Listy o wymowie - ebook

LI­STY O WY­MO­WIE

KS. Eu­ze­biusz Sta­tecz­ny O. F. M.

LI­STY O WY­MO­WIE

NA­KŁAD KSIĘ­GAR­NI ŚW. WOJ­CIE­CHA PO­ZNAŃ – 1920 – WAR­SZA­WA

NI­HIL OB­STAT.

Po­znań, dnia 27. 9. 1919.

Ks. Ho­za­kow­ski.

IM­PRI­MA­TUR.

Po­znań, dnia 29. wrze­śnia 1919.

Kon­sy­storz Ar­cy­bi­skui, (L S.) X. We­imann.

Za po­zwo­le­niem wła­dzy za­kon­nej.

Czcion­ka­mi Dru­ka­ni św. Woj­cie­cha.

PRZED­MO­WA.

Uprze­dzić śmiem czy­tel­ni­ka ła­ska­we­go, że utwór ni­niej­szy „Li­sty o wy­mo­wie nie ma by­najm­niej pre­ten­sji, aby przed­sta­wiał skoń­czo­ny pod­ręcz­nik do kra­so­mów­stwa lub do ho­mi­le­ty­ki; na­wet so­bie nie ro­ści pra­wa do przed­mio­to­we­go wy­czer­pa­nia rze­czy o wy­mo­wie. Jest to pró­ba za­chę­ty do roz­mi­ło­wa­nia się w kra­so­mów­stwie i do gor­li­wej upra­wy tego kunsz­tu. Jako wszel­ka za­chę­ta, rzu­co­na ser­ca lu­dzi mło­dych, zwłasz­cza aka­de­mi­ków, bądź sta­no­wi du­chow­ne­mu, bądź za­wo­dom cy­wil­nym się po­świę­ca­ją­cych, tak i ta nosi na so­bie zu­peł­nie pod­mio­to­we pięt­no; dla­te­go ją ują­łem w for­mę peł­nie, któ­re au­to­ro­wi po­zwa­la­ją na swo­bo­dę ru­chów sło­wa i uczu­cia, a rów­no­cze­śnie krę­pu­ją ostrą kry­ty­kę, aby ta swo­im skal­pe­lem nie przy­stę­po­wa­ła do utwo­ru za­nad­to bez­mi­lo­sier­nie. PierW­szy z owych pię­ciu li­stów o wy­mo­wie był już w roku 1900 w jed­nem z pism lwow­skich dru­ko­wa­ny, resz­ta zo­sta­ią na­pi­sa­na w r. 1913–1914 i dru­ko­wa­na pier­wot­nie w do­dat­ku do „No­wej Bi­bl­jo­te­ki Ka­zno­dziej­skiej” w Gnieź­nie w tym cza­sie, kie­dy w Wi­nia­rach pod Po­zna­niem prze­by­wa­łem. Kom­po­zy­cję przed­mio­tu li­stów uwi­docz­ni­łem w przej­rzy­stym sko­ro­wi­dzu za­raz na po­cząt­ku pierw­sze­go li­stu. Więc zby­tecz­nem by­ło­by roz­wo­dzić się sze­rzej o tem; tem wię­cej, że oprócz rze­tel­nej za­chę­ty nie daję wię­cej nad coś W ro­dza­ju fi­lo­zo­fji wy­mo­wy.

Zato do­da­ję, po­wta­rza­jąc jesz­cze raz, że „Li­sty o wy­mo­wie” są go­rą­cą za­chę­tą do upra­wy tego kunsz­tu przez stu­den­tów i aka­de­mi­ków. Ale nie tyl­ko ci prze­czy­ta­ją rzecz z ko­rzy­ścią. Lu­dzie, wy­sta­wie­ni na trud i po­wab sło­wa i któ­rzy w ży­ciu co­dzien­nem wy­stą­pić mu­szą przy ja­kiej­kol­wiek spo­sob­no­ści ze sło­wem pu­blicz­nie, znaj­dą w li­stach tych rów­nież nie­ma­ło po­ży­tecz­nych wska­zó­wek. Wy­zna­ję wkoń­cu, że nie­któ­ry ma­ter­jał re­to­rycz­ny do trze­cie­go i czwar­te­go li­stu czer­pa­łem ze „Sty­li­sty­ki” Pio­tra Chmie­low­skie­go i w prze­two­rze­niach włą­czy­łem do ich osno­wy.

