Edda Młodsza, Prozaiczna - ebook

Cytat

Zakłoszą się zboża na nieobsianych polach, zniknie bezprawie, Baldr powróci, żyć będzie wraz z Hodem w Walhali, w pomieszkaniu bogów – dość wam tego?

Edda Starsza, 60

SNORRA-EDDA, PRÓSAEDDA

czyli

EDDA SNORRI STURLUSONA EDDA PROZAICZNA

Najdalej na północ wysunięty skrawek Europy, wyspa lodowców i wulkanów, starożytna Ulthima Thule — Islandia, czyli dosłownie Ziemia Lodu, przeciętnemu człowiekowi mimowolnie kojarzy się z tajemniczym światem starogermańskich bogów i bohaterów. A to za sprawą dwu wybitnych dzieł literatury średniowiecznej - Eddy starszej, poetyckiej i Eddy młodszej, prozaicznej, na kartach których opisano świat, który już dawno pogrążył się w mroku pradawności, ale jednak – dzięki owym księgom — nie został zapomniany.

Islandia została zasiedlona bardzo późno. Dopiero w VII wieku zaczynają na nią przybywać pierwsi osadnicy, mnisi chrześcijańscy z Irlandii. Zamieszkują oni w tym spokojnym, oddalonym od zgiełku i problemów doczesności ustroniu, aby nie zaprzątając sobie głów żadnymi światowymi sprawami, móc lepiej służyć Bogu. I przez około dwa stulecia żyje się im na Islandii spokojnie i zapewne – wedle średniowiecznych standardów – wygodnie.

Wiek IX, a właściwie jego druga połowa, sprowadzają na wyspę norweskich wikingów, którym w ojczyźnie pod rządami króla Haralda Pięknowłosego^(\ 1)nie zawsze żyje się bezpiecznie. Wikingowie wypierają mnichów – dla tych dwu grup narodowościowych i religijnych za ciasno jest na tej ziemi. I — paradoksalnie, wyspa która została skolonizowana przez chrześcijan staje się na nowo pogańska i jest tą ostoją pogaństwa jeszcze długie lata.

Islandia od tej pory na stałe już wypada ze strefy wpływów irlandzkich, a zostaje wpisana w strefę wpływów skandynawskich. I taki stan rzeczy trwa do dziś. A chociaż sama wyspa znajduje się z daleka od Skandynawii, to właśnie tutaj rodzi się skandynawska literatura.

Literatura owa powstała w języku islandzkim, który wyodrębnił się z jednego z dawnych narzeczy norweskich. Bardzo interesujące i godne podkreślenia jest to, iż literacki język islandzki – podobnie jak i pismo oparte na alfabecie łacińskim — powstał bardzo wcześnie, bo już w wieku XII/ XIII. I co nie mniej ciekawe – od tamtej pory, po dziś dzień, nie uległ żadnym zasadniczym zmianom i przeobrażeniom, dlatego współcześni mieszkańcy Ziemi Lodu nie mają najmnieszego problemu ze zrozumieniem swojej średniowiecznej narodowej literatury.

Pierwszym i najstarszym dziełem tej ostatniej jest Edda starsza, zwana także Eddą poetycką.Jej powstanie datuje sie na okres między rokiem 900 a 1050 i uważa, że nie wyszła spod pióra jednego autora, lecz stanowi zbiór utworów różnych poetów. Średniowieczny manuskrypt tej Eddy odnaleziono bardzo późno, bo dopiero w XVII wieku. Trafił on około 1640 roku w ręce biskupa Brynjolfura Sveinssona, który podarował go królowi Danii.

Następnym dziełem jest nosząca islandzki tytuł SNORRA-EDDA, PRÓSAEDDA czyli Edda Snorriego, Edda prozaiczna autorstwa islandzkiego poety i historyka Snorriego Sturlusona (1179-1241). Ta Edda jest jakby podręcznikiem dla poetów, w której autor wielokrotnie cytuje obszerne fragmenty Eddy poetyckiej, starszej. To właśnie dzięki Snorriemu Sturlusonowi zachowała się pamięć o tej ostatniej.

Uważa się, że Edda Snorriego została napisana między rokiem 1215 a 1223. Składa się ona z trzech części: pierwsza z nich nosi tytuł Gylfaginning.Jest – to mitologia nordycka, druga — zawiera objaśnienia obrazów poetyckich, ułożone w formie pytań i odpowiedzi. Wreszcie na koniec część trzecia, która stanowi zbiór reguł poetyckich. Najstarszy rękopis dzieła Snorriego, noszący tytuł Bok thessi heitir Edda, przechowywany jest w bibliotece w Uppsali, w Szwecji.

Na koniec kilka słów na temat postaci autora Eddy prozaicznej. Snorri Sturluson urodził się w roku 1179, zmarł zaś dnia 23 września 1241. Od roku 1206 mieszkał w Reykholt. Był nie tylko poetą, historykiem, ale i politykiem. Działał czynnie w islandzkim Althingu — parlamencie, któremu nawet dwukrotnie przewodniczył. W roku 1218 poparł norweskiego króla Haakona IV Starego^(\ 2), który chciał Islandię podporządkować swemu berłu. Niestety – Snorri później zmienił zdanie i ostatecznie opowiedział się przeciw władcy. Ten ostatni, w odwecie, kazał go zamordować. Stało się to 23 września 1241 w domu poety w Reykholt.

W niniejszej książce zaprezentowany został niekompletny przekład Eddy młodszej autorstwa Joachima Lelewela, stanowiący drugą część dzieła: Edda: to jest Księga religii dawnych Skandynawii mieszkańców / starą semundińską w wielkiej części tłóm., nową Snorrona skrócił Joachim Lelewel, Wilno 1828.

Andrzej Sarwa

1 Harald I Harfagre (855-933).

2 Hakon IV Hakonsson (1217 – 1263).

WSTĘP TŁUMACZA

Późniejsza, czyli druga, czyli nowa Edda, prozaiczną czyli snorronową zwana, napisana jest w wieku XIII, koło r. 1215 przez znamienitego Islandczyka Snorrona, w zamieszkach domowych roku 1241 zabitego. Zbierał on i pisał tę Eddę dla wygody poetów, ażeby mieli pod ręką zgromadzone starożytności, które im już w owe wieki do poezji coraz mniej potrzebnemi się stawały, które więc stawały się starożytnościami i przedmiotem uczonej ciekawości. Pierwsza część tej Eddy obejmuje DAMESAGI czyli mythologiczne powieści, w niej Gylfe ginning składa się z rozmów omamionego Gylfa z Odinem,który z nim w troistej, Hara, Jafnhara i Trediego postaci, rozmawiając, naucza go w 49. (albo 33) powieściach, o stworzeniu świata, i rzeczy, o dziełach i rodzie bogów, oraz o końcu wszystkiego. Odwołują się te powieści, do Woluspy, Wafthuidnismal, Grimismal, Hindluliod.