Działalność jednostki SS-Sonderkommando „Dirlewanger” (1940-1945) - ebook

W styczniu 1929 r., z nominacji Adolfa Hitlera, na czele SS stanął Heinrich Himmler. Mając 29 lat Himmler objął zwierzchnictwo nad 280-oma SS-mannami. Do kwietnia 1945 r. rozbudował SS tworząc z niej olbrzymią siłę. Obejmowała 65-tysięczną policję bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei) i ponad 2-milionowy aparat tzw. policji porządkowej (Ordnungspolizei). Pod jego rozkazami znajdowała się służba bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst), która dysponowała stałym dopływem informacji od sieci ponad 10 tysięcy agentów oraz Gestapo (45 000). Decydował o losach wielu milionów ludzi przebywających w obozach koncentracyjnych. Był zwierzchnikiem dla 40 tysięcy strażników w tych obozach. Pod komendą Reichsführera SS pozostawało pośrednio w czasie II wojny światowej 950 tysięcy żołnierzy Waffen-SS. SS miała stać się narzędziem umocnienia partii NSDAP oraz podporządkowania woli i rozkazom Hitlera wszystkich ogniw i instancji partyjnych. Führer widział w niej siłę zdolną do zwalczania wszelkiej opozycji partyjnej. W marcu 1933 r. Himmler zaczął formować w całym kraju nowe jednostki SS. Ich zadaniem odtąd było również wykonywanie funkcji policji do zwalczania przeciwników reżimu. W tamtym czasie powstał w pobliżu miasteczka Dachau „wzorcowy” obóz koncentracyjny. M.in. z niego Oskar Dirlewanger podczas II wojny światowej mógł czerpać „ochotników” do swojej jednostki. Po tzw. nocy długich noży 30 czerwca 1934 r. SS nabrało nowego, elitarnego charakteru. Do szeregów napływała kadra wywodząca się z arystokracji, mieszczaństwa, absolwentów wyższych uczelni, a także byli oficerowie. Podczas wojny sytuacja na froncie zmusiła Himmlera do zrewidowania swoich poglądów i surowych wytycznych dotyczących możliwości wstąpienia do sił SS. W toku wojny tworzono różne jednostki karne, do których wcielano więźniów z obozów koncentracyjnych oraz żołnierzy Wehrmachtu i SS, przebywających w więzieniach. Najbardziej znaną tego typu jednostką, chociaż nie jedyną, było SS-Sonderkommando „Dirlewanger”.

SS-Sonderkommando „Dirlewanger” była jednostką pod wieloma względami wyjątkową. Począwszy od dowódcy, „owianego” złą sławą dr Oskara Dirlewangera, który zgodnie z rozkazem Heinricha Himmlera miał prawo karania śmiercią swoich podwładnych. Mimo że jednostka należała do SS, elitarnych oddziałów Himmlera, to pod rozkazy Dirlewangera wcielano ludzi różnej proweniencji. Niesłusznie uważa się, że byli to wyłącznie kryminaliści i zbrodniarze. Początkowo do jednostki wybrano najlepszych kłusowników. Zadanie Oskara Dirlewangera polegało na wyszkoleniu ich i przygotowaniu do walki z partyzantami. W toku wojny i w miarę coraz wyższych strat w ludziach do SS-Sonderkommando „Dirlewanger” wcielano więźniów z obozów koncentracyjnych. Służba w jednostce dawała im możliwość życia w lepszych warunkach niż panujące w obozach. Pod rozkazy Dirlewangera trafiali również wyszkoleni żołnierze z elitarnych jednostek Waffen-SS, takich jak 2. Dywizja Pancerna SS „Das Reich” (2. SS-Panzer Division „Das Reich”), czy 1. Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler” (SS-Division Leibstandarte-SS Adolf Hitler). Była to forma kary i degradacji za różnego rodzaju, nawet drobne wykroczenia, jak na przykład zaśnięcie na warcie, defetystyczne poglądy, brak wiary w zwycięstwo niemieckie. W 1944 r. po zamachu na Hitlera do jednostki wcielono podejrzanych o współpracę z zamachowcami i okazujących jawne poparcie dla nich. Pod koniec wojny, na przełomie 1944 i 1945 roku do Dirlewangera wysyłano także transporty z obozu koncentracyjnego w Auschwitz z więźniami politycznymi. W SS-Sonderkommando „Dirlewanger” nie służyli wyłącznie Niemcy, tworzono kompanie złożone z Ukraińców, Rosjan i innych Słowian. Pod jego rozkazy trafiły oddziały Azerbejdżańskie i Turkmeńskie.

