Lecznicze właściwości warzyw + 390 prostych przepisów na smaczne potrawy - ebook

LUDZIE I ROŚLINY

Rośliny otaczają nas przez całe życie. Są wszędzie - i na wsi, i w betonowym mieście, w polu, na łące, w parku czy w lesie. Goszczą też w zdecydowanej większości domów. I chyba dlatego, iż jest ich pełno dookoła spowszedniały nam do tego stopnia, iż na ogół ich nie dostrzegamy.

A przecież bez roślin nie tylko że nie moglibyśmy żyć my, ale nie mogłoby żyć żadne zwierzę mieszkające na tej planecie. To one przecież dostarczają do atmosfery tlenu niezbędnego do oddychania. To one służą nam za pokarm. To one nas odżywiają i one wreszcie dostarczają surowca do produkcji wielu cennych, a niekiedy wręcz niezastąpionych leków. A przecież rośliny mają jeszcze wiele innych zalet.

Rośliny towarzyszą człowiekowi od zarania jego dziejów. To one zawsze stanowiły podstawę naszej diety, w której mięso i jego przetwory odgrywają mniejszą rolę.

Obcując tedy z roślinami od wieków, stopniowo odkrywaliśmy także inne ich zalety i wartości. Nauczyliśmy się je wykorzystywać do sporządzania ubiorów (tkanin, tapy), niektóre z nich stosować jako środki kosmetyczne, innych używać do poprawiania smaku i aromatu niezbyt wykwintnych potraw, czy przy ich pomocy konserwować żywność, garbować skóry, sporządzać farby... Znalazły się wśród nich takowe, którym przypisaliśmy znaczenie magiczne, bądź zarezerwowaliśmy je (jak np. kadzidłowiec - Boswellia carteri) na ofiary składane siłom nadprzyrodzonym.

Właściwości pewnych roślin, lub ich przetworów, dzięki temu, iż nas odurzały i sprowadzały halucynacje, uznaliśmy za wyjątkowo cenne, bo pozwalające choćby na krótko oderwać się od szarzyzny codzienności, zapomnieć o lękach, smutkach, niedolach. Uwierzyliśmy, iż mają moc przenoszenia nas do innego, lepszego świata.

Nie sposób wreszcie pominąć roli, jaką odegrały w zaraniu naszej cywilizacji. Otóż, gdy nauczyliśmy się je uprawiać, stało się możliwe życie osiadłe - powstały miasta, rozwinęły się rzemiosła, rozkwitła nauka i sztuka. Przez neolit, epokę brązu, doszliśmy do epoki żelaza, by wreszcie rozszczepić atom i ruszyć (na razie bardzo małymi kroczkami) na podbój innych światów. I nie jest prawdą, iż zręby kosmodromów zbudowali genialni przedstawiciele nauk ścisłych i technicznych. Zbudował je bowiem kilkanaście tysięcy lat temu, u schyłku średniej epoki kamienia jakiś bezimienny rolnik, który wsiawszy po raz pierwszy ziarna zbóż w spulchnioną ziemię, wytyczył nową ścieżkę naszej cywilizacji.

Nie może się tedy wydać dziwne, iż w trakcie wielopokoleniowych obserwacji, dokonaliśmy również najwartościowszego dla nas odkrycia, tego mianowicie, iż pewne przetwory roślinne przyjęte doustnie lub wykorzystane zewnętrznie potrafią nas uwolnić od wielu chorób i dolegliwości. W miarę upływu czasu coraz bardziej naszym oczom odsłaniały się tajemnice poszczególnych gatunków. Odkrywaliśmy w których i jakie dobroczynne moce są zaklęte, ale również które spośród nich swymi jadami mogą zabijać. Wreszcie, w miarę upływu czasu, nauczyliśmy się korzystać także z owych jadów, które odpowiednio dawkowane okazały się cennymi lekami.

Zaczątki wiedzy medycznej, tajemnicę leczniczych mocy roślin, poznano jeszcze zanim człowiek nauczył się uprawiać rolę, zaś ludzie którzy wiedzę ową posiadali wyróżniali się spośród grup plemiennych, ciesząc się szacunkiem i poważaniem.

