Nasza część nocy - ebook

SZPONY ŻYWEGO BOGA

sty­czeń 1981

_Uwa­żam, że nie­śmier­tel­ność tra­cimy dla­tego, iż instynkt samo­za­cho­waw­czy nie postą­pił w swej ewo­lu­cji; roz­wój badań wska­zy­wałby na pierw­szą zasad­ni­czą myśl: utrzy­mać całe ciało przy życiu. Nale­ża­łoby tylko szu­kać spo­sobu utrwa­le­nia wszyst­kiego, co wiąże się z zacho­wa­niem świa­do­mo­ści._

Adolfo Bioy Casa­res, _Wyna­la­zek Morela_ (przeł. Andrzej Nowak)

_I cried, ‘Come out of the sha­dow, king of the nails of gold!’_

W.B. Yeats, _The Wan­de­rings of Oisin_Brad­ford klę­czy w ocze­ki­wa­niu, ponie­waż wie, że to nastąpi tej nocy, myśli, że wszystko przy­po­mina te durne histo­rie o minu­tach poprze­dza­ją­cych śmierć; nawet jego pacjenci, ci inte­li­gentni i ci mniej – gdyż wszy­scy w obli­czu śmierci głu­pieją – nie­raz mu opo­wia­dali: obrazy prze­su­wają mi się przed oczami, widzę całe swoje życie. Cho­ciaż ono nie jest wła­ści­wie moje, myśli Brad­ford, to moje życie z nim, bo to, co było przed­tem, mimo że nie jest pozba­wione sensu, nie ma już zna­cze­nia. Wie, że to nastąpi tej nocy, czuje to w miej­scu, gdzie bra­kuje mu pal­ców, palce nie­obecne, które Ciem­ność pożarła dawno temu, wzy­wają te obecne i tej nocy Ciem­ność jaśnieje; jak to wytłu­ma­czyć komuś, kto ni­gdy nie widział takiej jaśnie­ją­cej ciem­no­ści, ema­nu­ją­cej z owego chłopca, który teraz jest męż­czy­zną, i jest ogromny i blady, i ze spusz­czoną głową otwiera ramiona; niech­by w ostat­niej chwili ją pod­niósł. Zanim wnik­nie w Ciem­ność, Brad­ford chce spoj­rzeć w jego żółte oczy, a teraz palą go bli­zny, które zosta­wił mu na brzu­chu; kiedy zbli­żyły się do niego te pazury, szpony, paznok­cie, uwie­rzył. Potem ni­gdy nie jest łatwo ich sobie przy­po­mnieć, czarne i zaostrzone palce nie wyglą­dają jak ludz­kie ani zwie­rzęce, raczej jak jakieś narzę­dzie mecha­niczne, pro­teza, ele­ment prze­bra­nia; jego ręce roz­szar­pały mu brzuch, a on spo­dzie­wał się widoku sza­rych wnętrz­no­ści roz­wle­czo­nych po łące w upalną noc, ale nie, rany pul­so­wały i nie eks­plo­do­wały, i nie otwie­rały się, i nie otwo­rzyły, a kiedy chło­piec, który już był męż­czy­zną, zaskle­pił je, zro­bił to czy­stym zim­nem. I cho­ciaż teraz Brad­ford jest nagi, nie widzi swo­ich blizn, ale je czuje, zimne i pło­nące, lód, który pali, wszystko to przy­wo­łuje Ciem­ność, to nastąpi tej nocy, obyś mi pozwo­lił spoj­rzeć ci w oczy, Juanie, ten ostatni raz.

