Èthos przywódcy politycznego w myśli starożytnej i renesansowej. Platon. Cyceron. Machiavelli. Guicciardini - ebook

Platon, Cyceron i Machiavelli są uważani za klasyków filozofii polityki. Ich dociekania nieustannie pobudzają wyobraźnię badaczy oraz prowokują do kolejnych wykładni i interpretacji. Mnie szczególnie ciekawe wydało się pokazanie na przykładzie rozważań zogniskowanych na èthosie przywódcy politycznego pewnej ciągłości myśli, jaką można dostrzec w poglądach owych myślicieli, oraz wskazanie różnic także w nich występujących, a wynikających z osobistego charakteru ich spostrzeżeń i indywidualnego rozumienia rzeczywistości państwowej. Mimo żywego zainteresowania dziełami Platona, Cycerona czy Machiavellego oraz nielicznych prac porównujących przemyślenia starożytnych z opiniami pisarzy renesansowych, ciągle brakuje tego rodzaju opracowania. Mój niedosyt wzbudził dodatkowo fakt, iż twórczość Francesca Guicciardiniego, która jest cennym źródłem informacji dotyczących sytuacji społeczno-politycznej renesansowej Florencji, a poprzez konfrontację z opiniami Machiavellego daje pełniejszy obraz tamtej epoki oraz pozwala lepiej zrozumieć ówczesne tendencje, na gruncie literatury polskiej nie znalazła wystarczającego uznania.

Marta Czapińska-Bambara

Słowo wstępne 11

Część I. Èthos przywódcy politycznego według Platona 17

Wprowadzenie 19

1. Polis 20

2. Polityka ateńskiej polis 22

3. Obywatel 25

4. Struktury władzy w ateńskiej polis 28

PLATON 31

1. Myśl Sokratesa jako źródło Platońskich koncepcji politycznych 31

1.1. Sokratejska koncepcja przywódcy politycznego 31

1.2. Przywódca polityczny a religia urzędowa 36

1.3. Własne doświadczenia oraz wpływ Sokratesa punktem wyjścia do Platońskich rozważań na temat èthosu przywódcy politycznego 38

2. Struktura duszy ludzkiej jako odpowiednik struktury politycznej 41

3. Warunki, które powinien spełniać przywódca polityczny 43

3.1. Wrodzone dyspozycje jako czynnik kształtujący pożądane cechy osobowe 43

3.2. Rola ustroju politycznego w kształtowaniu cech osobowych przywódcy 44

3.3. Wychowanie zgodne z predyspozycjami 46

3.4. Typ królewski ucieleśnieniem èthosu przywódcy politycznego 49

4. Sprawiedliwość podstawową zasadą działania przywódcy politycznego 52

4.1. Zasada sprawiedliwości fundamentem polis 52

4.2. Sprawiedliwość warunkiem szczęścia wiecznego przywódcy i polis, którą kieruje 55

4.3. Retoryka w służbie sprawiedliwości 57

5. Rola przywódcy politycznego 60

5.1. Wychowawca 60

5.2. Filozof i mistagog 63

5.3. Arcykapłan 67

5.4. Prawodawca i sędzia 71

Podsumowanie 77

Część II. Èthos przywódcy politycznego według Cycerona 79

Wprowadzenie 81

1. Res publica 83

2. Polityka republiki rzymskiej 87

3. Obywatel 89

4. Struktury władzy w republice rzymskiej 92

CYCERON 95

1. Myśl Platona jako źródło Cycerońskich koncepcji politycznych 95

2. Warunki, które powinien spełniać przywódca polityczny 101

2.1. Wrodzone cechy charakteru 101

2.1.1. Sapientia 101

2.1.2. Iustitia 105

2.1.3. Eloquentia 107

2.1.4. Virtus 110

2.2. Wychowanie 112

2.2.1. Copiose loquens sapientia, czyli przygotowanie retoryczne 112

2.2.2. Legibus parere et amicitiam colere, czyli sposoby wyrabiania poczucia sprawiedliwości 116

2.2.3. Prudentia, czyli mądrość w działaniu 120

3. Etyka obywatelska podstawową zasadą działania przywódcy politycznego 122

3.1. Postawa etyczna rządzących fundamentem państwa 122

3.2. Oparcie obywatelskiej etyki rządzących na przesłaniu eschatologicznym 126

3.3. Sen Scypiona a Platońska wizja pośmiertnej wędrówki Era 130

4. Obowiązki przywódcy politycznego względem tradycji rzymskiej 134

5. Rola przywódcy politycznego 137

5.1. Zarządca 137

5.2. Kapłan 140

Podsumowanie 145

Część III. Èthos przywódcy politycznego według Machiavellego i Guicciardiniego 147

Wprowadzenie 149

1. Państwo-miasto 158

2. Polityka renesansowej Florencji 161

3. Obywatel 163

4. Struktury władzy w państwie regionalnym 166

MACHIAVELLI i GUICCIARDINI 171

1. Koncepcje polityczne Machiavellego i Guicciardiniego a poglądy Platona i Cycerona 171

2. Warunki, które powinien spełniać przywódca polityczny 176

2.1. Wrodzone cechy charakteru 176

2.1.1. Aspetto fisico 176

2.1.2. Virtù 178

2.1.3. Eloquenza 183

2.2. Wychowanie 185

2.2.1. Wiedza historyczna 186

2.2.2. Wiedza prawnicza 190

2.2.3. Wiedza wojskowa 193

2.2.4. Wiedza na temat postępowania z ludźmi 195

3. Lojalność wobec współrządzących i doradców podstawową zasadą działania przywódcy politycznego 200

4. Porozumienie między władzą świecką i Kościołem warunkiem skuteczności działań przywódcy politycznego 203

5. Rola przywódcy politycznego 206

5.1. Wychowawca 206

5.2. Opiekun 210

Podsumowanie 213

Wnioski końcowe 217

1. Èthos przywódcy politycznego 218

2. Przywódca polityczny a obywatel 222

3. Èthos przywódcy państwa a rzeczywistość polityczna 228

Wykaz skrótów 233

Bibliografia 237

Summary 245

Indeks nazwisk 247