Na ogół zresztą łączyli z funkcjami lekarskimi także i funkcje czarowników, szamanów, czy kapłanów i potrzeba było wielu wieków i wielu pokoleń, aby zawód lekarza oddzielić od kapłaństwa.

Doświadczenia tamtej „prymitywnej” (jak to się dziś określa) medycyny były spore. W starożytnym Egipcie i Mezopotamii powstały dwa potężne centra, z osiągnięć których pełnymi garściami czerpali Grecy, a za ich pośrednictwem Rzymianie.

Gdy zaś imperium romanum padło pod naporem barbarzyńskich hord, w morzu ciemnoty wiedzę starożytnych pielęgnowali i przechowywali mnisi osiadli w licznych klasztorach rozsianych po całym kontynencie europejskim (a także w Azji i Afryce Północnej), a łącząc je z miejscowymi tradycjami zielarskimi służyli chorym jak umieli najlepiej.

Na wschodzie tajniki ziół poznali doskonale Chińczycy, Tybetańczycy, Hindusi, Wietnamczycy, Laotańczycy, Koreańczycy... Tam zresztą po dziś dzień wiedzę starożytnych wykorzystuje współczesna medycyna (którą się określa mianami: „naukowej”, albo „oficjalnej”).

Nie mniej ważne jest także zastosowanie dietetyczne roślin. Wspomnę, że jest grupa roślin i grzybów, które wcale lub prawie wcale ni posiadają właściwości stricte leczniczych, chociaż można w pewnym sensie i za takie je uważać, bo choć spożywamy je bynajmniej nie z myślą o leczeniu się nimi, lub poprawieniu smaku i zapachu przyrządzanych potraw, a wyłącznie po to by zaspokoić głód, to i tak oddziaływają na nasze organizmy, nie dostarczając nadmiaru kalorii, jedynie wypełniając żołądek, czasem pozytywnie wpływając na śluzówkę żołądka, czy odtruwając nas, chociaż nie tak szybko i gwałtownie jak niektóre specyfiki roślinne, czy leki chemiczne.

Ma to pozytywne znaczenie o tyle, iż nie pozwala nam się „utuczyć”, a za to wyrugować z organizmów nadmiar szkodliwego tłuszczu, czuć się lżej i ogólnie lepiej. I to jest niezwykle istotne.

I na koniec: można z roślin lub ich części - warzyw, owoców, pędów, liści, kwiatów, soków, przyrządzać smakowite potrawy, mające dodatkowo wiele cennych właściwości leczniczych, dzięki czemu połączymy przyjemne z pożytecznym - rozkosz dla podniebienia z pozytywnym leczniczym bądź dietetycznym oddziaływaniem na organizm.

Zapraszam do zapoznania się z ciekawymi przepisami i recepturami. Smacznego!LECZNICZE WŁAŚCIWOŚCI WARZYW UPRAWNYCH, DZIKICH, I MAŁO ZNANYCH

ARBUZ, KAWON

Citrullus lanatus - Kawon, znany raczej pod drugą nazwą: arbuz to bardzo stara roślina użytkowa należąca do rodziny dyniowatych. Arbuz jest rośliną jednoroczną, pnączem o dość grubych, acz słabych łodygach, na których wyrastają wielkie, szorstkie liście na dość długich ogonkach. Po podporach wspina się za pomocą wąsów czepnych, kwitnie na żółto, a jego kwiaty do złudzenia przypominają kwiaty ogórków, tyle że są odpowiednio większe.

Występowanie: Ojczyzną arbuza, liczącego w obrębie rodzaju wiele gatunków, są spore połacie Afryki Południowej i tropikalnej, gdzie po dziś dzień można spotkać rosnących tam dziko krewniaków odmian szlachetnych.

Surowiec: owoce, nasiona.

Zawartość: W składzie owoców, poza cukrami, znajduje się sporo witamin i innych substancji biologicznie aktywnych: prowitamina A, witaminy C, P., PP, i nieco żelaza.

