Mroczny rynek. Cyberzłodzieje, cybergliniarze i Ty - ebook

PROLOG

cri­me@21st­cen­tu­ry.com

W dą­że­niu do do­stat­ku i wzro­stu go­spo­dar­cze­go ludz­kość osią­gnę­ła nie­bez­piecz­ny po­ziom uza­leż­nie­nia od sys­te­mów sie­cio­wych. Sta­ło się to w bar­dzo krót­kim cza­sie: w cią­gu nie­speł­na dwóch dzie­się­cio­le­ci znacz­na część tak zwa­nej „in­fra­struk­tu­ry pań­stwo­wej o klu­czo­wym zna­cze­niu” (Cri­ti­cal Na­tio­nal In­fra­struc­tu­re, CNI w ję­zy­ku ge­eków) więk­szo­ści kra­jów zna­la­zła się pod kon­tro­lą wciąż co­raz bar­dziej skom­pli­ko­wa­nych sie­ci kom­pu­te­ro­wych.

Kom­pu­te­ry kie­ru­ją roz­le­gły­mi ob­sza­ra­mi na­szej eg­zy­sten­cji, ta­ki­mi jak ko­mu­ni­ko­wa­nie się z in­ny­mi ludź­mi, trans­port, han­del, pra­ca, czas wol­ny, roz­ryw­ki – jed­nym sło­wem, wszyst­kim. Pod­czas jed­ne­go z licz­nych pro­ce­sów są­do­wych do­ty­czą­cych cy­ber­prze­stęp­czo­ści, któ­rych by­łem świad­kiem ostat­ni­mi laty, wy­stę­pu­ją­cy w imie­niu Ko­ro­ny Bry­tyj­skiej pro­ku­ra­tor żą­dał na­ło­że­nia na pew­ne­go ha­ke­ra tak zwa­ne­go Pre­ven­tion of Cri­me Or­der, pre­wen­cyj­ne­go za­ka­zu są­do­we­go, któ­ry miał­by wejść w ży­cie po opusz­cze­niu wię­zie­nia przez ska­za­ne­go i za­bra­niał­by mu do­stę­pu do in­ter­ne­tu – z wy­jąt­kiem jed­nej go­dzi­ny ty­go­dnio­wo, pod nad­zo­rem po­li­cjan­ta. „Kie­dy mój klient opu­ści wię­zie­nie – stwier­dził obroń­ca pod­czas roz­pra­wy – nie po­zo­sta­nie już za­pew­ne ani jed­na dzie­dzi­na ludz­kiej dzia­łal­no­ści, któ­ra nie bę­dzie w ja­kiś spo­sób wy­ma­ga­ła po­śred­nic­twa in­ter­ne­tu. Jak więc mój klient ma w ta­kich oko­licz­no­ściach pro­wa­dzić nor­mal­ne ży­cie?” – za­py­tał re­to­rycz­nie.

Wła­śnie, jak? Ci, któ­rym zda­rzy­ło się choć­by na kil­ka go­dzin zo­sta­wić w domu te­le­fon ko­mór­ko­wy, za­zwy­czaj od­czu­wa­ją in­ten­syw­ne roz­draż­nie­nie i sta­ny lę­ko­we. Sil­niej uza­leż­nie­ni czu­ją wręcz coś na kształt gło­du nar­ko­tycz­ne­go. Co cie­ka­we, gdy po­zba­wić ich owe­go urzą­dze­nia na trzy dni, de­pry­mu­ją­ce uczu­cie dys­kom­for­tu czę­sto ustę­pu­je miej­sca wra­że­niu upoj­nej swo­bo­dy; czło­wiek wra­ca do wca­le nie tak od­le­głe­go świa­ta, w któ­rym ani nie mie­li­śmy, ani nie po­trze­bo­wa­li­śmy te­le­fo­nów ko­mór­ko­wych i ja­koś się żyło. Dzi­siaj więk­szość lu­dzi uwa­ża, że bez tych ma­leń­kich prze­no­śnych kom­pu­ter­ków ży­cie nie jest moż­li­we.

Być może naj­więk­sze po­do­bień­stwa łą­czą kom­pu­te­ry z sa­mo­cho­da­mi. W la­tach czter­dzie­stych dwu­dzie­ste­go wie­ku auta za­czę­ły się sta­wać co­raz bar­dziej po­wszech­ne, ale przez na­stęp­ne kil­ka­dzie­siąt lat tyl­ko nie­wiel­ka część kie­row­ców na­praw­dę ro­zu­mia­ła, co się dzie­je pod ma­ską wozu. Jed­nak byli i tacy, któ­rzy po­tra­fi­li na­pra­wić we­hi­kuł nie­za­leż­nie od przy­czy­ny awa­rii, jesz­cze licz­niej­si po­tra­fi­li pod­re­pe­ro­wać tym­cza­so­wo gaź­nik, żeby ja­koś do­te­le­pać się do domu, a jesz­cze wię­cej było ta­kich, któ­rzy po­tra­fi­li przy­najm­niej wy­mie­nić prze­bi­tą opo­nę.

Dzi­siaj, je­że­li mamy do czy­nie­nia tyl­ko z uszko­dze­niem ogu­mie­nia, ra­czej rów­nież zdo­ła­my do­trzeć do celu. Jed­nak co­raz czę­ściej pro­ble­my wy­ni­ka­ją z za­kłó­ceń dzia­ła­nia po­kła­do­we­go kom­pu­te­ra umiesz­czo­ne­go w pla­sti­ko­wym po­jem­ni­ku znaj­du­ją­cym się prze­waż­nie za sil­ni­kiem. Je­że­li to urzą­dze­nie spra­wia kło­po­ty, nie wpra­wisz sa­mo­cho­du w ruch, na­wet gdy­byś był wy­kwa­li­fi­ko­wa­nym me­cha­ni­kiem. Przy odro­bi­nie szczę­ścia zdo­ła je na­pra­wić spe­cja­li­sta od kom­pu­te­rów. Naj­czę­ściej jed­nak trze­ba po pro­stu wy­mie­nić cały mo­duł.

Sys­te­my kom­pu­te­ro­we są o wie­le bar­dziej skom­pli­ko­wa­ne i po­dat­ne na awa­rie niż sil­ni­ki o spa­la­niu we­wnętrz­nym, więc tyl­ko na­praw­dę nie­licz­ni po­tra­fią za­jąć się po­wsta­łym pro­ble­mem, zdo­by­wa­jąc się na coś wię­cej niż okle­pa­ne „spró­buj go zre­star­to­wać”.

Zna­leź­li­śmy się w sy­tu­acji, kie­dy je­dy­nie nie­wiel­ka grup­ka, eli­ta ge­eków, tech­no­świ­rów, ha­ke­rów, ko­de­rów, se­ku­ro­kra­tów czy jak ich tam jesz­cze na­zwać, rze­czy­wi­ście do­głęb­nie ro­zu­mie tech­no­lo­gię, któ­ra na co dzień kie­ru­je co­raz in­ten­syw­niej i eks­ten­syw­niej na­szym ży­ciem, pod­czas gdy więk­szość z nas ni w ząb tego nie poj­mu­je. Za­czą­łem do­ce­niać zna­cze­nie tego fak­tu, gdy zbie­ra­łem ma­te­ria­ły do McMa­fii, mo­jej po­przed­niej książ­ki po­świę­co­nej glo­bal­nej prze­stęp­czo­ści zor­ga­ni­zo­wa­nej. Wy­bra­łem się do Bra­zy­lii, aby do­wie­dzieć się wię­cej na te­mat cy­ber­prze­stęp­czo­ści, po­nie­waż ten fa­scy­nu­ją­cy kraj, po­mi­ja­jąc jego licz­ne za­le­ty, sta­no­wi ist­ne za­głę­bie wszel­kie­go zła do­ty­czą­ce­go sie­ci – o czym wów­czas mało kto wie­dział.

Tam też spo­tka­łem cy­berz­ło­dziei, któ­rzy stwo­rzy­li wy­jąt­ko­wo sku­tecz­ny sys­tem phi­shin­gu. Phi­shing nadal po­zo­sta­je jed­nym z naj­waż­niej­szych fi­la­rów in­ter­ne­to­wej prze­stęp­czo­ści. Isto­ta zja­wi­ska jest pro­sta, są dwa pod­sta­wo­we jego wa­rian­ty. Pierw­szy po­le­ga na tym, że ofia­ra otwie­ra nie­chcia­ny e-mail. W za­łącz­ni­ku może ukry­wać się wi­rus, któ­ry po­zwa­la in­ne­mu kom­pu­te­ro­wi, znaj­du­ją­ce­mu się zu­peł­nie gdzie in­dziej, spra­wo­wać kon­tro­lę nad za­ka­żo­nym kom­pu­te­rem i prze­jąć na­wet ha­sła do ban­ko­wo­ści in­ter­ne­to­wej. Dru­gi spo­sób po­le­ga na wy­sy­ła­niu pocz­tą elek­tro­nicz­ną wia­do­mo­ści, któ­re spra­wia­ją wra­że­nie, jak­by po­cho­dzi­ły od ban­ku czy in­nej in­sty­tu­cji, a w któ­rych za­war­te jest żą­da­nie po­twier­dze­nia lo­gi­nu i ha­sła. Je­że­li ad­re­sat da się na­brać, spa­mer zy­sku­je do­stęp do nie­któ­rych lub wręcz wszyst­kich jego kont in­ter­ne­to­wych. Bra­zy­lij­scy ha­ke­rzy po­ka­zy­wa­li mi krok po kro­ku, w jaki spo­sób wzbo­ga­ci­li się o dzie­siąt­ki mi­lio­nów do­la­rów wy­kra­dzio­nych z kont ban­ko­wych w Bra­zy­lii, Hisz­pa­nii, Por­tu­ga­lii, Wiel­kiej Bry­ta­nii i Sta­nach Zjed­no­czo­nych.

