Fundusze unijne w nowej perspektywie - ebook

Słownik pojęć

BENEFICJENT – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, korzystająca z publicznych środków wspólnotowych i publicznych środków krajowych na podstawie umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji.

CEL HORYZONTALNY – cel wyznaczony dla wszystkich projektów realizowanych w ramach jednego programu.

CROSS-FINANCING – elastyczny sposób finansowania projektów, polegający na dofinansowaniu w ramach projektu z udziałem środków z EFRR komplementarnych działań wchodzących w zakres EFS oraz dofinansowaniu w ramach projektu z udziałem środków z EFS komplementarnych działań wchodzących w zakres EFRR.

DZIAŁANIE – instrument pomocy wdrażający priorytet operacyjny w ramach programu, o odrębnym przeznaczeniu i zasadach realizacji; grupa projektów realizujących ten sam cel w ramach priorytetu programu.

EFEKT DŹWIGNI – efekt zachodzący wówczas, gdy wraz z uruchomieniem środków publicznych na realizację pewnych działań wzrasta również zaangażowanie sektora prywatnego w ich finansowanie. Efekt pożądany z punktu widzenia interwencji funduszy europejskich.

EFEKTYWNOŚĆ – kryterium porównujące wielkość nakładów na rzecz realizacji programu (np. finansowych, administracyjnych, ludzkich) z rzeczywistymi osiągnięciami.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO (EFRR) – jeden z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, którego zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów należących do Unii Europejskiej. Z EFRR pochodzi m.in. wsparcie inwestycji produkcyjnych i infrastrukturalnych oraz wsparcie udzielane małym i średnim przedsiębiorcom.

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY (EFS) – jeden z funduszy europejskich, którego głównym zadaniem jest rozwój społeczeństw w UE. Z EFS pochodzi m.in. wsparcie polityki rynku pracy, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, adaptacyjność i rozwój kadr, wyrównywanie szans na rynku pracy.

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI – instrument ekonomiczno-polityczny Komisji Europejskiej, nienależący do funduszy strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw, a nie regionów. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę wielkich sieci transportowych oraz obiektów infrastruktury ochrony środowiska o dużym obszarze oddziaływania. Kryterium alokacji środków finansowych tego funduszu jest PKB na jednego mieszkańca nieprzekraczający 90% średniego poziomu UE.

GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY – gospodarka, która cechuje się szybkim rozwojem dziedzin związanych z przetwarzaniem informacji i rozwojem nauki, głównie gałęzi przemysłu zaliczanych do tzw. wysokiej techniki, a także technik i usług społeczeństwa informacyjnego.

INICJATYWA JEREMIE (Joint European Resources for Micro to Medium Enterprises) – inicjatywa UE, której zadaniem jest ułatwienie dostępu do kapitału dla mikro-, małych oraz średnich przedsiębiorstw poprzez stworzenie funduszy kapitałowych i funduszy poręczeniowych.

INICJATYWA JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment In City Areas) – inicjatywa poświęcona odnowie i rozwojowi miast.

INNOWACYJNOŚĆ – zdolność przedsiębiorstw do tworzenia i wdrażania innowacji oraz faktyczna umiejętność wprowadzania nowych i zmodernizowanych wyrobów, nowych lub zmienionych procesów technologicznych lub organizacyjno-technicznych.

INSTYTUCJA POŚREDNICZĄCA – instytucja, do której inna instytucja zarządzająca deleguje część funkcji związanych z zarządzaniem, kontrolą i monitorowaniem programu, odnoszącą się do priorytetu operacyjnego, działania albo projektu.

INSTYTUCJA ZARZĄDZAJĄCA – właściwy minister albo inny organ administracji publicznej, odpowiedzialny za przygotowanie i nadzorowanie realizacji programu.

INWESTYCJA TYPU BROWNFIELD – inwestycja na terenie poprzemysłowym.

INWESTYCJA TYPU GREENFIELD – inwestycja na terenie nieużywanym dotychczas przez przemysł lub usługi.

INWESTYCJA TYPU GREYFIELD – inwestycja na terenie opuszczonym, w nieużytkowanych obiektach.

INWESTYCJA TYPU WHITEFIELD – inwestycja na terenie zdegradowanym o niewysokim zanieczyszczeniu.

KOMISJA OCENY PROJEKTÓW – komisja powoływana do oceny merytorycznej wniosku o finansowanie projektu. Ocena Komisji będzie stanowić podstawę do ułożenia listy rankingowej projektów.

