O człowieku. Wybór pism filozoficznych - ebook

Józef Tischner, O człowieku. Wybór pism filozoficznych

Wstęp Aleksander Bobko oraz wybór i opracowanie Aleksander Bobko i Magdalena Kozak

Intelektualny dorobek Józefa Tischnera nie układa się w filozoficzny system, który miałby jasno wyznaczone granice. To raczej nieskrępowana rozmowa, otwarta, nastawiona na akceptację odmiennych poglądów i innych punktów widzenia. A tematem tej konwersacji jest człowiek, jego problemy, zaangażowanie społeczne, wybory światopoglądowe, akceptacja dobra i niezgoda na zło, nastawienie do wiary i relacje z Bogiem. U Tischnera fascynuje język, prosty, oparty na niewyszukanych skojarzeniach, zahaczający o gwarę góralską i słowa wielkich filozofów, a jednocześnie klarownie opisujący duchową i intelektualną kondycję współczesnego człowieka. I pewnie dlatego myśl Tischnera nie traci na swej aktualności, ciągle znajdując nowych zwolenników.

Według Tischnera filozofia dialogu poszerza ramy tradycyjnego myślenia o człowieku, otwiera nowe perspektywy i daje nowe narzędzia, które są szczególnie przydatne przy próbach zrozumienia i opisania człowieka jako istoty religijnej.

Ze Wstępu Aleksandra Bobki

Józef Tischner (1931–2000) – ksiądz katolicki, filozof, publicysta. Autor wielu książek. Urodził się w Starym Sączu. Wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie oraz krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Członek Polskiego Towarzystwa Teologicznego, prezes wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku. Doktor honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Kapelan „Solidarności” oraz Związku Podhalan. W 1980 roku wygłosił w Katedrze Wawelskiej słynną homilię do przywódców „Solidarności”. W czasie stanu wojennego odwiedzał obozy internowanych i publikował w „Tygodniku Powszechnym” artykuły komentujące sytuację w kraju. W 1990 roku, także na łamach „Tygodnika Powszechnego”, ukazał się jego głośny tekst Homo sovieticus między Wawelem a Jasną Górą. W 1999 roku odznaczony Orderem Orła Białego. Zmarł w 2000 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu w Łopusznej na Podhalu.

Aleksander Bobko (1960) – filozof, profesor nauk humanistycznych, wykładowca Uniwersytetu Rzeszowskiego i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Badacz filozofii niemieckiej, etyki, filozofii politycznej i myśli Józefa Tischnera, tłumacz dzieł Immanuela Kanta. Opublikował m.in. Wartość i nicość. Teoria wartości Heinricha Rickerta na tle neokantyzmu (2005), Myślenie wobec zła. Polityczny i religijny wymiar myślenia w filozofii Kanta i Tischnera (2007).

Magdalena Kozak (1981) – doktor nauk humanistycznych, wykładowca na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Badaczka filozofii Emanuela Levinasa i Józefa Tischnera.

Wstęp. Józefa Tischnera myślenie o człowieku

1. Biografia
2. Filozoficzne inspiracje myśli Tischnera
3. Filozofia człowieka jako centralny nurt twórczości Tischnera
   • Człowiek wobec wartości
   • Człowiek w dramacie
   • Spór o istnienie człowieka
   • Podsumowanie
4. Recepcja twórczości Tischnera i literacka strona jego utworów

