Dzieci, które gorszą - ebook

Zamiast wstępu

W Polsce o ofiarach pedofilii duchownych i o dzieciach księży i zakonników wciąż wiemy niewiele. Strategia Kościoła katolickiego nie zmienia się od lat: milczenie, a jak już trzeba coś powiedzieć – minimalizowanie problemu. Hierarchowie kalkulują, że jakoś to będzie. Mają przecież miliony wiernych, dobre relacje z rządzącymi, po co nagłaśniać skandale? Ludzie nie chcą słuchać o krzywdach dzieci.

W przestrzeni Kościoła duchownym, którzy upominają się o prawa ofiar pedofilów, hierarchowie zamykają usta. Ksiądz Wojciech Lemański przez wiele lat był pozbawiony środków do życia, nie mógł odprawiać publicznie mszy, głosić kazań i rekolekcji. Ostro wypowiadał się na temat pedofilii w Kościele. Karę nałożył na niego arcybiskup Henryk Hoser, który przez lata chronił pedofila skazanego za molestowanie ministrantów. Hoser był dla sprawcy na tyle wyrozumiały, że w trakcie toczącego się postępowania karnego, zakończonego wyrokiem skazującym, pozwalał mu na kontakty z młodzieżą mimo wstrząsających świadectw pokrzywdzonych, zmuszanych do oglądania pornografii i przyrodzenia księdza¹.

Ksiądz Krzysztof Mądel, jezuita, stał się niewygodny, od kiedy opowiedział o swoich doświadczeniach związanych z wykorzystaniem seksualnym przez proboszcza. To jeden z niewielu księży, który potrafi prostym językiem mówić o grzechu i głupocie w Kościele. Przełożeni jezuitów nie mieli dla niego litości, bo w metropolii małopolskiej mają duże doświadczenie w zamykaniu ust niewygodnym zakonnikom. Mądel dostał zakaz wypowiedzi i publikacji. Kilka kilometrów od celi, z której dojeżdża codziennie do szpitala rowerem (jest tam kapelanem), rezyduje metropolita krakowski arcybiskup Marek Jędraszewski. Ten sam, który jako biskup pomocniczy w Poznaniu organizował akcję listów poparcia dla arcybiskupa Juliusza Paetza, zmuszając do ich podpisywania księży dziekanów dekanatów archidiecezji poznańskiej².

Przyzwyczailiśmy się już do tego, że niemal codziennie internet donosi o kolejnych nadużyciach duchownych. Notki ograniczają się do opisu samego wykorzystywania. Niewiele mówi się o ofiarach, które przez lata zmagają się z poczuciem winy, odrzuceniem przez rodzinę i środowisko rówieśnicze. To temat pomijany. Jesteśmy społeczeństwem o niskich zasobach wrażliwości. Szukamy sensacji. Osądzamy surowo sprawców, ale nie umiemy wejść w skórę pokrzywdzonego. Traktujemy go jak kogoś pokalanego, nie chcemy go wysłuchać, a to pierwszy krok w procesie terapeutycznym.

Sprawę załatwia się po cichu.

Na całym świecie myślano podobnie. W USA, Australii, Meksyku, Chile hierarchowie do samego końca odwracali wzrok od problemów. Jak to się skończyło, dowiedzieliśmy się po latach.

Poczucie odpowiedzialności w rozumieniu polskich hierarchów sprowadza się do ochrony wizerunku instytucji. Mamy wytyczne, delegatów – chełpią się hierarchowie. Opisuję w tej książce, jak działają te wytyczne i sami delegaci.

Ponownie oddaję też głos ofiarom, dzieciom księży, ich matkom. Niech mówią. Autor „Oskara i pani Róży” Eric-Emmanuel Schmitt zachęca, by mówić: „Myśli, których się nie zdradza, ciążą nam, zagnieżdżają się, paraliżują nas, nie dopuszczają nowych i w końcu zaczynają gnić. Staniesz się składem starych śmierdzących myśli, jeśli ich nie wypowiesz”.Ewa

W kurii bardzo mocno naciskali, żeby nie mówić o tym, że ojcem dziecka jest ksiądz. Radzili, żebym znalazła jakiegoś mężczyznę. Mówili, że on pewnie pokocha mnie i dziecko i wszystko będzie dobrze. Jakoś się ułoży.

