Ekoszafa. Ubieraj się dobrze - ebook

Wstęp

Jeżeli chcesz zmienić świat – zacznij od ubrań na własnym grzbiecie i butów na własnych stopach. Nie dramatyzuję. Głęboko wierzę, że nie ma lepszego sposobu. Przyjrzyjmy się faktom: przemysł odzieżowy stanowi 3 procent światowej gospodarki; to 2,5 biliona dolarów i setki milionów pracowników na całym świecie, wśród których przeważają młode kobiety1.

Ubrania są naszą najbardziej osobistą, a zarazem najbardziej powszechną własnością. Prawdopodobnie masz teraz jakieś na sobie.

Przemysł odzieżowy powinien być innowacyjną, inspirującą siłą działającą na naszą korzyść. Tymczasem znajduje się w światowej czołówce pod względem generowania dwutlenku węgla, zatruwania wody i używania szkodliwych dla zdrowia chemikaliów. Branża mody odpowiada za 8 procent całej emisji dwutlenku węgla2. Jedna trzecia mikrocząsteczek plastiku niszczącego oceany pochodzi właśnie z konfekcji3. W samych Stanach Zjednoczonych co dwie minuty na wysypiska śmieci trafia pełna ciężarówka niechcianych ubrań4. Ponadto przemysł przynoszący wybrańcom niewiarygodną wręcz sławę i zyski jakimś cudem nie jest w stanie zapewnić godnego życia szeregowym pracownikom, zaledwie garstka ludzi na całym świecie może się z niego utrzymać.

Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z negatywnego wpływu branży odzieżowej na środowisko, podobnie jak z jej szkodliwości społecznej, i dlatego nie chce mieć z nią nic wspólnego. Wszyscy wolelibyśmy uniknąć poczucia winy podczas porannego ubierania się. Rzeczy, które nosimy, mają nam poprawiać samopoczucie, nie je pogarszać.

Z moich doświadczeń wynika, że świadome skompletowanie garderoby wymaga wysiłku. Jak wszystko, co wartościowe. Nie jest to natomiast przesadnie trudne, drogie ani pozbawione elegancji. Przeciwnie: może być proste, piękne i dostępne dla każdego. Ponadto pozwala się wyrwać z macek „szybkiej mody” (ang. fast fashion), odzyskać zakupowy zdrowy rozsądek oraz odkryć własny styl, oszczędzając przy tym pieniądze. W ten sposób naprawdę można zmienić świat. A także własne życie.

Wiem, ponieważ tego wszystkiego doświadczyłam.

Przed ośmioma laty zaczęłam pisać pierwszą książkę: Overdressed: The Shockingly High Cost of Cheap Fashion (Strojnisie. O szokująco wysokiej cenie tanich ubrań). Wchodząc na pokład samolotu przed odwiedzeniem sweat­shopów w Chinach i Bangladeszu, pozostawiałam za sobą szafę, z której wysypywały się ubrania, jakich nie lubiłam ani nie nosiłam. Segregowałam śmieci, kupowałam ekologiczne jedzenie, używałam wyłącznie wielorazowych toreb na zakupy, a jednak kompletnie nie zwracałam uwagi na potężny kryzys ekologiczny we własnej szafie. Bardzo rzadko czułam się komfortowo w tym, co miałam na sobie, mimo posiadania 354 sztuk odzieży. Postanowiłam przerwać to błędne koło.

Książka była jednym z pierwszych tekstów reportażowych zwracających uwagę na bezpośredni związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy rosnącym konsumpcjonizmem na rynku mody a zmianami klimatycznymi, zanieczyszczeniem środowiska oraz złymi warunkami pracy. Stała za tym wszystkim nagła kosmiczna popularność „szybkiej mody”; przyspieszony do granic absurdu cykl wytwarzania, konsumowania i wyrzucania ubrań, który niszczy nasze środowisko i żeruje na taniej sile roboczej. Po opublikowaniu Overdressed zaczęłam dostawać mnóstwo pytań od czytelników, którzy chcieli wiedzieć, jak się ubierać w zgodzie z wyznawanymi wartościami. „Gdzie i co kupować? Jak się ubierać?” Prawdę mówiąc, sama często się nad tym głowiłam.

Początki świadomego kompletowania garderoby były trudne. Kupiłam ekologiczne trepy we wszystkich kolorach tęczy i uszyłam bluzkę z lawendowej siatki – tak brzydką, że każda krawcowa pokiwałaby głową z politowaniem. Pewnego zimowego wieczoru, niedługo po wydaniu pierwszej książki, podczas spotkania w gronie ekspertów od mody ekologicznej, wstałam i rozpaczliwie zwróciłam się o pomoc: „Błagam, niech mi ktoś powie, w co ja mam się ubrać!”.

Ostatnie lata przyniosły wyraźną poprawę. Ekologiczna i etyczna moda, wcześniej mocno niszowa, przeobraziła się na moich oczach w światowy trend (jego najwybitniejsi przedstawiciele przemówią jeszcze na kartach tej książki). Najnowsze badania i sprawozdania, z których czerpię, dokładnie pokazują środowiskowe i społeczne koszty mody, dając nam wskazówki, jakie zmiany powinniśmy wprowadzić na poziomie osobistym, społecznym i przemysłowym. Powstały nowe marki, sprzedawcy oraz systemy biznesowe – napiszę o nich więcej – zwiększające dostępność mody ekologicznej. Stoimy na progu przemian w dziedzinach wytwarzania, sprzedawania i użytkowania ubrań. Świat zaczął się zmieniać – w samą porę.

Natomiast moja osobista filozofia świadomej konsumentki, którą opisuję w niniejszej książce, skrystalizowała się pod wpływem reakcji na trzy przełomowe doświadczenia. Pierwsze z nich wydarzyło się w okresie, gdy wyruszyłam w trasę promocyjną Overdressed i zaczęłam opowiadać o swoich doświadczeniach podczas spotkań autorskich na całym świecie: od włoskiego Mediolanu po miasteczko Walla Walla w stanie Waszyngton. Odbyłam setki rozmów i odpowiedziałam na setki pytań zadawanych przez różnych ludzi. Oto niektóre z tych najczęściej się powtarzających:

„Jak rozpoznać, czy ubrania zostały uszyte w zakładzie wyzyskującym pracowników?”

„W jaki sposób ocenić jakość ubrań?”

„Co jest gorsze dla środowiska: poliester czy bawełna?”

„Skąd mam wziąć fundusze na kupowanie ubrań z etycznych źródeł?”

„Czy marka X/Y/Z kieruje się zasadami etyki?”.

Zainteresowanie etyką i równowagą ekologiczną w modzie zawsze mieszało się z głodem wiedzy praktycznej o ubraniach. Okazało się, że wiele osób poszukuje informacji o tym, jak kupować odpowiedzialnie, ale chciałyby oprócz tego wiedzieć, jak kupować dobrze! Fast fashion zamiotła pod dywan swoiste zdroworozsądkowe know-how oraz szacunek do ubrań, od umiejętności rozpoznania dobrego towaru i zwracania uwagi na jakość zakupów po przyszycie guzika czy załatanie dziury w ulubionej parze dżinsów. Stawiam sobie za cel wskrzeszenie tych ponadczasowych umiejętności. Przemyślane wybory oraz dawanie ubraniom drugiego życia to nie tylko zachowania pożyteczne dla środowiska. To także jedne z najbardziej satysfakcjonujących nawyków dnia codziennego.