Działanie i zastosowanie: Nadzwyczaj smaczne, odznaczające się słabym lecz miłym aromatem owoce arbuzów, dostarczają nie tylko surowca do przyrządzania wykwintnych deserów (zjada się je także na surowo), ale mają również poważne znaczenie dietetyczne, a nawet niewielkie lecznicze. Nasiona mają właściwości przeciwrobaczne, tak samo jak nasiona dyni, ogórków, czy melonów i w przypadku robaczycy należy ich używać tak, jak to jest podane w rozdziale dotyczącym dyni.

Zastosowanie kulinarne:

Cykata z arbuza

Na 1 kg rozdrobnionych łupin z owoców arbuza - 1,5 kg cukru, 1.5 szklanki wody, 3 g kwasku cytrynowego.

Łupiny obrać z wierzchniej, zielonej twardej skórki, ścinając ją na grubość 1,5 mm, oddzielając miękką, białą część okrywy owocowej. Teraz to co uzyskaliśmy należy obmyć pod bieżącą wodą, następnie osączyć i podzielić na kawałki 1,5 x 1,5 cm i na 2 godziny zanurzyć w 4% roztworze octu (aby zapobiec rozmiękaniu podczas obgotowywania); wyjąć z octu, przemyć w chłodnej bieżącej wodzie i przez 2 - 3 minuty blanszować we wrzątku, do którego dodano kwasek cytrynowy (2 g na 1 l wody). Następnie łupiny wyjąć z wrzątku i wrzucić je do zimnej wody, aby ostygły.

Teraz należy przygotować syrop z cukru i wody (1:4). Syrop doprowadzić do zawrzenia, odstawić i zalać nim (gdy będzie miał temperaturę 90°C) wcześniej przygotowane, wyjęte z wody i obsączone kawałki łupin.

Teraz należy gotować cykatę przez 15 minut na wolnym ogniu, później zdjąć ja z ognia i odstawić na 10 godzin. Po tym czasie gotowanie powtórzyć.

Podczas drugiego gotowania do syropu dodać kwasek cytrynowy i gotować aż do momentu, gdy cykata będzie gotowa. Cykatę aromatyzuje się cukrem wanilinowym, którego (do drugiego gotowania) dodaje się w ilości 0,5 g na 1 kg łupin. To, że cykata jest gotowa, poznajemy po tym, że syrop stał się gęstszy od miodu.

Gotową cykatę wykłada się na sito, aby obsiąkła. Należy ją wysuszyć, albo w duchówce, w temperaturze nie wyższej niż 40°C, albo na powietrzu. Po wysuszeniu można ją jeszcze posypać cukrem pudrem, jeszcze raz - krótko - dosuszyć, a następnie włożyć do słoików i zamknąć zakrętkami. Cykatę należy przechowywać w suchym i chłodnym miejscu. (wg: Sowremiennaja encikłopiedia owoszczewoda, Petersburg 2000, s. 324 - 325)

Miód z miąższu arbuza

Miąższ arbuza, pozbawiony nasion, należy zmielić i przetrzeć przez sito, uzyskany sok przecedzić przez 3 - 4 warstwy gazy, przelać do emaliowanego naczynia, postawić na ogniu doprowadzić do zawrzenia, po zagotowaniu zdjąć łyżką szumowiny. Gorący sok znów przecedzić przez gazę, i następnie znów postawić na bardzo słabym ogniu, doprowadzić do zawrzenia, następnie odstawić na kilka minut. Czynność powtórzyć 9 - 10 razy doprowadzając. Uzyskamy w ten sposób „miód”, który gdy jest bardzo gorący jeszcze raz należy przecedzić przez gazę, znów doprowadzić wrzenia, a potem rozlać go do słoików i zamknąć je hermetycznie. (wg: Sowremiennaja encikłopiedia owoszczewoda, Petersburg 2000, s. 325)

Marmoladki arbuzowe

Świeży, pozbawiony nasion, miąższ arbuza odcisnąć z soku i zmieszać miodem arbuzowym w proporcji 2:1. Mieszaninę zagotować na wolnym ogniu, dodać kilka kropli wybranej esencji zapachowej i ubitą pianę z 2 - 3 białek (na 1 l zagotowanej masy) i szybko, ale dokładnie wymieszać. Gorącą masę wylać na jakieś drewniane podłoże, może to być np. czysta stolnica, i zostawić do wystudzenia i stężenia. Gdy to nastąpi, uzyskaną marmoladkę pokroić na niewielkie kawałki, obtoczyć w cukrze pudrze i przysmak gotowy do zjedzenia. (wg: Sowremiennaja encikłopiedia owoszczewoda, Petersburg 2000, s. 325)