SS-Sonderkommando „Dirlewanger” powstało w celu walki z partyzantami nękającymi żołnierzy niemieckich na tyłach frontu. Szczególnego znaczenia jednostka nabrała w momencie agresji Niemiec na Związek Radziecki w 1941 r. Już na przełomie 1941 i 1942 r. kłusownicy Dirlewangera działali na zapleczu frontu na Białorusi. Wsławili się wieloma okrucieństwami i zbrodniami popełnionymi na ludności cywilnej. Celem tej monografii jest krótkie przybliżenie i scharakteryzowanie działalności jednostki SS-Sonderkommando „Dirlewanger”.

W pierwszym rozdziale omówiona została historia powstania jednostki w 1940 r. Opisano również szkolenie kłusowników w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen w Oranienburgu. W rozdziale tym scharakteryzowano także postać dowódcy SS-Sonderkommando „Dirlewanger” — Oskara Dirlewangera oraz jego zastępcy — Kurta Weisse.

W rozdziałach od II do VII opisane są etapy walk SS-Sonderkommando „Dirlewanger” od momentu przeniesienia jednostki na teren Generalnego Gubernatorstwa (obozu pracy w Starym Dzikowie i Lublinie). Następnie opracowane są walki antypartyzanckie („Bandenbekämpfung”) na Białorusi (1942—1944 r.). Pokrótce przedstawiony jest również wpływ jaki jednostka wywarła na stłumienie powstania warszawskiego (1944 rok) i powstania narodowego na Słowacji (1944 r.), także walki pod Ipolysag na Węgrzech (1944 r.) oraz ostatnia aktywność pod Gubinem i pod Halbe w 1945 r.

W rozdziale VIII zostaną zaprezentowane sposoby na zachowanie i utrzymanie dyscypliny w tej specyficznej jednostce przez Oskara Dirlewangera. Na podstawie wspomnień i zeznań żołnierzy SS-Sonderkommando „Dirlewanger” pochodzących z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych opisano zasady i zwyczaje panujące w jednostce.

Z kolei końcowy rozdział — IX — poświęcony został aresztowaniu i ostatnim dniom dowódcy SS-Sonderkommando „Dirlewanger” Oskarowi Dirlewangerowi. Dzięki wspomnieniom i zeznaniom odtworzono to, co działo się w Areszcie Wschodnim w Altshausen w Badenii Wirtembergii oraz w jakich okolicznościach Dirlewanger poniósł śmierć.

Na końcu opracowania znajdują się aneksy. W pierwszym umieszczono listę osób odpowiadających za przeprowadzanie szkoleń w SS-Sonderkommando „Dirlewanger”, jaką do tej pory udało mi się ustalić. Drugi aneks mówi o stanie liczebnym jednostki w latach 1942—1944, a trzeci przedstawia jak zmieniała się nazwa jednostki. Kolejne aneksy (IV—VI) w sposób szczegółowy charakteryzują działalność jednostki w Kampfgruppe „von Gottberg” podczas akcji antypartyzanckich na Białorusi. Ostatni aneks przedstawia wykaz stopni służbowych w SS. Całość monografii zamykają zdjęcia Oskara Dirlewangera oraz jednostki SS-Sonderkommando „Dirlewanger” podczas walk.