Po­tem zło­ży­łem wi­zy­tę bra­zy­lij­skim cy­ber­gli­nia­rzom, któ­rzy zgar­nę­li czte­rech in­nych człon­ków wspo­mnia­nej gru­py prze­stęp­czej (ale dwu­krot­nie wię­cej wy­mknę­ło się po­li­cji), i wresz­cie prze­pro­wa­dzi­łem wy­wiad z sze­fem X-For­ce, de­par­ta­men­tu taj­nych ope­ra­cji ame­ry­kań­skiej fir­my ISS zaj­mu­ją­cej się za­bez­pie­cze­nia­mi kom­pu­te­ro­wy­mi. Nie mi­nął ty­dzień, a zda­łem so­bie spra­wę, że kon­wen­cjo­nal­na czy tra­dy­cyj­na prze­stęp­czość zor­ga­ni­zo­wa­na, choć jak­że ma­low­ni­cza i uroz­ma­ico­na, nie­sie z sobą znacz­nie więk­sze ry­zy­ko dla spraw­ców – ci, któ­rzy do­pusz­cza­ją się cy­ber­prze­stępstw, mogą się czuć bar­dziej bez­piecz­ni.

Sta­ro­mod­ne zor­ga­ni­zo­wa­ne gru­py prze­stęp­cze sto­so­wa­ły tech­no­lo­gie i na­rzę­dzia, któ­re po­ja­wi­ły się w dwu­dzie­stym wie­ku, w celu po­ko­na­nia dwóch istot­nych prze­szkód sto­ją­cych im na dro­dze do osią­gnię­cia po­wo­dze­nia w wy­bra­nej pro­fe­sji. Naj­więk­sze ry­zy­ko w tym biz­ne­sie wią­że się z dzia­łal­no­ścią po­li­cji. Sku­tecz­ność or­ga­nów ści­ga­nia bywa róż­na, za­leż­nie od cza­sów i od miej­sca na ma­pie. Zor­ga­ni­zo­wa­ne gru­py prze­stęp­cze przy­sto­so­wu­ją się do tych zmien­nych wa­run­ków, wy­bie­ra­jąc jed­ną z licz­nych me­tod ra­dze­nia so­bie z si­ła­mi pra­wa i po­rząd­ku. Mogą pró­bo­wać roz­wią­zań si­ło­wych, mogą ko­rum­po­wać or­ga­na ści­ga­nia lub ko­rum­po­wać po­li­ty­ków spra­wu­ją­cych wła­dzę nad po­li­cją – albo po pro­stu do­brze się ukry­wać.

Na­stęp­nie mu­szą upo­rać się z dru­gą trud­no­ścią: z kon­ku­ren­cją, in­nych ob­wie­siów szu­ka­ją­cych łupu na tym sa­mym te­ry­to­rium. I tu rów­nież w grę wcho­dzą roz­wią­za­nia si­ło­we, moż­na też dą­żyć do utwo­rze­nia so­ju­szu albo przy­łą­czyć się do kon­ku­ren­cji.

Jed­nak w żad­nym wy­pad­ku zbrod­ni­czy syn­dy­kat nie może so­bie po­zwo­lić, by zwy­czaj­nie zi­gno­ro­wać te za­gro­że­nia, jest to bo­wiem naj­krót­sza dro­ga do klę­ski. Klu­czem do prze­trwa­nia i do suk­ce­su jest umie­jęt­ność po­ro­zu­mie­wa­nia się ze współ­prze­stęp­ca­mi oraz z po­li­cją – a więc wy­sy­ła­nia jed­nym i dru­gim sto­sow­nych ko­mu­ni­ka­tów.

W Bra­zy­lii zro­zu­mia­łem bar­dzo szyb­ko, że prze­stęp­czość dwu­dzie­ste­go pierw­sze­go wie­ku przed­sta­wia się in­a­czej.

Przede wszyst­kim znacz­nie trud­niej stwier­dzić, że ktoś knu­je coś nie­cne­go, je­że­li dzie­je się to w in­ter­ne­cie. Pra­wa rzą­dzą­ce sie­cią w róż­nych kra­jach róż­nią się mię­dzy sobą. To istot­ne, głów­nie dla­te­go, że in­ter­ne­to­wy prze­stęp­ca za­zwy­czaj do­ko­nu­je czy­nu, po­słu­gu­jąc się okre­ślo­nym ad­re­sem IP (In­ter­net Pro­to­col) umiej­sco­wio­nym w jed­nym kra­ju, a dzia­ła na nie­ko­rzyść oso­by czy kor­po­ra­cji umiej­sco­wio­nej w dru­gim kra­ju, po czym fi­nał (naj­czę­ściej za­mia­na uzy­ska­nych to­wa­rów na go­tów­kę) na­stę­pu­je w trze­cim. Na przy­kład po­li­cjant w Ko­lum­bii może stwier­dzić, że atak na ko­lum­bij­ski bank zo­stał prze­pro­wa­dzo­ny z ad­re­su IP w Ka­zach­sta­nie. Wkrót­ce jed­nak oka­że się, że w Ka­zach­sta­nie ta­kich po­czy­nań nie uwa­ża się za prze­stęp­stwo, a więc jego ko­le­dzy z ka­zach­skiej sto­li­cy nie ze­chcą wsz­cząć do­cho­dze­nia w tej spra­wie.

Wie­lu cy­ber­prze­stęp­ców ma dość in­te­li­gen­cji, by wy­kryć i wy­ko­rzy­stać te roz­bież­no­ści. „Nig­dy nie uży­wam ame­ry­kań­skich kart kre­dy­to­wych czy de­be­to­wych – zwie­rzył mi się je­den z naj­sku­tecz­niej­szych szwedz­kich «kar­cia­rzy» – bo ju­rys­dyk­cja Sta­nów Zjed­no­czo­nych obej­mo­wa­ła­by mnie na ca­łej kuli ziem­skiej. Wy­star­cza­ją mi kar­ty eu­ro­pej­skie i ka­na­dyj­skie, je­stem za­do­wo­lo­ny i bez­piecz­ny – nig­dy mnie nie zła­pią”.

Roz­dź­więk mię­dzy Sta­na­mi Zjed­no­czo­ny­mi a Eu­ro­pą i Ka­na­dą ma za­sad­ni­cze zna­cze­nie, są to bo­wiem ob­sza­ry naj­więk­szej kon­cen­tra­cji ofiar cy­ber­prze­stęp­ców. Sta­ry Kon­ty­nent i Ka­na­da usta­no­wi­ły pra­wa znacz­nie sil­niej strze­gą­ce wol­no­ści jed­nost­ki i jej praw w sie­ci. Tym­cza­sem ko­lej­ne rzą­dy USA przy­zna­wa­ły or­ga­nom ści­ga­nia co­raz więk­sze upraw­nie­nia, idą­ce o wie­le da­lej, niż ze­chcia­ła­by choć­by wziąć to pod uwa­gę więk­szość eu­ro­pej­skich rzą­dów. W USA funk­cjo­na­riu­sze ła­twiej uzy­sku­ją do­stęp do da­nych pry­wat­nych firm, a dzie­je się to pod ha­sła­mi wal­ki z ter­ro­ry­zmem i prze­stęp­czo­ścią.

Im­pli­ka­cje tego fak­tu są z pew­no­ścią nie­ba­ga­tel­ne, choć przy­najm­niej w tej chwi­li nie spo­sób stwier­dzić, jak głę­bo­ko się­ga­ją. Kwe­stie prze­stęp­czo­ści, nad­zo­ru, pry­wat­no­ści, gro­ma­dze­nia da­nych przez in­sty­tu­cje pry­wat­ne i pań­stwo­we, wol­no­ści sło­wa (Wi­ki­Le­aks się kła­nia), ła­two­ści do­stę­pu do stron in­ter­ne­to­wych (patrz de­ba­ta o tak zwa­nej neu­tral­no­ści w ne­cie), sie­ci spo­łecz­no­ścio­wych jako na­rzę­dzia po­li­ty­ki oraz in­te­re­sów na­ro­do­wych wciąż ście­ra­ją się w cy­ber­prze­strze­ni.

Ktoś mógł­by na przy­kład twier­dzić, że wie­lo­plat­for­mo­wa, wie­lo­za­da­nio­wa wszech­obec­ność Go­ogle sta­no­wi po­gwał­ce­nie obo­wią­zu­ją­ce­go w Ame­ry­ce pra­wo­daw­stwa an­ty­tru­sto­we­go, a zgro­ma­dze­nie tak ogrom­nej ilo­ści da­nych oso­bo­wych to grat­ka dla prze­stęp­ców i za­gro­że­nie dla praw oby­wa­tel­skich. Fir­ma Go­ogle mo­gła­by na to od­po­wie­dzieć, że wła­śnie cały ge­niusz przed­się­wzię­cia tkwi w wie­lo­plat­for­mo­wej, wie­lo­za­da­nio­wej wszech­obec­no­ści i już to pro­mu­je in­te­re­sy Ame­ry­ki, za­rów­no han­dlo­we, jak i te do­ty­czą­ce kwe­stii bez­pie­czeń­stwa. Co wię­cej, rząd USA może w cią­gu kil­ku go­dzin, po­słu­gu­jąc się pro­ce­du­ra­mi praw­ny­mi, uzy­skać do­stęp do gro­ma­dzo­nych przez Go­ogle da­nych – wła­ści­wie może to zro­bić, kie­dy tyl­ko so­bie za­ży­czy. Tym­cza­sem Go­ogle zbie­ra dane z ca­łe­go świa­ta, a to za­pew­nia Wa­szyng­to­no­wi ogrom­ną prze­wa­gę stra­te­gicz­ną. Inne rzą­dy mogą o czymś ta­kim tyl­ko ma­rzyć. W prze­ci­wień­stwie do swo­ich chiń­skich, ro­syj­skich czy bli­skow­schod­nich od­po­wied­ni­ków ame­ry­kań­skie służ­by rzą­do­we nie mu­szą wła­my­wać się do baz da­nych Go­ogle, by po­znać ukry­te tam se­kre­ty. Wy­star­czy na­kaz są­do­wy. Czy kto­kol­wiek o zdro­wych zmy­słach zre­zy­gno­wał­by z ta­kich ko­rzy­ści w imię ustaw an­ty­tru­sto­wych?