Kolejny z impulsów, które przyczyniły się do powstania Ekogarderoby, ma związek z segregowaniem używanej odzieży. Od trzech lat współpracuję z nowojorską firmą Wearable Collections, która zbiera ponad 900 tysięcy używanych ubrań i butów rocznie do ponownej dystrybucji i recyklingu. Jej założyciel Adam Baruchowitz to człowiek o szerokich horyzontach i wielki przeciwnik wyrzucania rzeczy nadających się do ponownego użytku. Nasze drogi się skrzyżowały i pewnego dnia zaczęłam sortować część towaru (którego napływa tam prawie pięćset kilogramów tygodniowo!) z zamiarem zbadania, co wyrzucają nowojorczycy, oraz bliższego przyjrzenia się działalności będącej odpowiedzią na kulturę marnotrawstwa. Po jakimś czasie zaczęłam sama sprzedawać część kolekcji, a nawet odbyłam w 2016 roku podróż do stolicy Kenii, Nairobi, żeby sprawdzić, gdzie ostatecznie trafiają nasze używane ubrania.

Pewnie wyobrażacie sobie, że mieszkańcy metropolii wyrzucają mnóstwo skarbów. Ja też tak sądziłam. Tymczasem torebki i suknie od znanych projektantów stanowiły zaledwie ułamek przerażającej sterty kurtek pokrytych psią sierścią, wymiętych T-shirtów, poliestrowych swetrów świątecznych, modnych sukieneczek i bluzeczek, towarów z wyprzedaży z nieoderwanymi metkami oraz – naprawdę! – brudnych skarpet i bielizny. Na własne oczy zobaczyłam wtedy, jak niewiarygodnie, katastrofalnie szkodliwa z punktu widzenia ekologii jest nasza nienasycona żądza nowości w modzie. Zobaczywszy z bliska efekty naszych nawyków kupowania, niszczenia i wyrzucania ubrań, odkryłam, co robimy źle i w jaki sposób możemy uniknąć powtarzania błędów. Współpraca z Wearable Collections oraz doświadczenie na rynku używanej odzieży nie tylko natchnęły mnie do walki z „szybką modą”, lecz także wyposażyły w rzetelną wiedzę na temat jakości ubrań oraz poprawek krawieckich. Dzielę się nią w tej książce.

Trzecim, równie ważnym źródłem inspiracji była moja własna przemiana: z kompulsywnej zakupoholiczki w świadomą konsumentkę. Na początku tej drogi, kiedy dopiero rozważałam porzucenie ślepego podążania za promocjami, miałam poczucie, że czekają mnie same wyrzeczenia. Miałam wszak zrezygnować z tego dreszczyku podniecenia, który towarzyszy polowaniu na okazje, powrotowi do domu z pełną reklamówką nowych ubrań czy swobodnemu klikaniu w ikonkę „kup teraz”. Ostatecznie jednak przeważyła świadomość, że moje nawyki zakupowe nie przybliżały mnie ani trochę do skompletowania garderoby, w której czułabym się dobrze. Dopiero zmiana podejścia do zakupów i poznanie całego zaplecza przemysłu odzieżowego pozwoliły mi po raz pierwszy w życiu dobrać ubrania, które lubię i w których doskonale się czuję. Świadoma konsumpcja przynosi większą satysfakcję, a często pozwala też lepiej wyglądać. Odkryłam, że sekret – nie tylko dbania o bliźnich i planetę, ale także prawdziwej miłości do ubrań – tkwi w świadomej modzie. Po prostu nie umiem się tym nie podzielić.

A więc czym jest ekogarderoba? To szafa świadomego człowieka, czyli zestaw ubrań skompletowany z większą dbałością i świadomością: skąd pochodzą, z czego zostały uszyte i dlaczego są ważne. Niniejszy poradnik pomoże ci przeobrazić osobistą garderobę i ułatwi dokonywanie lepszych, wartościowszych wyborów odzieżowych bez większych wyrzeczeń. Znajdziesz w nim informacje o ekologicznych materiałach, przyjaznych środowisku producentach, rozpoznawaniu odpowiedniej jakości, ekologicznej pielęgnacji ubrań oraz przekazywaniu dalej w dobrym stanie tych, których już nie nosisz. To kompletny zbiór wskazówek, jak ładnie wyglądać, komfortowo się czuć i dokonywać właściwych wyborów w kwestiach garderoby.

Ostatnie stronice są zaproszeniem do rewolucji w modzie. Prawda jest taka, że świadoma moda nie ogranicza się do towaru, który kupujemy. Świadoma moda to stan umysłu, ruch społeczny, styl życia. Manifest i wezwanie do działania. Wykorzystajmy cudowną siłę mody, aby zmienić ją samą, a w efekcie być może cały świat!

Autorka w swoim żywiole podczas segregowania ubrań dla Wearable Collections

1. Liczba 2,5 miliarda została zaczerpnięta z raportu The State of Fashion 2019 podającego wartości za rok 2018. McKinsey & Company and Business of Fashion, The State of Fashion 2019, data dostępu: 19 marca 2019, https://www.mckinsey.com/~/media/McKinsey/Industries/Retail/Our%20Insights/Caution%20ahead%20Global% 20growth%20and%20the%20fashion%20industry/The-StateofFashion-2019-final.ashx. Światowe Forum Ekonomiczne podaje, że Produkt Światowy Brutto (PŚB) przekroczył 80 kwintylionów w 2017 r. Jeff Desjardines, The World’s $80 Trillion Economy— in One Chart, Światowe Forum Ekonomiczne, 18 października 2018, https://www.weforum.org/agenda/2018/10/the80trillion-world-economyinone-chart. „Setki milionów” to ostrożne szacunki. Dokładną liczbę osób zatrudnionych w przemyśle mody trudno oszacować, jako że należy brać pod uwagę również oddzielne gałęzie przemysłu bawełnianego i chemicznego, które współpracują z branżą mody.

2. W ostatnich latach ukazało się kilka raportów dotyczących udziału branży mody w wytwarzaniu dwutlenku węgla. Ze względu na skomplikowaną strukturę przemysłowych łańcuchów dostaw każdy podaje inny wynik. Najniższy, 3,1 procent, został zaczerpnięty z dokumentu A New Textiles Economy Fundacji Ellen MacArthur, który uwzględnia wyłącznie poziom emisji podczas produkcji tekstyliów; najwyższy, 8 procent, to dane Quantis zamieszczone w raporcie zatytułowanym Measuring Fashion; uwzględniają pomiary zanieczyszczeń atmosferycznych wytwarzanych przez przemysł skórzany, obuwniczy i odzieżowy. Ellen MacArthur Foundation, A New Textiles Economy: Redesigning Fashion’s Future (Isle of Wight, UK: Ellen MacArthur Foundation, 2017), Appendix B.2, https://www.ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/ANew-Textiles-Economy_Full-Report_Updated_11217.pdf; Quantis, Measuring Fashion: Environmental Impact of the Global Apparel and Footwear Industries Study (San Francisco: ClimateWorks Foundation, 2018), https://quantis-intl.com/wpcontent/uploads/2018/03/measuringfashion_globalimpactstudy_full-report_quantis_cwf_2018a.pdf.

3. Julien Boucher i Damien Friot, Primary Microplastics in the Oceans: A Global Evaluation of Sources (Gland, Szwajcaria: Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody, 2017), https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2017-002.pdf.

