Litha. Rytuały, przepisy i zaklęcia na przesilenie letnie - ebook

SABATY to seria książek, która stanowi wprowadzenie oraz inspirację do uprawiania współczesnych sabatów czarownic. Każda z ośmiu części, zawierających m.in.: zaklęcia, rytuały, medytacje, historię, tradycyjne nauki, inwokacje, wróżby, receptury oraz specjalne umiejętności, zgłębia zarówno stare, jak i nowe praktyki celebrowania sezonowych obrzędów, które są kamieniami węgielnymi w kalendarzu czarownicy.

Współcześni wiccanie oraz inni wyznawcy nurtów neopogańskich (nowoczesne pogaństwo) obchodzą osiem sabatów, czyli świąt. Owe osiem dni świątecznych zebranych razem tworzy Koło Czasu¹ albo cykl sabatowy, a każdy z sabatów związany jest z ważnym punktem zwrotnym w czasie rocznej podróży, podczas której natura wkracza w kolejne pory roku.

Jeśli poświęcimy nieco uwagi temu, jak obraca się Koło Czasu, pozwoli nam to lepiej dostroić się do energetycznych cyklów natury i usłyszeć to, co każda z pór roku do nas szepce (lub wykrzykuje!), zamiast działać w sprzeczności z owymi naturalnymi przypływami i odpływami. Jaka pora może być lepsza do rozpoczęcia czegoś nowego niż czas, w którym ziemia budzi się do życia po długiej zimie i w którym wszystko nagle rozkwita, wzrasta i ponownie kiełkuje? I jaką lepszą porę znajdziemy do medytowania i planowania przyszłości niż ten introwertyczny letarg, w który zapadamy w czasie zimy? Nasze książki nauczą cię, jak się skupić na duchowych aspektach Koła Czasu, jak się w nim i z nim poruszać w harmonijny sposób oraz jak świętować swój własny wciąż trwający duchowy wzrost i osobiste osiągnięcia. Książka, którą trzymasz w ręce, może być zarówno twoją pierwszą książką na temat wiccanizmu², czarostwa czy pogaństwa, jak i najnowszą pozycją w twojej biblioteczce lub e-biblioteczce, która jest już po brzegi wypchana wiedzą magiczną. W obu przypadkach mamy nadzieję, że znajdziesz tu coś wartościowego, co sprawi, że wybierzesz się w swoją własną podróż.

WYBIERZ SIĘ W PODRÓŻ DO WNĘTRZA KOŁA CZASU

Każdy z ośmiu sabatów oznacza ważny punkt w rocznych cyklach natury. Są one przedstawione jako równo rozmieszczone szprychy w kole, które reprezentuje całość roku; daty, na które przypadają owe święta, są także niemal równomiernie rozmieszczone w kalendarzu.

Koło Czasu składa się z dwóch grup, a na każdą z nich przypadają cztery święta. Cztery święta słoneczne dzielą rok na kwartały w zależności od pozycji słońca na niebie: Wiosenna Równonoc, Letnie Przesilenie, Jesienna Równonoc i Zimowe Przesilenie. Termin każdego z nich wyznaczany jest astronomicznie, stąd może się nieco różnić w zależności od roku, dla którego jest wyliczany. Między tymi dniami, wyznaczającymi kolejne kwartały, przypadają święta „półkwartalne” zwane świętami ognia: Imbolc, Beltane, Lammas oraz Samhain. Święta kwartalne nazywa się czasem Mniejszymi Sabatami, natomiast półkwartalne – Wielkimi Sabatami, mimo że żaden cykl nie jest „ważniejszy” od innego. Na półkuli południowej pory roku są odwrotne wobec tych na północy, dlatego poszczególne sabaty obchodzone są w innych terminach.

Mimo że niniejsza książka skupia się przede wszystkim na sabacie Litha, to jednak może być pomocna także w zrozumieniu, jak ten Mniejszy Sabat wpasowuje się w całość cyklu rocznego.