Pierw­szy raz oczy chłopca były pod­krą­żone, jak teraz, jak zawsze. Brad­ford skoń­czył wła­śnie spe­cja­li­za­cję z chi­rur­gii naczy­nio­wej i dołą­czył do naj­bar­dziej pre­sti­żo­wego zespołu w kraju, w Szpi­talu Wło­skim. Był rok 1957, kiedy przy­wie­ziono mu tego chłopca, pacjenta innego szpi­tala, który nie mógł już dłu­żej zaj­mo­wać się jego lecze­niem. Miał pięć lat i Brad­ford posta­no­wił nie cze­kać z ope­ra­cją. To miał być jego pierw­szy zabieg wro­dzo­nej wady serca – tetra­lo­gii Fal­lota. Od początku dzie­ciak nie dawał o sobie zapo­mnieć: umie­rał, a mimo to patrzył na niego wyzy­wa­jąco i wynio­śle, cho­ciaż jego rodzice – para tępych emi­gran­tów z Europy Pół­noc­nej, któ­rzy gdyby nie ich przy­gar­bie­nie i słu­żal­czość, wyglą­da­liby jak wcie­le­nie Thora i Frei, płacz­li­wie powta­rza­jący, że bie­dac­two, że ich nie stać, że umrze, dok­to­rze, że moja sio­stra też cho­ro­wała na serce (o, jakże Brad­ford nie­na­wi­dził takiego pro­stac­twa) – byli parą wie­śnia­ków zasłu­gu­ją­cych na upo­ko­rze­nie. A ich syn nie. Miał nie­bie­skawą skórę, wargi barwy fio­letu, już nie mógł cho­dzić. Nawet nie dostrze­gał uni­że­nia rodzi­ców i wyda­wał się kon­cen­tro­wać na oddy­cha­niu, na życiu, z mocą, którą Brad­ford uznał za mon­stru­alną i która dodała mu odwagi, aby zope­ro­wać chłopca z wyko­rzy­sta­niem naj­bar­dziej – dla pacjen­tów i leka­rzy – zaawan­so­wa­nych metod tam­tych cza­sów. Powta­rza je teraz na klęcz­kach, a tym­cza­sem Ciem­ność roz­ciąga się nad jego głową, ostat­nim razem też tak było, Ciem­ność, która ogar­niała niebo, a podobno jej wła­dza jest coraz mniej­sza? Nie czuje się tego tej nocy, w tym nie­zno­śnym upale. Brad­ford wspo­mina i czeka: cię­cie poziome od mostka pod pachę do trze­ciej prze­strzeni mię­dzy­że­bro­wej, roz­dzie­le­nie dru­giej i trze­ciej chrząstki, wej­ście do jamy opłuc­nej, lewe płuco wyglą­da­jące nor­mal­nie, i nagle Brad­ford prze­rwał swoje wspo­mnie­nie, obo­jętny na to, co działo się wokół niego, jęki i skry­bów, któ­rzy gorącz­kowo noto­wali – on sam ni­gdy nie sły­szał głosu Ciem­no­ści – i powie­dział do sie­bie, że to nie­prawda, tam­ten chło­piec od wewnątrz ni­gdy nie wyglą­dał nor­mal­nie, od wewnątrz był piękny. Jego ciało w dotyku było zimne; w owych cza­sach pod­czas ope­ra­cji tem­pe­ra­turę ciała obni­żano tak bar­dzo, że zabieg przy­po­mi­nał raczej sek­cję zwłok albo lek­cję ana­to­mii, chyba że organy się poru­szały, oddy­chały, krwa­wiły albo tęt­niły. Chło­piec nie był nor­malny nie tylko ze względu na swoją wadę serca, która – kiedy już otwarto mu bok – oka­zała się jesz­cze bar­dziej zło­żona, niż to zakła­dali kar­dio­lo­dzy, gdyż do zespołu Fal­lota docho­dziło jesz­cze wiele innych wad: uby­tek w prze­gro­dzie mię­dzy­ko­mo­ro­wej dłu­go­ści dzie­się­ciu mili­me­trów i bar­dzo poważna ano­ma­lia pra­wej tęt­nicy wień­co­wej, która miała znacz­nie utrud­nić chi­rur­giczną korek­cję zwę­że­nia zastawki płuc­nej; jak on zdo­łał dotrzeć żywy na tam­ten stół ope­ra­cyjny? Nie był nor­malny, ponie­waż od wewnątrz był piękny, dotyk jego spra­co­wa­nego i prze­ro­śnię­tego serca wydał się Brad­fordowi doświad­cze­niem na miarę spo­tka­nia z nimfą w jakimś świę­tym lesie, zło­tego poranka, zasko­cze­nia na widok kwiatu, który otwie­rał się w nocy. Kolory wnę­trza tego chłopca były bar­dziej inten­sywne, jego krew pach­niała jakimś nie­zna­nym sło­nym meta­lem, arte­rie przy­po­mi­nały szare i nie­bie­skie, i czer­wone maź­nię­cia pędz­lem. Prawa tęt­nica płucna ziden­ty­fi­ko­wana i prze­cięta. Górna żyła płucna zbyt mała, ziden­ty­fi­ko­wana, prze­cięta lewa tęt­nica pod­oboj­czy­kowa, trans­po­zy­cja tęt­nicy krę­go­wej do pnia tar­czowo-szyj­nego. Klips na tęt­nicy pod­oboj­czy­ko­wej w punk­cie dystal­nym od jej odej­ścia od aorty. Dwa klipsy na lewej tęt­nicy płuc­nej, pierw­szy w miej­scu odej­ścia, drugi przy wej­ściu do płuc. Nacię­cie poprzeczne ściany tęt­nicy płuc­nej. Zespo­le­nie za pomocą nici jedwab­nej mię­dzy zakoń­cze­niem lewej tęt­nicy pod­oboj­czy­ko­wej a bokiem lewej tęt­nicy płuc­nej. Po usu­nię­ciu klip­sów pra­wie nie stwier­dza się krwa­wie­nia.

