed gwałtem?

Dostępne w wersji pełnejROZDZIAŁ 11

Medycyna seksualna

Dostępne w wersji pełnej

Lepszy niż ibuprofen

Dostępne w wersji pełnej

Dobry okres na seks

Dostępne w wersji pełnej

Efekt odprężenia

Dostępne w wersji pełnej

Lek na bezsenność

Dostępne w wersji pełnej

Stres jako seksualny środek
pobudzający

Dostępne w wersji pełnej

Miłość od pierwszego przerażenia

Dostępne w wersji pełnej

Słoneczna strona seksu

Dostępne w wersji pełnej

Eliksir dobrego nastroju

Dostępne w wersji pełnej

Jeden to najbardziej
samotna liczba

Dostępne w wersji pełnej

Seksowna dieta

Dostępne w wersji pełnej

Do upadłego

Dostępne w wersji pełnej

Zastrzyki uodparniające
i dodatkowe korzyści

Dostępne w wersji pełnej