Koło Czasu – półkula północna (wszystkie daty przesilenia i równonocy są przybliżone, dlatego należy sięgnąć do kalendarza, aby sprawdzić właściwe daty dla danego roku).

Koło Czasu – półkula południowa (wszystkie daty przesilenia i równonocy są przybliżone, dlatego należy sięgnąć do kalendarza, aby sprawdzić właściwe daty dla danego roku).

Zimowe Przesilenie, zwane również Yule albo Środek Zimy, przypada w czasie, gdy noc osiąga swą maksymalną długość – po przesileniu dni zaczynają stawać się dłuższe. Chociaż tkwimy w zimnej ciemności, to wiemy, że już niebawem nadejdą jaśniejsze dni. W tradycji wiccańskiej jest to czas, kiedy rodzi się młody bóg słońca. W niektórych wierzeniach neopogańskich Król Ostrokrzewu przegrywa walkę ze swoim jaśniejszym wcieleniem – Królem Dębu. Świece się palą, świąteczne uczty trwają, a wiecznie zielone liście przynosi się do domu na znak, że mimo surowości zimy światło i życie przetrwają.

Sabat Imbolc (wymawiany także jako Imbolg) przypada w czasie odwilży, gdy ziemia zaczyna właśnie odmarzać, sygnalizując tym samym, że czas zacząć na polach przygotowania do zbliżającego się sezonu zasiewu. Budzimy się z miesięcy letargu i introspekcji i zaczynamy porządkować wszystko to, czego się nauczyliśmy podczas minionej zimy, a także robić pierwsze plany na przyszłość. Niektórzy wiccanie błogosławią również świece w czasie święta Imbolc, co stanowi kolejny symbol zaklinania wyraźnie teraz silniejszego światła.

Podczas Wiosennej Równonocy, zwanej także świętem Ostara, dzień i noc ponownie stają się równej długości, a potem stopniowo dni będą stawać się dłuższe od nocy. Wiosenne Zrównanie Dnia i Nocy to czas odnowienia i sadzenia nasion, jak tylko ziemia znowu powróci do życia. Podczas tego święta ozdabiamy jajka jako symbol nadziei, życia i płodności, jak również odprawiamy rytuały, aby pobudzić w sobie energię oraz odnaleźć moc i pasję potrzebne do życia i rozwoju.

W społecznościach rolniczych święto Beltane oznaczało początek pory letniej. Zwierzęta domowe były wyprowadzane, aby pasły się na bujnych pastwiskach, a drzewa rozkwitały pięknym, aromatycznym kwieciem. Rytuały odprawiało się po to, aby zapewnić ochronę zebranym plonom, zwierzętom domowym oraz – rzecz jasna – ludziom. Rozpalano ogień i składano ofiary w nadziei na uzyskanie boskiej ochrony. W wiccańskich mitach młody Bóg zapładnia wówczas młodą Boginię. Wszyscy mamy jakieś plony do zebrania pod koniec roku – np. plany, które jesteśmy zdecydowani wprowadzić w życie – a święto Beltane to znakomity czas, aby z zapałem posuwać się do przodu.

Letnie Przesilenie to najdłuższy dzień w roku. To święto bywa nazywane także Litha albo Środek Lata. Słoneczna energia osiąga swój szczytowy poziom, a moc natury – swoją pełnię. W tradycji wiccańskiej jest to czas, kiedy moc boga słońca znajduje się w kulminacji (zatem paradoksalnie powinna teraz zacząć opadać) i dokonuje zapłodnienia dziewiczej bogini, która następnie ulega przemianie w Matkę Ziemię. W niektórych wierzeniach neopogańskich jest to moment, kiedy Król Ostrokrzewu raz jeszcze staje do walki ze swoim jaśniejszym wcieleniem, ale tym razem zwycięża Król Dębu. Podsumowując, jest to czas wielkiej radości i świętowania.