To ciało ma w środku jedwab, pomy­ślał Brad­ford i przy­po­mniał sobie, jak szybko chło­piec doszedł do sie­bie, nie upły­nął jesz­cze dzień, a on już się zaró­żo­wił i usiadł w łóżku, jed­nak pie­lę­gniarki, które w każ­dym innym przy­padku byłyby wzru­szone, o dziwo, nie prze­ja­wiały wobec „cho­rut­kiego” praw­dzi­wej ser­decz­no­ści. Mówiły o nim „cho­rutki”, co za drań­stwo, do pacjen­tów należy się zwra­cać po imie­niu, a one uda­wały, że go lubią, ale przy­cho­dziło im to z tru­dem i nic dziw­nego, skoro była to mała bestia wście­ka­jąca się na swoje ciało, na wszyst­kich, któ­rzy chcieli jej pomóc, i na rodzi­ców, a łagod­niała, fizycz­nie się roz­luź­niała, jedy­nie przy swoim bra­cie, jesz­cze jed­nym z tych dum­nych chło­pa­ków, za któ­rych, zda­niem Brad­forda, nale­ża­łoby podzię­ko­wać Pero­nowi; a jego powi­nien nie­na­wi­dzić, cho­ciaż w rze­czy­wi­sto­ści był mu obo­jętny i nawet tro­chę go podzi­wiał, nie uwa­żał, aby sta­no­wił zagro­że­nie dla jego klasy ani nie odczu­wał żad­nych skut­ków eko­no­micz­nych jego rzą­dów, ponie­waż wyznawcy Kul­tów Cie­nia zawsze trzy­mają się bli­sko wła­dzy i w związku z tym nie pod­le­gają wah­nię­ciom dzie­jów. Tak więc Brad­forda nie obcho­dził Perón ani jego żona – owa fascy­nu­jąca, śmier­tel­nie chora kobieta – i w duchu był mu wdzięczny za owych peł­nych aro­gan­cji chłop­ców, któ­rzy nie spusz­czali głowy; taki był Juan i taki był jego brat Luis, w owym cza­sie nie­mal nasto­la­tek z oczami koloru akwa­ma­ryny, brat prze­sia­du­jący z chłop­cem dłu­żej niż rodzice, któ­rzy stale się spie­szyli, stale z wymówką, że muszą pra­co­wać, że auto­busy, że tram­waje, że muszą zaro­bić na chleb; Brad­ford ich nie zno­sił, cuch­nęli cia­snotą i dymem, czę­ściowo dla­tego, wła­śnie dla­tego, że wie­dział, że się gnież­dżą w jakimś domku na pery­fe­riach, popro­sił o spo­tka­nie z kie­row­ni­kiem zespołu, dyrek­to­rem kli­niki i ordy­na­to­rem oddziału kar­dio­lo­gii i wystą­pił do nich o pozwo­le­nie na zatrzy­ma­nie chłopca w szpi­talu na stałe. Mówił o warun­kach higie­nicz­nych w rodzin­nym domu dziecka, ale także o pio­nier­skich meto­dach, które miały zapew­nić szpi­ta­lowi miej­sce w awan­gar­dzie chi­rur­gii już nie regio­nal­nej, ale świa­to­wej, a wspo­mi­na­jąc o dobrych roko­wa­niach chłopca, wcale nie prze­sa­dził: w odróż­nie­niu od więk­szo­ści pacjen­tów z wro­dzoną kar­dio­mio­pa­tią ten nie był nie­do­ży­wiony, miał nor­malny wzrost, odpo­wiedni do wieku – było to nie­zwy­kłe: zawsze był taki, cho­ciaż cza­sami tra­cił na wadze – i dosko­nale zniósł pierw­szą ope­ra­cję palia­tywną. Za kilka mie­sięcy Brad­ford chciał prze­pro­wa­dzić drugą, roz­le­glej­szą, korek­cyjną. Zgo­dzili się. Wice­dy­rek­tor kli­niki, rów­nież czło­nek Brac­twa, cho­ciaż niskiego szcze­bla, był bli­skim przy­ja­cie­lem rodziny. Gon­zalo Biedma. Jego zna­ko­mita córka miała w przy­szło­ści zostać prawą ręką Brad­forda; ręką, któ­rej teraz mu bra­ko­wało.