KONTROLA FINANSOWA – mechanizmy i środki zapewniające odpowiednie funkcjonowanie procesu gromadzenia i dysponowania publicznymi środkami krajowymi i wspólnotowymi. Kontrola finansowa obejmuje kontrolę zarządczą oraz audyt.

KOSZTY KWALIFIKOWALNE – koszty, których poniesienie jest merytorycznie uzasadnione i które spełniają kryteria zasadności, wyznaczone przez instytucję zarządzającą. Zasady kwalifikowalności wydatków, określane w odniesieniu do terminów ich ponoszenia, podmiotu, który je ponosi, oraz kategorii wydatków związanych z realizacją projektu są określane w załącznikach do uszczegółowień programów operacyjnych. O kwalifikowalności kosztów decydują kolejno przepisy wspólnotowe, przepisy zawarte w uszczegółowieniach programów oraz ewentualnie inne dodatkowe przepisy stanowione przez instytucję zarządzającą.

KRYTERIA WYBORU PROJEKTÓW – zestaw określonych wymogów formalnych i merytorycznych, zawartych w uszczegółowieniu programu, które muszą spełnić projekty, aby uzyskać dofinansowanie z publicznych środków wspólnotowych. W przypadku funduszy europejskich kryteria wyboru projektów formułowane są przez instytucję zarządzającą, a następnie aprobowane przez Komitet Monitorujący.

KWALIFIKOWALNOŚĆ WYDATKÓW – wydatek jest kwalifikowalny, jeżeli został poniesiony w ramach zatwierdzonego projektu realizowanego z udziałem funduszy europejskich. O kwalifikowalności wydatków decydują kolejno przepisy wspólnotowe, przepisy zawarte w uszczegółowieniach programów oraz ewentualnie dodatkowo inne przepisy stanowione przez instytucję zarządzającą.

MONITOROWANIE – systematyczna obserwacja wyselekcjonowanych wskaźników obrazujących dynamikę i strukturę zjawisk objętych celami projektów, programów, mająca na celu zapewnienie informacji zwrotnych na temat zgodności przebiegu realizacji tych dokumentów z ich harmonogramem.

OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (OOŚ) (Environmental Impact Assessment EIA) – badanie polegające na określeniu, opisie i ocenie bezpośrednich i pośrednich skutków danego przedsięwzięcia dla człowieka oraz środowiska przyrodniczego (fauny, flory, wód, gleb, powietrza, klimatu, krajobrazu), oddziaływania między tymi elementami; dóbr materialnych i dziedzictwa kultury; ocena wpływu środowiska powinna być dokonana zgodnie z prawem polskim i odpowiednimi dyrektywami UE dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego.

ODBIORCA OSTATECZNY – jednostka publiczna lub prywatna przedkładająca wnioski na realizację projektów współfinansowanych z funduszy europejskich.

PERSPEKTYWA FINANSOWANIA (okres programowania) – 7-letni cykl planowania budżetu Wspólnoty Europejskiej. Nowa perspektywa finansowa obejmuje lata od 2014 do 2020. W danej perspektywie finansowej przyznawane są środki dla poszczególnych krajów, które następnie wydawane są w ramach programów, np. operacyjnych. W związku z tym programy finansowane ze środków UE przygotowywane są na okres trwania jednej perspektywy finansowej.

PLAN DZIAŁANIA – dokument publikowany corocznie przez instytucję organizującą nabory wniosków. Plan działania zawiera podstawowe informacje na temat planowanych działań instytucji organizującej konkursy.

POCZĄTEK OKRESU KWALIFIKOWALNOŚCI – moment rozpoczęcia dopuszczalności wydatkowania środków w danym programie lub projekcie do współfinansowania z funduszy unijnych.

POLITYKA REGIONALNA – świadoma i celowa działalność centralnych organów władzy publicznej zmierzająca do regulowania międzyregionalnych proporcji rozwoju.

POMOC DE MINIMIS – dofinansowanie udzielane w wysokości do 200 tys. euro (dla podmiotów działających w sektorze transportu drogowego pułap ten wynosi 100 tys. euro) dla jednego przedsiębiorcy w ciągu 3 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku o dofinansowanie. Jest to pomoc, która ze względu na niewielką wartość nie zakłóca konkurencji.

POMOC PUBLICZNA – wszelka pomoc przyznawana przez państwo firmom, która grozi zachwianiem konkurencji. Ze względu na politykę ochrony konkurencyjności na wspólnym rynku europejskim pomoc publiczna może zostać przekazywana na ściśle określonych zasadach.