4. Ściśle rzecz biorąc: co minutę i trzydzieści sekund; przy założeniu, że przeciętna ciężarówka ma ładowność około 13 ton. Dane Agencji Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych (EPA) z 2015 r. (najnowsze z dostępnych) pokazują, że 8.240 milionów ton tekstyliów oraz 600 tysięcy ton konfekcji skórzanej i butów nie trafia do ponownego użytku czy recyklingu, lecz na amerykańskie wysypiska śmieci. Environmental Protection Agency, Advancing Sustainable Materials Management: 2015 Tables and Figures (Washington, DC: Environmental Protection Agency, 2018), https://www.epa.gov/sites/production/files/201807/documents/smm_2015_tables_and_figures_07252018_fnl_508_0.pdf. „Jedna ciężarówka na sekundę” na świecie to cytat za Ellen MacArthur Foundation, A New Textiles Economy.Jak korzystać z niniejszego poradnika

Ekogarderoba zawiera strategie, które pasują do szerokiego spektrum stylów życia i osobowości. Z jednego prostego powodu: garderoba to bardzo osobiste terytorium. Nasze podejścia i potrzeby w odniesieniu do tego, w co się ubieramy, mogą być diametralnie różne. Wiek, zawód, dochody, osobisty styl, specyfika regionu, w którym mieszkasz, oraz indywidualny światopogląd – wszystko to kształtuje odczucia względem ubioru. Niektórzy uwielbiają podążać za trendami, podczas gdy wielu innych stawia przede wszystkim na wygodę i funkcjonalność. Ta książka jest przeznaczona dla każdego, bez względu na to, w którym miejscu spektrum się znajduje.TYPY OSOBOWOŚCI MODOWEJ

Istnieją trzy główne – jak je nazywam – typy osobowości modowej, z których każdy reprezentuje inny stosunek do kompletowania świadomej garderoby: mianowicie typ minimalisty, typ poszukiwacza oraz typ tradycjonalisty. Zidentyfikowanie się z jednym z nich sprawi, że dalsza lektura będzie owocniejsza oraz pomoże tak zmodyfikować nawyki konsumenckie, by były lepiej dopasowane do konkretnego trybu życia. Typy osobowości modowej stanowią jedynie niezobowiązujący punkt wyjścia planowania własnej strategii świadomego kompletowania garderoby, więc nie skupiaj się na nich nadmiernie.

• Minimaliści. Znajdują się na jednym końcu spektrum. Łakną porządku w modzie, stawiają na trwałość i ponadczasowość. Pragną usunąć ze swojego życia wszystko, co zbędne, i stworzyć okrojoną, ale atrakcyjną garderobę.

• Poszukiwacze. Inaczej zwani maksymalistami. Zajmują drugi koniec spektrum. Kochają modę, podążanie za trendami, lubią wyrażać siebie za pomocą ubrań. Niektórzy należą do tej grupy z racji zawodu, na przykład pracownicy sektora rozrywkowego lub branży mody. Większość poszukiwaczy byłaby nieszczęśliwa bez szafy pełnej oryginalnych, często wymienianych znalezisk.

• Tradycjonaliści. Zajmują miejsce na środku spektrum, pomiędzy dwiema powyższymi skrajnościami. Nie podążają za modą tak namiętnie jak poszukiwacze, ale lubią nowości bardziej od minimalistów. Chcą mieć garderobę tyleż stylową, co wszechstronną, i uzupełniać ją każdego sezonu kilkoma nowościami.

Który typ osobowości najbardziej do ciebie pasuje? Ja jestem tradycjonalistką z odchyleniem w kierunku poszukiwaczki. Niektórzy z was mogą być minimalistami w pracy i poszukiwaczami po godzinach. Albo reprezentować odmienne typy osobowości na różnych etapach życia. Wiele osób ma tendencje do podążania za modą w młodości, a kiedy osiąga pewien pułap zawodowy i większą świadomość siebie, bliżej im do tradycjonalizmu. Odkrywanie własnego typu osobowości modowej może sprawiać niezłą frajdę oraz stanowić szansę na wchodzenie w nowe relacje z modą. Rewidujcie więc i uaktualniajcie swoje podejście tak często, jak tego potrzebujecie.SZEŚĆ CZĘŚCI EKOGARDEROBY

Świadome przebudowanie szafy rozpoczyna się w części pierwszej, traktującej o porządkowaniu, a kończy na części piątej, w której piszę o sposobach pielęgnacji i przedłużania życia ubrań. Szósta i ostatnia część książki zawiera wskazówki, jak dołączyć do globalnego ruchu na rzecz zmian w przemyśle odzieżowym. Każda z części jest tak samo ważna, ponieważ każda odpowiada na pytania, jak moda wpływa na nas i na nasze środowisko oraz co możemy z tym zrobić. Niemniej jednak niektóre fragmenty będą bardziej dopasowane do waszego typu osobowości modowej niż inne.

1. Część pierwsza, Żegnaj, fast fashion!, to swoisty pas startowy w naszej podróży ku bardziej świadomym wyborom. Zawarte w niej rozdziały poświęcone są przeorganizowaniu zwyczajów i nawyków związanych z kupowaniem ubrań. Poczynając od ograniczenia ich ilości i pozbycia się tych, których nie lubisz i nie nosisz. Nauczysz się rozważnego, etycznego rozstawania się z ubraniami: poprzez oddawanie ich fundacjom charytatywnym bądź do prawidłowego recyklingu, wymianę lub odsprzedawanie. Wszystkie te metody pomagają zmniejszyć problem, jakim są odpady tekstylne.

2. Część druga, Mniej znaczy więcej, traktuje o zasadach świadomego kompletowania garderoby, a także o ponadczasowej sztuce kupowania mniejszej ilości ubrań lepszej jakości. Strategie opisane w tej części przemówią bardziej do minimalistów i tradycjonalistów, jednakże każdy czytelnik znajdzie coś dla siebie wśród wskazówek dotyczących inwestowania w jakość i rozważnego podejmowania decyzji.

3. Część trzecia, Więcej znaczy więcej, mówi o tym, jak być świadomym konsumentem mody i podążać za trendami, nie tracąc przy tym zdrowego rozsądku. Jeżeli jesteś poszukiwaczem stylu, rozdziały o odsprzedawaniu i wypożyczaniu ubrań będą dla ciebie istnym objawieniem. Dowiesz się z nich, jak być na czasie i odświeżać garderobę bez szkody dla środowiska. Rozdział o oszczędności jest jednakowo ważny dla wszystkich!

4. Część czwarta, Podręcznik mody ekologicznej, stanowi zbiór praktycznych porad, jak wybierać bardziej ekologiczne tkaniny, wyrzucić z szafy całą toksyczną chemię oraz wspierać pionierskie marki, dla których priorytetem jest zachowanie równowagi ekologicznej. Materiały, które na sobie nosimy, mają olbrzymi wpływ na środowisko, zarówno w skali mikro, jak i makro. To wiedza przydatna dla każdego.

5. Część piąta, Trwałość przede wszystkim, to swoisty kurs podstaw pielęgnacji ubrań, którego program obejmuje właściwe pranie, znacznie wydłużające żywot tkanin, proste i dające mnóstwo satysfakcji techniki samodzielnej naprawy ubrań oraz porady dotyczące profesjonalnych napraw i przeróbek.