Tak wła­śnie dzia­łały wpływy: żeby dostać to, czego chciał, musiał tylko popro­sić. Przez długi czas Brad­ford myślał, że to było tylko to: wpływy, brac­twa, towa­rzy­skie spo­tka­nia, maso­ne­ria pod inną nazwą, gdzie się piło i cza­sami śpie­wało przy for­te­pia­nie, zebra­nia kobiet, obno­szą­cych się ze swymi cięż­kimi klej­no­tami, i męż­czyzn połą­czo­nych sekre­tami polo­wań i zami­ło­wa­niem do sta­rych ksią­żek, spo­tka­nia, na któ­rych w pew­nym momen­cie zaczy­nało się mówić o róż­ni­cach mię­dzy wyznaw­cami Wisznu a zwo­len­ni­kami Śiwy i dys­ku­to­wało się o set­kach odmian tan­try­zmu. Przez długi czas fakt, iż jego rodzina sta­no­wiła część Kultu Cie­nia, Brac­twa, zna­czył tylko tyle, że poru­szała się w mię­dzynarodowym kręgu pie­nię­dzy, przy­wi­le­jów i sto­sun­ków.

To, że Brac­two to coś innego, zro­zu­miał jako osiem­na­sto­la­tek, tuż przed wstą­pie­niem na uni­wer­sy­tet, kiedy ojciec zabrał go na jakiś rytuał na wieś, nie do wła­snego majątku, tylko nale­żą­cego do Flo­rence Mathers, Angielki, jak ją nazy­wano w rodzi­nie; dziwne, że nazy­wali ją Angielką, jakby oni sami też nie byli Angli­kami, ale Brad­ford czuł, że nie, że już nimi nie są, on uro­dził się w Buenos Aires, jego ojciec rów­nież. Mówili po angiel­sku, cho­dzili do angiel­skich szkół, ale już nie byli Angli­kami. Ojciec zwykł mawiać z dumą: jestem Kre­olem całą gębą. Brad­ford nie przy­wią­zy­wał do tego żad­nej wagi. Był chi­rur­giem i kar­dio­lo­giem: jego ojczy­zną były chore ciała.

Po rytu­ale ojciec opo­wie­dział mu o mediach. O braku mediów. O ist­nie­niu wielu Kul­tów Cie­nia, róż­nią­cych się mię­dzy sobą inter­pre­ta­cjami i prak­ty­kami; nie­które z nich były sobie wro­gie, inne łączyły więzy bra­ter­stwa. Tam­tego wie­czoru na wsi, pod­czas gdy kil­koro męż­czyzn i kobiet snuło się jesz­cze po majątku i polach niczym luna­tycy, macha­jąc rękami w powie­trzu i pła­cząc, stra­sząc psy i konie, zro­zu­miał, że to nie klub. Że Flo­rence jest kapłanką. Jorge Brad­ford zoba­czył rze­czy, któ­rych nie potra­fił wyja­śnić. Rze­czy, które na wiele nocy ode­brały mu sen i kazały wró­cić do ksią­żek ojca; ni­gdy nimi nie gar­dził, ale prze­stu­dio­wał je dość pobież­nie. Teraz stały się rów­nie ważne co jego semi­na­ria, książki medyczne, wyczer­pu­jąca rezy­den­tura. Posta­no­wił spę­dzić kilka mie­sięcy w Lon­dy­nie, żeby udo­sko­na­lić się jako chi­rurg i odwie­dzić wielką biblio­tekę Brac­twa, znaj­du­jącą się w tym mie­ście. Flo­rence, Angielka, która mię­dzy jedną podróżą a drugą spę­dzała jakiś czas w Anglii, pozwo­liła mu prze­czytać Księgę z wła­snymi notat­kami oraz inter­pre­ta­cjami doda­nymi przez eks­per­tów. Brad­ford uwie­rzył. Miał swoje wąt­pli­wo­ści, które jed­nak szybko miały się roz­wiać.

