O czytaniu i pisaniu. Wybór eseistyki - ebook

To­masz Pin­del

Przed­mo­wa tłu­ma­cza

Ma­ria Var­ga­sa Llo­sę ko­ja­rzy­my przede wszyst­kim z jego do­rob­ku po­wie­ścio­we­go. Od Mia­sta i psów po Dziel­ni­cę wy­stęp­ku – a prze­cież pi­sarz wciąż nie zła­mał pió­ra – czy­li przez do­bre sześć de­kad, na­pi­sał tyle po­wie­ści, że moż­na by nimi ob­dzie­lić ze czte­rech śred­nio pra­co­wi­tych pro­za­ików. Do tego tom wcze­snych opo­wia­dań i ksią­żecz­ka dla dzie­ci oraz – u nas sła­bo zna­ne – sztu­ki te­atral­ne. To jed­nak tyl­ko je­den fi­lar jego pi­sar­skie­go do­rob­ku. Dru­gi – po­dej­rze­wam, że pod wzglę­dem licz­by za­dru­ko­wa­nych stron więk­szy – sta­no­wią wszel­kie­go ro­dza­ju tek­sty nie­be­le­try­stycz­ne: ese­je, pu­bli­cy­sty­ka, ar­ty­ku­ły pra­so­we, szki­ce li­te­ra­tu­ro­znaw­cze czy przed­mo­wy do cu­dzych ksią­żek. Var­gas Llo­sa pi­sze bo­wiem bez prze­rwy i za­bie­ra głos w naj­róż­niej­szych spra­wach – ow­szem, chęt­nie ko­rzy­sta z no­wo­cze­snych me­diów, ale jego za­sad­ni­czym orę­żem po­zo­sta­je sło­wo pi­sa­ne.

Pol­ski czy­tel­nik ma dość ogra­ni­czo­ny do­stęp do nie­fa­bu­lar­nych prac Pe­ru­wiań­czy­ka, co wy­da­je się tym cie­kaw­sze, że po­wsta­ły u nas aż dwie bio­gra­fie pi­sa­rza. Do­tąd w pol­skim prze­kła­dzie uka­za­ły się: Praw­da kłamstw, czy­li 25 szki­ców o kla­sy­kach li­te­ra­tu­ry świa­to­wej (1990, wyd. pol. 1999), Li­sty do mło­de­go pi­sa­rza, czy­li swo­iste li­te­rac­kie cre­do au­to­ra (1997, wyd. pol. 2012), Cy­wi­li­za­cja spek­ta­klu, czy­li esej bę­dą­cy dia­gno­zą sta­nu współ­cze­snej kul­tu­ry (2012, wyd. pol. 2015), no i au­to­bio­gra­ficz­na Jak ryba w wo­dzie (1993, wyd. pol. 2010).

Ni­niej­szy tom za­wie­ra wy­bór ese­isty­ki do­tąd po pol­sku nie­pu­bli­ko­wa­nej, przy czym pre­zen­to­wa­ne tu tek­sty sku­pia­ją się na te­ma­cie li­te­ra­tu­ry – na­wet je­śli cza­sem wkra­cza­ją na ob­szar po­li­ty­ki czy so­cjo­lo­gii, to wła­śnie w kon­tek­ście bądź w per­spek­ty­wie li­te­rac­kiej. Var­gas Llo­sa to bo­wiem nie tyl­ko świet­ny po­wie­ścio­pi­sarz, rów­nie zna­ko­mi­cie pi­sze o czy­ta­niu i o pi­sa­niu. Nie jest to w żad­nym ra­zie pi­śmien­nic­two na­uko­we, aka­de­mic­kie, tyl­ko ad­re­so­wa­ne do sze­ro­kie­go od­bior­cy. Chy­ba naj­lep­szym przy­kła­dem może tu być pierw­szy z za­war­tych w tej książ­ce tek­stów – Se­kret­na hi­sto­ria pew­nej po­wie­ści – w któ­rym lek­kość i ga­wę­dziar­ski ton idą w pa­rze z do­głęb­no­ścią i pre­cy­zją: nie znam lep­sze­go ese­ju o tym, jak po­wsta­ją po­wie­ści. Moż­na by za­ry­zy­ko­wać stwier­dze­nie, że pre­zen­to­wa­ny tu wy­bór przy­no­si od­po­wie­dzi Var­ga­sa Llo­sy na trzy za­sad­ni­cze py­ta­nia: jak się czy­ta (Wiecz­na or­gia, Ar­cha­icz­na uto­pia i Man­da­ryn), jak się pi­sze (Se­kret­na hi­sto­ria pew­nej po­wie­ści, Kraj o ty­sią­cu twa­rzy, An­to­nio Na­uczy­ciel i Re­wol­ta qu­ebra-qu­ilos) – i dla­cze­go (Po­dróż do fik­cji).