EWA

Nadszedł czas, by z całą mocą potępić – stwarzając odpowiednie środki obrony prawnej – różne formy przemocy seksualnej, której ofiarą padają często kobiety. W imię poszanowania osoby ludzkiej musimy również demaskować rozpowszechnianie kultury hedonistycznej i komercyjnej, która skłania do nadużyć w dziedzinie seksualnej, wciągając nawet bardzo młode dziewczęta w kręgi moralnego zepsucia i prostytucji ³.

z listu JANA PAWŁA II do kobiet z dnia

29 czerwca 1995 roku podczas uroczystości

Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Przekazywali ją sobie z rąk do rąk. Jak towar, jak lalkę bez uczuć. Kiedy była niepotrzebna i parzyła jak gorący kartofel, wyekspediowali ją tysiące kilometrów od miejsca, z którym była zżyta. Mówili: tam się odbudujesz, podniesiesz, chcemy ci pomóc. Jak dziecko we mgle nadziewała się na kolejne krzywdy. Ufała im, bo przecież znali jej tajemnice. Szeptała im je prosto z serca przez kraty konfesjonału. Sięgali głębiej i głębiej, zachęcali, by zaprosiła ich do myśli, których nigdy by nie wypowiedziała głośno. Wiedzieli o niej wszystko, znali jej bezradność i nieśmiałość. Była taka przewidywalna i naiwna, na skinienie ręki. Ufała im, bo przecież przysięgali przed Bogiem, że będą jej strzec.

Nie broniła się, nie krzyczała. Mieli prawo dane przez Boga, by ją brać i zabawiać się, kiedy tylko przyjdzie im ochota.

Jak mogła podnieść na nich rękę albo głos? Przecież posłał ich Chrystus. Podawali jej Jego ciało i krew, głosili Jego słowo.

Ubrani w odświętne ornaty i czyste jak śnieg alby stali najbliżej ołtarza.

Stoją tam dalej, słuchają szeptanych cicho tajemnic, radzą, dopytują i proponują.

Kiedy oglądam zdjęcie twarzy jednego z nich, daremnie szukam bruzdy, jakiejś refleksji, żalu, skazy po życiowej kraksie. Ksiądz jest uśmiechnięty.

Historia Ewy to materiał na powieść. Dużo w niej smutku, samotności i okrucieństwa. Kończy się jednak dobrze.

Jak to się stało, że zamieszkałaś w USA?

To skomplikowana historia. Wyjazd do Stanów był ucieczką.

Przed kim uciekałaś?

Przed księdzem. Pochodzę z małej podhalańskiej miejscowości. Mieszkańcy tego regionu to osoby bardzo mocno związane z Kościołem. W naszej parafii nic się nie działo, dopóki do mojej miejscowości nie przyjechał ksiądz, który chciał bardzo dużo robić dla młodzieży. To on mnie wykorzystał.

Ile miałaś wtedy lat?

Dwadzieścia jeden. Poszłam do niego do spowiedzi. Opowiedziałam o swoich problemach, sytuacji rodzinnej i osobistej. Bardzo się przed nim otworzyłam. Miał doskonałe rozeznanie, jaką osobą jestem.

Co to były za problemy, o których mówisz?

Byłam nieśmiała, a bliscy nie dawali mi pewności siebie. On mnie dowartościował. Powiedział, że powinnam w siebie uwierzyć. Pochodzę z rodziny, w której rodzice nie poświęcali zbyt wiele uwagi dzieciom, podcinali nam skrzydła. Byłam wychowana w przekonaniu, że nie powinnam mieć zbyt wielkich oczekiwań, że pewne rzeczy są nie dla mnie. Poza tym miałam kompleksy związane ze swoim wyglądem, miałam nadwagę.

On ci jakoś pomógł?

Tak. Uwierzył we mnie. Zebrał wokół siebie młodzież. Pokazał, że dużo możemy zrobić dla innych, a przy okazji dla siebie. Pomagaliśmy na przykład narkomanom, robiliśmy coś, co miało sens i było bardzo szlachetne. Miałam z tego dużo satysfakcji. To były spontaniczne akcje na rzecz innych. Potem jednak mnie zgwałcił.

Miałaś wcześniej relacje intymne z mężczyznami?

Nie. Najpierw był gwałt.

Jak sobie z tym poradziłaś?