Teraz, kiedy klę­czy, sły­chać jęk i Ciem­ność zabiera Ini­cjo­wa­nego wyso­kiego wzro­stu. Jesz­cze jest daleko, o jakieś trzy­dzie­ści metrów. Tej nocy ma przyjść po niego, ale zostało mu tro­chę czasu. Przy­po­mniał sobie swoje pierw­sze spo­tka­nie z Ciem­no­ścią. Było nie­ocze­ki­wane i przy­kre, zupeł­nie jakby nie­chcący wdep­nął do rynsz­toka.

Druga ope­ra­cja małego Juana Peter­sona została prze­pro­wa­dzona w pięć mie­sięcy po korek­cji palia­tyw­nej. Hipo­ter­mia, wspo­mi­nał Brad­ford: błę­kitny chło­piec znowu zanu­rzony w lodzie, piękny jak nie­bosz­czyk. Przy­po­mniał sobie przy­jem­ność, z jaką prze­ci­nał piłą mostek, tępy i nie­szczę­śliwy wyraz twa­rzy instru­men­ta­riuszki, musiał jej powie­dzieć, ratu­jemy mu życie, pro­szę się ogar­nąć, to nie jest żadne łzawe słu­cho­wi­sko, a ona wymam­ro­tała coś o współ­czu­ciu, od czego pra­wie zadrżały mu ręce, a to już naj­gor­sze, co może spo­tkać chi­rurga. Była to ope­ra­cja nie­znana dotych­czas w kraju, zapla­no­wana na trzy pro­ce­dury: zamknię­cie ubytku prze­grody mię­dzy­ko­mo­ro­wej łatą, otwar­cie zastawki płuc­nej i usu­nię­cie prze­ro­śnię­tego mię­śnia, a następ­nie umiesz­cze­nie łaty w pra­wej komo­rze i w pniu płuc­nym w celu poprawy krą­że­nia płuc­nego. Jeśli star­czy czasu, zamknię­cie ubytku w prze­gro­dzie mię­dzy­przed­sion­ko­wej. Star­czyło: Brad­fordowi udało się doko­nać tego wszyst­kiego w ciągu sze­ściu godzin, pod­czas któ­rych odpo­czy­wał zale­d­wie przez kilka minut; nie chciał, aby kto­kol­wiek inny zakła­dał szwy, nawet na naj­prost­szych odcin­kach.

Chwile poprze­dza­jące obja­wie­nie pamię­tał z nie­zno­śną pre­cy­zją. Kiedy już miał ogło­sić, że skoń­czył, że przy­stę­puje do zamy­ka­nia, serce, które wytrzy­mało tak długo, przy­spie­sza­jąc tylko nie­znacz­nie w nie­któ­rych momen­tach, nagle zaczęło gwał­tow­nie bić, wpa­dło w aryt­mię i Brad­ford roz­po­znał migo­ta­nie komór, nie­kon­tro­lo­wane drże­nie mię­śnia, nie­chybny objaw śmierci. Ostroż­nie przy­stą­pił do ręcz­nej reani­ma­cji, wyma­gało to zde­cy­do­wa­nia i deli­kat­no­ści, i kazał przy­go­to­wać defi­bry­la­tor, nowo­cze­sny sprzęt, w razie potrzeby z powo­dze­niem sto­so­wany przez zespół kar­dio­chi­rur­gii naczy­nio­wej.