Podczas święta Lammas największe plony lata stają się dojrzałe. Odbywają się obrzędy, ludzie grają w różne gry, wyrażają swoją wdzięczność i ucztują. Święto to, znane także pod nazwą Lughnasadh, to czas radości z pierwszych zbiorów – niezależnie od tego, czy mamy na myśli rzeczywiste zbiory z pól i ogrodów, czy też nasze pierwsze plany, które zaczęły przynosić owoce. Tego dnia często piecze się chleb, aby uczcić żniwa.

Równonoc Jesienna, zwana także Mabon, przynosi kolejną, ważną zmianę sezonu oraz drugie zbiory. Słońce świeci wówczas równo na obu półkulach, a dni i noce mają jednakową długość. Potem noce ponownie będą stawały się coraz dłuższe. W nawiązaniu do zbiorów dzień ten świętuje się jako festiwal poświęcenia i umierającego boga, a cześć oddaje się słońcu oraz żyznej ziemi.

Święto Samhain oznaczało u Celtów początek pory zimowej. Był to czas, kiedy dokonywano uboju zwierząt i zbierano ostatnie zbiory, aby zdążyć przed nieuchronnym zanurzeniem się w głębię zimowej ciemności. Rozpalano ognie, by pomóc odnaleźć drogę błąkającym się duchom, a także składano ofiary w imię bogów i przodków. Samhain, który postrzega się jako początek, jest teraz często nazywany Nowym Rokiem Czarownic. Czcimy naszych przodków, porzucamy swoje aktywności i przygotowujemy się do nadchodzącego okresu introspekcji… i w ten sposób cały cykl rozpoczyna się na nowo.

STOSUNEK NOWOCZESNYCH POGAN DO KOŁA CZASU

Nowocześni poganie czerpią inspirację z wielu przedchrześcijańskich tradycji, czego przykładem może być właśnie Koło Czasu. Cykl ośmiu świąt, który obecnie celebrujemy dzięki nowoczesnemu pogaństwu, nie był nigdy w pełni obchodzony przez żaden konkretny odłam kultury chrześcijańskiej. W latach 1940–1950 Brytyjczyk Gerald Gardner stworzył nową religię wicca, czerpiąc z wielości różnych kultur i tradycji oraz dostosowując do niej praktyki obrzędowe z wierzeń przedchrześcijańskich i animistycznych, ludowej magii oraz szamańskiej dyscypliny i zakonów ezoterycznych. Połączył ze sobą wielokulturowe tradycje równonocy i przesilenia z celtyckimi świętami oraz wczesnoeuropejskimi świętami o charakterze rolniczym i sielankowym, czego efektem był jedyny w swoim rodzaju model religijny, który stał się podstawą dla wiccańskiego roku obrzędowego.

Ów wiccański rok obrzędowy zazwyczaj podąża śladem wiccan i czarownic, jak również eklektycznych pogan różnych wyznań. Niektórzy poganie przestrzegają jedynie połowy sabatów – albo kwartalnych, albo tylko półkwartalnych. Inni natomiast odrzucają cały koncept Koła Czasu i obchodzą święta kalendarzowe w zależności od kultury, w jakiej żyją, zamiast opierać się na naturalnym rolniczym cyklu pór roku. Wszyscy mamy swoje indywidualne ścieżki jako poganie, dlatego tak ważne jest, aby żadnej z nich nie wartościować i żadnej nie przyznawać palmy pierwszeństwa. Utrzymywanie otwartego i pozytywnego nastawienia jest tym, co sprawia, że wspólnota pogan tak dobrze się rozwija.

Wielu pogan adaptuje Koło Czasu do swojego własnego środowiska. Wicca urosła do rangi prawdziwie światowej religii, ale tylko nieliczni z nas mieszkają w klimacie odzwierciedlającym aurę Wysp Brytyjskich – czyli miejsca, gdzie ona się narodziła. Podczas gdy zgodnie z tradycją święto Imbolc stanowi początek odwilży i budzenie się ziemi do życia, to w tym samym czasie w wielu rejonach na północy panuje środek zimy. Podczas gdy dla jednych Lammas może być świętem ku czci zbiorów, to dla innych – tych, którzy mieszkają w rejonach, gdzie występują susze i pożary lasów – jest to niezwykle niebezpieczny i niepewny okres roku.