Arbuzy solone z jabłkami

Należy wybrać arbuzy jednakowej wielkości, całkowicie zdrowe i dojrzałe, umyć je, a następnie każdy owoc ponakłuwać drewniana szpilką. Owoce ułożyć w beczce, puste przestrzenia między nimi wypełniając jabłkami (najlepsze będą Antonówki, lub inne, byle podobne do nich w smaku). Owoce zalać roztworem soli (70- 80 g soli na 1 l wody), przykryć drewnianym denkiem, które należy obciążyć kamieniem, tak aby płyn całkowicie przykrywał owoce. Beczkę ustawić w chłodnym miejscu. Arbuzy będą mogły być używane przez całą zimę.

Identycznie można konserwować arbuzy w soku arbuzowym i soli (60 - 70 g na 1 kg miąższu), można także arbuzy konserwować kwasząc je razem z drobno poszatkowaną kapustą. (wg: Sowremiennaja encikłopiedia owoszczewoda, Petersburg 2000, s. 325 - 326)

ARCYDZIĘGIEL LITWOR, LEKARSKI

Zastosowanie kulinarne:

BIEDRZENIEC ANYŻ, ANYŻEK

Zastosowanie kulinarne:

BÓB ZWYCZAJNY

Zastosowanie kulinarne:

BURAK

Inne gatunki:

Zastosowanie kulinarne:

ESTRAGON

Zastosowanie kulinarne:

CEBULA CZOSNEK POSPOLITY, CZOSNEK POSPOLITY

Zastosowanie kulinarne:

CEBULA CZOSNEK ROKAMBUŁ, CZOSNEK WĘŻOWY

Zastosowanie kulinarne:

CEBULA CZOSNEK SYBERYJSKI

CEBULA EGIPSKA, ROGATA, „POR EGIPSKI”

Zastosowanie kulinarne:

CEBULA SZALOTKA

CEBULA SZCZYPIOREK, SZCZYPIOREK

Zastosowanie kulinarne:

CEBULA ZWYCZAJNA, JADALNA

Zastosowanie kulinarne:

CHRZAN POSPOLITY

Zastosowanie kulinarne:

CIECIERZYCA

CYKORIA ENDYWIA - CICHORIUM ENDIVIA

Zastosowanie kulinarne:

CYKORIA WARZYWNA, CYKORIA LIŚCIOWA, CYKORIA SAŁATOWA - CICHORIUM INTYBUS VAR FOLIOSUM

Zastosowanie kulinarne:

CZYŚCIEC BULWIASTY, ZATRWIAN JAPOŃSKI, BULWA JAPOŃSKA

DYNIA CUKINIA I DYNIA KABACZEK, CUKINIA I KABACZEK

Zastosowanie kulinarne:

DYNIA OLBRZYMIA

Zastosowanie kulinarne:

DYNIA PATISON, PATISON

Zastosowanie kulinarne:

DYNIA ZWYCZAJNA

Zastosowanie kulinarne:

DYNIA MAKARONOWA

FASOLA ZWYCZAJNA

Zastosowanie kulinarne:

FIOŁEK WONNY

Zastosowanie kulinarne:

GORCZYCA BIAŁA, JASNA

Zastosowanie kulinarne:

GORCZYCA SAREPSKA

Zastosowanie kulinarne:

GROCH CUKROWY, ZWYCZAJNY, SIEWNY

Zastosowanie kulinarne:

JASNOTA BIAŁA

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA BROKUŁ, BROKUŁ, BROKUŁ WŁOSKI, KAPUSTA SZPARAGOWA

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA RZEPAK, BRUKIEW, KARPIELE

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA BRUKSELSKA

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA CHIŃSKA, KAPUSTA PAKCHOI

KAPUSTA JARMUŻ, JARMUŻ

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA KALAFIOR, KALAFIOR

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA KALAREPA, KALAREPA

KAPUSTA PEKIŃSKA

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA POLNA, RZEPA

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA WARZYWNA, GŁOWIASTA, WŁAŚCIWA