Zanim zdą­żyli go użyć, zga­sło świa­tło. Była to wil­gotna prze­rwa w dosta­wie prądu, tak to Brad­ford zapa­mię­tał, jako zimną wil­goć. Chło­piec od kilku minut był reani­mo­wany ręcz­nie, ale potrzebna mu była defi­bry­la­cja. Lampa gazowa, latarki, świece, gene­ra­tor, cokol­wiek, krzyk­nął i nagle prze­raź­li­wie nama­cal­nie poczuł, że inna ręka wyciąga go z ciała chłopca. Brad­ford wrza­snął do zespołu chi­rur­gów, co wy robi­cie, i w ciem­no­ści – dopiero świ­tało – usły­szał, nic, dok­to­rze, nic nie robimy, reszta szpi­tala ma prąd, prze­rwa w dosta­wie jest tylko tutaj, na chi­rur­gii, i kiedy ktoś zbli­żył lampę gazową do stołu ope­ra­cyj­nego, wszy­scy zoba­czyli jasno i wyraź­nie, że nad otwartą klatką pier­siową chłopca, nad spo­koj­nym ser­cem unosi się to, co można było opi­sać jedy­nie jako skra­wek nocy, ale przej­rzy­sty, może sadzę, gęsty dym, a kiedy chi­rurg asy­stu­jący chciał tego dotknąć, prze­szyć na wylot, szep­cząc, co tu się dzieje, dobry Boże, ledwo jego palce musnęły czarny pył, krzyk­nął i wycią­gnął dłoń, i to już nie była jego dłoń, teraz bra­ko­wało w niej połowy trzech naj­dłuż­szych pal­ców, środ­ko­wego, ser­decz­nego i wska­zu­ją­cego, a on krzy­czał i krzy­czał, i prądu cią­gle nie było, a Brad­ford nie zamie­rzał ryzy­ko­wać jak jego asy­stent, bo cho­ciaż nie rozu­miał, co się dzieje, i nie mógł w to uwie­rzyć, wie­dział, że ta ciem­ność, która powoli się cofała, jest nie­bez­pieczna. Wię­cej niż nie­bez­pieczna. Ciem­ność, o któ­rej opowie­dział mu ojciec, ta, którą przy­wo­ły­wały media Brac­twa, ta, któ­rej roz­pacz­li­wie szu­kała Angielka. Chło­piec od pięt­na­stu minut miał zatrzy­ma­nie akcji serca, a pie­lę­gniarki wykrzy­ki­wały jakieś nie­do­rzecz­no­ści, opa­try­wały asy­stenta, ktoś mówił, że to wypa­dek, że asy­stent nie­chcący wziął do ręki skal­pel, to nie­moż­liwe, ale ludzie, kiedy muszą uwie­rzyć, wolą uspra­wie­dli­wiać, zmy­ślać, zaprze­czać i nie widzieć. Brad­ford prze­cze­kał popłoch pie­lę­gnia­rek, ane­ste­zjo­lożki i instru­men­ta­riuszki, które mówiły, że widziały, jak ciem­ność oto­czyła chłopca niczym kokon, odcze­kał, aż ta się cof­nęła, i ponow­nie się­gnął do nie­ru­cho­mego serca chłopca, i wyszep­tał do niego, no, jesteś tu z jakie­goś powodu, jeśli jesteś gło­sem bogów, bij, i serce zabiło mu w dłoni, jakby ni­gdy się nie zatrzy­my­wało. Brad­ford zamknął klatkę pier­siową sam i w mil­cze­niu, nie słu­cha­jąc wyja­śnień, narze­kań i skarg pozo­sta­łych, nawet nie wie­dział, kim są, czy innymi leka­rzami, czy dyrek­cją, czy jesz­cze kimś innym. Kiedy skoń­czył szyć, przy­pad­kiem odsu­nął zie­lone prze­ście­ra­dło zakry­wa­jące ramiona chłopca i wtedy zoba­czył dowód. Znak. Rękę na ramie­niu chłopca, odcisk ręki, niczym bli­zna po opa­rze­niu. Nic dziw­nego, powie­dział sobie nawet jesz­cze wtedy: cza­sami zimno lodu sto­so­wa­nego dla osią­gnię­cia hipo­ter­mii pod­czas ope­ra­cji zosta­wiało opa­rze­liny; tym bar­dziej nie było w tym nic dziw­nego po tym nie­szczę­śli­wym zda­rze­niu, do jakiego doszło na sali ope­ra­cyj­nej. Jakaś pie­lę­gniarka mogła oprzeć tam dłoń, a lód zosta­wił ślad. Obej­rzał go dokład­nie. Był głę­boki. Wyglą­dał na zadaw­niony. To była bli­zna. Lewa ręka na lewym ramie­niu, Lewa Ręka Ciem­no­ści. Czy­tał już o tym znaku. Rozu­miał, co ozna­cza.