Musimy zatem wziąć pod uwagę, że Ziemia składa się z dwóch półkul. Kiedy na półkuli północnej panuje zima, to na półkuli południowej święci triumfy lato. Dlatego w czasie, gdy poganie w Ameryce świętują Yule i Zimowe Przesilenie, poganie w Australii obchodzą Przesilenie Letnie. Z tego powodu indywidualne doświadczenie każdego, kto praktykuje sabaty wicca, jest ważniejsze niż jakikolwiek dogmat zapisany w książkach.

Pozostając w tym duchu, możesz zdecydować się na opóźnienie lub przyspieszenie określonych dni świątecznych, aby cechy właściwe danym sabatom (związane z daną porą roku) lepiej pasowały do klimatu miejsca, w którym mieszkasz. Możesz też akcentować różne wątki każdego z sabatów, który właśnie obchodzisz. Nasze książki powinny ułatwić ci tego rodzaju rozwiązania.

Bez względu na to, gdzie znajduje się twoje miejsce na ziemi – czy jest to miasto, wieś czy miasteczko – możesz zaadaptować tradycje i obrzędy sabatowe w taki sposób, by pasowały do twojego stylu życia oraz środowiska. Przyroda otacza nas zewsząd – nieważne, jak bardzo my, ludzie, staramy się odizolować od natury, bowiem powtarzające się nieustannie zmiany pór roku są nieuniknione. Zamiast płynąć pod prąd, wielu nowoczesnych pogan korzysta z unikalnej energii danej pory roku – niezależnie od tego, czy jest ciemno, jasno czy szarawo – i włącza ją w bieg swego życia codziennego.

Możesz być pewna, że nasze książki zapewnią ci wszystkie informacje, których potrzebujesz, aby móc zrobić to samo. Każda z pozycji w naszej serii będzie przypominać tę, którą właśnie trzymasz w rękach. Pierwszy rozdział pt. Stare praktyki opowiada o historii i tradycji, które zostały zaczerpnięte z mitologii i wierzeń przedchrześcijańskich, a których pozostałości nadal funkcjonują w nowoczesnym nurcie pogaństwa. Z kolei rozdział zatytułowany Nowe praktyki ujmuje w całość wszystkie te elementy i motywy, aby potem zinterpretować je w nowy sposób, czyli taki, który stosują nowocześni poganie, świętując swoje sabaty. Następny rozdział skupia się na Zaklęciach i wróżbach właściwych dla danej pory roku albo zakorzenionych w tradycji ludowej, a jeszcze następny – Receptury i rękodzieło – przedstawia pomysły na udekorowanie domu, praktyczne własnoręcznie wykonane przedmioty oraz przepisy kulinarne, które uwzględniają sezonowe przysmaki. Rozdział Modlitwy i wezwania podaje gotowe przykłady wezwań i modlitw, które możesz zastosować w rytuałach, medytacjach czy podczas prowadzenia dziennika. Rozdział Rytuały świąteczne wprowadza trzy pełne rytuały: jeden dla osób praktykujących w pojedynkę, jeden dla par oraz jeden przeznaczony dla grupy ludzi, takiej jak kowen³, krąg czy gaj⁴. (Nic nie stoi na przeszkodzie, abyś dostosowała jeden z podanych w tej książce czy jakikolwiek inny rytuał do swoich potrzeb, zastępując np. dary składane w ofierze, tekst inwokacji czy modlitwy, czynności magiczne itd. Kiedy planujesz rytuał grupowy, postaraj się być wyczulona na wszelkie specjalne potrzeby każdego z uczestników. Istnieje wiele wspaniałych książek, które zgłębiają te kwestie i ułatwiają przeprowadzenie rytuału, jeśli nie masz doświadczenia w tej materii). Wreszcie na końcu książki znajdziesz kompletną listę odwołań (słów kluczowych) związanych z danym świętem, począwszy od motywów magicznych, a skończywszy na bóstwach, pokarmach, kolorach, symbolach itp.

