Franco i Stalin. Związek Sowiecki w polityce Hiszpanii w okresie drugiej wojny światowej - ebook

Nieczęsto w historii stosunków międzynarodowych zdarzało się, by za swojego największego wroga dany rząd uznawał państwo oddalone odeń o kilka tysięcy kilometrów. Taka sytuacja wystąpiła jednak w przypadku Hiszpanii generała Francisco Franco, która w okresie drugiej wojny światowej prowadziła skrajnie antysowiecką politykę. Moskwa była konsekwentnie traktowana przez Madryt jako niebezpieczeństwo nie tylko dla jego niezależności i dla władzy obozu narodowego, ale także dla dalszych losów europejskiej cywilizacji. Stanowisko to wynikało zarówno z ideowego antyko­munizmu najważniejszych postaci hiszpańskiej sceny politycznej, jak i z silnego poczucia zagrożenia ze strony państwa Józefa Stalina oraz inspirowanego przez nie ruchu komunistycznego. Hiszpański antykomunizm wyraźnie utrudniał relacje z zachodnimi sojusznikami ZSRR, doprowadzając do wielu sporów w kontaktach z Wielką Brytanią czy Stanami Zjednoczonymi i przyczyniając się w końcu do izolacji międzynarodowej kraju Franco. Autor odpowiada na pytanie, jakie motywy kierowały generałem Franco, aby w ogóle zajmować się problemem sowieckim i tym samym doprowadzać do pewnego ochłodzenia w stosunkach z Waszyngtonem i Londynem. Czy Franco w ekspansji komunizmu widział nie tyle zagrożenie dla własnego kraju, ile dla całej Europy? Czy nieprzejednany stosunek do Związku Sowieckiego wynikał jedynie z chłodnej politycznej analizy czy też zawierał w sobie pierwiastek irracjonalny, metafizyczny czy wręcz religijny?

Wstęp  9

Rozdział I. Od wojny domowej do wybuchu drugiej wojny światowej  19

1.1. Związek Sowiecki i wojna domowa w Hiszpanii  19

1.2. Hiszpania wobec paktu Ribbentrop-Mołotow  29

1.3. Wybuch drugiej wojny światowej  39

1.4. Madryt wobec agresji 17 września  45

1.5. Hiszpańska propozycja mediacji  49

1.6. Wnioski  53

Rozdział II. Hiszpania wobec Moskwy w okresie funkcjonowania sojuszu niemiecko-sowieckiego (1939-1941)  57

2.1. Sytuacja polityczna Europy Środkowo-Wschodniej bezpośrednio po zakończeniu kampanii polskiej  57

2.2. Hiszpania i wojna zimowa  61

2.3. Business as usual? 72

2.4. Sowiecka ekspansja w czerwcu 1940 r.  74

2.5. Polityka zagraniczna Madrytu na przełomie 1940 i 1941 r.  82

2.6. Wnioski  92

Rozdział III. Hiszpania wobec wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej (do września 1942 r.)  95

3.1. Narodziny Błękitnej Dywizji  95

3.2. Międzynarodowe aspekty wysłania na front Błękitnej Dywizji  100

3.3. Motywy wysłania ochotników na front wschodni  106

3.4. Beligerancia moral 114

3.5. Pierwsze wątpliwości  120

3.6. Wywiad przeciwko Sowietom - działalność Pedro Prata y Soutzo  125

3.7. Upadek Ramóna Serrano Suñera  128

3.8. Wnioski  131

Rozdział IV. Epoka Francisco Gómeza Jordany (wrzesień 1942-sierpień 1944)  135

4.1. Hiszpania wobec zmian sytuacji międzynarodowej w 1942 r.  135

4.2. Założenia teoretyczne Planu D  139

4.3. Wizyta Myrona Taylora w Madrycie  144

4.4. Dyskretny antykomunizm Bloque Ibérico  148

4.5. Realizacja Planu D  158

4.5.1. Negocjacje z Wielką Brytanią  158

4.5.2. Negocjacje z państwami neutralnymi  166

4.5.3. Negocjacje z sojusznikami Niemiec  168

4.5.4. Negocjacje ze Stolicą Apostolską  170

4.5.5. Negocjacje z Trzecią Rzeszą  176

4.6. Wycofanie z frontu Błękitnej Dywizji  181

4.7. Od Teheranu do Normandii  189

4.8. Wnioski  195

Rozdział V. Hiszpania wobec sowieckich zwycięstw w II połowie 1944 r.  199

5.1. Memorandum Luisa Carrero Blanco  200

5.2. Sowiecka ofensywa na Bałkanach  209

5.3. List Franco do Churchilla  214

5.4. Odpowiedź Londynu  216

5.5. Wnioski  223

Rozdział VI. Siempre enemigas - Madryt versus Moskwa w ostatnich miesiącach wojny - kontynuacja wzajemnej wrogości  227

6.1. Jałta w oczach Madrytu  227

6.2. Związek Sowiecki wobec opozycji antyfrankistowskiej  234

6.3. Konferencja w San Francisco  249

6.4. Polityka zagraniczna Hiszpanii w ostatnich tygodniach wojny  252

6.5. Konferencja w Poczdamie  256

6.6. Wnioski  261

Zakończenie  265

Bibliografia  273

Franco and Stalin. The Soviet Union in Spain’s policy during World War II. Summary  285

Indeks  293