Zacze­kał, aż chło­piec się wybu­dzi w sali inten­syw­nej tera­pii. Dzie­sięć godzin. Był prze­ko­nany o uszko­dze­niach mózgu – wyja­śnił je rodzi­com, któ­rzy zda­wali się nic z tego nie rozu­mieć, tak jak zresztą niczego – a jed­nak star­szy brat, ow­szem, zro­zu­miał, skąd się brała ta inte­li­gen­cja u tych małych _grin­gos_, spo­dzie­wał się śpiączki, spo­dzie­wał się nowej aryt­mii, która osta­tecz­nie by go zabiła. Zamiast tego około połu­dnia chło­piec obu­dził się i ence­fa­lo­gram wyglą­dał nor­mal­nie; Brad­ford zarzą­dził, aby nie pozwo­lono mu cier­pieć nawet przez sekundę, a ponie­waż nie mógł spać, ale musiał z kimś poroz­ma­wiać, w dro­dze do domu omal nie roz­bił samo­chodu i w takim nastroju zastu­kał do drzwi sio­stry, swo­jej ponu­rej sio­stry, która zaj­mo­wała dwa pię­tra w tym samym budynku co on, w jed­nej z sie­dzib rodo­wych w Buenos Aires, naj­oka­zal­szej, naj­pięk­niej­szej. Mer­ce­des miesz­kała w apar­ta­men­cie, w któ­rym pra­wie zawsze mał­żo­nek zosta­wiał ją samą; wyszła za mąż za męż­czy­znę boga­tego, zabaw­nego i nie­wier­nego. A jej córka Rosa­rio więk­szość czasu spę­dzała w szkole, a następ­nie w swoim pokoju albo z kole­żan­kami. Brad­ford kochał swoją sio­strze­nicę: pod jej pozorną weso­ło­ścią kryła się praw­dziwa inte­li­gen­cja. Brad­ford mówił, a Mer­ce­des słu­chała w ciszy prze­ry­wa­nej dźwię­kiem łyżeczki do her­baty i zegara, sto­ją­cego w salo­nie na pocze­snym miej­scu. Nie spiesz się, stwier­dziła. Dla­tego zwró­cił się do Mer­ce­des: bo była zimna. Jeśli to, co zaszło, jest prawdą, musi być twój. Musi być nasz. Ale nie wolno nam budzić podej­rzeń. Nie mogę go zosta­wić w rękach tej ciem­noty, Mer­ce­des, tych wie­śnia­ków. Oczy­wi­ście, że nie, ale musimy być ostrożni.