Poskładałam to sobie. Zobaczyłam coś, czego nie widziałam na początku. Dowiedziałam się, że wykorzystywał też inne dziewczyny. Mówił mi, że jestem tą jedyną, że nie wie, jak to się stało, że „mi to zrobił”. Tamte dziewczyny podobnie jak ja trafiły do niego przez spowiedź. Wykorzystywał wiedzę, którą zdobywał w trakcie sakramentu. Wybierał osoby, które miały problemy, były nieśmiałe. Sam był bardzo otwarty i młodzi ludzie do niego lgnęli. Po spowiedzi brał nas do pokoju, w którym mieszkał, i robił to, co robił.

Stosował przemoc?

To było coś innego. Wykorzystywał moje zagubienie. Byłam związana z Kościołem. Nie dopuszczałam myśli o pożyciu intymnym przed ślubem. On wykorzystywał moją nieśmiałość. Aranżował sytuacje, że zostawaliśmy sam na sam, i dobierał się do mnie. To mnie paraliżowało. Nie umiałam się oprzeć, uciec.

Nie poszłaś z tym nigdzie, nie poskarżyłaś się?

Wiem, że rodzice by mi nie uwierzyli, a nawet gdyby uwierzyli, nie pozwoliliby mi tego zgłosić. Mieszkałam w małej miejscowości. Proboszcz miał dzieci, inny też, i było o tym powszechnie wiadomo. Ludziom to jednak nie przeszkadzało. Nie miałam szans, wiem, że nikt by mi nie uwierzył.

Wykorzystał cię tylko raz?

Kilka razy.

Wreszcie uciekłaś.

Tak. Nie dawałam sobie rady. Chciałam uciec. Pojawił się inny ksiądz, jego znajomy, poznał mnie z nim. Zwierzyłam mu się. Chciał mi pomóc, widział, że coś jest ze mną nie tak, że cierpię. Załatwił mi zaproszenie do USA. Teraz domyślam się, że mogli być w zmowie. Może ten mój ksiądz chciał się mnie pozbyć, bał się, że coś sobie zrobię albo wyjdzie na jaw coś, co go skompromituje. Potem, jak była afera w kurii amerykańskiej, ten ksiądz, który mnie wykorzystywał w Polsce, napisał list, że go prowokowałam, że go chciałam zgorszyć. Wracając do mojego wyjazdu: byłam zdeterminowana, żeby uciec. Miałam pracę, ale często tego księdza widywałam. Teraz wiem, że to była trauma.

Jak było w USA?

Ten ksiądz, który mnie zaprosił do Stanów, odebrał mnie z lotniska. Nie znałam języka, nie umiałabym sobie poradzić w realiach obcego kraju. Jak przyjechaliśmy do mieszkania, rozebrał się do naga i tak chodził. Byłam tym zdziwiona, ale mówił, że tu się w mieszkaniu chodzi nago.

Gdzie mieszkałaś?

Na plebanii przez dwa dni, potem ksiądz załatwił mi pracę opiekunki u starszej pani. Mieszkałam u niej. Przedstawił mnie jako swoją kuzynkę. Pani ta od piątku do niedzieli przebywała u dzieci. Wtedy przychodził ksiądz.

Wykorzystywał cię?

Tak.

Wygląda na to, że ksiądz z Polski pozbył się problemu, a jego kolega z USA na tym skorzystał?

Tak pewnie było.

Jaki on był?

Miał dobre relacje ze starszymi paniami. Był lubiany, otwarty na ludzi, nie był sztywny jak inni księża. Był starszy ode mnie o dziewięć lat, podobnie jak ten ksiądz z Polski.

Jak sobie radziłaś?

Nie miałam tam nikogo. Słabo znałam język. Byłam zupełnie od niego zależna.

Jak to się skończyło?

Zaszłam w ciążę, akurat kiedy wygasała moja wiza.

Byłaś z nim w związku?

Nie, nigdy. Przychodził i wykorzystywał mnie, kiedy miał na to ochotę. Było gorzej niż w Polsce. Czułam ten sam paraliż, niemoc. Nie miałam już jednak zupełnie żadnego wsparcia, kogoś, komu mogłabym się poskarżyć. Potem to się zmieniło. Do dziś utrzymuję kontakt z dziećmi pani, którą się opiekowałam. Mówią, że powinnam była im powiedzieć, że pomogliby mi.

Nie potrafiłaś?