POMOC ZWROTNA – forma udzielonego w ramach pomocy finansowego wkładu Wspólnoty we wdrażanie programów lub projektów. Dotyczy np. działań nastawionych na wsparcie przedsiębiorczości, w tym sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Ma na celu pobudzenie inwestycji sektora prywatnego.

PRIORYTET – grupa działań, których realizacja służy osiągnięciu celu szczegółowego określonego w programie.

PROJEKT – przedsięwzięcie realizowane w ramach działania, będące przedmiotem umowy o dofinansowanie projektu między beneficjentem a instytucją zarządzającą, instytucją wdrażającą albo działającą w imieniu instytucji zarządzającej instytucją pośredniczącą. Jest to najmniejsza dająca się wyodrębnić jednostka stanowiąca przedmiot pomocy.

PROJEKT ROZWOJOWY – projekt badawczy ustanawiany na podstawie ustawy o zasadach finansowania nauki, stanowiący podstawę do zastosowań praktycznych, realizowany w celu wdrożenia jego wyników głównie przez małe i średnie przedsiębiorstwa.

REZULTATY – bezpośrednie i natychmiastowe efekty zrealizowanego programu lub projektu. Rezultaty dostarczają informacji o zmianach, które nastąpiły w wyniku wdrożenia programu lub projektu u beneficjentów pomocy, bezpośrednio po uzyskaniu przez nich wsparcia.

ROZWÓJ REGIONALNY – wzrost potencjału gospodarczego regionów oraz trwała poprawa ich konkurencyjności i poziomu życia mieszkańców, co przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.

RÓWNOŚĆ SZANS KOBIET I MĘŻCZYZN (equal opportunity) – to jedna z zasad polityki spójności UE mająca na celu tworzenie takich samych szans oraz zapewnienie równego traktowania kobiet i mężczyzn we wszystkich aspektach życia społecznego, gospodarczego i przestrzennego.

SIECI TEN (Trans European Networks) – sieci transeuropejskie w ramach programu Unii Europejskiej, które obejmują 3 obszary: Transeuropejskie sieci transportowe (TEN-T); Transeuropejskie sieci energetyczne (TEN-E); Transeuropejskie sieci telekomunikacyjne.

STUDIUM WYKONALNOŚCI – studium przeprowadzone w fazie formułowania projektu, weryfikujące, czy dany projekt ma dobre podstawy do realizacji i czy odpowiada potrzebom przewidywanych beneficjentów. Studium powinno stanowić plan projektu. Muszą w nim zostać określone i krytycznie przeanalizowane wszystkie szczegóły operacyjne jego wdrażania, a więc uwarunkowania handlowe, techniczne, finansowe, ekonomiczne, instytucjonalne, społeczno-kulturowe oraz związane ze środowiskiem naturalnym. Studium wykonalności pozwala na określenie rentowności finansowej i ekonomicznej, a w rezultacie tworzy jasne uzasadnienie celu realizacji projektu.

WKŁAD WŁASNY – określona w umowie o dofinansowanie projektu albo decyzji część nakładów ponoszonych przez beneficjenta na jego realizację, niepodlegająca zwrotowi.

WNIOSEK O DOFINANSOWANIE PROJEKTU – dokument przedkładany przez potencjalnego beneficjenta do instytucji wdrażającej w celu uzyskania środków finansowych na realizację projektu w ramach programu.

WNIOSEK O PŁATNOŚĆ – wniosek kierowany przez instytucję zarządzającą do instytucji płatniczej w celu dokonania okresowych płatności na rzecz beneficjentów. Płatności te umożliwiają zwrot kosztów faktycznie opłacanych przez fundusze pomocowe.

WSKAŹNIKI PRODUKTU – wskaźniki, które mierzą zrealizowane zadania w ramach projektu, np. liczba zakupionych maszyn. Jest to zazwyczaj przedmiot danej inwestycji (np. wybudowana szkoła czy przeprowadzone szkolenie).

WYDATKI KWALIFIKOWANE – wydatki realizowane w ramach pomocy, na zasadach i w sposób zgodny z zasadami obowiązującymi we Wspólnocie Europejskiej. O kwalifikacji wydatków decydują kolejno przepisy wspólnotowe, przepisy zawarte w uszczegółowieniu programów oraz ewentualnie inne przepisy stanowione przez instytucję zarządzającą.

WYKONAWCA PROJEKTU – podmiot, któremu beneficjent końcowy zlecił wykonanie zadania.

ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ (sustainable development) – tłumaczony także jako trwały – rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

Oprac. na podstawie: www.funduszeeuropejskie.gov.pl/slownik