O sztuce wystąpień publicznych - ebook

Występ, czyli jazda bez trzymanki

Wy­stę­po­wa­nie przed pu­blicz­no­ścią moż­na po­rów­nać do pro­wa­dze­nia sa­mo­cho­du: w obu przy­pad­kach moż­li­we jest doj­ście do wpra­wy, ale po­cząt­ki są trud­ne. Kie­dy przy­szły kie­row­ca roz­po­czy­na na­ukę jaz­dy, jest ze­stre­so­wa­ny i sku­pia się je­dy­nie na tym, gdzie są sprzę­gło, ha­mu­lec, pe­dał gazu, jak zmie­niać bie­gi i kie­dy włą­czać kie­run­kow­skaz. Musi za­pa­mię­tać, że trze­ba pa­trzeć w lu­ster­ka bocz­ne i wstecz­ne, ob­ser­wo­wać zna­ki. Kie­dy opa­nu­je pod­sta­wy, nie my­śli już o szcze­gó­łach, tyl­ko po pro­stu… je­dzie. Mało tego, pod­czas pro­wa­dze­nia sa­mo­cho­du może słu­chać ra­dia, mu­zy­ki, au­dio­bo­oka czy roz­ma­wiać z pa­sa­że­ra­mi.

Po­dob­nie jest w przy­pad­ku oso­by, któ­ra wy­stę­pu­je pu­blicz­nie. Kie­dy robi to pierw­szy raz, jest po­twor­nie ze­stre­so­wa­na, za­zwy­czaj po­nu­ra, nie wie, co ro­bić z rę­ka­mi, w któ­rą stro­nę pa­trzeć, jak sta­nąć, od­dy­chać i mó­wić do mi­kro­fo­nu. Ale kie­dy na­bie­rze wpra­wy i na­uczy się warsz­ta­tu, to wszyst­kie tech­nicz­ne ele­men­ty wy­stą­pie­nia prze­sta­ną spra­wiać jej pro­blem. Wpra­wa ozna­cza rów­nież, że mów­ca jest do­brze przy­go­to­wa­ny me­ry­to­rycz­nie i spraw­nie re­ali­zu­je przy­ję­ty plan wy­stą­pie­nia (do­sko­na­łe przy­go­to­wa­nie to jed­na z rze­czy, któ­rych trze­ba się na­uczyć). Taka oso­ba pod­czas prze­mó­wie­nia za­cho­wu­je się swo­bod­nie, sku­pia się na prze­ka­zie i na tym, by – ogól­nie rzecz uj­mu­jąc – wy­stą­pie­nie było jak naj­lep­sze.

Idź­my da­lej. Moż­na śmia­ło po­wie­dzieć, że więk­szość lu­dzi może na­uczyć się pro­wa­dze­nia sa­mo­cho­du. To nie jest prze­cież ta­kie trud­ne. Wy­star­czy za­cząć na­ukę pod okiem in­struk­to­ra, a po­tem ćwi­czyć, czy­li jeź­dzić, na­bie­ra­jąc dzię­ki temu wpra­wy i do­świad­cze­nia. Przyj­mij­my, na po­trze­by na­szej ana­lo­gii, że 99% lu­dzi, nie­za­leż­nie od płci, rasy czy sze­ro­ko­ści geo­gra­ficz­nej, może zdo­być tę umie­jęt­ność.

Pół pro­cen­ta ludz­ko­ści sta­no­wią w ta­kim ra­zie ci, któ­rzy ni­g­dy nie będą kie­row­ca­mi, z róż­nych po­wo­dów. Nie pró­bo­wa­li po­dejść do eg­za­mi­nu na pra­wo jaz­dy, za­kła­da­jąc, że nie mają szans; nie zda­li go, choć pró­bo­wa­li kil­ka­na­ście razy; zda­li eg­za­min, ale uz­nali, że ni­g­dy nie po­win­ni sa­mo­dziel­nie jeź­dzić au­tem, po­nie­waż nie chcą stwa­rzać za­gro­że­nia dla in­nych uczest­ni­ków ru­chu. Krót­ko mó­wiąc, pół pro­cen­ta to lu­dzie, któ­rzy kom­plet­nie nie na­da­ją się na kie­row­ców. I nimi nie są. I tak jest le­piej dla wszyst­kich.