Byłam już nielegalnie w USA. Wygasła mi wiza. Bałam się, że zaraz mnie deportują, że mogą mnie aresztować.

Jak ksiądz zareagował na ciążę?

Proponował mi aborcję. Jasno mu odpowiedziałam, że to nie wchodzi w grę. Więc zaczął mnie namawiać, żeby oddać dziecko na wychowanie obcym ludziom. Mówił, że mam wytłumaczyć, że to dziecko nieznanego ojca, poznanego na jakiejś imprezie. Nawet pozałatwiał jakieś papiery, żeby to dziecko zostało w szpitalu.

Co się działo dalej?

Jak miałam rodzić, to wyjechał do Polski. Przedtem poznał mnie z jakimś innym księdzem.

To już trzeci?

Tak. Ksiądz ojciec zresztą potem ludziom rozpowiadał, że ojcem jest ten ksiądz, z którym mnie poznał. Chciał, żeby podejrzenia nie padały na niego.

Co robiłaś, jak cię pytali o ojca?

Zmyślałam różne rzeczy, że wyjechał do Polski albo że nie wiem, kto jest ojcem.

Jak sobie radziłaś materialnie?

Ojciec dziecka zabrał mnie od tamtej kobiety, kiedy ciąża stała się widoczna, pod koniec pierwszego trymestru. Bał się zgorszenia. Załatwił jakiś pokój. Płacił mi czynsz pieniędzmi z tacy (400 dolarów dawał mi w pięciodolarówkach). Dawał mi też na życie. Niewiele. Korzystałam z opieki organizacji kościelnej, która pomaga samotnym matkom. On mnie tam skierował. Tam poznałam pewną Amerykankę, która pomogła mi załatwić ubezpieczenie. Tu jest takie prawo, że jak kobieta jest w ciąży, to ma ubezpieczenie za darmo, nie płaci za szpital. Ludzie z organizacji mi pomogli. On im sugerował, że najlepiej będzie, jak znajdą rodziców dla dziecka. Mówił, że sporo rodziców nie ma dzieci, bo nie może, i będzie dobrze, jak dziecko oddam.

Załatwiał to.

Tak. Załatwił wszystkie papiery. Naciskał, żebym wymyśliła tylko tożsamość ojca, żeby wyszło, że ojciec jest nieznany.

Pojawił się po porodzie?

Tak. Przyjechał i był przekonany, że oddałam dziecko. Miał romans z kobietą, która była gosposią na plebanii, i to ona pilnowała mojej sprawy. Wiedział o porodzie od niej. Ona mnie szpiegowała. Była mężatką. Potem się dowiedziałam, że ksiądz rozwalił jej małżeństwo, jej mąż się dowiedział o romansie.

Jak się zachowywał, jak wrócił z Polski?

Przez cały czas bał się o siebie. Chodziło o to, żeby się nie wydało, że jest ojcem dziecka.

Jak wyglądało jego życie religijne?

Na pozór znakomicie. Miał doskonały kontakt z wiernymi. Był blisko ludzi, wyluzowany, ciepły i życzliwy, tak jak tamten ksiądz z Polski.

A sakramenty? Spowiadał się z tego, rozmawialiście o tym, co się między wami działo?

Nie. Podobnie jak tamten ksiądz z Polski normalnie odprawiał msze, spowiadał, rozdawał komunie.

Jak zareagował po porodzie?

Musiałam dziecko na jakiś czas zostawić w rodzinie tymczasowej. W Ameryce jest taki system, że jeśli matka się waha, to przez pewien czas mieszka w takiej rodzinie zastępczej. Nie miałam wyjścia. Ksiądz już nie chciał płacić za moje mieszkanie. Nie miałam się gdzie podziać. Jak wyszłam ze szpitala, nie miałam dokąd iść. Mieszkałam na plebanii w niewyremontowanym pokoju. Nie było warunków dla dziecka, nie było łazienki, nie było łóżka, tylko materac. On się bał do mnie przychodzić, nie chciał mieć ze mną kontaktu. Wszystkim wmawiał, że ojcem dziecka jest tamten ksiądz, z którym mnie poznał.

Powiedziałaś w końcu komuś, jaka jest prawda?

Tak. Powiedziałam temu księdzu. On mnie zaprowadził do kurii. Był strasznie zbulwersowany, uwierzył mi. Już nie jest księdzem.