6. Część szósta i ostatnia, Rewolucja w modzie, skontaktuje cię z podobnie myślącymi ludźmi i umożliwi dołączenie do globalnej inicjatywy społecznej na rzecz przemian w przemyśle odzieżowym. Dowiesz się z niej, w jakich warunkach pracują szwaczki, a także jak walczą o godziwe zarobki oraz jak pociągać do odpowiedzialności marki wyzyskujące pracowników i wstąpić w szeregi aktywistów.ORGANIZACJA EKOGARDEROBY

Istnieje mnóstwo sposobów bardziej świadomego kompletowania garderoby, od wspierania etycznych marek i wybierania ubrań z ekologicznych tkanin po odkrywanie na nowo i naprawianie ubrań, które już masz. To, jaką drogę wybierzesz, zależy wyłącznie od twoich indywidualnych potrzeb. Moja przyjaciółka z Atlanty, dwudziestopięcioletnia Gabby, jest poszukiwaczką stylu. Posiada nieduży zestaw pasujących do siebie klasycznych, wysokogatunkowych ubrań, tak zwaną garderobę kapsułkową (więcej informacji o niej znajdziesz w rozdziale 11). Wszystkie bardziej oryginalne ubrania kupuje w sklepach typu vintage lub innych z używaną odzieżą. Blake Smith – twórca aplikacji Cladwell, która pomaga uporządkować garderobę – jest minimalistą z niedużą, ale wszechstronną kolekcją składającą się tylko z 35 sztuk odzieży. Dowiecie się o nim więcej pod koniec rozdziału 11. Emily, bliska przyjaciółka i dziennikarka z Manhattanu, to tradycjonalistka, która wypożycza eleganckie stylizacje do pracy (szerzej o Emily piszę w rozdziale 16). Moje własne strategie są dość zmienne, ale zawsze stawiam na jakość, kupuję podstawę garderoby od liderów w dziedzinie ekologicznych rozwiązań i uzupełniam ją sporą ilością taniej odzieży z drugiej ręki. Aktywizm, budowanie poczucia wspólnoty i przemiany społeczne, chociaż nie ma ich na liście komponentów ekologicznej szafy, stanowią jej nieodłączne elementy, o czym porozmawiamy w rozdziale 6. Nie znam ani jednej osoby, która nie poczułaby się lepiej i nie wyglądała lepiej dzięki świadomej modzie, aczkolwiek jedną z jej największych zalet jest różnorodność.KOMPONENTY

Chociaż rezultat zawsze jest niepowtarzalny i jedyny w swoim rodzaju, wszyscy, którzy zmieniają swoje szafy na lepsze, budują je z podobnych elementów. Oto główne, skrócone zasady tworzenia świadomej garderoby.

• Ulubione: ubrania, które już masz, lubisz i chcesz nosić jak najdłużej.

• Nowe dla ciebie: z wymiany, pożyczone, uszyte, odziedziczone, z rynku wtórnego, używane, retro, upolowane w second handzie.

• Wypożyczone.

• Wysokiej jakości: ponadczasowe klasyki z dobrych materiałów.

• Ubrania producentów i firm, które rozpoczęły starania w kierunku wprowadzenia bardziej ekologicznych metod produkcji.

• Ubrania gwiazd ekologii, czyli najbardziej pionierskich, etycznych i dbających o środowisko marek na rynku odzieżowym.RAMY CZASOWE

Zanim skończysz czytać ostatni rozdział, Ekogarderoba zmieni na zawsze twoje podejście do zakupów, ale wprowadzenie zmian we własnej szafie wymaga czasu. Twoja obecna garderoba nie została przecież skompletowana w jeden dzień. Świadome wypełnienie szafy rzeczami, które naprawdę spełnią twoje oczekiwania, musi więc trochę potrwać. Punkt wyjścia stanowią jednak zawsze ubrania, które już masz. Być może w żaden sposób nie odzwierciedlają twojego prawdziwego stosunku do mody. Nic nie szkodzi. Początek podróży ku świadomej garderobie koncentruje się w dużej mierze na rzeczach, które już wiszą w twojej szafie, i na kolejnym zakupie. Im wolniej będziesz się posuwać naprzód, tym bardziej świadome będą twoje wybory, a ich rezultaty trwalsze i bardziej przełomowe. Z czasem skompletujesz niepowtarzalną kolekcję ubrań odzwierciedlającą zarówno wartości, którymi się kierujesz, jak i twój indywidualny styl. Obiecuję. Zatem do dzieła!· 1 ·

Świadome porządki w szafie

Świadome kompletowanie garderoby należy rozpocząć od generalnych porządków w szafie. Po prostu nie ma innej drogi. A to dlatego, że mebel, który powinien przechowywać rzeczy piękne i noszone z przyjemnością, został zamieniony w ciemną jaskinię skrywającą nieprzemyślane i nietrafione zakupy, ubrania nielubiane, niedopasowane. Nie powinno być tam dla nich miejsca.

Moja własna przeładowana niegdyś garderoba skrywała setki ubrań, z których nosiłam zaledwie niewielki procent. Codziennie rano uchylałam tylko jej drzwi, żeby wyjąć jedną z kilku noszonych na przemian bluzek oraz parę ulubionych spodni. Nie ja jedna. Kupujemy dwukrotnie więcej ubrań niż dwadzieścia lat temu, przy czym większości z nich nigdy nie wkładamy5. W 2018 roku firma przeprowadzkowa Movinga zorganizowała badania porównujące gospodarstwa domowe w dwudziestu krajach. Potwierdziły one, że przeciętny człowiek nie używa ponad 70 procent ubrań, które zalegają w jego szafie6. Świadome porządki to doskonała okazja, żeby pozbyć się wszystkiego, co jedynie zabiera miejsce, i odkryć na nowo zawartość swojej garderoby!

Świadome porządkowanie nie polega wyłącznie na pozbywaniu się zbędnych rzeczy. Porady na temat sprzątania szafy można znaleźć niemal wszędzie: od programów telewizyjnych po blogi i książki. Wskazówek więc nie brakuje. Tyle że większość z nich jest szkodliwa. Wielu ekspertów zaleca kompletną czystkę, bez zastanowienia, co się stanie z niechcianymi ubraniami. Niektórzy guru od sprzątania instruują wręcz swoich klientów, aby wyrzucali je na śmietnik, chociaż 95 procent tekstyliów nadaje się do ponownego użycia lub recyklingu! Świadome porządkowanie wygląda zupełnie inaczej i jest zaledwie pierwszym krokiem ku większej świadomości ekologicznej przy pozbywaniu się ubrań.

5. Nathalie Remy, Eveline Speelman i Steven Swartz, Style That’s Sustainable, McKinsey, październik 2016, https://www.mckinsey.com/business-functions/sustainability/our-insights/style-thats-sustainableanew-fast-fashion-formula.

6. Siedemdziesiąt procent (dokładnie 71.45%) to wynik uśrednienia procentowego zużycia ubrań we wszystkich 20 krajach. Marjorie van Elven, People do not wear at least 50 percent of their wardrobes, says study, FashionUnited, 16 sierpnia, 2018, https://fashionunited.uk/news/fashion/peopledonot-wearatleast50percentoftheir-wardrobes-accordingtostudy/2018081638356.OD CZEGO ZACZĄĆ

Zarezerwuj kilka godzin, możesz przygotować sobie drinka lub herbatę. Następnie odważnie i z impetem otwórz na oścież drzwi szafy. Nie zapomnij o nienoszonych ubraniach przechowywanych w schowku pod kanapą lub gdzie indziej. Na początek odkładaj wszystko to, co chcesz wyrzucić, na jedną, wielką stertę. Posortujemy ją później. Niczego nie wyrzucaj! Za chwilę przejdę do tego, na czym polega recykling zniszczonych ubrań. Przy podejmowaniu decyzji, co zatrzymać, a czego nie, kieruj się kilkoma prostymi zasadami:

• Rób porządki sezonowe. Skupiaj się wyłącznie na ubraniach na aktualną porę roku. Z kilku powodów. Łatwiej podejmować decyzje w sprawie tych rzeczy, które widujesz na bieżąco. Co więcej, jest na nie większy popyt, co ma znaczenie, jeżeli zamierzasz cokolwiek sprzedać, wymienić lub podarować fundacji. A taki jest przecież plan. Świadome porządkowanie zajmuje nieco więcej czasu i kosztuje odrobinę więcej wysiłku, dlatego warto podzielić pracę na etapy. Dzięki temu unikniesz poczucia przytłoczenia, a twoje ubrania będą miały większą szansę na znalezienie dobrych domów.