W pracy opierano się przede wszystkim na materiałach archiwalnych, artykułach prasowych, wspomnieniach żołnierzy walczących z Oskarem Dirlewangerem w czasie I i II wojny światowej, a także zeznaniach z przesłuchań gestapo w latach czterdziestych żołnierzy SS — Sonderkommando Dirlewanger. Liczne materiały archiwalne pozyskane zostały z zagranicznych i polskich archiwów takich jak Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych (Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen) mieszcząca się w Bundesarchiv w Ludwigsburgu, Landesarchiv Baden-Württemberg (Staatsarchiv Ludwigsburg) w Ludwigsburgu, Instytutu Yad Vashem z Jerozolimy oraz Instytutu Pamięci Narodowej. Ważne znaczenie poznawcze miały również sprawozdania sądowe z powojennych śledztw dotyczących działalności jednostki, zeznania żołnierzy, którzy przeszli cały szlak bojowy (od 1940 do 1945 r.), ich opinie o dowódcy, wyroki sądowe, zeznania świadków zbrodni na Białorusi, dzienniki z bojowych operacji antypartyzanckich m.in. operacji Cottbus (czerwiec 1943 r.), czy sprawozdania bojowe Kampfgruppe „von Gottberg”.K. Grünberg, SS. Gwardia Hitlera., Warszawa 1994, s. 25.

Taka nazwa funkcjonowała od października 1943 r. Do kwietnia 1940 r. nosiła nazwę Dywizji Oddziałów Dyspozycyjnych SS (SS-Verfügungsdivision), później przemianowano ją na Dywizję SS „Deutschland” (SS Division „Deutschland”), Zmotoryzowaną Dywizję SS „Reich” (SS Division „Reich” — grudzień 1940 r.), Zmotoryzowaną Dywizję SS „Das Reich” (SS Division „Das Reich” — maj 1942 r.), Dywizję Grenadierów Pancernych SS „Das Reich” (SS Panzergrenadier Division „Das Reich” — listopad 1942 r.). Więcej na ten temat: A. Lasik, Sztafety ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych, Oświęcim 2007, s. 171—173.

Więcej na ten temat: Ibidem, s. 167—171.

Landeskriminalamt Baden-Württemberg Sonderkommission Zentral Stelle, z. Zt. Karlsruhe, 9.06.1965, BA Ludwigsburg, B 162/27187, k. 40.Dnia 23 marca 1940 r. adiutant Heinricha Himmlera SS-Gruppenführer Karl Wolff podyktował notatkę, w której informował, że Adolf Hitler życzy sobie, aby ludzi osadzonych w więzieniach za kłusownictwo wysłać na front. W ten sposób mieli mieć możliwość odkupienia swoich win i uzyskania amnestii. Pragnął również, aby kłusownicy pochodzili z Bawarii lub z austriackiego regionu Ostmärkisch. Heinrich Himmler zachwycił się tym pomysłem. Wzorując się na Henryku I Ptaszniku pragnął stworzyć oddział złożony z kryminalistów, którym obiecywał wolność, jeśli będą za niego walczyli. Tego typu jednostki funkcjonowały również w XIX w. W 1882 r. armia austro-węgierska wykorzystywała kompanie karne do pilnowania granicy i zahamowania przemytu broni do Czarnogóry. Podczas I wojny światowej armia austro-węgierska w celu ochrony granic w regionach górskich również wykorzystywała kompanie karne — tzw. Strafunis — złożone z kłusowników. Do zainicjowania tego typu jednostki przyczyniła się również żona jednego z osadzonych. W liście do Himmlera prosiła o zwolnienie jej męża, jednego z członków partii NSDAP, z więzienia. Trafił tam za zastrzelenie jelenia w państwowym lesie. Kobieta sugerowała, aby zamiast trzymać go w więzieniu, dać mu szansę na zrehabilitowanie się na froncie i w walce za Führera.

Himmler niezwłocznie zażądał, aby dostarczono mu listę wszystkich kłusowników osadzonych w więzieniach. Z tych ludzi miała powstać jednostka specjalna pod szyldem SS złożona ze strzelców wyborowych. Problemy pojawiły się przy wyborze kłusowników, jakie cechy, warunki oraz wymogi powinni spełniać? W tamtym okresie w Niemczech przynależność do SS stanowiła o randze człowieka. Była to elita, do której nie każdy mógł dołączyć. Od członków SS wymagano doskonałej kondycji fizycznej i zdrowotnej. Żołnierze mieli być posłuszni woli Führera i spełniać wiele kryteriów.