Dru­gie pół pro­cen­ta to za­wo­dow­cy, na przy­kład kie­row­cy au­to­bu­sów, au­to­ka­rów, cię­ża­ró­wek. Na szczy­cie tej hie­rar­chii usta­wił­bym kie­row­ców raj­do­wych i wy­ści­go­wych – to mi­strzo­wie, oni po­tra­fią wszyst­ko.

Po­dob­nie jest z wy­stę­po­wa­niem przed pu­blicz­no­ścią. Mogę z peł­nym prze­ko­na­niem stwier­dzić – na pod­sta­wie wła­snych do­świad­czeń w roli tre­ne­ra oraz jako ob­ser­wa­tor nie­zli­czo­nych wy­da­rzeń, pod­czas któ­rych wy­stę­po­wa­no pu­blicz­nie – że z mów­ca­mi jest tak samo jak z kie­row­ca­mi.

W cią­gu wie­lu lat prak­ty­ki szko­le­nio­wej mia­łem do czy­nie­nia z set­ka­mi kur­san­tów – ludź­mi z róż­nych branż, śro­do­wisk i sta­no­wisk. Śmia­ło mogę stwier­dzić, że kil­ko­ro – pod­kre­ślam – kil­ko­ro z nich w ogó­le nie nada­wa­ło się do wy­stę­po­wa­nia, a kil­ko­ro mia­ło do tego ewi­dent­ne pre­dys­po­zy­cje. A po­zo­sta­li? Cóż… słusz­nie zro­bi­li, za­pi­su­jąc się na szko­le­nie.

Wróć­my więc do pro­cen­tów. Po jed­nej stro­nie mamy nie­wiel­ką gru­pę świet­nych mów­ców – lu­dzi, któ­rym wy­stą­pie­nia pu­blicz­ne nie spra­wia­ją tru­du – są na­tu­ral­ni, mó­wią cie­ka­wie, nie zja­da ich tre­ma, po­tra­fią na­wią­zać kon­takt z od­bior­ca­mi. Po dru­giej stro­nie stoi jesz­cze mniej­sza grup­ka tych, któ­rzy po pro­stu nie po­win­ni wy­stę­po­wać pu­blicz­nie, po­nie­waż się do tego nie na­da­ją – na przy­kład z po­wo­du po­twor­nej, pa­ra­li­żu­ją­cej tre­my, któ­rej skut­ki są nie do przy­ję­cia (czo­ło za­le­wa im pot, za­czy­na­ją mó­wić bez sen­su, są bli­scy omdle­nia). Do­brym przy­kła­dem an­ty­mów­cy jest po­eta z Rej­su. Mó­wił tak ci­cho, że ka­owiec (Sta­ni­sław Tym) mu­siał prze­ka­zy­wać pu­blicz­no­ści jego sło­wa. Poza tym po­eta miał dość wy­raź­ną wadę wy­mo­wy i zja­dał sa­mo­gło­ski. Kosz­mar!

Czy­tel­ni­ku – pa­mię­taj, że na­le­żysz do 99% lu­dzi, któ­rzy mogą na­uczyć się wy­stę­po­wa­nia przed pu­blicz­no­ścią! Ide­al­nie by­ło­by, gdy­by jesz­cze ta­kie wy­stą­pie­nia spra­wia­ły Ci przy­jem­ność… Ow­szem, to trud­ne, ale – moż­li­we!

Ta ana­lo­gia wy­stę­pu pu­blicz­ne­go z pro­wa­dze­niem sa­mo­cho­du po­wo­li się wy­czer­pu­je. Cho­ciaż… moż­na do­szu­kać się jesz­cze kil­ku punk­tów wspól­nych. Za­rów­no kie­row­ca, jak i oso­ba wy­gła­sza­ją­ca prze­mó­wie­nie mu­szą mieć się na bacz­no­ści. W każ­dej chwi­li może bo­wiem stać się coś nie­spo­dzie­wa­ne­go. Na dro­gę może wy­biec sar­na i tyl­ko re­fleks pro­wa­dzą­ce­go po­zwo­li unik­nąć ko­li­zji. Pod­czas prze­mó­wie­nia ktoś z wi­dow­ni może za­snąć i gło­śno chra­pać. Wte­dy też na­le­ży szyb­ko za­re­ago­wać, by unik­nąć roz­prę­że­nia wśród pu­blicz­no­ści. Sar­na na dro­dze jest za­gro­że­niem śmier­tel­nym. Gło­śne chra­pa­nie wi­dza może za­bo­leć wy­stę­pu­ją­ce­go, ale nie za­gra­ża prze­cież jego zdro­wiu (chy­ba że psy­chicz­ne­mu). Nie zna­czy to jed­nak, że chra­pa­nie nie jest nie­bez­piecz­ne. Jest, bo może w znacz­nym stop­niu po­psuć wy­stą­pie­nie.