• Jeżeli coś lubisz, zatrzymaj to. Nie wyrzucaj ubrań, w których świetnie się czujesz i wspaniale wyglądasz. Nie rezygnuj z tych, które twoim zdaniem pochodzą z nieetycznych źródeł, być może zostały uszyte w sweatshopach lub wyprodukowane ze szkodą dla środowiska. Kompletowanie ekologicznej szafy zaczyna się od większej świadomości podczas kolejnych zakupów, a nie od pielęgnowania poczucia winy z powodu tych, które zrobiliśmy wcześniej. Ponadto zatrzymanie tych ubrań, które już masz i chcesz nadal nosić, to najbardziej ekologiczne wyjście.

• Nie patrz na ceny. Spróbuj nie myśleć o tym, ile co kosztowało. Nie ma sensu zostawiać sobie czegoś, czego nie lubisz i w czym nie chodzisz, nawet jeśli było drogie. W rozdziale 5 znajdziesz informacje, jak sprzedać te rzeczy tak, aby odzyskać część pieniędzy.

• Stroje, które mają dla ciebie wartość wyłącznie sentymentalną, przechowuj oddzielnie. Zarezerwuj szafę tylko dla ubrań, które aktualnie nosisz. Wszelkie pamiątki w rodzaju ślubnej sukni babci czy starych T-shirtów kupionych na koncertach zabezpiecz odpowiednio folią i schowaj w bezpiecznym miejscu. W ten sposób wydłużysz ich żywot. Istnieją też firmy w rodzaju Campus Quilt, Project Repat czy Too Cool, które przerobią twoje stare T-shirty na pamiątkowe kołdry, jeżeli chcesz je mieć pod ręką na co dzień.

• Zwróć uwagę na rzeczy, których najczęściej używasz. Wykorzystaj segregowanie ubrań do przypomnienia sobie, co masz, i zdefiniowania swojego osobistego stylu. Popatrz na ulubione elementy garderoby i zastanów się, dlaczego darzysz je szczególną sympatią. Czy chodzi o kolor, krój, materiał, a może jeszcze coś innego? Naszym celem jest zapełnienie twojej szafy wyłącznie ubraniami, które wzbudzają w tobie równie pozytywne uczucia.TWOJA MAGICZNA LICZBA

Każdy ma swoją własną magiczną liczbę ubrań, czyli ilość elementów garderoby, z którą czuje się najlepiej; przy której proces kompletowania strojów przebiega najszybciej i sprawia przyjemność, a nie wywołuje zniechęcenia. O ile sztuk odzieży jesteś w stanie uszczuplić swoją szafę bez poczucia straty? Może o te 70 procent rzeczy, których nigdy nie zakładasz?7 Poza tym, że mamy zdecydowanie za dużo ubrań, często się oszukujemy, iż nosimy ich więcej niż w rzeczywistości. Na przykład Amerykanie deklarują, że używają 43 procent zawartości swoich szaf, podczas gdy de facto noszą jedynie 18 procent swoich ubrań8.

Oszukujemy się nie tylko co do sposobu, w jaki użytkujemy nasze szafy. Przede wszystkim nie doceniamy wartości mniejszej, za to staranniej dobranej garderoby. Tymczasem już 31 odpowiednio wyselekcjonowanych elementów stroju wystarczy, żeby mieć się w co ubrać przez cały rok, i każdego dnia inaczej. Odpowiedni zestaw 10 bluzek i 10 pasujących do nich spodni/spódnic zapewnia wybór na 3 miesiące bez konieczności powtarzania stylizacji9. Nie zamierzam nikomu narzucać jego osobistej magicznej liczby. Próbuję jedynie powiedzieć, że skromna pod względem zasobów, uporządkowana szafa ma mnóstwo zalet, podczas gdy dużo fatałaszków niekiedy zajmuje tylko miejsce i tworzy chaos.

Na to, jak duża jest twoja magiczna liczba, wpływa prezentowany przez ciebie typ osobowości modowej. Znam minimalistów, którzy mają po 50 i mniej ciuchów, oraz poszukiwaczy stylu z 250 lub powyżej, ale inne czynniki – takie jak tryb życia, praca: w biurze czy w domu – też mają znaczenie. Niemniej nawet poszukiwacze stylu nie noszą wielu ze swoich ubrań i mogą zyskać na uszczupleniu garderoby. Warto rozważyć wypożyczanie ubrań oraz ich sezonowe odsprzedawanie, aby zachować przejrzystość w szafie (więcej informacji na ten temat w części drugiej i trzeciej). Jako tradycjonalistka zmniejszyłam swoją garderobę o połowę, zeszłam z 354 sztuk odzieży do 155. To wciąż niemało, ta liczba zapewnia mi wystarczającą różnorodność, dzięki czemu nie odczuwam pokusy pogoni za nowościami, a jednocześnie, przy odrobinie wysiłku, jestem w stanie założyć każdą rzecz przynajmniej raz w roku. Opowiem o tym więcej w części drugiej.

7. Ibidem.

8. Ibidem.

9. Niniejsza kalkulacja to wynik doświadczenia autorki w planowaniu garderoby z 33 elementów za pomocą aplikacji Cladwell. Dziewięć topów, trzy sukienki, trzy spódnice, sześć par spodni, pięć par butów oraz pięć kurtek, żakietów i swetrów dało w sumie 375 różnych zestawów.CZEGO SIĘ POZBYĆ

Mam nadzieję, że zdołałam cię przekonać do zrobienia większej przestrzeni w szafie. Następny krok to podjęcie wielu decyzji, czego konkretnie się pozbyć. Niektóre są oczywiste: rzeczy znoszone i te od dziesięciu lat za małe lub za duże. W razie wątpliwości zawsze zwracaj uwagę, czy dany element pasuje do reszty. Zalecam przeczytanie rozdziału 11 o kompletowaniu garderoby przed ostatecznym rozstaniem się z czymkolwiek. Potraktuj ten etap jak pielenie chwastów w celu odsłonięcia fundamentów funkcjonalnej garderoby i osobistego stylu, które się pod nimi kryją. Oto kilka przydatnych rad:

• Zadbaj o odpowiednie proporcje. Garderoba najlepiej spełnia swoje funkcje, kiedy zachowane są właściwe proporcje pomiędzy elementami stroju noszonymi powyżej i poniżej pasa oraz kiedy wszystko pasuje do siebie nawzajem pod względem stylu, kroju i koloru. Rozdział 11 zawiera znacznie więcej informacji na ten temat. Zanim oczyściłam swoją szafę, miałam w niej sześćdziesiąt jeden bluzek z krótkim rękawem i tylko dwie pary eleganckich spodni. Sprawa była oczywista: musiałam oddać część bluzek i zostawić spodnie. Pozbądź się tego, czego masz za dużo, i zadbaj o właściwy bilans.

• Obetnij martwe końcówki. W tym kontekście są to rzeczy, które nie pasują do niczego innego w twojej szafie; kolorystycznie lub stylistycznie trudne. Jeżeli lubisz którąś z takich martwych końcówek i chcesz ją zatrzymać, zastanów się, czego potrzebujesz, żeby mogła ci lepiej służyć – może spodni o odpowiednim kroju lub butów w konkretnym kolorze?

• Pozbądź się części modnych fatałaszków. Zredukuj liczbę ubrań zakupionych na fali przejściowych trendów (szczególnie jeżeli należą do kategorii martwych końcówek), zatrzymując tylko te, które odzwierciedlają twój indywidualny styl lub dobrze się komponują z resztą garderoby. Jeżeli jesteś poszukiwaczem stylu, pewnie zatrzymasz więcej modnych elementów w swojej garderobie, ale być może warto sprzedać chociaż część z nich – tę, której już nie nosisz. Więcej o tym w rozdziale 5.