„Materiały szkoleniowe wydawane przez Główny Urząd SS (SS Hauptamt), określały następujące cechy szczególne, warunkujące wewnętrzną więź integrującą esesmanów: 1.Wspólnota duchowa, u podstaw której tkwią zasady narodowego socjalizmu; 2.Bezwzględna i bezwarunkowa wierność i posłuszeństwo rozkazom, zawarte w słowach: ‹‹Moim honorem jest wierność›› ; 3.Stałe krzewienie i utrzymanie ducha bojowego (Kampfgeist) prowadzące do utworzenia niemieckiej warstwy wojowników (Soldatentum); 4.Współdziałanie SS w zakresie utworzenia wspólnoty wszystkich narodów germańskich”.

Celem zaostrzonych kryteriów rasowych miało być uświadomienie młodym mężczyznom, że należą do awangardy „nadludzi” (Übermensch). Utrwalało to również pogardę wobec ludzi określanych jako mniej wartościowe grupy etniczne, a to uprawniało do stosowania najbrutalniejszych środków terroru i przemocy.

W stosunku do kłusowników nie do końca było jasne w jaki sposób zastosować wymogi i kryteria SS. Nasuwały się pytania: czy do jednostki mają trafiać kłusownicy odsiadujący również wyroki za ciężkie przestępstwa, czy mają być pozbawieni nałogów? Himmler nie określił również granicy wieku, nie było jasności co do maksymalnego wyroku kwalifikującego kłusownika do jednostki. Kandydatów do SS-Sonderkommando „Dirlewanger” nie obowiązywała ani selekcja rasowa ani system oceny antropologicznej przeprowadzany przez Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS (Rasse- und Siedlungshauptamt, RuSHA).

Reichsführer SS — Heinrich Himmler wytypował ponad 300 kłusowników. Ostatecznie na jego rozkaz 88 kłusowników zostało zwolnionych z więzień i przetransportowanych do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen w Oranienburgu. Byli to ludzie urodzeni między 1894 a 1921 rokiem. Około dwunastu procent z nich pochodziło z Austrii, z kolei Bawarczyków było jedynie osiem procent. Większość została osadzona w więzieniach i obozach za kłusownictwo, najmniejszy wyrok wynosił cztery miesiące, najdłuższy dwa i pół roku. Wśród nich byli również drobni złodzieje, paserzy oraz oszuści. W koszarach w Oranienburgu ulokowano ich w bloku 36-tym, gdzie przebywali pod specjalnym nadzorem policji kryminalnej.

Około 80 kłusowników w koszarach SS zostało poddanych wojskowemu szkoleniu i otrzymało mundury. W maju 1940 r. do Oranienburga wysłano dr Oskara Dirlewangera w celu selekcji i wyszkolenia tych ludzi. Dzięki zachowanemu późniejszemu dziennikowi II Batalionu SS-Sonderregiment „Dirlewanger” z 12 czerwca 1944 r. możemy zorientować się jak wyglądało szkolenie także w Oranienburgu:

„Godzina i rodzaj służby.

05.00 — Pobudka.

05.05 — 05.25 — Poranna gimnastyka.

05.45 — 06.00 Wydawanie kawy.

06.30 — 07.30 — Lekcja na temat broni,

a) zaawansowani: MG 34,

b) początkujący: broń strzelecka Gew 98k.

07.35 — 08.45 — Nauka strzelania: Obchodzenie się z bronią podczas strzelania, elementy toru lotu pocisku.

09.00 — 12.00 — Zajęcia praktyczne ze strzelania: Celowanie, składanie się do strzału, rodzaje postaw strzeleckich.

Każda kompania w tym samym czasie wykonywała:

Strzelanie nr 1.:150 m z pozycji leżącej.

12.30 — Obiad.

14.00 — 16.00 — Szkolenie ogólne:

Formy porządku ogólnego, zgodnie z H. Dv. 130/2 a, cyf. 246 — 303.

16.30 — 17.15 — Lekcja: Stanie na czatach oraz na posterunku, obrona pozycji.

17.15 — 18.00 — Czyszczenie broni, jednoczesna nauka nowych pieśni marszowych. Na zakończenie apel z bronią.

19.00 — Wydanie rozkazów.

19.30 — 20.00 Kolacja.

22.00 — Capstrzyk”.