To tro­chę jak w teo­rii wie­lo­świa­ta: in­ter­net dzia­ła tak, że kie­dy roz­wią­zać je­den pro­blem, za­raz gdzie in­dziej po­ja­wia się inny, na po­zór nie do roz­wią­za­nia.

Naj­więk­szym pro­ble­mem dla or­ga­nów ści­ga­nia jest ano­ni­mo­wość w in­ter­ne­cie. Je­śli mamy od­po­wied­nie umie­jęt­no­ści (któ­re jed­nak nie są nie­osią­gal­ne), nadal je­ste­śmy w sta­nie ukryć praw­dzi­wą lo­ka­li­za­cję kom­pu­te­ra, przez któ­ry łą­czy­my się z in­ter­ne­tem.

Ist­nie­ją dwa pod­sta­wo­we spo­so­by, aby tego do­ko­nać. Pierw­szym cy­ber­mu­rem jest VPN, czy­li Vir­tu­al Pri­va­te Ne­twork, po­le­ga­ją­cy na tym, że gru­pa kom­pu­te­rów może dzie­lić je­den ad­res IP. Za­zwy­czaj ad­res taki od­no­si się do jed­ne­go kom­pu­te­ra, na­to­miast przy za­sto­so­wa­niu VPN wie­le kom­pu­te­rów znaj­du­ją­cych się w cał­kiem róż­nych miej­scach na świe­cie może uda­wać, że dzia­ła­ją na przy­kład w Bot­swa­nie.

Ci, któ­rym nie wy­star­czy ochro­na w ra­mach VPN, mogą zbu­do­wać dru­gi cy­ber­mur, po­słu­gu­jąc się tak zwa­ny­mi ser­we­ra­mi pro­xy. Kom­pu­ter ulo­ko­wa­ny na Se­sze­lach może uży­wać ser­we­ra pro­xy po­sta­wio­ne­go na przy­kład w Chi­nach czy w Gwa­te­ma­li. Pro­xy nie po­zwa­la od­kryć, że ory­gi­nal­ne IP na­da­je z Se­sze­li, nie mó­wiąc już o tym, że dany kom­pu­ter na­le­ży do VPN ma­ją­ce­go swo­ją bazę na Gren­lan­dii.

Aby to wszyst­ko urzą­dzić, trze­ba się nie­źle na tym znać, więc tech­ni­ki te są sto­so­wa­ne pra­wie wy­łącz­nie przez dwie gru­py od­da­ją­ce się cy­ber­prze­stęp­czo­ści – praw­dzi­wych ha­ke­rów i praw­dzi­wych prze­stęp­ców. Są to użyt­kow­ni­cy „z gór­nej pół­ki”, przed­sta­wi­cie­le no­we­go typu groź­nej prze­stęp­czo­ści zor­ga­ni­zo­wa­nej – ale za­ra­zem skrom­na mniej­szość rze­szy osob­ni­ków za­mie­sza­nych w prze­stęp­czość kom­pu­te­ro­wą.

Po­zo­sta­ją gra­cze dzia­ła­ją­cy na nie­wiel­ką ska­lę i ope­ru­ją­cy względ­nie nie­wy­so­ki­mi su­ma­mi, moż­na ich okre­ślić jako drob­nych zło­dzie­jasz­ków, któ­rych w za­sa­dzie nie opła­ca się tro­pić, ma­jąc na uwa­dze ogra­ni­czo­ne środ­ki po­zo­sta­ją­ce w dys­po­zy­cji or­ga­nów ści­ga­nia. W do­dat­ku na­wet oni, choć nie chce im się za­kła­dać VPN-ów, uży­wać ser­we­rów pro­xy oraz licz­nych in­nych tech­nik ma­sku­ją­cych, nadal mogą znacz­nie utrud­nić ży­cie po­li­cji, szy­fru­jąc wy­sy­ła­ne przez sie­bie ko­mu­ni­ka­ty. Opro­gra­mo­wa­nie, któ­re po­zwa­la za­ko­do­wać pi­sa­ne wia­do­mo­ści (a na­wet głos i wi­deo), jest w sie­ci po­wszech­nie do­stęp­ne, i to za dar­mo; mowa tu przede wszyst­kim o PGP, co sta­no­wi skrót od ra­do­śnie ko­lo­kwial­ne­go okre­śle­nia Pret­ty Good Pri­va­cy (cał­kiem nie­zła pry­wat­ność).

Moż­li­wość szy­fro­wa­nia to po­tęż­ne na­rzę­dzie od­gry­wa­ją­ce waż­ną rolę w dzie­dzi­nie cy­ber­ne­tycz­ne­go bez­pie­czeń­stwa. Po­le­ga na prze­mie­sza­niu zna­ków ję­zy­ko­wych za po­mo­cą cy­fro­wo wy­ge­ne­ro­wa­nych klu­czy, przez co po­wsta­ją per­mu­ta­cje o tak astro­no­micz­nym stop­niu skom­pli­ko­wa­nia, że ory­gi­nał moż­na od­two­rzyć tyl­ko pod wa­run­kiem, że zna się ha­sło. W chwi­li obec­nej za­szy­fro­wa­ne do­ku­men­ty po­zo­sta­ją bez­piecz­ne, cho­ciaż wa­szyng­toń­ska Na­tio­nal Se­cu­ri­ty Agen­cy (NSA, Na­ro­do­wa Agen­cja Bez­pie­czeń­stwa), naj­po­tęż­niej­sza cy­fro­wa agen­cja szpie­gow­ska na świe­cie, nie usta­je w wy­sił­kach, by szy­fry zła­mać. W cy­ber­prze­stęp­czym świat­ku krą­żą już po­gło­ski, że za­rów­no NSA, jak i współ­pra­cu­ją­ce z nią służ­by w Ka­na­dzie, Wiel­kiej Bry­ta­nii, Au­stra­lii i No­wej Ze­lan­dii po­tra­fią od­czy­tać do­ku­men­ty za­pi­sa­ne przy uży­ciu pu­blicz­nie do­stęp­nych al­go­ryt­mów szy­fru­ją­cych – mają bo­wiem moż­li­wość uży­cia or­wel­low­skie­go sys­te­mu Eche­lon. Jak wieść nie­sie, za po­mo­cą Eche­lo­nu moż­na prze­chwy­cić roz­mo­wy te­le­fo­nicz­ne, ko­mu­ni­ka­cję e-ma­ilo­wą oraz sa­te­li­tar­ną na ca­łym świe­cie.

Po­li­tycz­ne zna­cze­nie cy­fro­wych al­go­ryt­mów szy­fru­ją­cych jest tak ogrom­ne, że rząd Sta­nów Zjed­no­czo­nych w la­tach dzie­więć­dzie­sią­tych trak­to­wał opro­gra­mo­wa­nie szy­fru­ją­ce jako „ści­śle taj­ne o zna­cze­niu woj­sko­wym”, a w Ro­sji, gdy­by po­li­cja czy FSB na­tra­fi­ły na choć­by je­den za­szy­fro­wa­ny do­ku­ment znaj­du­ją­cy się w czy­imś kom­pu­te­rze, oso­bie tej gro­zi­ło­by wie­lo­let­nie wię­zie­nie, na­wet gdy­by do­ku­ment za­wie­rał tyl­ko li­stę za­ku­pów. Po­nie­waż rzą­dy i kor­po­ra­cje gro­ma­dzą co­raz wię­cej da­nych o cha­rak­te­rze oso­bi­stym, do­ty­czą­cych oby­wa­te­li czy klien­tów, szy­fro­wa­nie jest jed­nym z nie­wie­lu spo­so­bów obro­ny, ja­kie po­zo­sta­ją jed­nost­kom pra­gną­cym za­cho­wać swo­ją pry­wat­ność. A przy oka­zji, szy­fry to bez­cen­ne na­rzę­dzie w rę­kach in­ter­ne­to­wych prze­stęp­ców.

Tak jak prze­stęp­cy dzia­ła­ją­cy tra­dy­cyj­nie mu­szą wy­kształ­cić spo­so­by po­ro­zu­mie­wa­nia się, któ­re po­zwa­la­ją na iden­ty­fi­ka­cję wspól­ni­ków, wro­gów, gli­nia­rzy lub ry­wa­li, tak samo prze­stęp­cy cy­ber­ne­tycz­ni bez­u­stan­nie zma­ga­ją się z wy­zwa­niem po­le­ga­ją­cym na usta­le­niu wła­ści­wej toż­sa­mo­ści każ­de­go, z kim mają do czy­nie­nia w sie­ci. Ni­niej­sza książ­ka po czę­ści jest opo­wie­ścią o tym, ja­kie wy­two­rzy­li me­to­dy wza­jem­nej iden­ty­fi­ka­cji i jak siły po­li­cyj­ne na ca­łym świe­cie usi­ło­wa­ły prze­ciw­sta­wiać się wy­kształ­co­nym przez ha­ke­rów umie­jęt­no­ściom na­mie­rza­nia agen­tów oraz tak zwa­nych Con­fi­den­tial In­for­mants (CIs, „oso­bo­we źró­dła in­for­ma­cji”) dzia­ła­ją­cych w sie­ci.

W la­tach dzie­więć­dzie­sią­tych naj­prost­szym spo­so­bem na nie­do­pusz­cze­nie nie­chcia­nych go­ści pcha­ją­cych nos w kry­mi­nal­ną dzia­łal­ność było wpro­wa­dze­nie re­stryk­cyj­nych re­guł człon­ko­stwa na stro­nach i w gru­pach dys­ku­syj­nych po­świę­co­nych oma­wia­niu spraw zwią­za­nych z prze­stęp­czo­ścią in­ter­ne­to­wą. Nie na wie­le się to zda­ło: wy­star­czy­ło za­le­d­wie kil­ka mie­się­cy, by służ­by ta­kie jak ame­ry­kań­ska Se­cret Se­rvi­ce oraz agen­cje wy­wia­dow­cze w ro­dza­ju FSB, spad­ko­bier­czy­ni KGB, do­słow­nie roz­peł­zły się po tych stro­nach. Do­stęp zy­ska­ły, bo uda­wa­ły prze­stęp­ców lub zdo­by­ły in­for­ma­to­rów.