• Opróżnij szafę ze znoszonej bielizny i rzeczy, w których chodzisz po domu. Stara bielizna, skarpetki oraz inne używane na co dzień ubrania mają tendencję do zalegania w naszych szafach o wiele za długo. Zrób przegląd. Zatrzymaj tylko te, które są w doskonałym stanie. W przyszłości kupuj mniej koszulek bez rękawów, legginsów, rajstop i zwykłych, jednokolorowych T-shirtów, bo nie potrzebujesz ich tak wiele. Potem nie nadają się one do sprzedaży, szybko się zużywają i jedynie zajmują miejsce, w którym można umieścić bardziej uniwersalne ubrania.

• Przyjrzyj się temu, czego nie nosisz, i wyciągnij wnioski. Przeanalizuj swoje nietrafione zakupy. Nie ma nic nagannego w odrzucaniu ubrań z powodu błahostek: zbyt bufiastych rękawów, zbyt wyrazistego wzoru, zbyt intensywnego odcienia niebieskiego. Zapamiętaj te szczegóły, które cię odstręczają. Dzięki temu nie popełnisz tych samych błędów podczas kolejnych zakupów.

• Unikaj kiepskich materiałów i marek. Rzeczy przedwcześnie zniszczone należy wyrzucić, przeczytawszy uprzednio nazwę producenta oraz gatunku materiału na metce. Kiedy sama zaczęłam tak postępować, skutecznie się zniechęciłam do niektórych tanich sklepów i marek. Miałam dość zmechaconych swetrów, wyblakłych kolorów lub butów i akcesoriów psujących się po jednym sezonie. Jednocześnie zwróć uwagę, jakie tkaniny są dla ciebie najprzyjemniejsze w dotyku i najlepiej wyglądają oraz kto jest producentem tych ubrań w twojej szafie, które wyglądają świetnie, mimo że masz je od lat.DAWAJ KAŻDEJ RZECZY DRUGĄ I TRZECIĄ SZANSĘ

Tak, wiem, napisałam, że większość ubrań, które są w twojej szafie, nie powinna tam zostać. Jednak równie istotne jest, abyśmy dawali ubraniom szansę, kiedy to tylko możliwe. Dłuższe użytkowanie tego, co się znajduje w szafie, to jeden z najefektywniejszych sposobów na to, aby była ona przyjaźniejsza środowisku. Kreatywność w dopasowywaniu ubrań do swoich potrzeb nie tylko służy naszej planecie – to warunek konieczny, jeśli chcesz czerpać zadowolenie z kupowanych ubrań i kompletowanej garderoby. Oto rzeczy, które dobrze by było zatrzymać:

• Na dwoje babka wróżyła. Jeżeli się wahasz, czy będziesz w czymś chodzić – zatrzymaj to! „Dawaj każdej rzeczy drugą, a nawet trzecią szansę”, radzi Andrea Montali, profesjonalna garderobiana z nowojorskiej Dream Organization10. Być może dzięki odrobinie kreatywności niektóre z tych budzących mieszane odczucia ubrań mają szansę stać się ulubionymi? Powieś je w łatwo dostępnym miejscu, postaw sobie za zadanie stworzenie stylizacji na ich bazie i założenie jej przed upływem miesiąca.

• Rezerwowi. Czasami nosimy coś do znudzenia, aż wreszcie przestajemy, ale trudno jednoznacznie stwierdzić, czy czas ulubionej części garderoby minął na dobre. Zostaw ją na wierzchu, może to cię zainspiruje do jej wykorzystania. Jeżeli ubranie należy do kategorii ponadczasowej klasyki, jak dobra skórzana motocyklówka lub wełniana dwurzędowa kurtka marynarska, odłóż je na jakiś czas do schowka, zrób sobie od nich przerwę. A jeśli są akurat na topie, to może być doskonały moment, żeby je sprzedać.

• Znoszone, ale wymagające naprawy. Drobne usterki nie są powodem, by skreślać daną rzecz. Można i należy dokonywać poprawek: łatać dziury w spodniach, przyszywać guziki, golić zmechacenia na swetrach. Albo można się z tym zwrócić do profesjonalisty (więcej informacji na ten temat w rozdziale 5 Trwałość przede wszystkim). Rzeczy wypłowiałe, niekwalifikujące się do naprawy i znoszone można wyrzucić, ale zastanów się, czy nie popełniasz błędów podczas prania lub konserwacji. Aby dowiedzieć się więcej o prawidłowym i ekologicznym praniu, przeczytaj uważnie rozdział 22.

• Może jednak będą pasować. Jeżeli masz jakieś ubrania, które bardzo lubisz, ale są na ciebie za małe lub za duże, być może wystarczy poprosić o pomoc dobrą krawcową (jak ją znaleźć i zatrudnić, piszę w rozdziale 23). Można na przykład poluzować daną rzecz w pasie, skrócić czy zwęzić nogawki. Albo po prostu zachować ulubione ubrania na wypadek utraty wagi lub przytycia. Nasze ciała zmieniają się wielokrotnie w ciągu życia, a wymiana garderoby za każdym razem, gdy to się dzieje, jest kosztownym i marnotrawnym przedsięwzięciem. Jeżeli jednak wiesz, że twoje ciało zmieniło się na dobre, spróbuj pożegnać niektóre ubrania.

10. Andrea Montali, założycielka The Dream Organization, udzieliła autorce wywiadu telefonicznego, 8 czerwca 2018.INWENTARYZACJA POD KĄTEM EKOLOGII

Podczas segregowania ubrań poświęć trochę czasu na inwentaryzację swojej obecnej szafy. To świetna okazja, by udokumentować własne zwyczaje zakupowe, na zaobserwowanie, gdzie jesteśmy, zanim wyruszymy w dalszą drogę ku większej świadomości. Po prostu policz wszystkie swoje ubrania, wyłączając skarpety i bieliznę, i oszacuj, jaki procent z nich faktycznie nosisz. Wystarczy w przybliżeniu. Miej tę informację pod ręką podczas czytania o modowym poście w części drugiej i rozdziale 17, które traktują o ekonomii i oszczędności. Następnie spójrz na metki dziesięciu do dwudziestu artykułów – tych, które zamierzasz zachować, i tych, których się pozbywasz – i zanotuj, gdzie oraz z czego zostały wyprodukowane. Na koniec wystaw sobie ocenę – w skali od 1 do 10 – z ekologii i świadomości społecznej. Nie zniechęcaj się; to nie jest test obliczony na wywołanie poczucia winy. Zobacz moją inwentaryzację przed i po; widzisz, jak daleko zaszłam? Twoja ocena też będzie coraz wyższa w miarę postępów w czytaniu niniejszego poradnika. Ponadto przekonasz się, jak ogromną przyjemność zaczną ci sprawiać własne ubrania i jak wzrośnie twoje przywiązanie do nich, kiedy zyskasz większą świadomość.