Po przeczytaniu tej książki będziesz mieć wystarczającą ilość wiedzy i inspiracji duchowej do świętowania sabatu z pełnym entuzjazmem. Dzięki uczczeniu Koła Czasu potwierdzamy nasz związek z naturą, dlatego kiedy naturalne cykle wciąż się odnawiają w swoich niekończących się obrotach, możemy płynąć z prądem i cieszyć się drogą, którą przemierzamy.

¹ Zwane też Kołem Roku (w oryginale: Wheel of the Year) – wszystkie przypisy pochodzą od tłumaczki, chyba że podano inaczej.

² Etymologia tego słowa sięga do staroangielskiego słowa wicce, które oznacza czarownika, maga i jest jego żeńskim odpowiednikiem. Słowo „wicca” można tłumaczyć jako „wiedźma”, co jak wiadomo w staropolszczyźnie oznaczało kobietę, która wie, która posiada sekretną wiedzę (w przeciwieństwie do „niewiasty”, czyli tej, która nie wie). Wicca to neopogański nurt czarownic nawiązujący do tradycji druidów. Związany jest z ekologizmem ruchu New Age i określany mianem religijnego skrzydła feminizmu.

³ Kowen to grupa licząca zwyczajowo 13 członków.

⁴ Gaj stanowi grupę kilku kowenów.SŁOŃCE jasno świeci nad głową w czasie, kiedy czarownice tańczą wokół ogniska i ucztują, zbierając z pól świeże owoce i warzywa. Dzieci śmieją się i bawią, tocząc koła symbolizujące słońce i biegając za błyszczącymi bańkami mydlanymi, które ulatują w powietrze niczym bajkowe duszki. To Przesilenie Letnie, znane również jako Noc Świętojańska albo Litha. Ziemia raduje się swoją obfitością i światłem, a my razem z nią.

Podczas świętojańskiej pełni lata mamy do czynienia z najdłuższym dniem i zarazem z najkrótszą nocą w roku. Słońce osiągnęło zenit i znajduje się również w szczycie swojej mocy magicznej. Po przesileniu dni będą stawały się stopniowo coraz krótsze, przenosząc nas powoli w ciemną połowę roku. Podczas Przesilenia Zimowego cały ten proces ulegnie odwróceniu i zaczniemy zmierzać w kierunku światła Przesilenia Letniego.

Na półkuli północnej Przesilenie Letnie przypada około 21 czerwca, w czasie, kiedy słońce wkracza w zodiakalny znak Raka (albo Koziorożca w grudniu, jeśli znajdujesz się w południowej części świata). Jest to święto słońca, ognia oraz szczodrości ziemi.

W dziejach ludzkości Przesilenie Letnie obserwowano właściwie w każdej kulturze na świecie w różnych momentach historycznych. Grecy, Rzymianie, Celtowie, Skandynawowie, Aztekowie i Żydzi świętowali najdłuższy dzień w roku na swój sposób, czcząc właściwych sobie bogów. Jednak we wszystkich tych odmiennych kulturach z tym szczególnym dniem silnie wiążą się podobne motywy.

Na przykład kiedy słońce znajduje się w swoim najwyższym punkcie, Noc Świętojańską obchodzi się prawie zawsze jako festiwal solarny, święto ognia albo jako oba te święta razem. W wielu miejscach występuje również element wody, co wyraża się m.in. w odbywaniu pielgrzymek do świętych źródeł albo innych zbiorników wodnych. Powszechnym zwyczajem jest rozpalanie ognisk i nie jest niczym niezwykłym, że są one rozpalane podczas czuwań, począwszy od świtu w dniu Przesilenia Letniego, aż do momentu, kiedy słońce wschodzi następnego ranka.