Nie­któ­rzy z agen­tów oka­za­li się tak wia­ry­god­ni, że ko­le­dzy z sio­strza­nych agen­cji za­ję­li się ich tro­pie­niem, prze­ko­na­ni, że mają do czy­nie­nia z praw­dzi­wy­mi prze­stęp­ca­mi.

Jed­nak mimo pew­nych nie­po­ro­zu­mień siły po­li­cyj­ne oraz szpie­dzy przez ostat­nią de­ka­dę stwo­rzy­li ob­szer­ną bazę da­nych, w któ­rej zna­leź­li się licz­ni ha­ke­rzy: są tam ich pseu­do­ni­my, in­for­ma­cje o tym, gdzie się znaj­du­ją (lub gdzie przy­pusz­czal­nie mogą się znaj­do­wać), jaką dzia­łal­ność pro­wa­dzą, z kim naj­czę­ściej się kon­tak­tu­ją. W ten spo­sób skrzęt­nie skry­wa­ne se­kre­ty cy­ber­prze­stęp­ców naj­niż­szej war­stwy zo­sta­ły prze­mie­lo­ne na pap­kę – względ­nie ła­twą do stra­wie­nia. A jed­nak, choć wszyst­kie te in­for­ma­cje sta­ły się do­stęp­ne, nadal nie­zwy­kle trud­no po­sta­wić cy­ber­kry­mi­na­li­stów w stan oskar­że­nia.

Wy­ni­ka to z sa­mej na­tu­ry in­ter­ne­tu, któ­ry z de­fi­ni­cji po­le­ga na mno­go­ści wza­jem­nych po­łą­czeń – mno­go­ści, któ­ra przy­pra­wia o nie­zno­śny ból gło­wy stró­żów pra­wa i po­rząd­ku: w sie­ci nikt nig­dy nie wie na sto pro­cent, z kim wła­ści­wie ma w da­nej chwi­li do czy­nie­nia. Z groź­nym za­wo­dow­cem czy z nie­szko­dli­wym ama­to­rem? Z kimś, kto ma wy­so­ko po­sta­wio­nych przy­ja­ciół? Z prze­stęp­cą czy z kimś, kto tyl­ko stra­szy? A może to woj­sko­wy eks­pert te­stu­ją­cy przy­dat­ność ha­ker­skich tech­nik? Trzy­masz w sza­chu roz­mów­cę czy może przy­pad­kiem to on trzy­ma w sza­chu cie­bie? Pró­bu­je zdo­być pie­nią­dze dla sie­bie czy dla Al-Ka­idy?

„Przy­po­mi­na to grę w sied­mio­wy­mia­ro­we sza­chy – za­uwa­żył fu­tu­ro­log Bru­no Gius­sa­ni – pod­czas któ­rej nig­dy nie wiesz, kto w da­nym mo­men­cie jest two­im prze­ciw­ni­kiem”.

Moje od­czu­cia po przy­by­ciu do kwa­te­ry głów­nej Go­ogle w ka­li­for­nij­skiej Mo­un­ta­in View nie przy­po­mi­na­ły pierw­sze­go olśnie­nia wi­do­kiem Tadż Ma­hal, ale gdy par­ko­wa­łem na Char­le­ston Ave­nue pod wie­lo­barw­nym na­pi­sem ogła­sza­ją­cym je­den z cu­dów post­in­du­strial­ne­go świa­ta, by­łem pod wra­że­niem.

W nie­spo­ty­ka­nym do­tąd tem­pie Go­ogle wrósł w świa­do­mość każ­de­go z nas. To­wa­rzy­szy­ły temu wzlo­ty i upad­ki, jak przy kon­tro­lo­wa­nym za­sto­so­wa­niu ja­kie­goś nar­ko­ty­ku. Je­dy­ny­mi ry­wa­la­mi Go­ogle są Fa­ce­bo­ok, Mi­cro­soft i Ama­zon, rów­nież wy­wo­dzą­cy się z rodu cy­fro­wych gi­gan­tów. Jed­nak na­wet ta trój­ka nie może się po­chwa­lić suk­ce­sem po­rów­ny­wal­nym do trium­fu od­nie­sio­ne­go przez Go­ogle, je­że­li cho­dzi o kie­ro­wa­nie na­szym ży­ciem i kon­tro­lo­wa­nie go za po­mo­cą mon­stru­al­nych ser­we­rów wy­plu­wa­ją­cych z sie­bie nie­zli­czo­ne baj­ty po­szu­ki­wa­nych in­for­ma­cji, a za­ra­zem dre­nu­ją­cych i gro­ma­dzą­cych in­dy­wi­du­al­ne oraz ko­lek­tyw­ne pro­fi­le z da­ny­mi do­ty­czą­cy­mi mi­liar­dów ludz­kich istot. Rzecz ja­sna, dane te wy­ja­wia­ją na nasz te­mat o wie­le wię­cej, niż sami o so­bie wie­my. Aż dreszcz prze­cho­dzi na myśl o tym, co mo­gło­by się stać, gdy­by te za­so­by in­for­ma­cji wpa­dły w nie­wła­ści­we ręce. Chy­ba że już daw­no znaj­du­ją się w po­sia­da­niu nie­po­wo­ła­nych osób…

Zna­ny z logo Go­ogle ra­do­sny miks pier­wot­nych i wtór­nych ko­lo­rów wi­dać wszę­dzie na te­ry­to­rium „kam­pu­su”. Czę­sto spo­ty­ka się roz­ma­ite obiek­ty o mięk­ko za­okrą­glo­nych kon­tu­rach, roz­rzu­co­ne na ca­łym ob­sza­rze z dro­bia­zgo­wo wy­stu­dio­wa­ną przy­pad­ko­wo­ścią. Są to rzeź­by stwo­rzo­ne po to, żeby na nich sie­dzieć, żeby na nie pa­trzeć albo się nimi ba­wić, a więc cały kom­pleks bu­dyn­ków przy­po­mi­na coś w ro­dza­ju wiel­kie­go przed­szko­la, o ile ko­muś po­dat­niej­sze­mu na lęki i pa­ra­no­je nie przy­po­mni się se­rial te­le­wi­zyj­ny z lat sześć­dzie­sią­tych za­ty­tu­ło­wa­ny Uwię­zio­ny, w któ­rym do „wio­ski”, z któ­rej nie było uciecz­ki, po­sy­ła­no osob­ni­ków mo­gą­cych sta­no­wić za­gro­że­nie dla na­ro­do­we­go bez­pie­czeń­stwa. Czy to je­dy­nie gra mo­jej wy­obraź­ni, czy rze­czy­wi­ście wszy­scy tu­taj, od sprzą­ta­czy aż po człon­ków za­rzą­du fir­my, lek­ko się uśmie­cha­ją, jak­by znaj­do­wa­li się w tran­sie? Wra­że­nie to za­rów­no zda­je się po­twier­dzać pa­ra­no­idal­ną in­ter­pre­ta­cję isto­ty Go­ogle, jak i na­su­wa myśl, że ci lu­dzie tro­chę za bar­dzo się sta­ra­ją, żeby w żad­nym ra­zie nie wy­glą­dać na czar­ne cha­rak­te­ry. Nie po­tra­fi­łem okre­ślić, czy zna­la­złem się w kra­inie snu, czy w kosz­ma­rze.

Wła­ści­wie od­czu­łem nie­mal ulgę, kie­dy po­ja­wił się Co­rey Lo­uie peł­nią­cy w Go­ogle funk­cję „me­ne­dże­ra do spraw za­ufa­nia i bez­pie­czeń­stwa”, po­nie­waż lu­dzi zaj­mu­ją­cych się ochro­ną ce­chu­je rze­czo­wy spo­sób by­cia oraz skłon­ność do ta­jem­ni­czo­ści, nie­za­leż­nie od tego, dla kogo pra­cu­ją. Miła od­mia­na wo­bec wszech­obec­nych w Go­ogle wi­bra­cji bud­dyj­skiej jed­ni. Lo­uie to by­stry Ame­ry­ka­nin azja­tyc­kie­go po­cho­dze­nia po­wy­żej trzy­dziest­ki, rzut­ki i sym­pa­tycz­ny. Cy­fro­wych szli­fów na­brał nie po­śród zja­da­czy lo­to­sów w Do­li­nie Krze­mo­wej, lecz w znacz­nie bru­tal­niej­szym, mę­skim świe­cie taj­nych służb Sta­nów Zjed­no­czo­nych. Zo­stał za­trud­nio­ny w Go­ogle dwa i pół roku przed moją wi­zy­tą, pod ko­niec 2006 roku. Za­nim po­rzu­cił sze­re­gi wy­mia­ru spra­wie­dli­wo­ści, do­wo­dził jed­nost­ką Se­cret Se­rvi­ce zaj­mu­ją­cą się prze­stęp­czo­ścią cy­ber­ne­tycz­ną. Zna się jak mało kto na nad­uży­ciach zwią­za­nych z kar­ta­mi kre­dy­to­wy­mi, na ata­ko­wa­niu sie­ci (zwa­nym wtar­gnię­ciem lub pe­ne­tra­cją), na tak zwa­nych DDoS (Di­stri­bu­ted De­nial of Se­rvi­ce), czy­li cy­fro­wych ata­kach po­zwa­la­ją­cych obez­wład­nić stro­ny in­ter­ne­to­we i sie­ci, oraz na opro­gra­mo­wa­niu mal­wa­re, któ­re na po­cząt­ku dwu­dzie­ste­go pierw­sze­go wie­ku za­czę­ło się mno­żyć ni­czym szczu­ry w ka­na­le. O car­din­gu, któ­ry jest chle­bem po­wsze­dnim cy­ber­prze­stęp­czo­ści, wie­dział mnó­stwo. Car­ding to sprze­daż i kup­no da­nych do­ty­czą­cych ukra­dzio­nych lub zha­ko­wa­nych kart kre­dy­to­wych, któ­re w wiel­kiej ilo­ści krą­żą po ca­łym świe­cie i pod­le­ga­ją wy­mia­nie, nim ktoś wresz­cie po­słu­ży się nimi w celu za­ku­pu to­wa­rów lub wy­cią­gnię­cia go­tów­ki z ban­ko­ma­tu.