Ostatecznie do oddziału Dirlewanger wybrał tylko 55 osób. Dla więźniów, których nie wybrano, nie wiązało się to z żadnymi konsekwencjami, poza tym, że zostali odesłani do ośrodków, w których przebywali wcześniej oraz odbywali dalszą karę. Według pierwszych założeń zadaniem kompanii miało być szkolenie strzelców wyborowych dla jednostek SS. Tworzenie komanda wspierał również przyjaciel Dirlewangera z Esslingen Gottlob Berger. Na rozkaz Himmlera 1 lipca 1940 r. w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen pod Oranienburgiem utworzono SS-Wilddiebkommando „Oranienburg”, czyli Oddział Kłusowników „Oranienburg”. Dnia 1 września 1940 r. nazwa jednostki zmieniła się na SS-Sonderkommando „Dirlewanger”. W rozkazach i innych dokumentach do 1942 r. nazwa jednostki była zapisywana różnie (np. SS-Sonderformation „Dirlewanger”, Einheit „Dirlewanger” itd.), ale najczęściej występowała nazwa SS-Sonderkommando „Dirlewanger”. W Oranienburgu jednostka szkolona była przez 5. SS-Totenkopf Regiment. Prawdopodobnie jeszcze w Oranienburgu do jednostki dołączyło kolejnych pięciu kłusowników, w związku z tym jednostka składała się z sześćdziesięciu mężczyzn. Mimo poparcia Hitlera i Himmlera dla pomysłu utworzenia jednostki złożonej z kłusowników, protesty wywołało przyłączenie jednostki do elitarnej SS. Niechęć wywołał pomysł nadania skazańcom emblematów „nieskazitelnego” SS. W związku z tym powstała jednostka specjalna działająca w ramach Waffen-SS, ale oficjalnie nie należąca do niej. Z mundurów SS, które otrzymali jej członkowie, odpruto emblematy SS.„Der Führer habe die Absicht, den sogenannten anständigen Wilderern Strafaufschub und ihnen, falls sie sich an der Front gut geführt haben, Amnestie zu gewähren. Der Reichsführer-SS bittet um tunlichst baldige Überlassung einer Aufstellung, aus der alle Namen und Strafen der z. Zt. Einsitzenden Wilderer zu ersehen sind.”, Aktenvermerk des Ministerialrats Sommer vom 26.03.1940, Bundesarchiv (BA): R 22/1007, k. 23, cyt. za: H. P. Klausch, Antifaschisten in SS-Uniform, Bremen 1993, s. 27.

Der Reichsführer SS Tgb. Nr. AR /617/15, 29.03.1940, BA: R 22/1008, k. 25, za: Ibidem, s. 32.

Henryk I Ptasznik — niemiecki król panujący w latach 919 — 936.

R. Girtler, Wilderer. Rebellen in den Bergen, Wien — Köln — Weimar, 2003, s. 106.

Więcej na temat Głównego Urzędu SS: A. Lasik, Sztafety ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych, Oświęcim 2007, s. 55—58.

Rassenpolitik. Reichsführer SS. SS-Hauptamt, Berlin 1942, s. 66—70, cyt. za: K. Grünberg, SS. Gwardia Hitlera., Warszawa 1994, s. 101.

Ibidem, s. 101.

Aktennotiz von Kammergerichtsrat Westphal, 5.04.1940, s. 3, BA: R 22/1008, k. 30, za: H. P. Klausch, Antifaschisten in SS-Uniform…, Bremen 1993, s. 32.

System oceny antropologicznej, opracowany przez profesora w dziedzinie badań nad rasami w berlińskim uniwersytecie, K. Schulza, zawarty był w dziewięciu punktach. Do SS przyjmowano tylko tych kandydatów, którzy uzyskali jedną z pierwszych czterech kategorii ocen: idealny, doskonały, bardzo dobry i dobry. Chętnych przepytywano o oblicze polityczne ich rodziców oraz rodzeństwa, o drzewo genealogiczne od roku 1750, a także wymagano świadectwa dziedziczności wystawianego przez biuro Komisji do Spraw Rasowych., Y. Ternon, S. Helman, Historia medycyny SS, czyli mit rasizmu biologicznego, Warszawa 1973, s. 34, za: K. Grünberg, SS. Gwardia Hitlera, s. 101.

Aktenvermerk 4055/4 — Iva — 1279.42 im Reichsjustizministerium, BA: R 22/1009, k. 4, za: H. P. Klausch, Antifaschisten in SS-Uniform…, Bremen 1993, s. 32.

