Książka poświęcona jest teorii poznania Richarda Burthogge’a (1638-1705), siedemnastowiecznego filozofa angielskiego, autora m.in. dzieł: Organum Vetus & Novum (1678) oraz An Essay upon Reason, and the Nature of Spirits (1694). Choć epistemologiczne idee Burthogge’a nie wywarły znaczącego wpływu na współczesną mu filozofię, a w konsekwencji nie stały się dotychczas przedmiotem głębszych analiz, w jego pismach odnaleźć można nader oryginalną koncepcję konstruktywistycznego idealizmu, która – oceniana z szerszej perspektywy historycznej – w kluczowych punktach okazuje się antycypować niemal o wiek późniejszą filozofię Kanta. Najistotniejszym elementem tego stanowiska jest odrzucenie możliwości bezpośredniego (intelektualnego bądź zmysłowego) poznania przedmiotów zewnętrznych na rzecz teorii modi concipiendi, zgodnie z którą konceptualizacja rzeczywistości pozaumysłowej dokonuje się zawsze w formie i z użyciem środków określonych przez strukturalne oraz funkcjonalne własności ludzkich zdolności poznawczych. W ten sposób, dowodząc, iż świat zewnętrzny dostępny jest umysłowi ludzkiemu jedynie poprzez „fenomeny”, które sam współtworzy, Burthogge wyraźnie antycypuje Kantowskie twierdzenie o niepoznawalności rzeczywistości samej w sobie.

Co najmniej od lat dwudziestych XX w. wyraża się potrzebę głębszej analizy pism wiecznie „zapomnianych” myślicieli XVII i XVIII wieku. Niniejsza monografia wychodzi naprzeciw tym oczekiwaniom. Choć jej bezpośrednim celem jest poszerzenie wiedzy o wczesnonowożytnej filozofii brytyjskiej, przywrócenie pamięci o doktrynie idealistycznej, o niemal stulecie wyprzedzającej koncepcję Kanta, w przyszłości powinno umożliwić także sformułowanie nowych konkluzji na temat wewnętrznej logiki i immanentnej dynamiki ewolucji całej myśli postkartezjańskiej.

Wstęp // 9

Rozdział 1. Struktura aktu poznawczego // 17

1. Zdolności poznawcze. Izomorfizm strukturalno-funkcjonalny // 19

2. Aprehensja // 24

3. Pobudzenie i koncepcja // 34

4. Relacyjny model poznania // 45

5. Intencjonalność aktów poznawczych // 50

6. Kogitacja // 52

7. Rozum, wyobraźnia, zmysłowość – zunifikowana teoria aktu poznawczego // 62

8. Mentalizacja zmysłowości // 75

Rozdział 2. Modus concipiendi. Podmiotowa relatywizacja poznania // 83

1. Kontekst historyczny // 85

2. Wstępne uwagi interpretacyjne // 87

3. Teoria pojęć // 93

4. Kwestia pojęć wrodzonych // 98

5. Modus concipiendi // 109

5.1. Koncepcja pojęciowości // 113

5.2. Uogólniona teoria modus concipiendi // 120

5.3. Ku idealizmowi // 124

5.4. Argumentacja // 126

Rozdział 3. Systematyka intelektualnych modi concipiendi. Subiektywizacja zmysłowości // 141

1. Uwagi wstępne // 143

2. Systematyka intelektualnych modi concipiendi // 146

2.1. Pojęcia rzeczy i pojęcia o rzeczach // 147

2.2. Pojęcia o rzeczach // 157

2.3. Pojęcia rzeczy // 168

2.3.1.Modus concipiendi „rzecz” // 168

2.3.2. Modi concipiendi „substancja” i „akcydens” // 178

2.3.3. Modus concipiendi „realność” // 188

3. Subiektywizacja zmysłowości // 202

Rozdział 4. Idealizm // 209

1. Uwagi wstępne // 211

2. Konstruktywistyczny idealizm Burthogge’a // 214

3. Vetus i novum Burthogge’owskiej filozofii // 229

Bibliografia // 239

Indeks osobowy // 257