Czy fir­ma Go­ogle mo­gła się obyć bez stra­te­gicz­ne­go atu­tu, jaki przed­sta­wiał swo­ją oso­bą Co­rey Lo­uie? Nie, nie mo­gła. No i jak Lo­uie mógł się oprzeć po­ku­sie do­ko­na­nia stra­te­gicz­ne­go po­su­nię­cia, ja­kim było roz­po­czę­cie ka­rie­ry w Go­ogle – miał szan­sę za­mie­nić wil­got­ny kli­mat Dys­tryk­tu Ko­lum­bii z jego mroź­ny­mi zi­ma­mi i za­le­d­wie ty­go­dnio­wym okre­sem kwit­nie­nia wi­śni na bło­go­stan Po­łu­dnia; miał do wy­bo­ru sztyw­ne koł­nie­rzy­ki i służ­bę na rzecz rzą­du USA albo lu­zac­kie ciu­chy, pie­nią­dze i po­czu­cie, że bie­rze udział w dy­na­micz­nym pro­jek­cie. Do­praw­dy, nie­rów­ne star­cie.

Ja­dąc au­to­stra­dą nu­mer 101 z San Fran­ci­sco na po­łu­dnie, mi­ja­my nie­jed­ną iko­nę cy­ber­ne­tycz­ne­go świa­ta, nie tyl­ko Go­ogle: Sun Mi­cro­sys­tems, Yahoo i McA­fee to za­le­d­wie nie­któ­re ze sław­nych firm, któ­rych sie­dzi­by wi­dzi­my za szy­bą. Im wię­cej przed­się­biorstw od­wie­dza­łem, by po­roz­ma­wiać o kwe­stiach bez­pie­czeń­stwa, tym wię­cej spo­ty­ka­łem by­łych agen­tów rzą­do­wych – z FBI, z Se­cret Se­rvi­ce, z CIA, z DEA (Drug En­for­ce­ment Ad­mi­ni­stra­tion) oraz z US Po­stal In­spec­tion Se­rvi­ce. Cała chma­ra on­gi­siej­szych szpie­gów i taj­nia­ków wy­emi­gro­wa­ła ze ste­ryl­nych oko­lic Dys­tryk­tu Ko­lum­bii, aby roz­po­cząć nowe, lep­sze ży­cie w Do­li­nie Krze­mo­wej, gdzie sprzy­ja­ją im te same wspa­nia­łe wa­run­ki, któ­re zwa­bi­ły prze­mysł fil­mo­wy do Hol­ly­wo­od.

Ten prze­pływ z agen­cji pań­stwo­wych do sek­to­ra pry­wat­ne­go od­by­wa się z wy­raź­ną szko­dą dla rzą­du. Skarb pań­stwa ła­du­je pie­nią­dze w wy­kształ­ce­nie cy­ber­ne­tycz­nych śled­czych, któ­rzy na­zbie­raw­szy do­świad­cze­nia przez kil­ka lat, za­raz dają nogę, w po­szu­ki­wa­niu lep­sze­go kli­ma­tu. A jed­nak wszyst­ko nadal ja­koś się krę­ci, bo do­szło w ten spo­sób do swo­istej kon­so­li­da­cji, wy­two­rze­nia po­tęż­nych wię­zi mię­dzy sek­to­rem pu­blicz­nym i pry­wat­nym. Go­ogle jest więc nie tyl­ko pry­wat­ną kor­po­ra­cją – z punk­tu wi­dze­nia Bia­łe­go Domu sta­no­wi też stra­te­gicz­ny ele­ment obron­no­ści pań­stwa. Z Dys­tryk­tu Ko­lum­bii do­cie­ra­ją cał­kiem kla­row­ne sy­gna­ły: kto tknie Go­ogle, ten jak­by do­pu­ścił się na­pa­ści na USA. W tym kon­tek­ście fakt, że ktoś w ro­dza­ju Co­reya Lo­uie­go może w każ­dej chwi­li się­gnąć po te­le­fon, po­ga­dać so­bie ze sta­ry­mi kum­pla­mi z Se­cret Se­rvi­ce i po­wia­do­mić ich na przy­kład o zma­so­wa­nym ata­ku na Gma­il, znacz­nie uspraw­nia współ­pra­cę mię­dzy sek­to­rem pu­blicz­nym i pry­wat­nym w dzie­dzi­nie bez­pie­czeń­stwa w in­ter­ne­cie.

Nie wiem tego na pew­no, ale mogę się za­ło­żyć, że po­ziom ży­cia Co­reya znacz­nie się po­lep­szył od cza­su prze­pro­wadz­ki do Ka­li­for­nii; trze­ba jed­nak przy­znać, że musi na to nie­zwy­kle cięż­ko pra­co­wać. Go­ogle ma je­den z dwóch naj­więk­szych zbio­rów da­nych na świe­cie – wła­ści­cie­lem dru­gie­go jest Fa­ce­bo­ok. To spra­wia, że oba przed­się­bior­stwa przy­no­szą ol­brzy­mie do­cho­dy – bo re­kla­mo­daw­cy chęt­nie za­pła­cą za wie­ści o przy­zwy­cza­je­niach po­ten­cjal­nych kon­su­men­tów – a przez to sta­no­wi po­ten­cjal­ną żyłę zło­ta dla ha­ke­rów pra­cu­ją­cych na wła­sny ra­chu­nek, na rzecz śro­do­wisk prze­stęp­czych, prze­my­słu lub dla in­nych państw.

Pod ko­niec roz­mo­wy Co­rey opo­wie­dział mi o swo­im przy­ja­cie­lu, gli­nia­rzu, któ­ry po­świę­cił mnó­stwo cza­su na za­przy­jaź­nia­nie się z ha­ke­ra­mi. Po­wio­dło mu się do tego stop­nia, że po­wie­rzo­no mu ad­mi­ni­stro­wa­nie waż­ną stro­ną in­ter­ne­to­wą po­świę­co­ną dzia­łal­no­ści prze­stęp­czej. „Pew­nie ze­chce z tobą po­ga­dać – po­wie­dział Co­rey. – Jego stro­na na­zy­wa­ła się Dark­Mar­ket”. I to był pierw­szy raz. Nig­dy przed­tem nie sły­sza­łem o ta­kiej stro­nie, nie­zna­na mi była po­stać agen­ta spe­cjal­ne­go FBI Ke­itha J. Mu­lar­skie­go. Tak roz­po­czę­ła się pew­na prze­dziw­na po­dróż…

Po­sta­no­wi­łem się spo­tkać i po­roz­ma­wiać z jak naj­więk­szą licz­bą lu­dzi, któ­rzy ode­gra­li waż­ną rolę w dzie­jach Dark­Mar­ket. W tym celu od­wie­dzi­łem kil­ka­na­ście kra­jów, prze­pro­wa­dzi­łem wy­wia­dy ze zło­dzie­ja­mi, gli­nia­rza­mi, po­dwój­ny­mi agen­ta­mi, praw­ni­ka­mi, ha­ke­ra­mi, kra­ke­ra­mi oraz z naj­zwy­czaj­niej­szy­mi w świe­cie kry­mi­na­li­sta­mi. Za­po­zna­łem się tak­że z wie­lo­ma do­ku­men­ta­mi są­do­wy­mi do­ty­czą­cy­mi Dark­Mar­ket oraz zwią­za­nych z nim lu­dzi. Daw­ni i obec­ni prze­stęp­cy cy­ber­ne­tycz­ni czy funk­cjo­na­riu­sze po­li­cji do­star­czy­li mi do­dat­ko­wych do­ku­men­tów i in­for­ma­cji. Nig­dy nie zdo­ła­łem do­trzeć do peł­ne­go ar­chi­wum stro­ny jako ta­kie­go, uda­ło mi się jed­nak od­two­rzyć znacz­ne jego frag­men­ty. Agent Mu­lar­ski, któ­ry dys­po­nu­je nie­mal peł­nym ar­chi­wum Dark­Mar­ket, jest je­dy­ną z po­zna­nych prze­ze mnie osób zwią­za­nych z tą spra­wą, któ­ra ma albo mia­ła wgląd w całą do­ku­men­ta­cję.

Po­mi­ja­jąc owo ulot­ne ar­chi­wum, pew­na część do­wo­dów w po­sta­ci do­ku­men­tów, choć po­moc­na, była jed­nak my­lą­ca; do­ty­czy to w szcze­gól­no­ści ma­te­ria­łu przed­sta­wia­ne­go przez oskar­że­nie pod­czas wie­lu pro­ce­sów. W mo­jej oce­nie ich nie­traf­ność nie wy­ni­ka z nie­dba­ło­ści czy też złej woli – nie było to za­mie­rzo­ne. Przy­czy­ną jest ra­czej nad­zwy­czaj tech­nicz­ny i czę­sto wpro­wa­dza­ją­cy za­mie­sza­nie cha­rak­ter do­wo­dów zgro­ma­dzo­nych na uży­tek pro­ce­sów do­ty­czą­cych cy­ber­prze­stęp­czo­ści. Sę­dzio­wie i praw­ni­cy nie za­wsze sku­tecz­nie zma­ga­li się ze spe­cy­fi­ką tej szcze­gól­nej sub­kul­tu­ry – jak dzie­je się z każ­dym, kto po raz pierw­szy ma do czy­nie­nia z prze­stęp­czo­ścią in­ter­ne­to­wą.

Isto­tą opo­wie­ści będą więc oso­by za­mie­sza­ne w ten pro­ce­der oraz ich dzia­ła­nia. Rzecz ja­sna, to świa­dec­two w znacz­nej mie­rze opie­ra się na ich oso­bi­stych wspo­mnie­niach na­gro­ma­dzo­nych w cią­gu po­nad dzie­się­ciu lat. Bio­rąc pod uwa­gę po­wszech­nie zna­ny fakt, że pa­mięć nie­kie­dy za­wo­dzi, na­le­ży rów­nież pa­mię­tać, że wszy­scy za­an­ga­żo­wa­ni w spra­wę dba­ją o wła­sny in­te­res, sta­ra­jąc się uwy­pu­klić część swo­jej dzia­łal­no­ści w ra­mach Dark­Mar­ket, a inne fak­ty ukryć. Uła­twia im to po­kręt­na na­tu­ra ko­mu­ni­ka­cji w in­ter­ne­cie i za­sa­dy funk­cjo­no­wa­nia sub­kul­tu­ry, w któ­rej po­tę­pie­nie wo­bec kłam­stwa i prze­mil­czeń bywa rzad­kie.