Mię­dzy pro­wa­dze­niem po­jaz­dów a wy­stę­pem pu­blicz­nym ist­nie­je też jed­na za­sad­ni­cza róż­ni­ca: pro­wa­dze­nie sa­mo­cho­du jest znacz­nie ła­twiej­sze! Mamy pra­wo jaz­dy, jeź­dzi­my czę­sto, może na­wet co­dzien­nie, a co za tym idzie, na­bie­ra­my co­raz więk­szej wpra­wy i sta­je­my się lep­szy­mi kie­row­ca­mi. Z wy­stę­po­wa­niem jest go­rzej – nie ro­bi­my tego prze­cież tak czę­sto. Pre­mier lub pre­zy­dent wy­stę­pu­ją co­dzien­nie, ale już dy­rek­tor fir­my ma mniej oka­zji do prak­ty­ko­wa­nia.

Co ro­bić, by dojść do wpra­wy?

Po­móc mogą:

- szko­le­nia – dzię­ki spe­cja­li­stom uczest­nik szko­le­nia po­zna war­sztat, do­wie się, jak jest po­strze­ga­ny, oraz nad czym głów­nie po­wi­nien pra­co­wać;
- od­ra­bia­nie lek­cji – ćwi­cze­nie (na­cisk na po­pra­wia­nie sła­bych stron), na­gry­wa­nie ćwi­czeń ka­me­rą;
- prak­ty­ka – jak naj­częst­sze wy­stę­po­wa­nie przed pu­blicz­no­ścią i na­gry­wa­nie tych wy­stą­pień (dzię­ki temu moż­na wy­cią­gać wnio­ski i dą­żyć do per­fek­cji).Pierwsze wrażenie… drugiego nie będzie

Kie­dy ko­goś po­zna­ję, to oso­ba ta robi na mnie okre­ślo­ne wra­że­nie. Po­miń­my w tym przy­pad­ku zna­cze­nie na ogół po­zy­tyw­ne­go zwro­tu „zro­bić na kimś wra­że­nie”, któ­re­go uży­wa­my, kie­dy ktoś wy­ka­zał się czymś, po­pi­sał się ja­kąś umie­jęt­no­ścią, był świet­nie ubra­ny. W tym roz­dzia­le cho­dzi o pierw­sze wra­że­nie, któ­re może być róż­ne, a któ­re jest nie­zwy­kle istot­ne. Kie­dy wi­dzę lub spo­ty­kam ko­goś pierw­szy raz, re­je­stru­ję róż­ne bodź­ce – wzro­ko­we, słu­cho­we, za­pa­cho­we, do­ty­ko­we. I – chcąc nie chcąc – oce­niam.

Wra­że­nia wzro­ko­we

- Wiek – mło­dy, sta­ry; do­brze się trzy­ma, sta­ro wy­glą­da.
- Ubiór – do­strze­gam, jak ktoś jest ubra­ny – ład­nie, brzyd­ko, gu­stow­nie, mod­nie, tan­det­nie, ele­ganc­ko, nie­dba­le, od­po­wied­nio do sy­tu­acji.
- Twarz – ład­na, za­dba­na, oty­ła, na­la­na, zmę­czo­na, opa­lo­na, wy­chu­dzo­na, uśmiech­nię­ta, po­nu­ra, spo­co­na, z bro­dą, z wą­sa­mi; w oku­la­rach lub bez; z ład­nym uśmie­chem, z bra­ka­mi w uzę­bie­niu.
- Oczy – spo­koj­ne czy roz­bie­ga­ne; spoj­rze­nie uni­ka­ją­ce mo­je­go wzro­ku czy może świ­dru­ją­ce, ob­ser­wu­ją­ce, uważ­ne.
- Fry­zu­ra – krót­ka, na jeża, dłu­ga, zwi­chrzo­na, po­tar­ga­na, nie­dba­ła; siwa, ja­sna, ciem­na; wło­sy są gę­ste lub ktoś ły­sie­je; a może wy­jąt­ko­wa, wy­róż­nia­ją­ca się, na przy­kład gru­by war­kocz czy iro­kez.
- Syl­wet­ka – gru­ba, chu­da, szczu­pła; nie­wy­so­ki wzrost, śred­ni, może wy­jąt­ko­wo wy­so­ki.
- Po­zy­cja cia­ła – otwar­ta, z na­tu­ral­ny­mi ge­sta­mi, wy­lu­zo­wa­na czy może od­wrot­nie – za­mknię­ta, skrę­po­wa­na.

