Jak prowadzić grupę teatralną - ebook

GDZIE JESTEŚ (zamiast wstępu)

Jeśli chcesz prowadzić zajęcia teatralne, musisz sobie najpierw odpowiedzieć na pytanie, w jakim miejscu jesteś. Zadowolenie z siebie to pierwszy sygnał... by nie być z siebie tak zadowolonym. Taki stan powinieneś osiągnąć gdzieś po dziesięciu latach pracy twórczej. Wystarczy popatrzeć na „artystów” disco polo. Uważaj, byś się taki nie stał! A kiedy to się stanie? Proste! Gdy pracujesz z dzieciakami po to, by rodzice byli zadowoleni.

Teraz mały test. Wymyślasz dla dzieci przedstawienie, bo nie masz już siły na szukanie nowych, ciekawych tekstów w internecie. Sztuka zaczyna się od słów: „Idzie nasz Kapturek przez las, śpiewa sobie ulubioną piosenkę i spotyka... ”.

Teraz zadanie dla ciebie. Wymyśl:

1) jaką piosenkę śpiewa Kapturek;

2) trzy osoby i dwa zwierzęta, które spotyka;

3) dwie rzeczy, które znajduje.

Masz na to minutę, może dwie. Pomysły spisz na małej kartce – koniecznie musisz to zrobić. Hallo! Hallo! Tylko proszę nic nie zmieniać i nie dopisywać. Jak zostało wymyślone, niech zostanie.

Czas start!

• 10 sekund.

• 10 sekund.

• 10 sekund.

• 10 sekund.

• 10 albo 20 sekund.

• Dodatkowa minuta.

NIE CZYTAĆ DALEJ, DOPÓKI NIE

WSZYSTKO ZOSTAŁO NAPISANE.

Niezadowolenie z siebie to pierwszy stopień w rozwoju twórczym. Niech cię sumienie męczy, że nie wymyśliłeś „Imagine” Johna Lennona.

Starczy. Teraz możesz iść do kuchni, by zrobić herbatę czy kawę, a jeśli to godzina słuszna, nalać sobie wina, piwa czy drinka do sączenia. Odradzam wypicie kielicha czystej, bo to wbrew pozorom nie tworzy dobrej atmosfery do pracy z dziećmi i młodzieżą.

Podzielmy odpowiedzi na pięć grup świadczących o twoich twórczych możliwościach.

POZIOM A – twórczość typu disco polo.

POZIOM B – nieśmiała próba rozwoju.

POZIOM C – dobry kierunek.

POZIOM D – nastawienie na odtwórczość.

POZIOM E – kłopoty ze sobą.

POZIOM F – przeintelektualizowanie. To zaczynamy.

POZIOM A

Piosenka

Wszystkie dziecięce piosenki o lesie, wodzie, szumie wiatru i kotach łażących po płotach. Piosenka z „Bajek samograjek” Jana Brzechwy. Niby nowoczesne przeboje typu „Taki mały, taki duży może świętym być”.

Ludzie

Ludzie związani z lasem, czyli leśniczy, drwal, nawet młynarz czy kowal z okolicznej wioski.

Zwierzęta

Tradycyjne zwierzątka spotykane w polskich lasach. Jeśli masz ponadto wizję, by zwierzątko było „ładne”, to już tragedia.

Rzeczy

Wszystko, co jest związane z tradycyjnymi bajkami: jakaś różdżka, złoto, dziwny kwiat czy zaczarowany arbuz.

POZIOM B

Piosenka

Piosenka zmyślanka; piosenka, w której dziecko bawi się melodią, łącznie z fałszowaniem; puszczanie z płyty melodii i pod-

śpiewywanie w tle ogólnie znanych przebojów popowych.

Ludzie

Tradycyjni ludzie związani z lasem, ale w skomplikowanej sytuacji: drwal, który obciął sobie palec, leśniczy, który przesadnie kocha las, kucharz z tasakiem, któremu z patelni uciekł królik. Ludzie z całkiem innej „bajki”: Królewna Śnieżka, Lewandowski, dzieciak na deskorolce czy pracownik McDonalda.