Ibidem, k. 4, za: Ibidem, s. 32.

Ibidem, s. 32—33.

Ibidem, s. 33.

Karabin maszynowy MG 34 — Maschinengewehr 34 — uniwersalny karabin maszynowy kalibru 7,92x57 mm. Charakteryzował się nietypowymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi: zależnie od potrzeby mógł być zasilany z magazynków lub z taśmy. Zmiana rodzaju zasilania wymagała zmiany pokrywy komory zamkowej (jedna komora miała gniazdo magazynka, druga była wyposażona w mechanizm przesuwu taśmy. Był podstawową zespołową bronią maszynową niemieckich sił zbrojnych. W rekach dobrego strzelca skutecznie zapobiegał podejściu żołnierzy przeciwnika do niemieckich pozycji, dzięki swojej szybkostrzelności. Więcej o karabinie maszynowym MG 34 i szkoleniu rekrutów: Ch. McNab, Armia Hitlera, Warszawa 2014, s. 42—55.

Mauser Gewehr 98k — karabin przystosowany do amunicji 7,92x57 mm. Magazynek zawierał pięć nabojów, broń wyposażono w celownik szczerbinkowy i tradycyjny wycior. Więcej o Mauserze Gewehr 98k: Ibidem, s. 42—55.

Dziennik II Batalionu SS-Sonderregiment „Dirlewanger”, 12.06.1944 r., cyt. za: R. Michaelis, Dirlewanger, Warszawa 2005, s. 11.

Ch. Ingrao, Czarni myśliwi. Brygada Dirlewangera., Wołowiec 2011, s. 25. Z kolei Heinz Feiertag w latach 60-tych opowiadał, że w Oranienburgu wybrano między 60 a 70 osób: Gespräch zwischen Herrn Heinz Feiertag, ehemals Hauptsturmführer der LAH und Herrn Fritz Langeur, (nieczytelne), am Sonntag dem 22. Mai 1960, BA Ludwigsburg, B 162/29251, k. 52.

Gottlob Berger — od 1940 r. szef Głównego Urzędu SS (SS-Hauptamtes). Na początku lat trzydziestych działał w Kuratorium Oświaty w Esslingen (R. Laschet, Oskar Dirlewanger als Esslinger Symbolfigur bei der Zerstörung gewerkschaftlicher und menschlicher Grundwerte, Vortrag am Ort des früheren Gewerkschaftshauses in Esslingen, 24.06.2014.).

H. P. Klausch, Antifaschisten in SS-Uniform…, s. 33.

Wg dokumentu R 22/1009 w Bundesarchiv w lipcu 1940 r. przybyło maksymalnie jeszcze 5 kłusowników, za: H. P. Klausch, Antifaschisten in SS-Uniform…, s. 33 (przypis 31, s. 423).

Ibidem, s. 34.1.1 Oskar Dirlewanger

Oskar Anton Paul Dirlewanger urodził się 26 września 1895 r. w niemieckim mieście Würzburg. Dzieciństwo i lata młodości spędził w Würzburgu, Stuttgarcie i Esslingen. W 1913 r. Oskar Dirlewanger zdał maturę w Esslingen. Niemal od razu zdecydował się związać swoją karierę z wojskiem. Jako ochotnik 1 października 1913 r. wstąpił do kompanii karabinów maszynowych 123. Pułku Grenadierów (Grenadier — Regiment „König Karl” (5. Württembergisches) Nr 123) w Ulm. Od 2 sierpnia 1914 r. do 9 września 1915 r. walczył w tej kompanii we Francji. Według wspomnień siostry — Mathilde — brał udział w działaniach pod Argonny na froncie zachodnim i tam, 24 sierpnia 1914 r., po raz pierwszy został ranny — przestrzelono mu stopę i doszło do uszkodzenia kości, ponadto odłamek szrapnela ranił go w głowę. Mimo poważnych obrażeń, nie zniechęcił się do dalszej walki. Miesiąc przed dziewiętnastymi urodzinami odznaczono go Żelaznym Krzyżem II klasy. Rekonwalescencja trwała prawie rok i w czerwcu 1915 Dirlewanger wrócił na pierwszą linię walk do Francji. W tamtym czasie awansowano go na podporucznika (Leutnant).