Nota edytorska

Bibliografia

O człowieku. Wybór pism filozoficznych

1. Inspiracje i polemiki
   • Czym jest filozofia, którą uprawiam
   • [Wykład o Heglu]
   • [Wykład o Nietzschem]
   • W kręgu myśli Husserlowskiej
     • Wokół sporu o idealizm
     • Spór o Ja transcendentalne
     • Poza obszarami bycia
     • Czy kryzys racjonalizmu?
   • Martina Heideggera milczenie o Bogu
     • Prometeusz jako symbol
     • Człowiek – strażnik bytowania
     • Myślenie w stronę Boga
     • O krytykach słów kilka
   • [Wykład o Schelerze]
   • Emmanuel Lévinas
     • Pragnienie metafizyczne i separacja
     • Epifania twarzy
     • Transcendencja
   • Schyłek chrześcijaństwa tomistycznego
     • Teologia spekulatywna
     • Problem syntezy
     • Dwa punkty widzenia
2. Człowiek wobec wartości
   • W poszukiwaniu istoty wolności
     • Wolność i metoda
     • Skuteczne i mądre działanie
     • Wolność rozumna i rozwijająca się
     • Wolność tragiczna
     • Co dalej z wolnością?
   • Prolegomena chrześcijańskiej filozofii śmierci
     • Umieranie i jego sens
     • Wolność i znaczenia
     • Umieranie Jezusa
   • Etyka wartości i nadziei
     • Od autora
     • Wprowadzenie
     • Wartości etyczne i „zmysł” moralny
     • Porządek wartości
   • Sztuka etyki
     • Etyka i doświadczenie
     • Norma i wartość
     • Sposoby bycia
     • Etyka i sztuka
   • Ludzie z kryjówek
     • Kryjówka i przestrzeń obcowań
     • System wartości
     • Przekroczenie progu
   • Myślenie z wnętrza metafory
     • O tym, skąd filozof mówi...
     • O tym, o czym filozof chce mówić...
     • Co robią filozofowie z faktycznością...
     • Co uznaje myślenie bez metafor...
   • Myślenie według wartości
     • Problem wartości
     • Spotkanie
     • Myślenie według wartości
     • Aksjologia i kryzys
3. Człowiek w dramacie
   • [Struktura dramatu]
     • Świadomość sceny
     • Świadomość Drugiego
     • Pytanie o Boga
   • Dobro
   • Agatologia
   • Odpowiedź na pytanie, czyli wzajemność
     • Pytanie
     • Filozof, inkwizytor, Bóg
   • [Błądzenie w żywiole piękna]
   • Tragizm piękna
   • Rozdroże
   • Błądzenie w żywiole prawdy
     • Wartość kłamstwa
   • Błądzenie w żywiole dobra
   • Przestrzeń obcowania z Drugim
     • Funkcja imienia
     • Miejsce imienia
   • Ostatnie słowo dramatu
     • Potępienie
     • Potępienie estetyczne
     • Potępienie polityczne
     • Potępienie religijne
     • Usprawiedliwienie
4. Spór o istnienie człowieka
   • Wędrówka wokół widoku zła
     • Dziedzictwo kartezjanizmu
     • Koncepcja „zła radykalnego” Immanuela Kanta
     • Uczestnictwo w złu
     • Przestrzeń totalitarna
     • Kołyma i świat ją otaczający
     • Śmierć człowieka
   • Z historii problemu łaski
     • Wolność i doświadczenie
     • Pelagianizm
     • Droga augustianizmu
     • Św. Tomasz z Akwinu
   • Objawienie jako pytanie wybrania
   • Fenomenologia usprawiedliwienia
   • Wolność jako sposób istnienia dobra
   • Boski rodowód wolności, czyli: „Bądź wolność Twoja”
     • Wędrówka po spirali
     • Wolność w horyzoncie Wcielenia
     • Wolność w Bogu
     • Spotkanie wolności skończonej i Nieskończonej
5. Myśl społeczno-religijna
   • Refleksje o etyce pracy
     • Teologia i semantyka pracy
     • Praca i jej wytwór
     • Praca i człowiek
     • Wyzysk moralny i jego odmiany
   • Solidarność sumień
   • Wspólnota
   • Dialog
   • Praca
   • Wyzysk
   • Iluzja
   • Nauka
   • Gospodarowanie
   • Wychowanie
   • Rodzina
   • Ojczyzna
   • Rozdroża fundamentalizmu
   • Budowanie demokracji
     • Dlaczego w państwie musi być wolność
     • Państwo prawa a ideał etyczny
     • Kościół a polityka
   • Religia schorowanej wyobraźni
     • Nowy mesjanizm
     • Sprawa władzy
     • Ofiara
   • Człowiek sprawdzonej wolności
     • Widok rozdroża
     • Pytania na rozdrożu
     • Synteza doświadczenia z myśleniem
   • Na tropach zbiegłego Boga
   • Potrzeba religii, potrzeba Boga
     • Kiedy religijność oddala?
     • Władza i wolność
     • Praca nad słowem
   • W poszukiwaniu tożsamości wiary
     • Dokument wiary odnowionej
     • Zakorzenienie
     • Słowa życia
     • Tło przemiany

Przypisy