Mimo że nie było to święto żniw – tak jak trzy kolejne sabaty następujące po nim – to jednak Przesilenie Letnie pozostawało wciąż świętem natury, wzrostu wszelkich istot żywych we wszelkich formach oraz kiełkujących ziaren, które niedawno zasiano na polach. Święto to często skupiało się na płodności, obfitości, dobrobycie, powodzeniu i dobrej passie, które miały odzwierciedlać entuzjastyczny wzrost całego wiejskiego otoczenia.

W tradycji celtyckiej czerwiec był miesiącem dębu – ważnego i wysoko cenionego drzewa, które uważano za symbol siły i witalności. We współczesnych wierzeniach pogańskich rok jest podzielony między starego i mądrego Króla Dębowego – który rządzi światem od Przesilenia Zimowego do Przesilenia Letniego – oraz młodego, energicznego Króla Ostrokrzewu, który sprawuje władzę w okresie od Przesilenia Letniego aż do sabatu Yule.

Wierzono, że drudzi⁵ z okazji tego dnia zbierali święte zioła, ale nawet współcześnie często zbieramy rośliny w dniu Przesilenia Letniego na potrzeby rytuałów magicznych, uzdrawiania czy po prostu do celów kulinarnych. Wiele z naszych współczesnych zwyczajów, które praktykujemy z okazji tego święta, ma swe korzenie we wcześniejszych obrządkach i rytuałach dawnych pogan.

Przesilenie Letnie jest jednym z największych festiwali ognia, ponieważ obchodzone jest w dniu, kiedy od słońca bije największy żar. W wielu kulturach powszechnym zwyczajem było rozpalanie ognisk, często na szczytach wzgórz, dzięki czemu można je było zobaczyć z dużej odległości. Ludzie tańczyli wokół nich w kręgu albo toczyli płonące koła w dół ze zbocza wzgórza.

Uważano również, że jest to najbardziej obiecujący dzień, jeśli chodzi o nawiązanie kontaktu z Wróżką oraz z istotami z zaczarowanej krainy, ponieważ zakładano, że komunikacja z nimi jest łatwiejsza podczas tego okresu przejściowego, kiedy jeden sezon roku przekształca się w inny. Owe magiczne duszki były także przyciągane przez słodko pachnące kwiaty, miód i nektar oraz inne elementy, w większości łatwo dostępne o tej porze roku.

Szekspir wykorzystał tę tradycję jako podstawę fabuły jednej ze swoich najpopularniejszych sztuk, czyli Snu nocy letniej⁶, w której to właśnie psotne elfy powodują zamieszanie podczas obchodów uroczystości z okazji Przesilenia Letniego.

Pełnia księżyca w czerwcu była znana również jako Miesiąc⁷ Miodowy, dlatego wielu ludzi zawierało w tym czasie związek małżeński. (Czasem wierzono, że zawarcie małżeństwa w maju przynosi pecha, bowiem to czas, kiedy Bóg i Bogini odbywają swoje własne święte obrządki). Bez wątpienia zainspirowało to Szekspira do opisania tak wielu ślubów w swojej sztuce, włącznie z głównym powodem opisanej uroczystości, czyli zaślubinami Tezeusza, księcia Aten z Hipolitą, królową Amazonek.

Dalsza część rozdziału dostępna w pełnej wersji.

⁵ Jedna z trzech kast kapłańskich u Celtów; mieli oni za zadanie prowadzić obrzędy religijne, osądzać winnych oraz przepowiadać przyszłość.

⁶ Jedna z najsłynniejszych komedii wybitnego angielskiego poety i dramaturga Wiliama Szekspira (1564–1616), napisana wierszem i prozą, której powstanie datuje się na ok. 1596 rok. Wśród postaci znajdziemy m.in. króla elfów Oberona i królową elfów Tytanię oraz psotnego Puka. Sztukę tę można przeczytać m.in. w przekładzie Stanisława Koźmiana, Leona Ulricha, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Władysława Tarnawskiego (zob. np. W. Szekspir, Sen nocy letniej, tłum. W. Tarnawski, oprac. P. Mroczkowski, Ossolineum, Wrocław 1987).

⁷ Słowo „miesiąc” to również poetyckie określenie księżyca.