Moje wy­sił­ki, by usta­lić, kie­dy roz­mów­ca kła­mie, upięk­sza praw­dę lub fan­ta­zju­je, a kie­dy jest szcze­ry, tyl­ko czę­ścio­wo zo­sta­ły uwień­czo­ne suk­ce­sem. Wszy­scy, z któ­ry­mi prze­pro­wa­dza­łem wy­wia­dy, prze­ja­wia­li bły­sko­tli­wą in­te­li­gen­cję, choć nie­któ­rym za­bra­kło kość­ca mo­ral­ne­go. Lecz w mia­rę jak za­głę­bia­łem się w dzi­wacz­ny świat Dark­Mar­ket, co­raz bar­dziej zda­wa­łem so­bie spra­wę, że róż­ne wer­sje tych sa­mych wy­da­rzeń roz­gry­wa­ją­cych się w sa­mym ser­cu hi­sto­rii stro­ny in­ter­ne­to­wej są z sobą sprzecz­ne, nie do po­go­dze­nia. Nie uda­ło się w peł­ni usta­lić, co na­praw­dę roz­gry­wa­ło się mię­dzy ludź­mi za­an­ga­żo­wa­ny­mi w tę dzia­łal­ność i dla kogo wła­ści­wie pra­co­wa­li.

In­ter­net wy­ge­ne­ro­wał nie­wia­ry­god­ne za­so­by da­nych i in­for­ma­cji, z któ­rych znacz­ny pro­cent po­zba­wio­ny jest war­to­ści, spo­ra część po­zo­sta­je nie­in­ter­pre­to­wal­na, a nie­wiel­ka sta­no­wi za­gro­że­nie – jako in­for­ma­cje fał­szy­we. Je­ste­śmy co­raz sil­niej uza­leż­nie­ni od sys­te­mów i po­łą­czeń sie­cio­wych, co spra­wia, że ści­śle wy­spe­cja­li­zo­wa­ne gru­py, ta­kie jak ha­ke­rzy i agen­ci wy­wia­du, funk­cjo­nu­ją na po­gra­ni­czu prze­stęp­czo­ści, szpie­go­stwa prze­my­sło­we­go i woj­ny cy­ber­ne­tycz­nej. Dla­te­go udo­ku­men­to­wa­nie i pró­ba zro­zu­mie­nia hi­sto­rii zja­wisk ta­kich jak Dark­Mar­ket sta­ły się in­te­lek­tu­al­ną i spo­łecz­ną po­trze­bą o ży­wot­nym zna­cze­niu – na­wet je­śli dys­po­nu­je­my do­wo­da­mi tyl­ko czę­ścio­wy­mi, ten­den­cyj­ny­mi i roz­pro­szo­ny­mi za­rów­no w świe­cie wir­tu­al­nym, jak i w re­al­nym.1. TELEFON OD INSPEKTORA

York­shi­re, An­glia, ma­rzec 2008 roku

Wie­leb­ny An­drew Arun John do­znał tego mar­co­we­go po­ran­ka ist­ne­go szo­ku. Trud­no mu się dzi­wić. Miał już za sobą dłu­gą po­dróż z Del­hi w „kla­sie by­dlę­cej” (czy­li eko­no­micz­nej), a po­nie­waż było to na dwa ty­go­dnie przed otwar­ciem ter­mi­na­lu nu­mer 5 na He­ath­row, naj­ru­chliw­szy port lot­ni­czy na świe­cie wy­zna­czał wła­śnie nowe stan­dar­dy w drę­cze­niu pa­sa­że­rów. Jego sa­mo­lot wy­star­to­wał oko­ło trze­ciej nad ra­nem, a kie­dy uda­ło mu się wresz­cie przejść kon­tro­lę pasz­por­to­wą i od­zy­skać w pa­nu­ją­cym cha­osie swo­je ba­ga­że, wciąż cze­ka­ła go jesz­cze z górą czte­ro­go­dzin­na jaz­da na pół­noc, do York­shi­re.

Kie­dy wie­leb­ny John włą­czył te­le­fon ko­mór­ko­wy, spo­strzegł, że ma wy­jąt­ko­wo dużo nie­ode­bra­nych po­łą­czeń od żony. Za­nim zdą­żył od­dzwo­nić, żeby za­py­tać, co ta­kie­go się wy­pra­wia, za­te­le­fo­no­wa­ła do nie­go zno­wu. Oznaj­mi­ła, że wie­le razy dzwo­nio­no do nie­go z po­li­cji i że po­li­cjan­ci bar­dzo pil­nie chcą się z nim skon­tak­to­wać.

Nie­mi­le za­sko­czo­ny i zdez­o­rien­to­wa­ny wie­leb­ny od­po­wie­dział żo­nie ostrym to­nem, że gada bzdu­ry, po czym nie­mal na­tych­miast tego po­ża­ło­wał.

Na szczę­ście żona nie zwró­ci­ła uwa­gi na jego gde­ra­nie. Spo­koj­nie wy­tłu­ma­czy­ła mu, że po­li­cjan­ci chcą go po pro­stu ostrzec, po­nie­waż ktoś wła­mał się do jego kon­ta ban­ko­we­go, że spra­wa na­praw­dę jest na­glą­ca i po­wi­nien jak naj­prę­dzej za­te­le­fo­no­wać pod nu­mer, któ­ry po­dał jej ofi­cer pro­wa­dzą­cy spra­wę.

Wia­do­mość ta wpro­wa­dzi­ła znę­ka­ny umysł wie­leb­ne­go w jesz­cze więk­sze po­mie­sza­nie. Za­czął się go­rącz­ko­wo za­sta­na­wiać: „Kto wła­mał się na moje kon­to? A wła­ści­wie, któ­re kon­to? Tu­tej­sze w ban­ku Barc­lays – za­cho­dził w gło­wę – czy po­łu­dnio­wo­afry­kań­skie w Stan­dard Bank? A może na ra­chu­nek ICI­CI w In­diach? A może na wszyst­kie trzy?”. Jesz­cze bar­dziej nie da­wa­ła mu spo­ko­ju kwe­stia, co te sło­wa tak na­praw­dę zna­czą. „W jaki spo­sób ktoś wła­mał się na moje kon­to?”

Cała spra­wa, któ­ra ob­ja­wi­ła się tuż po za­koń­cze­niu tak wy­cień­cza­ją­cej po­dró­ży, bar­dzo za­nie­po­ko­iła wie­leb­ne­go, a za­ra­zem wpra­wi­ła go w roz­draż­nie­nie. „Zaj­mę się tym póź­niej, kie­dy wró­cę do Brad­ford i tro­chę od­pocz­nę” – mruk­nął do sie­bie.

Brad­ford leży po­nad trzy­sta ki­lo­me­trów na pół­noc od por­tu lot­ni­cze­go He­ath­row. Pra­wie sto ki­lo­me­trów na wschód od mia­sta znaj­du­je się miej­sco­wość Scun­thor­pe, w któ­rej de­tek­tyw sier­żant Chris Daw­son i jego nie­wiel­ki ze­spół cze­ka­li w na­pię­ciu na te­le­fon od wie­leb­ne­go Joh­na. Ofi­cer od­no­sił wra­że­nie, jak­by po­grą­żał się w ru­cho­mych pia­skach; spra­wa za­no­si­ła się na bar­dzo po­waż­ną, a wią­za­ła się z nią trud­ność na po­zór nie do prze­zwy­cię­że­nia – po pro­stu nie był w sta­nie jej ogar­nąć. Dys­po­no­wał jak do­tąd do­wo­da­mi w po­sta­ci se­tek ty­się­cy pli­ków kom­pu­te­ro­wych, a nie­któ­re z nich swą ob­ję­to­ścią prze­wyż­sza­ły trzy­sta pięć­dzie­siąt razy dzie­ła ze­bra­ne Szek­spi­ra. Miał do czy­nie­nia z ko­smicz­nych roz­mia­rów bi­blio­te­ką liczb i wia­do­mo­ści za­pi­sa­nych w ję­zy­ku w za­sa­dzie nie­zro­zu­mia­łym dla ni­ko­go oprócz człon­ków wą­skiej eli­ty spe­cja­li­stów wy­szko­lo­nych w ar­ka­nach ter­mi­no­lo­gii cy­ber­prze­stęp­czej.

De­tek­tyw sier­żant Daw­son w isto­cie nie wie­dział nic o taj­ni­kach tej no­wej i wy­jąt­ko­wo wy­su­bli­mo­wa­nej dzie­dzi­ny kry­mi­na­li­sty­ki, był jed­nak pierw­szej kla­sy ofi­ce­rem śled­czym ma­ją­cym za sobą wie­le lat służ­by w wy­dzia­le za­bójstw. Był więc w sta­nie zo­rien­to­wać się, że nie­koń­czą­ce się li­sty i sze­re­gi cyfr sta­no­wią nie­zwy­kłe na­gro­ma­dze­nie po­uf­nych da­nych, któ­re nie po­win­ny były zna­leźć się w po­sia­da­niu oso­by pry­wat­nej.

Tym­cza­sem jed­nak, po­dob­nie jak ofi­ce­ro­wie śled­czy w wie­lu za­kąt­kach świa­ta, bo­ry­kał się ze swo­istym pro­ble­mem: nie wy­star­czy wpaść na tak obie­cu­ją­cy trop, trze­ba jesz­cze wie­dzieć, co z nim zro­bić, by po­łą­czyć go z kon­kret­nym prze­stęp­stwem.