Do­tąd żywe sfo­wo pol­skie było bar­dzo skrę­po­wa­ne; nie­omal wy­tę­pić je chcia­no ze­wsząd. Je­dy­nie wy­mo­wa ka­zno­dziej­ska kwit­nę­ła, choć i am­bo­nę usi­ło­wa­no zwią­zać oko­wa­mi po­li­tycz­ne­mi tu i owdzie. Zato wy­mo­wa na­rad­na była zu­peł­nie pro­skry­bo­wa­na wszę­dzie oprócz sej­mu ga­li­cyj­skie­go; to samo się dzia­ło z wy­mo­wą są­do­wą oprócz Ga­li­cji. Da­lej już Bóg na ta­kie udrę­cze­nie i taką po­nie­wier­kę ży­we­go, cu­dow­nie pięk­ne­go sło­wa pol­skie­go pa­trzeć nie mógł. 1 oto, w na­szych oczach top­nie­ją lody, kru­szą się kaj­da­ny, nie­me usta za­czy­na­ją się otwie­rać. War­sza­wa, sto­li­ca oj­czy­zny wy­zwo­lo­nej, za­mie­nia się tak­że na sto­li­cę ję­zy­ka roz­wią­za­ne­go w wy­mo­wie ka­zno­dziej­skiej i na­rad­nej, i są­do­wej, i oby­wa­tel­skiej. A da Bóg! i inne człon­ki po­sie­ka­ne ple­mie­nia i ję­zy­ka pol­skie­go zro­sną się na­po­wrót i chwa­lić będą w ży­wym or­ga­ni­zmie do­broć Boga, któ­ry pod­wyż­sza i po­ni­ża na­ro­dy. Ta świe­tli­sta per­spek­ty­wa, ka­żą­ca nam zno­sić he­ro­icz­nie wszel­kie, choć nie­wy­sło­wio­ne cier­pie­nia, każe uko­chać go­rą­co wy­mo­wę pol­ską i ćwi­czyć się w niej naj­pil­niej. W tym celu po­ży­tecz­ne są wszel­kie środ­ki, choć­by i w kształ­cie ni­niej­szych, dru­kiem ogło­szo­nych, skrom­nych „Li­stów o wy­mo­wie”. Dnia 1. sierp­nia 1919 r.

AU­TOR.

SPIS RZE­CZY.

Sir.

List pierw­szy…………..

Za­le­ty ze­wnętrz­ne pod­mio­to­we…….. 3

Sło­wo…………… 6

Sło­wo war­go­we…. 6

Stó­wo zę­bo­we….. 7

Sło­wo gar­dło­we…. 9

Głos.……….. 9

Głos wy­so­ki….. 11

Głos ni­ski…… 12

Głos Śred­ni…… 14

Ruch……………)7

Ruch cią­gły…… 21

Ruch nmiar­ko­wa­ny… 23

Ruch rzad­ki…… 27

List dru­gi…………… 29

Za­le­ty we­wnętrz­ne pod­mio­to­we…….. 29

Ro­zum…………… 31

Ro­zum lo­gicz­ny…. 34

Ro­zum ana­li­tycz­ny… 35

Ro­zum syn­te­tycz­ny… 37

Wola…………… 39

Wola sła­ba…… 40

Wola wa­ha­ją­ca…. 42

Wola moc­na….. 44

Wy­obraź­nia………… 47

Wy­obraź­nia przy­swo­jo­na. 49

Wy­obraź­nia bły­sko­tli­wa.. 51

Wy­obraź­nia po­etycz­na.. 52

List trze­ci…………… 55

Za­le­ty ze­wnętrz­ne przed­mio­to­we……. 55

Tre­fić…………… 58

Treść do­cze­sna….. 61

Tre­fić re­li­gij­na….. 63

Treść wznio­sła….. 65

Po­ezja……………. 66

Po­ezja sie­lan­ko­wa… 69

Po­ezja li­rycz­na….. 70

Po­ezja dra­ma­tycz­na… 72

Tra­gicz­ność………..t 73

Tra­gicz­ność opi­so­wa.., 75

Tra­gicz­ność po­le­micz­na.. 77

Tra­gicz­ność ob­ra­zo­wa „ 79

List czwar­ty………….. 81

Za­ię­ty uzu­peł­nia­ją­ce……….. 84

Do­świad­cze­nie……….. 87

Do­świad­cze­nie we­wnętrz­ne 89 Do­świad­cze­nie ży­cia spo­łecz­ne­go…… 91

Do­świad­cze­nie ży­cia in­nych i wła­sne…… 93

Wy­kształ­ce­nie………. 96