Lobbing w świetle teorii wyboru publicznego - ebook

Lobbing jest integralną częścią procesu podejmowania decyzji publicznych w systemie przedstawicielskim. Udział podmiotów zewnętrznych w procesie stanowienia prawa budzi jednak wśród komentatorów sceny publicznej nieustanne spory i kontrowersje.

Praktyka lobbingu podważa tezę, że instytucjonalizacja „wywierania wpływu na władzę” w bezpośredni sposób redukuje negatywne efekty społeczne tego zjawiska. Niniejsza publikacja stanowi próbę wyjścia poza obszar badań porównawczych w kierunku spojrzenia na zjawisko lobbingu poprzez cele, motywacje i reguły zachowań podmiotów współuczestniczących w procesie dochodzenia do decyzji publicznych.

Podstawowym celem książki jest zobrazowanie mechanizmu lobbingu, który funkcjonuje w oparciu o wybory dokonywane przez poszczególnych uczestników procesu politycznego, zasoby, jakimi dysponują, ich wzajemne relacje oraz wewnętrzne uwarunkowania systemu przedstawicielskiego - wspólne dla państw zachodnich demokracji.

Założona przez autora konwencja redukcjonistyczna zrodziła potrzebę odwołania się do teorii, która umożliwia badanie uwarunkowań systemowych demokracji jako wyniku łącznych skutków zachowania na poziomie jednostki lub grupy. Takie założenia wyjściowe spełnia teoria wyboru publicznego (public choice theory), która powstała na gruncie amerykańskim na przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Wykorzystuje ona klasyczne instrumentarium badawcze ekonomii do objaśniania meandrów procesu politycznego.

Wstęp  11

Rozdział I. Zakres pojęciowy i podmioty lobbingu            19

1. Uwagi wprowadzające            19

2. Anglosaskie korzenie lobbingu            20

3. Pierwsze próby uregulowań prawnych            25

4. Czym jest współczesny lobbing?         27

4.1. Przegląd definicji politologicznych i socjologicznych               30

4.2. Lobbing a public relations 34

5. Strategie, metody i formy lobbingu   39

5.1. Partycypacja ustawodawcza             39

5.2. Przetargi polityczne               40

5.3. Patronat polityczny               42

5.4. Lobbing a korupcja 45

6. Działania lobbingowe w ujęciu podmiotowym             47

6.1. Klasyfikacja               47

6.2. Dylematy terminologiczne 50

7. Podsumowanie           55

Rozdział II. Program badawczy public choice – implikacje dla analizy sfery publicznej współczesnych demokracji            57

1. Uwagi wprowadzające            57

2. Geneza i rozwój szkoły wyboru publicznego 58

2.1. Echo recepty Keynesa          58

2.2. Spór wokół idei welfare state 64

2.3. Istota public choice 73

3. Podstawy metodologiczne    76

3.1. Indywidualizm metodologiczny       77

3.2. Homo oeconomicus w polityce        78

3.3. Polityka a wymiana rynkowa             82

4. Lobbing jako przedmiot badań szkoły wyboru publicznego    83

5. Podsumowanie           87

Rozdział III. Formowanie i organizacja grup nacisku        89

1. Uwagi wprowadzające            89

2. Rynkowy wymiar systemu przedstawicielskiego         90

3. Polityka gospodarcza rządu a formowanie grup nacisku          96

3.1. „Interwencyjny” obszar zainteresowania lobbystów            96

3.2. Quasi-publiczny charakter instrumentów polityki sektorowej          101

4. Zbieżność interesów jednostkowych w kontekście organizacji grupy nacisku               105

4.1. Pluralistyczne rozumienie współdziałania wewnątrz grupy                105

4.2. Logika działania kolektywnego - implikacje postawy free rider 107

5. Podsumowanie           119

Rozdział IV. Grupy nacisku w strukturze demokratycznego rynku politycznego                121

1. Uwagi wprowadzające            121

2. Niedoskonałości rynku wyborczego  122

2.1. Model Schumpetera             122

2.2. Model Downsa        128

2.2.1. Informacja a wybory publiczne    129

2.2.2. Przesłanki działań rządu  135

2.2.3. Przesłanki działań opozycyjnych partii politycznych           136

2.3. Implikacje demokratycznej konkurencji      139

3. Sfera relacji grup nacisku z administracją publiczną    145

3.1. Ekonomiczna teoria regulacji            145

3.2. Sygnalizacyjne modele lobbingu     151

3.3. Przesłanki kooperacji z biurokracją                154

3.4. Od artykulacji preferencji do transakcji - czym jest lobbing na płaszczyźnie konstruowania polityk sektorowych? 158

4. Podsumowanie           161

Rozdział V. Lobbing w funkcji dobrobytu ogólnospołecznego    163

1. Uwagi wprowadzające            163

2. Grupy nacisku w pluralistycznej koncepcji „przeciwwagi sił”  164

2.1. Klasyczne podejście pluralistyczne 164

2.2. Synteza teorii pluralistycznych na gruncie nauki ekonomii - model Gary’ego Beckera           168

2.3. Korporatywizm        173

2.4. Klientelizm 176

2.5. Próba analizy krytycznej176

3. Koszty lobbingu w koncepcji rent-seeking 188

4. Uwagi końcowe          194

Zakończenie      197

Bibliografia         203

Spis schematów, rysunków i wykresów               217