Ach, ten plan, myśli Brad­ford na klęcz­kach, sły­sząc coraz wię­cej zdu­szo­nych jęków i czu­jąc, że pło­nie mu brzuch, że nie zostało mu już dużo czasu. Pozwo­li­łem twoim rodzi­com cię zabrać. Zatrud­ni­łem ludzi, żeby mi dono­sili, a oni opo­wia­dali o two­jej pła­czą­cej matce, pija­nym ojcu, bra­cie, porząd­nym jak zawsze, jedy­nym porząd­nym w tym żało­snym bla­sza­nym domu. O nędz­nej szkółce, do któ­rej cię posłali i którą tak szum­nie nazy­wali szkołą, pod­czas gdy ty zasłu­gi­wa­łeś na coś znacz­nie lep­szego. Kar­dio­lo­dzy twier­dzili, że twój stan się popra­wia, ale nie potra­fili opa­no­wać aryt­mii, a ja domy­śli­łem się, ach, domy­śli­łem się, jesz­cze zanim nade­szła noc, która połą­czyła nas na zawsze, że to był strach, że to, z czym nie mogłeś sobie pora­dzić, to panika, tak nazy­wało się to zbio­rowe prze­ra­że­nie nimf, kiedy poja­wiał się wielki bóg Pan, panika, i to wła­śnie czu­łeś, tamto prze­ra­że­nie. Znowu przy­wie­ziono cię do kli­niki, byłeś szczu­pły, ale jesz­cze silny, twój ojciec plótł jakieś głu­poty, że nie może się tobą zaj­mo­wać, moja radość w obli­czu jego alko­ho­li­zmu i nędzy oraz chro­ma­nia two­jej matki; i tej pierw­szej nocy, kiedy wszystko się potwier­dziło, bo wszystko widzia­łeś, w szpi­talu było gorzej, oczy­wi­ście, pozwo­li­łem ci cier­pieć, musia­łem się upew­nić, to była próba, którą tak czy ina­czej musia­łeś przejść, pozwo­li­łem ci dojść do kresu, a potem cię reani­mo­wa­łem – ileż to razy, Juanie; już jako doro­sły żar­tem nazy­wa­łeś mnie swoim oso­bi­stym resu­scy­ta­to­rem – i tam­tej nocy, kiedy wie­dzia­łem i ja, i wszy­scy, że nie prze­ży­jesz, jeśli aryt­mie komo­rowe na­dal będą się powta­rzać, odby­li­śmy roz­mowę. Co się dzieje, spy­ta­łem, a ty opo­wie­dzia­łeś mi o męż­czy­znach i kobie­tach, któ­rych nikt inny poza tobą nie widzi, i że do cie­bie mówią, ale też o jakimś lesie za oknem i o sto­pach uno­szą­cych się w powie­trzu, i o kimś, kto wgry­zał się w kark jakiejś kobie­cie, i powie­dzia­łeś, że nie wiesz, kim oni są, ale że nie zni­kają. Tutaj jest ich wię­cej, powie­dzia­łeś, tutaj krzy­czą. Oczy już ci nie błysz­czały. I nauczy­łem cię naj­prost­szej metody blo­ko­wa­nia tego, co się z tobą działo, takiej, któ­rej ja sam ni­gdy nie potrze­bo­wa­łem, ale któ­rej Angielka uczyła wszyst­kich człon­ków Brac­twa. Poło­ży­łem ci dłoń powy­żej żołądka, tak jak sły­sza­łem, że ona im tłu­ma­czyła, a ty cof­ną­łeś się lekko, twoje ciało miało już dość obma­cy­wa­nia i ran. Jed­nak wytrzy­ma­łeś i w kilka sekund opa­no­wa­łeś tę tech­nikę. To nie było oszu­stwo ani suge­stia, byłeś tym, na kogo cze­ka­li­śmy, byłeś medium; kiedy prze­sta­łeś widzieć to, co widzia­łeś, opa­dłeś na poduszkę i stop­niowo twoje oddy­cha­nie i serce się uspo­ko­iły, i spy­ta­łeś, co mam zro­bić, jeśli wrócą, a ja odpowie­dzia­łem, tym­cza­sem powtó­rzyć to ćwi­cze­nie. Ach, Juanie, ta ufność tam­tego pierw­szego razu. Obym mógł spoj­rzeć ci w oczy ostatni raz, zanim wniknę w Ciem­ność.

Kiedy wyzdro­wia­łeś, zabra­łem cię do domu. Od tej pory się nie roz­sta­wa­li­śmy. Kiedy Ciem­ność, którą otwo­rzy­łeś, ode­brała mi palce, już ni­gdy nie mogłem się zna­leźć wewnątrz cie­bie. Mogłem tylko patrzeć. Jesz­cze dwu­krot­nie. I to było wszystko. A teraz Ciem­ność mnie zabiera: naj­pierw wyjada wnętrz­no­ści i to nie boli, mam czas, żeby myśleć i pró­bo­wać patrzeć ci w oczy, ale są już daleko, ty już jesteś daleko, i pro­szę Ciem­ność o litość, bo teraz sły­szę ją pierw­szy raz.

Lito­ści. A kiedy Ciem­ność znowu gry­zie i czuję zapach jej rado­ści zmie­szany z zapa­chem mojej krwi, pod­czas gdy widzę, jak zjada moje ręce, ramiona, jak rzuca się na mój bok, przy­po­mi­nam sobie, że kie­dyś mi powie­dzia­łeś, że Ciem­ność nie rozu­mie, że nie zna żad­nego języka, że to bóg dziki albo zbyt daleki. Czy będę zapa­mię­tany jako czło­wiek, który zna­lazł i nie­je­den raz oca­lił medium? Czy będą o mnie pisać, czy moje imię będzie wyma­wiane z podzi­wem? Nie powi­nie­nem myśleć o swo­jej chwale. Niech pozo­sta­nie tajem­nicą, jeżeli tak musi być. Już nie pro­szę o litość. Nie ma na tym świe­cie słów na opi­sa­nie wni­ka­nia w Ciem­ność, na ten ostatni kęs.