Zwierzęta

Zwierzęta, które mieszkają w lesie, ale też w skomplikowanej sytuacji: króliczek, który zgubił się w lesie, dobry wilk, skrzecząca sroka ćwicząca do konkursu „Mam talent”, żaba pragnąca być pocałowaną. Mogą być postacie z innych bajek albo zwierzęta z innych kontynentów: słoń Trąbalski, tygrys w kropki, głodny krokodyl nielubiący ludzkiego mięsa.

Rzeczy

Coś popularnego wśród dzieci: hamburger, album z piłkarzami, telefon komórkowy, szalik Realu Madryt. Dowolna rzecz, która inaczej działa niż normalnie: grzebień do głaskania stopy, magnetofon zabijający kleszcze, butelka po piwie samonapełniająca się sokiem warzywnym (nie stosować w pracy z przedszkolakami).

POZIOM C

Piosenka

Dowolna piosenka, przy której Kapturek potrafiłby sobie akompaniować (tylko jeśli to potrafi) na flecie czy bębnie. Może być krótki fragment refrenu, powtarzany wiele razy. Warunkiem jest ciekawy głos. Może być fraza piosenki „Jestem kobietą”.

Jestem kobietą,

Wodą, ogniem, burzą, perłą na dnie.

Wolna jak rzeka,

Nigdy, nigdy nie poddam się.

Jestem kobietą,

Jestem dobrem, jestem złem.

Jestem wodą, jestem ogniem,

Jawą i snem.

Może też być dowolna piosenka z płyty z ciekawym układem choreograficznym.

Ludzie

Ludzie lasu, którzy niosą jakieś przesłanie albo są parodią aktualnej sytuacji: leśniczy jadący na harvesterze, drwal ostrzegający przed kleszczami, kucharz szukający jadalnych owoców leśnych. Postacie nie z tej ziemi: Harry Potter z przyjaciółmi, uczeń, który zagubił się w bajce, fanki Justina Biebera. Można iść w abstrakcję lub humor: sepleniąca nimfa wodna ostrzegająca Kapturka nie wiadomo przed czym, pokracznie chodząca paniusia na szpilkach, która chce zamienić się z Kapturkiem butami, zakochany książę, który pragnie pocałować dziewczynkę, drugi Czerwony Kapturek.

Zwierzęta

Pomysłów tysiące. Dowolne zwierzę zagrane w sposób charakterystyczny. Ślimak, który wciąż się Kapturka o coś pyta, a robi to wolno. Pies, który szuka właściciela, bo został porzucony w lesie. Wilk, który przeprasza, że zjada ludzi. Motyl narzekający na skrzydła i marzący, by znów zostać poczwarką. Żabojeż – nowe zwierzę. Mała mysz, która chce wykałaczką zabić Kapturka.

Rzeczy

Mogą być towary zakazane, np. butelka z piwem (dla młodzieży), której się nie da otworzyć, portfel z pieniędzmi i z adresem właściciela, obraz znanego malarza, najlepiej abstrakcja. Mogą być rzeczy nie z tej ziemi: gadający widelec, wnyki, do których wpada Kapturek, czy smutny samotny jaskier, który przeraźliwie wrzeszczy, gdy Kapturek schodzi ze sceny. Rzecz musi zaskoczyć widza.

POZIOM D

Piosenka

Dowolna piosenka, którą staramy się śpiewać ładnie, skupiając się na technice śpiewania. Śpiewanie, gdy w tle słychać piosenkę z płyty.

Ludzie

Skupienie się na scenografii. Szukanie w internecie gotowej przeróbki bajki w sposób nierefleksyjny (niedopasowanie scenariusza do poziomu gry aktorów). Mogą być bohaterowie powiązani z lasem: Robin Hood z kolegami, Tarzan z małpą czy Ania z Zielonego Wzgórza. Mogą być bohaterowie filmowi lub postacie z kreskówek: Harry Potter, Piotruś Pan czy Hans Kloss.

Zwierzęta

Znowu dbałość o kostium. Zwierzę nietypowe, ale niedające się dobrze zagrać: żyrafa, słoń, gazela. Tradycyjnie bohaterowie książkowi lub filmowi: król Julian z Madagaskaru, Pszczółka Maja, Shrek, sto drugi dalmatyńczyk.

Rzeczy

Rzeczy powszechnego użytku albo nowości: porzucony rower, spinner, kanapka z McDonalda, berecik z antenką czy komplet do snurkowania.