Je­że­li Daw­son miał prze­ko­nać sę­dzie­go w sen­nym mia­stecz­ku Scun­thor­pe, le­żą­cym na po­łu­dnie od uj­ścia rze­ki Hum­ber, aby ten wy­dał na­kaz za­trzy­ma­nia po­dej­rza­ne­go, po­trze­bo­wał nie­zbi­tych do­wo­dów, że po­peł­nio­no prze­stęp­stwo. Co wię­cej, za­cho­dzi­ło ry­zy­ko, że przyj­dzie mu przed­sta­wiać te ma­te­ria­ły ja­kie­muś sę­dzie­mu z po­przed­niej epo­ki, któ­ry le­d­wo po­słu­gu­je się pi­lo­tem do te­le­wi­zo­ra i nie ma na­wet kon­ta e-ma­ilo­we­go. Prze­ko­nu­ją­cy to za mało – ma­te­riał do­wo­do­wy mu­siał być bez za­rzu­tu i wy­star­cza­ją­co pro­sty, żeby mógł go zro­zu­mieć każ­dy.

Czas prze­cie­kał mu przez pal­ce. Po­dej­rza­ne­go moż­na za­trzy­mać w tym­cza­so­wym aresz­cie tyl­ko na trzy doby, z cze­go dwie już mi­nę­ły. Tym­cza­sem po­śród na­tło­ku pli­ków, liczb, za­pi­sów we­blo­gów, cza­tów i kto wie cze­go jesz­cze, Daw­son od­na­lazł tyl­ko je­den strzęp do­wo­du.

Spo­glą­dał na pięć­dzie­siąt słów wy­dru­ko­wa­nych na kart­ce for­ma­tu A4. Znaj­do­wał się tam nu­mer kon­ta: 75377983, data otwar­cia ra­chun­ku – 24 lu­te­go 2006 roku – oraz sal­do kon­ta: 4022,81 fun­tów. Wid­nia­ło tam rów­nież na­zwi­sko pana A.A. Joh­na i ad­res e-ma­ilo­wy, stpauls@le­gend.co.uk, a na­wet zwy­kły ad­res pocz­to­wy, 63 St. Paul’s Road, Man­nin­gham, Brad­ford. No i wresz­cie lo­gin do kon­ta oraz, co naj­waż­niej­sze, zło­żo­ne z cy­fe­rek ha­sło do nie­go: 252931.

Gdy­by tyl­ko zdo­łał po­twier­dzić toż­sa­mość wła­ści­cie­la ra­chun­ku i gdy­by czło­wiek ten ze­znał, że nig­dy świa­do­mie nie prze­ka­zał swo­je­go ha­sła, wów­czas Daw­son mógł­by przy­pusz­czal­nie prze­ko­nać sę­dzie­go śled­cze­go do wsz­czę­cia spra­wy i od­mo­wy zwol­nie­nia za kau­cją. De­tek­tyw zy­skał­by dzię­ki temu na cza­sie i kto wie, może zdo­łał­by po­jąć, z czym wła­ści­wie ma do czy­nie­nia.

Kie­dy Daw­son pró­bo­wał skon­tak­to­wać się z pa­nem A.A. Joh­nem, do­wie­dział się, że jest to ka­płan Ko­ścio­ła an­gli­kań­skie­go, któ­ry za­brał wła­śnie grup­kę dzie­ci z ubo­gich ro­dzin na wy­ciecz­kę do In­dii. Po­wie­dzia­no mu też, że nie spo­sób na­wią­zać z wie­leb­nym kon­tak­tu przed jego po­wro­tem z Del­hi. Pa­stor miał zna­leźć się w kra­ju kil­ka go­dzin przed tym, kie­dy zgod­nie z prze­pi­sa­mi trze­ba bę­dzie zwol­nić po­dej­rza­ne­go. Je­że­li nie uda się na­wią­zać kon­tak­tu z du­chow­nym, oce­an da­nych, na któ­re na­tknął się Daw­son, wsiąk­nie w ru­cho­me pia­ski tej spra­wy. A wraz z da­ny­mi bez wąt­pie­nia znik­nie też po­dej­rza­ny, roz­pły­nie się w ano­ni­mo­wo­ści wir­tu­al­ne­go świa­ta.

Nie­szczę­śli­wie dla Daw­so­na, roz­mo­wa te­le­fo­nicz­na z żoną roz­zło­ści­ła wie­leb­ne­go Joh­na na tyle, że po­sta­no­wił za­jąć się spra­wą do­pie­ro po po­wro­cie do Man­nin­gham, swo­jej pa­ra­fii. Na­wet wy­łą­czył te­le­fon ko­mór­ko­wy, żeby sku­pić się na pro­wa­dze­niu sa­mo­cho­du – w koń­cu cze­ka­ła go jesz­cze dłu­ga dro­ga z lot­ni­ska do domu.

Dla­cze­go tak się zde­ner­wo­wał?

Wie­leb­ny John był czło­wie­kiem ni­skim i krę­pym, o jo­wial­nym uspo­so­bie­niu. Przy­szedł na świat w Ra­dża­sta­nie, na skra­ju pu­sty­ni Thar. Jego okrą­głe ob­li­cze za­zwy­czaj pro­mie­nia­ło uśmie­chem, oczy po­ły­ski­wa­ły życz­li­wie zza pro­fe­sor­skich oku­la­rów. Uro­dził się w spo­łecz­no­ści sta­no­wią­cej w In­diach mniej­szość re­li­gij­ną, po­śród chrze­ści­jan. Przy­jął świę­ce­nia ka­płań­skie, po czym przez pięt­na­ście lat słu­żył Ko­ścio­ło­wi an­gli­kań­skie­mu w Del­hi.

W 1996 roku Ko­ściół Pro­win­cji Po­łu­dnio­wej Afry­ki zwró­cił się do nie­go z pro­po­zy­cją ob­ję­cia pa­ra­fii w mia­stecz­ku Le­na­sia, po­ło­żo­nym pięć ki­lo­me­trów na po­łu­dnie od So­we­to i za­miesz­ka­nym przez Hin­du­sów. Dzia­ło się to w cza­sach trans­for­ma­cji, kie­dy pań­stwo apar­the­idu prze­kształ­ca­ło się w sys­tem wie­lo­par­tyj­ny.

Taka prze­pro­wadz­ka sta­no­wi­ła­by wy­zwa­nie dla każ­de­go, bo dla jego no­wej oj­czy­zny były to wy­jąt­ko­wo cięż­kie cza­sy. Ra­dość z upad­ku ra­si­stow­skie­go re­żi­mu nie mo­gła za­trzeć wspo­mnie­nia głę­bo­kich traum na­gro­ma­dzo­nych przez mi­nio­ne dwie­ście lat. Out­si­de­rzy, jak wie­leb­ny John, mu­sie­li wy­ka­zać się nie­sa­mo­wi­tym wy­czu­ciem po­li­tycz­nym oraz spo­łecz­nym, aby zro­zu­mieć zna­cze­nie po­wsta­ją­cych na­pięć – i pró­bo­wać je ła­go­dzić.

Do­ko­na­nia wie­leb­ne­go Joh­na w RPA zwró­ci­ły uwa­gę hie­rar­chów Ko­ścio­ła an­gli­kań­skie­go, to­też po ośmiu la­tach bi­skup Brad­ford w an­giel­skim hrab­stwie West York­shi­re za­pro­po­no­wał mu rów­nie nie­ła­twą pra­cę w Man­nin­gham, dziel­ni­cy miesz­kal­nej po­ło­żo­nej opo­dal cen­trum Brad­ford. Du­chow­ny nie kwa­pił się do jej ob­ję­cia, bo An­glia za­wsze wy­da­wa­ła mu się kra­jem do­syć po­nu­rym – z po­wo­du par­szy­wej po­go­dy i roz­le­głych aglo­me­ra­cji miej­skich.

Wie­dział też do­sko­na­le, że pra­ca w Man­nin­gham to nie sy­ne­ku­ra. Wie­lu Bry­tyj­czy­ków uwa­ża­ło Brad­ford, a szcze­gól­nie Man­nin­gham, za sym­bol nie­po­wo­dzeń po­nie­sio­nych przez ich kraj w dzie­dzi­nie in­te­gra­cji licz­nych za­miesz­ku­ją­cych go grup et­nicz­nych i wy­zna­nio­wych. Nie­któ­rzy lu­dzie złej woli ko­rzy­sta­li z sy­tu­acji za­ist­nia­łej w Man­nin­gham, by siać nie­zgo­dę mię­dzy tymi spo­łecz­no­ścia­mi.

W lip­cu 2001 roku roz­go­rza­ły tam krót­ko­trwa­łe, lecz gwał­tow­ne za­miesz­ki, któ­re una­ocz­ni­ły wszyst­kim ro­sną­ce po­dzia­ły mię­dzy licz­ną lud­no­ścią po­cho­dze­nia azja­tyc­kie­go a rdzen­ny­mi miesz­kań­ca­mi. Exo­dus bia­łych za­czął się już wcze­śniej, a kie­dy trzy lata po roz­ru­chach w mie­ście wie­leb­ny przy­był do swo­jej pa­ra­fii, sie­dem­dzie­siąt pięć pro­cent lud­no­ści sta­no­wi­li mu­zuł­ma­nie, wy­wo­dzą­cy się głów­nie z wiej­skich oko­lic pół­noc­no-wschod­nie­go Pa­ki­sta­nu. „Po­zo­sta­łe dwa­dzie­ścia pięć pro­cent to chrze­ści­ja­nie, ale tyl­ko oko­ło pię­ciu pro­cent z nich uczęsz­cza do ko­ścio­ła. Tu­tej­sza bia­ła spo­łecz­ność spra­wia wra­że­nie mniej­szo­ści, któ­rą w isto­cie jest” – stwier­dził wie­leb­ny John. Cho­ciaż kli­mat, ar­chi­tek­tu­ra i kul­tu­ra w ni­czym nie przy­po­mi­na­ły przed­mieść Jo­han­nes­bur­ga, pod in­ny­mi wzglę­da­mi Man­nin­gham zde­cy­do­wa­nie przy­wo­dzi­ło mu na myśl RPA. Cze­ka­ła go cięż­ka pra­ca. Kie­dy nie­bo za­cią­ga­ło się chmu­ra­mi albo spa­dał śnieg, trud­no było do­pa­trzyć się uro­ku w cią­gną­cych się wzdłuż ulic sze­re­gach neo­go­tyc­kich bu­dow­li. A prze­cież za­le­d­wie sto lat wcze­śniej Man­nin­gham uwa­ża­no za wprost wy­ma­rzo­ne miej­sce do za­miesz­ka­nia. Mowa o cza­sach, te­raz już daw­no za­po­mnia­nych, kie­dy Brad­ford na­zy­wa­no „świa­to­wą sto­li­cą weł­ny”, a mia­sto pra­co­wa­ło peł­ną parą jako je­den z mo­to­rów bry­tyj­skiej re­wo­lu­cji prze­my­sło­wej.

