Jurysprudencja 10. W stronę krytycznej filozofii orzekania. Polityczność, etyka, legitymizacja - ebook

Celem serii wydawniczej „Jurysprudencja” jest publikowanie monografii z zakresu teorii i filozofii prawa, a także dyscyplin prawniczych podejmujących problematykę teoretyczno- i filozoficzno-prawną w ramach własnych badań przedmiotowych. Inicjatywa powołania tego rodzaju serii wydawniczej spotkała się z dużym zainteresowaniem wszystkich ośrodków naukowych zajmujących się wskazaną problematyką, a także znanych naukowców z ośrodków zagranicznych.

Redaktorzy serii
Marek Zirk-Sadowski, Tomasz Bekrycht

Prezentowana publikacja jest pierwszą w polskiej nauce próbą spojrzenia na zjawisko orzekania - sądowego stosowania prawa, w tym jego operatywnej wykładni - w perspektywie krytycznej filozofii prawa. Nawiązując do czołowych przedstawicieli tego nurtu w jurysprudencji anglosaskiej (takich jak Duncan Kennedy, Costas Douzinas, Adam Gearey), autor konstruuje własny model filozoficzno-prawny, który określa mianem krytycznej filozofii orzekania. Wychodząc od założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych teorii krytycznej, za kluczowy punkt wyjścia uznaje uwzględnienie w teorii orzekania problematyki polityczności (thepolitical), rozumianej - za Chantal Mouffe - jako fundamentalny i nieusuwalny antagonizm społeczny, a także ideologii rozumianej w nawiązaniu w szczególności do koncepcji Slavoja Ziżka. Ponadto nawiązuje krytycznie do juryscentrycznego projektu Artura Kozaka, prowadząc m.in. rozważania nad granicami prawniczej władzy dyskrecjonalnej.

Odsłonięcie politycznych i ideologicznych uwikłań orzekania skłania do przemyślenia na nowo etyki sędziowskiej, która - zdaniem Autora - powinna być oparta na imperatywie dążenia do sprawiedliwości, rozumianej niejako dająca się skodyfikować formuła, lecz przede wszystkim jako usuwanie przejawów niesprawiedliwości (adikia) i aktywne dążenie do emancypacji. Tak rozumiana polityczna etyka orzekania jest propozycją krytycznego przemyślenia społecznej odpowiedzialności sędziego i jego związków z prawem, a zarazem punktem wyjścia do rozważań o legitymizacji władzy sądowniczej. Skoro nie może ona znaleźć oparcia w tekście prawa i nie powinna jej szukać w innych subświatach, rozwiązaniem wydaje się jej oparcie na demokratycznej partycypacji i rzeczywistym dążeniu do realizacji ideału sprawiedliwości.

Wstęp 7

Rozdział I. Tożsamość, presupozycje i założenia metodologiczne jurysprudencji krytycznej 21

1. Tożsamość prawoznawstwa krytycznego 21

2. Historia krytycznego prawoznawstwa jako szkoły naukowej 29

3. Presupozycje ontologiczne krytycznej filozofii prawa 37

4. Rola ideologii i jej związki z prawem 47

5. Ontologia prawa w ujęciu krytycznej teorii prawa 62

6. Presupozycje epistemologiczne krytycznej filozofii prawa 67

7. Założenia metodologiczne krytycznej filozofii prawa 75

8. Aspekty etyczne krytycznej filozofii prawa 83

9. Pojęcie orzekania w perspektywie jurysprudencji krytycznej 92

Rozdział II. Orzekanie a granice prawniczej władzy dyskrecjonalnej 95

1. Problem granic prawniczej władzy dyskrecjonalnej i jej determinant 95

2. Tekst prawa 99

3. Wspólnota interpretacyjna prawników 107

4. Metodyka prawnicza 110

5. Inne subświaty 118

6. Hegemoniczna ideologia 130

7. Czy hierarchia granic? 143

Rozdział III. Orzekanie a polityczność 147

1. Pojęcie polityczności 147

2. Koncepcja orzeczniczej decyzji politycznej 151

3. Uwagi podsumowujące 169

Rozdział IV. Orzekanie a etyka 171

1. Uwagi wprowadzające 171

2. Przegląd wybranych modeli etyki prawniczej w polskiej filozofii prawa 176

3. W stronę modelu politycznej etyki orzekania 188

4. Uwagi podsumowujące 213

Rozdział V. Legitymizacja orzekania 221

1. Uwagi wprowadzające 221

2. Pojęcia prawomocności (legitymności) i uprawomocnienia (legitymizacji) 224

3. Legitymizacja orzekania w ujęciu krytycznej filozofii prawa 237

4. Uwagi podsumowujące 251

Zakończenie 255

Bibliografia 277