+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| INWENTARYZACJA EKOLOGICZNA |
| |
| SZAFY ELIZABETH |
| |
| |
| |
| MOJA INWENTARYZACJA FAST FASHION (2011) |
| |
| Liczebność garderoby: 354 sztuki. |
| |
| Z czego noszę: 14 procent. |
| |
| Elementy ekologiczne: rzeczy noszone po kimś, vintage, kupione w second handach; cała reszta to rzeczy z sieciówek. |
| |
| Materiały: akryl, poliester, wiskoza, tkaniny naturalne z domieszką sztucznych. |
| |
| Kraje pochodzenia: Bangladesz, Wietnam, Chiny, Turcja, Korea, Hongkong i jedna rzecz „Made in USA”, vintage. |
| |
| Ocena ze znajomości mody ekologicznej (skala 1–10): 1. |
| |
| Ocena ze świadomości społecznej w dziedzinie mody (skala 1–10): 5. |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| INWENTARYZACJA EKOGARDEROBY (2019) |
| |
| Liczba sztuk: 155. |
| |
| Liczba użytkowana: 85 procent. |
| |
| Wybory przyjazne środowisku: rzeczy oddane przez kogoś, uszyte lub zrobione w domu, kupione w sklepach z używaną odzieżą, dobre gatunkowo, wyprodukowane przez firmy dbające o środowisko. |
| |
| Materiały: bawełna, wiskoza, ekologiczny jedwab, ekologiczna bawełna, tencel, bawełna po recyklingu, nylon po recyklingu, PET po recyklingu, skóra i zamsz, len, jedwab, wełna merynosów, kaszmir. |
| |
| Pochodzenie: Stany Zjednoczone, Włochy, Chiny, Wietnam, Pakistan, Indie, Bangladesz, Dominikana, Wietnam, Sri Lanka, Hongkong. |
| |
| Wiedza o problemach ekologicznych stwarzanych przez modę (w skali od 1 do 10): 9. |
| |
| Wiedza o problemach społecznych stwarzanych przez modę (w skali od 1 do 10): 8. |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

Skończyliśmy pierwszy etap ekologicznego porządkowania garderoby! Twoja szafa powinna być teraz przestronna i przejrzysta oraz zawierać tylko te rzeczy, których założenia nie możesz się doczekać. Być może zostało ci nawet kilka pustych wieszaków, na których powiesisz swoje nowe, etyczne znaleziska! Mam nadzieję, że czujesz się odrobinę lżej, swobodniej. Pamiętam swoje własne sprzątanie – po raz pierwszy od lat zobaczyłam wtedy podłogę w szafie. Bez wątpienia zastanawiasz się, jak najszybciej wynieść z domu stertę niechcianej odzieży, ale tak, by się jej pozbyć w sposób etyczny. W kolejnych rozdziałach znajdziesz wszystkie niezbędne informacje o tym, jak stworzyć odpowiedni plan, aby te ubrania trafiły w lepsze ręce. Po przeczytaniu niniejszej książki nigdy już nie powrócisz do wcześniejszego chaosu.

CIĄG DALSZY DOSTĘPNY W PEŁNEJ, PŁATNEJ WERSJI

PEŁNY SPIS TREŚCI:

Wstęp

Jak korzystać z niniejszego poradnika

TYPY OSOBOWOŚCI MODOWEJ

SZEŚĆ CZĘŚCI EKOGARDEROBY

ORGANIZACJA EKOGARDEROBY

KOMPONENTY

RAMY CZASOWE

CZĘŚĆ PIERWSZA. Żegnaj, fast fashion!

1. Świadome porządki w szafie

OD CZEGO ZACZĄĆ

TWOJA MAGICZNA LICZBA

CZEGO SIĘ POZBYĆ

DAWAJ KAŻDEJ RZECZY DRUGĄ I TRZECIĄ SZANSĘ

INWENTARYZACJA POD KĄTEM EKOLOGII

2. Plan redystrybucji ubrań

3. Co zrobić ze starymi ubraniami?

JAK SPRAWIĆ, BY RYNEK ODZIEŻY UŻYWANEJ BYŁ ETYCZNY I UCZCIWY

4. Ubrania to nie śmieci

GDZIE ODDAWAĆ UBRANIA DO RECYKLINGU

W TWOIM REGIONIE NIE MA DOSTĘPNYCH OPCJI RECYKLINGU? OTO CO NALEŻY ZROBIĆ W TAKIEJ SYTUACJI

PRZYSZŁOŚĆ RECYKLINGU TEKSTYLNEGO

5. Zamień niechciane ubrania na gotówkę

ILE SĄ WARTE TWOJE UŻYWANE UBRANIA

CZAS CZY PIENIĄDZ: WYBÓR WŁAŚCIWEJ DLA CIEBIE STRATEGII SPRZEDAŻY

6. Wymieniając się ubraniami, możemy ocalić świat

ŚWIAT BEZ TEKSTYLNYCH ŚMIECI

CZĘŚĆ DRUGA. Mniej znaczy więcej

7. Stylowo i ekologicznie. Potęga minimalizmu

8. Odwyk od mody

REGUŁY ODWYKU OD MODY

JAK NIE ZAPRZEPAŚCIĆ NAUK WYPŁYWAJĄCYCH Z POSTU

9. Postaw na wyższą jakość

GDZIE SZUKAĆ UBRAŃ DOBREJ JAKOŚCI

PRZEPIS NA JAKOŚĆ: MATERIAŁ, KRÓJ, SZYCIE I DETALE

DOBRY MATERIAŁ. PODSTAWY

MATERIAŁY NATURALNE A SZTUCZNE

SZTUKA DOBREGO WYKONANIA

WYSOKI STANDARD SZYCIA

MOCNE ŁĄCZENIA I STARANNE OBRĘBIENIA

PIĘKNE DETALE

PODSTAWY ODPOWIEDNIEGO DOPASOWANIA

PARĘ SŁÓW O GWARANCJACH

JAK OCENIĆ JAKOŚĆ NA PODSTAWIE CENY

ILE KOSZTUJE JAKOŚĆ?

OD HIPERMARKETÓW PO ŚWIADOME EKOLOGICZNIE MARKI: GDZIE SZUKAĆ DOBRZE USZYTYCH UBRAŃ, KTÓRE POKOCHASZ NA DŁUGO

10. Jak kupić dobre buty?

ILE KOSZTUJĄ DOBRE BUTY?

11. Sekrety dobrze skomponowanej garderoby

CZTERY FUNDAMENTALNE ZASADY KOMPLETOWANIA GARDEROBY

WYBÓR ELEMENTÓW BAZOWYCH

AKCENTOWANIE I AKCESORIA

MIĘSO Z ZIEMNIAKAMI

TWORZENIE GARDEROBY KAPSUŁKOWEJ

KREATYWNE SPOSOBY KORZYSTANIA Z METODY KAPSUŁKOWEJ

ORGANIZACJA I PLANOWANIE: JAK NAJEFEKTYWNIEJ KORZYSTAĆ Z GARDEROBY I NOSIĆ TO, CO MASZ

12. Kupować lepiej i mniej

UDANE ZAKUPY – LISTA PYTAŃ

OSIĄGNIĘCIE ZADOWOLENIA Z WŁASNEJ GARDEROBY

CZĘŚĆ TRZECIA. Więcej znaczy więcej

13. Nadążać za modą, etycznie

14. Nowy rodzaj handlu

DLACZEGO ODSPRZEDAŻ RZĄDZI

DLACZEGO ODSPRZEDAŻ JEST ETYCZNYM WYBOREM

JAK ZNAJDOWAĆ SKARBY I NIEPRAWDOPODOBNE OKAZJE NA STRONACH ODSPRZEDAŻY

ODKRYWANIE ZŁOTA NA EBAYU

SZUKANIE SKARBÓW W KOMISACH

15. Jak zostać mistrzem kupowania w second handach

ZAKUPY W STYLU VINTAGE

16. Wypożycz swoją kolejną garderobę

JAK DZIAŁAJĄ WYPOŻYCZALNIE UBRAŃ

ZALETY WYPOŻYCZANIA CAŁEJ GARDEROBY

CZY TO JEST EKONOMICZNE?

JAK SPRAWIĆ, BY WYPOŻYCZANIE I ODSPRZEDAWANIE BYŁY JESZCZE BARDZIEJ EKOLOGICZNE?