W ciągu roku 1915 ponownie go odznaczono (13 lipca — Krzyżem Żelaznym I klasy) i po raz kolejny został ranny (wrzesień 1915 r. — odłamek granatu poszarpał mu ścięgno w lewej ręce, a bagnet przebił ramię). W rezultacie komisja lekarska przyznała Dirlewangerowi 40% inwalidztwa. We wrześniu 1916 r. ze względu na trwały ubytek na zdrowiu został przydzielony do pracy sztabowej, prawdopodobnie 7. Dywizji Landwehry (7. Ldw. Division) i pracował tam do lutego 1917 r.Od 1 listopada 1916 r. prowadził kurs szkoleniowy jako instruktor karabinów maszynowych dla 7. Dywizji Landwehry.

Dirlewanger nie był typem człowieka, który lubił spędzać czas za biurkiem. Cechowała go energia i chęć do działania. W związku z tym prace sztabowe nie były dla niego wystarczającym wyzwaniem. Po raz kolejny zgłosił się ochotniczo na front i w marcu 1917 r. objął dowództwo w 2. Kompanii Karabinów Maszynowych 121. Pułku Piechoty(2. M. G. K. Ldw. Inf. Regts. 121) należącej do 7. Dywizji Landwehry. Dowodził nią aż do końca I wojny światowej. W listopadzie 1918 r., w chwili kapitulacji Niemiec Dirlewanger miał stopień porucznika (Oberleutnant). W wyniku wybuchu rosyjskiej rewolucji październikowej oddziałowi Dirlewangera groziło internowanie w Rumunii. W gazecie „Sangerhäuser Kreiszeitung” w 1932 r. przytoczono wypowiedź jednego z byłych żołnierzy regimentu Dirlewangera, który tak wspominał zakończenie wojny:

„Kiedy wybuchła rewolucja, nasz batalion znajdował się na drodze wiodącej z południowej Rosji w stronę ojczyzny i miał zostać internowany w Rumunii. Porucznik Dirlewanger podjął decyzję, że się przebijamy i wracamy do ojczyzny. Wojsko z innych kompanii, które były — przynajmniej niektóre spośród nich — niezadowolone ze swoich oficerów, oddało się dobrowolnie pod rozkazy porucznika D. Doprowadził on ludzi do ojczyzny, zachowując przy tym dawną dyscyplinę, mimo ogromnych zagrożeń i nie szczędząc wysiłków. Do rzadkości należą sytuacje, ażeby oficera tak honorowano, jak naszego towarzysza broni Dirlewangera po udanym powrocie, który żołnierze zawdzięczają wyłącznie jemu. Oszczędził sześciuset ludziom internowania, którego doświadczyło tyle formacji wojskowych przed nami i po nas ”.

Darmowy fragmentW okresie od października 1940 do początku 1942 roku SS-Sonderkommando „Dirlewanger” przebywała na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Poza szkoleniem i zdobywaniem umiejętności przydatnych później do walki z partyzantami, jednostka na tym terenie pełniła służbę wartowniczą w obozie pracy dla ludności żydowskiej w Starym Dzikowie. Ponadto działali na terenie miasta Lublin. Tam ich głównym zadaniem miała być walka z czarnorynkowymi handlarzami. Dopuszczali się licznych rekwizycji i różnego rodzaju przewinień, dlatego też przeciwko nim wszczęto postępowanie wyjaśniające.

Darmowy fragmentDnia 21 czerwca 1941 r. rozpoczęła się Operacja „Barbarossa”, czyli atak III Rzeszy na Związek Radziecki. Była to największa akcja niemiecka podczas II wojny światowej. Przy wsparciu wojsk rumuńskich, fińskich, węgierskich oraz słowackich niemieckie wojska, siłami trzech grup armii, wkroczyły na teren ZSRR. Wg planu niemieckie grupy pancerne miały zniszczyć Armię Czerwoną na Białorusi, a następnie zająć Leningrad, Moskwę oraz Kijów. Następnie siły zbrojne powinny dotrzeć do linii Uralu i Wołgi. Niemcom udało się zaskoczyć przeciwnika i początkowo osiągali olbrzymie sukcesy. Stopniowo jednak opór radziecki tężał, a niemieckie straty narastały. Doskwierające upały, wielkie odległości, wszechobecny kurz sprawiały, że żołnierze byli u kresu wytrzymałości, a czołgi i ciężarówki ulegały częstym awariom.