POZIOM E

Piosenka

Piosenki jak „Seksapil to nasza broń kobieca” albo „Pij, pij, pij, bracie, pij, na starość torba i kij”.

Ludzie

Facet w majtkach, transwestyta albo gej. Z drugiej strony pijaczek, dostawca piwa albo facet szukający zsiadłego mleka, bo ma kaca.

Zwierzęta

Napalony króliczek, któremu uciekła żona. Pawian, którego nikt nie kocha, bo ma pryszcza na tyłku. Wstawiony miś koala czy komar, który się napił krwi pijaczka.

Rzeczy

Zużyta prezerwatywa, książka o wychowaniu seksualnym młodzieży czy Kamasutra. W wersji drugiej oczywiście butelka wina czy wódki albo różdżka zamieniająca wodę w wino.

POZIOM F

Piosenka

Uwertura do opery „Carmen” czy piosenka Grechuty „Będziesz moją panią”.

Ludzie

Znani ludzie, np. Henryk Sienkiewicz, Mikołaj Kopernik, Józef Piłsudski czy Edward Stachura. Jakieś popularne postacie literackie, np. Don Kichot lub Jean Valjean.

Zwierzęta

W tym przypadku raczej obracamy się w krainie literatury i filmu: królik z Alicji w krainie czarów, Kaczor Donald, Ferdynand Wspaniały, Koziołek Matołek, Łysek z pokładu Idy, Polinezja – papuga doktora Dolittle.

Rzeczy

Zaczarowana dorożka, harmonia, książka „Latarnik”, różdżka, która może zmienić świat, czy taśma zgubiona przez Jamesa Bonda.

*

To mniej więcej tyle. Mam nadzieję, że znalazłeś się w odpowiednim miejscu. Radzę jednak zachować trochę rezerwy w ocenie siebie, bo w sztuce nic nie jest oczywiste. Nawet marny pomysł można poprawić aktorsko, a najlepszy zepsuć, choćby reżysersko.

Dlatego nawet jeśli Kapturek będzie śpiewał: „Gdybym to ja miała skrzydełka jak gąska”, a przy tym żonglował jabłkami wyciągniętymi z koszyka, efekt będzie wspaniały. Uratować tę piosenkę można też przekomarzaniem się śpiewem z inną (niewidoczną) dziewczynką.

Tak samo dobry sposób śpiewania „Jestem kobietą”, gdy jest żałosny akompaniament, wypada marnie (naturalnie tę wersję możemy stosować w liceum). Wykorzystanie w scence słonia Trąbalskiego, gdy dzieci go nie znają, też nie ma sensu.

Ta mała próba zmierzenia się ze sztuką ma na celu uświadomienie nam własnych możliwości, by robiąc teatr, nie próbować zasklepić się w jakichś ramach, czy to teatru, czy wierności pierwowzorowi, czy strachu przed śmiesznością lub przed rodzicami, czy obawy przed krytyką przełożonych...

Teatr to sposób wyrażania się przez człowieka. Jeśli więc chcecie coś robić, to najważniejsze, byście zrozumieli, że teatr przede wszystkim zmieni was, a dzieciom czy młodzieży tylko pokaże mały kawałek świata, który być może okaże się bramą do poznania innego świata.

Zajmowanie się teatrem dla teatru to zamknięcie się w świecie sztuki, a nie otwarcie na ludzi, którego sztuka jest częścią. Jeśli zajęcia teatralne otworzą młodzież na piękno, to nieważne będzie, czy to będzie piękno przyrody, literatury czy muzyki. Dlatego tak często cierpię, gdy na przeglądy przyjeżdżają grupy teatralne dukające odtwórczo jakieś teksty albo na siłę próbujące rozśmieszać publiczność.

Teatr dziecięcy nie musi zachwycać publiczności spektaklem, on ma zachwycać człowiekiem, a w tym przypadku możliwościami aktorskimi dziecka.

Przez cały mój twórczy rozwój widziałem zadziwionych rodziców, którzy nie potrafili uwierzyć, że ich syn czy córka potrafią tak grać. Nie dotyczyło to na ogół dzieci, których rodzice mieli wysokie mniemanie o swoich „gwiazdach”, bo skromność to podstawa w stawaniu się kimś wielkim.