Zastosowanie kulinarne:

KAPUSTA WŁOSKA

Zastosowanie kulinarne:

KARCZOCH ZWYCZAJNY, ARTYSZOK

KARD, KARCZOCH HISZPAŃSKI, KARCZOCH OSTOWY

Zastosowanie kulinarne:

KMINEK ZWYCZAJNY

Zastosowanie kulinarne:

KOLCZOCH, ALE ZAMIAST MOŻE BYĆ OGÓREK

Zastosowanie kulinarne:

KOMOSA

Zastosowanie kulinarne:

KOPER OGRODOWY

Zastosowanie kulinarne:

KOPER WŁOSKI – FENKUŁ

Zastosowanie kulinarne:

KOZIBRÓD POROLISTNY, POSPOLITY, SALSEFIA, „OWSIANE KORZONKI”

Zastosowanie kulinarne:

KUKURYDZA

Zastosowanie kulinarne:

ŁOBODA OGRODOWA

Zastosowanie kulinarne:

ŁOPIAN WIĘKSZY

MAK LEKARSKI

MARCHEW

Zastosowanie kulinarne:MAREK KUCMERKA - CUKROWE KORZONKI

MIECHUNKA

MIĘTA

Zastosowanie kulinarne:

MIODUNKA

Zastosowanie kulinarne:

MNISZEK LEKARSKI

MODRAK - KAPUSTA MORSKA

Zastosowanie kulinarne:

NAGIETEK LEKARSKI

Zastosowanie kulinarne:

NASTURCJA WIĘKSZA, HISZPAŃSKA

Zastosowanie kulinarne:

OBERŻYNA, BAKŁAŻAN, „GRUSZKA MIŁOSNA”, PSIANKA PODŁUŻNA

Zastosowanie kulinarne:

OGÓREK ANTYLSKI

Zastosowanie kulinarne:

OGÓREK MELON, MELON

Zastosowanie kulinarne:

OGÓREK ZWYCZAJNY

Zastosowanie kulinarne:

ORZECH ZIEMNY, ARACHIDOWY

Zastosowanie kulinarne:

PAPRYKA

Zastosowanie kulinarne:

PASTERNAK ZWYCZAJNY

Zastosowanie kulinarne:

PIEPRZYCA SIEWNA

Zastosowanie kulinarne:

PIERWIOSNKA LEKARSKA

PIETRUSZKA

PODAGRYCZNIK

POMIDOR

PORTULAKA

Zastosowanie kulinarne:

ROKIETTA SIEWNA - RUKOLA

ROSZPONKA JADALNA

RUKIEW WODNA

Zastosowanie kulinarne:

RZODKIEW CZARNA

Zastosowanie kulinarne:

SAŁATA

SELER

Zastosowanie kulinarne:

SKORZONERA, WĘŻYMORD, CZARNE KORZONKI, CZARNY KORZEŃ

SŁONECZNIK BULWIASTY, TOPINAMBUR, BULWY

SOCZEWICA JADALNA

Zastosowanie kulinarne:

SOJA OWŁOSIONA, ZWYCZAJNA, UPRAWNA

Zastosowanie kulinarne:

STOKROTKA

Zastosowanie kulinarne:

SZCZAW

Zastosowanie kulinarne:

SZPARAG LEKARSKI

SZPINAK NOWOZELANDZKI, TETRAGONIA, TRĘTWIAN

SZPINAK OGRODOWY - ZWYCZAJNY – WARZYWNY

Zastosowanie kulinarne:

TATARAK ZWYCZAJNY

Zastosowanie kulinarne:

TAWUŁA

TRUKWA OSTROKĄTNA, LUFFA, GĄBCZAK KANCIASTY

TYKWA POSPOLITA, KALEBASA, LAGENARIA

WARZUCHA

Zastosowanie kulinarne:

WIERZBÓWKA

Zastosowanie kulinarne:

WIESIOŁEK

Zastosowanie kulinarne:

WSPIĘGA

ZIEMNIAK, KARTOFEL

Zastosowanie kulinarne:

ŻYWOKOST