Darmowy fragmentW oryginale: „Anfang August 1944 kam die Brigade Dirlewanger aus dem Raum von Minsk nach Treuburg in Ostpreußen erst einmal wieder sammeln und auffrischen. Dazu kam es aber garnicht, weil inzwischen am 1. August 1944 der Aufstand in Warschau ausgebrochen war. Die Brigade ist nich geschlossen von Treuburg nach Warschau gekommen. Sie mag mit verschiedenen Transportmitteln dorthin gekommen sein. (Eisenbahntransport, Lastwagentransport.) Mein Bataillon ist jedenfalls mit Lastwagen von Ostpreußen nach Warschau transportiert worden. ”, cyt za:

Darmowy fragmentWedług zeznań Georga Severa, który od 3 września 1942 r przebywał w obozie w Auschwitz, 19 stycznia 1945 r. został przydzielony do jednostki Dirlewangera. Wspomina, że razem z innymi więźniami trafił do Bańskiej Bystrzycy na Słowacji i tam przeszedł dziesięciodniowe szkolenie. W związku z szybko posuwającą się rosyjską ofensywą przerzucono ich pod „Gubin/Lausitz”. Tam przeszli „dalsze szkolenie z posługiwania się karabinami, MG, granatnikami przeciwpancernymi (Panzerfaust), rakietowymi granatnikami przeciwpancernymi (Panzerschreck)

Darmowy fragmentWszyscy członkowie jednostki od początku wiedzieli, że przydzielono ich do komanda karnego. Zdawali sobie też sprawę z tego, że Oskar Dirlewanger miał prawo decydować o ich losach, o życiu i śmierci. Mimo to Dirlewanger przez swoich podwładnych przeważnie był oceniany jako dowódca, który miał z nimi dobry kontakt oraz rozumiał ich potrzeby. Opisywano go jako człowieka skromnego, a zarazem pełnego wigoru. Do charakterystyki jego postaci używano przydomków typu: „stary wiarus” („alten Haudegen”), „Ghandi”

Darmowy fragmentŚmierć niezwykle charyzmatycznego zbrodniarza wojennego, jakim był Oskar Dirlewanger zakończyła wyjątkową historię jednostki SS-Sonderkommando „Dirlewanger”. Mimo że pod koniec wojny przemianowano ich na 36. Dywizję Grenadierów Waffen-SS (36. Waffen Grenadier Division der SS), to nigdy nie osiągnęli siły dywizji. Była to formacja pod wieloma względami osobliwa. Składała się z ludzi najróżniejszej proweniencji, od kłusowników, poprzez prawdziwych zbrodniarzy i kryminalistów, więźniów obozów koncentracyjnych, którym nie dano możliwości wyboru, aż po doborowych żołnierzy z elitarnych jednostek Waffen-SS. Tak różne towarzystwo był w stanie połączyć, zgrać i z tego stworzyć dobrze działającą jednostkę prawdopodobnie tylko Oskar Dirlewanger. Kompanie budował według określonego planu. Jedna kompania składała się wyłącznie z kłusowników, druga z kryminalistów, a kolejna z osób aspołecznych itd. W ten sposób różnego rodzaju przestępcy stawali się wiernymi towarzyszami broni i nie dochodziło do zjawiska znanego w wojsku jako „fala”. Żołnierze czuli braterstwo broni, ponieważ pochodzili z tych samych obozów i często znali się już wcześniej. To także wpływało na atmosferę panującą w jednostce. W końcowych dniach wojny taka strategia obróciła się na niekorzyść Dirlewangera. Do jednej kompanii wcielono więźniów politycznych, którzy w trakcie walk na Węgrzech przeszli na stronę Armii Czerwonej. Jednostka w trakcie swojej pięcioletniej historii dokonała wielu strasznych zbrodni, szczególnym okrucieństwem wyróżniła się na Białorusi podczas pacyfikowania wsi i walk z partyzantami. Podobny sposób działania, niezwykle brutalny i skuteczny zarazem, możemy dostrzec także w trakcie tłumienia powstania warszawskiego i powstania narodowego na Słowacji.

Darmowy fragment