17. Tak, stać cię na ekogarderobę!

WYDAWANIE PIENIĘDZY NA JEDNORAZOWE PRODUKTY

ŚWIADOME PODEJŚCIE DO WYDAWANIA PIENIĘDZY

PODSUMOWANIE FINANSOWE Z 2011 ROKU

PODSUMOWANIE FINANSOWE Z 2019 ROKU

JAK DOBRZE INWESTOWAĆ W GARDEROBĘ

MAGIA KOSZTU JEDNEGO ZAŁOŻENIA

STRATEGIE ZAKUPOWE DLA TRADYCJONALISTÓW I MINIMALISTÓW

STRATEGIE ZAKUPOWE DLA POSZUKIWACZY STYLU

JAK KUPOWAĆ TANIO, EKOLOGICZNIE, ŚWIADOMIE

CZĘŚĆ CZWARTA. Elementarz ekologicznej mody

18. Fanatyczka ekologicznych tkanin

POLIESTER: PRZYJACIEL CZY WRÓG ŚRODOWISKA NATURALNEGO?

POLIESTER A ŚRODOWISKO NIEODNAWIALNY, CHEMICZNY, MIKROPLASTIK

JAK ŚWIADOMIE KUPOWAĆ POLIESTER

SPANDEX, NYLON I INNE SYNTETYKI, NA KTÓRE NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ

ALTERNATYWY

BAWEŁNA: OSNOWA LUDZKIEGO ŻYCIA?

CIEMNE STRONY PRODUKCJI BAWEŁNY PESTYCYDY, ZUŻYCIE WODY, PRACA DZIECI

JAK KUPOWAĆ BAWEŁNĘ ŚWIADOMIE

WISKOZA Z RAYONEM: POGROMCA DRZEW W TWOJEJ SZAFIE?

WISKOZA Z RAYONEM A EKOLOGIA CHEMIKALIA, GLOBALNE OCIEPLENIE, WYCINANIE LASÓW

JAK KUPOWAĆ WISKOZĘ ŚWIADOMIE

SKÓRA: CZY TEN PRADAWNY SUROWIEC MOŻE BYĆ EKOLOGICZNY?

PRZEMYSŁ SKÓRZANY I JEGO WPŁYW NA ŚRODOWISKO CHEMIKALIA, ŚLAD WĘGLOWY, CIERPIENIE ZWIERZĄT

JAK KUPOWAĆ WYROBY ZE SKÓRY ŚWIADOMIE

WEŁNA: CZY TEN WYTRZYMAŁY MATERIAŁ MA SZANSĘ NA EKOLOGICZNY COMEBACK?

WEŁNA A EKOLOGIA PUSTYNNIENIE, CHEMIKALIA, GLOBALNE OCIEPLENIE

JAK KUPOWAĆ WEŁNĘ ŚWIADOMIE

INNE MATERIAŁY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO: PUCH I FUTRO

LEN I KONOPIE: SZTYWNE, GNIOTĄCE SIĘ I EKOLOGICZNE?

LEN A EKOLOGIA/JAK KUPOWAĆ LEN ŚWIADOMIE

JEDWAB: LUKSUSOWA TKANINA CZY POŻERACZ ENERGII?

JEDWAB A EKOLOGIA/JAK KUPOWAĆ ŚWIADOMIE (GLOBALNE OCIEPLENIE, ZUŻYCIE ZASOBÓW ENERGETYCZNYCH, CHEMIKALIA)

TKANINY NOWEJ GENERACJI

19. Oczyść szafę ze szkodliwej chemii

JAK MINIMALIZOWAĆ KONTAKT Z TOKSYCZNYMI CHEMIKALIAMI Z ODZIEŻY

20. Ekologiczni mistrzowie i dobre duże marki

JAK SZUKAĆ EKOLOGICZNYCH MISTRZÓW

KTÓRE ZNANE MARKI SĄ ETYCZNE I ZIELONE?

JAK POSTĄPIĆ W PRZYPADKU, GDY TWOJA ULUBIONA MARKA OKAŻE SIĘ NIEETYCZNA

JAK UNIKNĄĆ ZIELONEGO MYDLENIA OCZU I EKOŚCIEMNIACZY

PRAWDZIWA CENA MODY

CZĘŚĆ PIĄTA. Trwałość przede wszystkim

21. Ubrania muszą nam służyć dłużej!

22. Pranie na wysokim poziomie

PRALKA NISZCZY UBRANIA

JAK OGRANICZYĆ PRANIE I NIE BYĆ BRUDASEM

JAK ODŚWIEŻAĆ UBRANIA MIĘDZY JEDNYM ZAŁOŻENIEM A DRUGIM

KILKA PORAD NA TEMAT PRANIA ZAPOCONYCH UBRAŃ SPORTOWYCH

UŻYWAJ CYKLU PRANIA NA ZIMNO I WŁAŚCIWYCH USTAWIEŃ

CZAS POZBYĆ SIĘ SUSZARKI?

PODEJMIJ WYZWANIE

SUSZENIE NA POWIETRZU – CO WARTO WIEDZIEĆ

JAK UCZYNIĆ KORZYSTANIE Z SUSZARKI BĘBNOWEJ MNIEJ OBCIĄŻAJĄCYM DLA ŚRODOWISKA

NIETOKSYCZNE DETERGENTY

EKOLOGICZNE PRANIE CHEMICZNE?

FILOZOFIA PRANIA RĘCZNEGO

ABC PRANIA RĘCZNEGO

CO NAPRAWDĘ OZNACZAJĄ INSTRUKCJE PIELĘGNACJI TKANIN

EKOLOGICZNE USUWANIE PLAM

SPOSOBY NA PLAMY

23. Wezwij na pomoc profesjonalistę

JAK ZNALEŹĆ DOBREGO KRAWCA I ZBUDOWAĆ ZAUFANIE

CO MOŻNA NAPRAWIĆ?

JAK SPRAWIĆ, ŻEBY UBRANIA DOBRZE LEŻAŁY

KIEDY POPRAWKI SĄ WARTE SWOJEJ CENY?

JAK SPRAWIĆ, ŻEBY BUTY SŁUŻYŁY DŁUŻEJ

JAK KORZYSTAĆ Z USŁUG SZEWCA

CO MOŻNA NAPRAWIĆ?

24. Przyszywanie, łatanie i łatwe poprawki

CZTERY PODSTAWOWE ŚCIEGI RĘCZNE

PODSTAWY ŁATANIA

INSTRUKTAŻ PRZYSZYWANIA GUZIKÓW

PRZESTAŃ KUPOWAĆ, ZACZNIJ PRZERABIAĆ

JAK POWRÓCIĆ DO TRADYCJI NAPRAWIANIA UBRAŃ

CZĘŚĆ SZÓSTA. Rewolucja w modzie

25. Rewolucję czas zacząć

JAK ZOSTAŁAM AKTYWISTKĄ

RANA PLAZA ZMIENIŁA WSZYSTKO

26. Gdzie się ubierasz?

MADE IN CHINA

MADE IN BANGLADESH

MADE IN INDIA

MADE IN VIETNAM

MADE IN CAMBODIA

MADE IN USA

MADE IN ITALY

27. Godziwe wynagrodzenie

GODZIWE WYNAGRODZENIE – CO TO WŁAŚCIWIE ZNACZY?

KTO WYPŁACA GODZIWE WYNAGRODZENIA?

PIĘCIOSTOPNIOWY PLAN WPROWADZENIA GODZIWYCH WYNAGRODZEŃ

RUCH SPOŁECZNY WSPIERAJĄCY GODZIWE WYNAGRODZENIA WCHODZI DO MAINSTREAMU

28. Opis strategii studenckiego aktywizmu

29. Drogi ku lepszej przyszłości

KAMPANIE, O KTÓRYCH WARTO WIEDZIEĆ I KTÓRE WARTO WSPIERAĆ

NAJWAŻNIEJSZE ORGANIZACJE ETYCZNEJ MODY

PODSYCANIE PŁOMIENIA REWOLUCJI W MODZIE

Podsumowanie

Wykaz źródeł

Podziękowania