Jed­nak na po­cząt­ku dwu­dzie­ste­go pierw­sze­go wie­ku Man­nin­gham było już od wie­lu lat po­grą­żo­ne w upad­ku. Kres do­bro­by­tu na­stą­pił znacz­nie wcze­śniej. Po­ja­wi­ły się nar­ko­ty­ki, prze­moc, kra­dzie­że, pro­sty­tu­cja. Wie­leb­ny John spę­dzał o wie­le wię­cej cza­su na nie­sie­niu po­mo­cy swo­im pod­opiecz­nym, usi­łu­ją­cym unik­nąć pu­ła­pek ubó­stwa i prze­stęp­czo­ści, niż na od­pra­wia­niu nie­dziel­nych na­bo­żeństw w ko­ście­le.

Cza­ją­ca się pod po­wierzch­nią prze­moc nie­ustan­nie gro­zi­ła wy­bu­chem, a więc wie­leb­ny John dzia­łał nie­ja­ko na pierw­szej li­nii fron­tu roz­gry­wa­ją­cych się w Wiel­kiej Bry­ta­nii zma­gań kla­so­wych, kul­tu­ro­wych i spo­łecz­nych. Nie­ła­two go było za­stra­szyć, w każ­dych nie­mal oko­licz­no­ściach na jego ob­li­czu po­ja­wiał się uśmiech. W swo­jej co­dzien­nej pra­cy sta­wał przed nie byle ja­ki­mi wy­zwa­nia­mi, to­też sam so­bie się dzi­wił, że wia­do­mość o wła­ma­niu na kon­to ban­ko­we tak bar­dzo go roz­stro­iła. Przede wszyst­kim chciał po­roz­ma­wiać z sy­na­mi, któ­rzy zna­li się na kom­pu­te­rach. Po­tem jed­nak uznał, że trze­ba szyb­ko po­ro­zu­mieć się z po­li­cją, żeby do­wie­dzieć się do­kład­nie, w czym rzecz – za­ła­twić tę spra­wę i mieć ją moż­li­wie jak naj­prę­dzej z gło­wy.

Ner­wo­wa re­ak­cja wie­leb­ne­go nie była wca­le nie­zwy­kła. Psy­cho­lo­gicz­na od­po­wiedź na wia­do­mość, że zo­sta­ło się ofia­rą cy­ber­prze­stęp­stwa, jest po­dob­na do prze­żyć, ja­kie to­wa­rzy­szą oso­bom, któ­rym wła­ma­no się do domu. Co praw­da czyn roz­gry­wa się w cy­ber­prze­strze­ni, świe­cie za­ku­mu­lo­wa­nych elek­tro­nicz­nych mi­niim­pul­sów, ale rów­nież po­strze­ga się go jako po­gwał­ce­nie oso­bi­stej prze­strze­ni. Je­że­li zło­dzie­je wła­ma­li się na nasz ra­chu­nek ban­ko­wy, ja­kie jesz­cze ta­jem­ni­ce mo­gli od­kryć w cze­lu­ściach na­sze­go kom­pu­te­ra?

Może na przy­kład skra­dli szcze­gó­ły do­ty­czą­ce pasz­por­tu i te­raz ja­kiś prze­stęp­ca albo szpieg po­słu­gu­je się tymi da­ny­mi, uży­wa­jąc fał­szy­we­go do­ku­men­tu po­dróż­ne­go? Kto wie, może na­wet w tej chwi­li, kie­dy to czy­tasz, ktoś inny czy­ta two­je e-ma­ile, po­zna­je po­uf­ne in­for­ma­cje do­ty­czą­ce two­ich ko­le­gów lub pra­cow­ni­ków? A je­że­li w ręce zło­dziei do­sta­ła się ja­kaś nie­bez­piecz­nie fry­wol­na ko­re­spon­den­cja lub inne nie­opatrz­nie na­pi­sa­ne – albo choć­by otrzy­ma­ne – li­sty? Czy ja­ka­kol­wiek sfe­ra na­sze­go ży­cia jest bez­piecz­na, sko­ro ktoś zy­skał do­stęp do na­sze­go kom­pu­te­ra?

Wie­leb­ny John pod­jął więc sta­now­czą de­cy­zję i za­dzwo­nił do ofi­ce­ra po­li­cji dzia­ła­ją­ce­go w są­sied­nim hrab­stwie Lin­coln­shi­re, gdy tyl­ko zna­lazł się pod da­chem przy­tul­ne­go dom­ku wy­bu­do­wa­ne­go obok im­po­nu­ją­cej wie­ży ko­ścio­ła w Man­nin­gham.

Swo­ją dro­gą, to nie­ty­po­wy przy­pa­dek, że spra­wa tra­fi­ła do rąk Chri­sa Daw­so­na, po­li­cjan­ta w sile wie­ku urzę­du­ją­ce­go w Scun­thor­pe. Więk­szość śledztw do­ty­czą­cych cy­ber­prze­stęp­czo­ści w Wiel­kiej Bry­ta­nii pro­wa­dzą jed­nost­ki po­wią­za­ne z trze­ma służ­ba­mi – Me­tro­po­li­tan Po­li­ce, lon­dyń­ską po­li­cją miej­ską oraz SOCA (Se­rio­us Or­ga­ni­sed Cri­me Agen­cy – Agen­cja ds. Zwal­cza­nia Po­waż­nej Prze­stęp­czo­ści Zor­ga­ni­zo­wa­nej), któ­ra tak­że ma swo­ją bazę w Lon­dy­nie. Nie­wy­szko­le­ni po­li­cjan­ci zwy­kle nie ra­dzą so­bie z ta­ki­mi spra­wa­mi – ze wzglę­du na ich ezo­te­rycz­ny cha­rak­ter. Jed­nak Daw­son nie był zwy­kłym po­li­cjan­tem, miał bo­wiem in­stynkt i wy­czu­cie ra­so­we­go gli­nia­rza. Ob­da­rzo­ny był tak­że nie­na­rzu­ca­ją­cym się uro­kiem oso­bi­stym oraz ty­po­wą dla miesz­kań­ców pół­noc­nej An­glii rze­tel­no­ścią, któ­ra w jego wy­pad­ku za­owo­co­wa­ła me­to­dycz­nym oraz pre­cy­zyj­nym po­dej­ściem do pra­cy po­li­cyj­nej. Zdol­ność do­strze­ga­nia istot­nych szcze­gó­łów mia­ła mu się bar­dzo przy­dać pod­czas nad­cho­dzą­cych mie­się­cy.

O ile Man­nin­gham ce­cho­wa­ły na­pię­cia et­nicz­ne i po­stę­pu­ją­cy upa­dek go­spo­dar­czy, oko­licz­ne Scun­thor­pe, li­czą­ce 75 ty­się­cy miesz­kań­ców, w po­wszech­nym mnie­ma­niu sta­no­wi­ło ty­po­we pro­win­cjo­nal­ne mia­stecz­ko an­giel­skie i co naj­wy­żej obiekt żar­tów zwią­za­nych z jego na­zwą¹ oraz no­to­rycz­nie kiep­ski­mi osią­gnię­cia­mi lo­kal­nej dru­ży­ny fut­bo­lo­wej. Trze­ba jed­nak uczci­wie przy­znać, że przy­najm­niej mia­sto nie za­cho­wa­ło ory­gi­nal­nej skan­dy­naw­skiej na­zwy Skum­torp, a je­śli cho­dzi o fut­bol, to aż do maja 2011 roku dru­ży­na Scun­thor­pe Uni­ted FC ra­dzi­ła so­bie nad po­dziw do­brze w dru­giej li­dze an­giel­skiej. Na ile moż­na to stwier­dzić, mia­sto nig­dy nie po­ja­wia­ło się we wzmian­kach o zor­ga­ni­zo­wa­nej prze­stęp­czo­ści na więk­szą ska­lę.

Za­le­d­wie czte­ry dni przed tym, jak wie­leb­ny John po­wró­cił ze swo­jej do­bro­czyn­nej wy­pra­wy do In­dii, de­tek­tyw sier­żant Daw­son od­by­wał ru­ty­no­we czyn­no­ści pod­czas służ­by na cen­tral­nym ko­mi­sa­ria­cie w Scun­thor­pe. Ob­ser­wo­wał Com­mand and Con­trol Log, kom­pu­te­ro­wy za­pis po­ka­zu­ją­cy in­for­ma­cje i do­nie­sie­nia o prze­stęp­stwach prze­ka­za­ne te­le­fo­nicz­nie przez oby­wa­te­li. Naj­czę­ściej prze­wi­ja­ją­cy­mi się mo­ty­wa­mi były pi­jac­kie bur­dy, awan­tu­ry do­mo­we lub proś­by o ura­to­wa­nie kot­ka, któ­ry wlazł na drze­wo i nie po­tra­fi zejść. Jed­nak tam­tej śro­dy o wpół do dru­giej po po­łu­dniu na ekra­nie po­ja­wi­ło się do­nie­sie­nie, któ­re sta­now­czo się wy­róż­nia­ło i od razu wzbu­dzi­ło cie­ka­wość de­tek­ty­wa. Po­li­cjant zwró­cił się do ko­le­gi i rzu­cił:

– Rusz się. Mu­si­my to spraw­dzić. Chy­ba coś po­dej­rza­ne­go dzie­je się w Grim­ley Smith.