Wra­że­nia dźwię­ko­we

- Tembr gło­su – cien­ki, pi­skli­wy, bar­dzo ni­ski, ład­ny, miły dla ucha, spo­koj­ny.
- Spo­sób mó­wie­nia i styl wy­po­wie­dzi – spo­koj­nie, wol­no, szyb­ko, ner­wo­wo, in­te­re­su­ją­co, nud­no, kwie­ci­ście, mało, dużo, po­praw­nie, z błę­da­mi, nie­wy­raź­nie, ci­cho.

Wra­że­nia za­pa­cho­we

Dana oso­ba może uży­wać wy­jąt­ko­wych per­fum – wte­dy bę­dzie to wra­że­nie przy­jem­ne, choć – jak wia­do­mo – za­pach może też być od­py­cha­ją­cy. Bo na przy­kład ktoś jest, za prze­pro­sze­niem, nie­do­my­ty. Albo uży­wa tan­det­nej, du­szą­cej wody to­a­le­to­wej. Albo, zno­wu prze­pra­szam za te de­ta­le, ale c’est la vie – daje się wy­czuć nie­przy­jem­ny za­pach z ust…

Wra­że­nia do­ty­ko­we

Jest ich mniej, ale tak­że dużo zna­czą. Na przy­kład uścisk dło­ni na po­wi­ta­nie może być: twar­dy, mę­ski, moc­ny, zde­cy­do­wa­ny, zbyt moc­ny (taki, że aż ręka za­bo­li), śred­ni, de­li­kat­ny, bar­dzo sła­by, zwa­ny ry­bią rącz­ką czy śnię­tą rybą (kie­dy ktoś po­da­je dłoń bez żad­nej ener­gii, bier­ną i w grun­cie rze­czy nie­przy­jem­ną). Ści­ska­jąc czy­jąś dłoń, prze­ko­nu­je­my się też, czy jest su­cha, czy wil­got­na.

Po pierw­szym spo­tka­niu każ­dy wy­ra­bia so­bie ja­kąś opi­nię o da­nej oso­bie. O tym, jaka bę­dzie to opi­nia, de­cy­du­ją wszyst­kie wy­mie­nio­ne czyn­ni­ki. Nie­któ­re z nich mogą być tak in­ten­syw­ne, że zdo­mi­nu­ją całe wra­że­nie. A ja­kie ono może być? Przede wszyst­kim po­zy­tyw­ne lub ne­ga­tyw­ne.

Po­zy­tyw­ne pierw­sze wra­że­nie

- Jaki miły, uśmiech­nię­ty, szar­manc­ki mło­dy czło­wiek!
- Jaka uprzej­ma, kul­tu­ral­na star­sza pani… Cha­nel N°5.
- Bar­dzo in­te­li­gent­na, wy­ga­da­na dziew­czy­na, uro­czy koń­ski ogon.
- Sym­pa­tycz­ny pan w śred­nim wie­ku, świet­ny gar­ni­tur, kla­sa.
- Bar­dzo ener­gicz­ny męż­czy­zna, dow­cip­ny, kon­kret­ny.

Ne­ga­tyw­ne pierw­sze wra­że­nie

- Co za cham, na­wet nie po­wie­dział dzień do­bry!
- Ale on miał szo­pę na gło­wie i brud­ne dżin­sy!
- Tak się przy­wi­tał, że mało mi ręka nie od­pa­dła.
- Strasz­nie po­nu­ra ta dziew­czy­na.
- Mruk, gbur i pro­stak!

Mie­sza­ne pierw­sze wra­że­nie

- Ele­ganc­ko ubra­ny, ale cha­mo­wa­ty.
- Sym­pa­tycz­na, ale uży­wa fa­tal­nych per­fum.
- Dow­cip­na, ale ma bra­ki w uzę­bie­niu.
- In­te­li­gent­ny, szar­manc­ki, ale te strasz­ne buty!
- Miła pani, ale ja­kie ma okrop­ne loki na gło­wie!

Trze­ba pa­mię­tać, że pierw­sze wra­że­nie po­zo­sta­je na dłu­go, może na­wet na za­wsze. Jest jak stem­pel, któ­rym nie­świa­do­mie ozna­cza­my po­zna­ne­go czło­wie­ka. I ro­bi­my to w bar­dzo krót­kim cza­sie – wy­star­czy na­wet kil­ka do kil­ku­na­stu se­kund. Czy da się zmie­nić pierw­sze wra­że­nie? Czy zda­rza się, że wy­ma­zu­je­my sta­ry stem­pel i przy­sta­wia­my nowy? Tak, ale wpro­wa­dza­nie tych zmian idzie bar­dzo opor­nie i zda­rza się nie­zmier­nie rzad­ko, bo – jak gło­si zna­ne po­wie­dze­nie – masz tyl­ko jed­ną szan­sę, by zro­bić pierw­sze wra­że­nie.

Je­śli ktoś od razu wy­padł do­brze, musi zro­bić wie­le złe­go, by to ze­psuć. Na­wet je­śli póź­niej coś skno­ci, to i tak nie po­psu­je swo­jej opi­nii, po­nie­waż lu­dzie są skłon­ni uspra­wie­dli­wiać prze­czą­ce po­zy­tyw­ne­mu pierw­sze­mu wra­że­niu re­ak­cje czy za­cho­wa­nia da­nej oso­by. Czę­sto sły­szy­my: „Może i nie wy­szło mu to czy tam­to, ale i tak jest faj­ny”.

Dla osób, któ­re zro­bią złe pierw­sze wra­że­nie, mam kiep­ską wia­do­mość – sza­le­nie trud­no jest po­pra­wić swój wi­ze­ru­nek. Moż­na się dwo­ić i tro­ić, a lu­dzie i tak wie­dzą swo­je.

Czy po­niż­sze sy­tu­acje wy­glą­da­ją zna­jo­mo?

Je­śli „miły, uśmiech­nię­ty, szar­manc­ki mło­dy czło­wiek” rzu­ci na­gle prze­kleń­stwo, to i tak nie ze­psu­je mu to opi­nii. Znaj­dzie­my dla nie­go uspra­wie­dli­wie­nie: „Może i po­wie­dział brzyd­ki wy­raz, ale cóż, każ­de­mu się zda­rza. Może był zde­ner­wo­wa­ny?”.

Je­śli „bar­dzo uprzej­ma, kul­tu­ral­na star­sza pani pach­ną­ca Cha­nel N°5” nie­słusz­nie i nie­kul­tu­ral­nie zru­ga przy świad­kach kel­ne­ra w re­stau­ra­cji, to i tak po­zo­sta­nie kul­tu­ral­ną star­szą pa­nią, a kel­ne­ro­wi „może się na­le­ża­ło”.

Je­śli „bar­dzo in­te­li­gent­na, wy­ga­da­na dziew­czy­na z uro­czym koń­skim ogo­nem” po­ka­że się na­stęp­nym ra­zem z tłu­sty­mi wło­sa­mi i przy­zna, że nie wie, kim był Mo­zart, i tak po­zo­sta­nie in­te­li­gent­ną, wy­ga­da­ną dziew­czy­ną z koń­skim ogo­nem, bo prze­cież „każ­dy może cza­sem nie umyć wło­sów i cze­goś tam nie wie­dzieć; nie wszy­scy mu­szą być omni­bu­sa­mi”.

Je­śli „cham, któ­ry na­wet nie po­wie­dział dzień do­bry”, na­stęp­nym ra­zem przy­wi­ta się nie­zwy­kle miło, to i tak w oczach oso­by, na któ­rej zro­bił złe pierw­sze wra­że­nie, po­zo­sta­nie cha­mem, bo: „Może i po­wie­dział dzień do­bry, ale jak ktoś jest pod­szy­ty cham­stwem, to nic mu nie po­mo­że”.

Je­śli ktoś, kto pod­czas pierw­sze­go spo­tka­nia miał szo­pę na gło­wie i brud­ne dżin­sy, po­ka­że się z za­dba­ną, krót­ką fry­zu­rą i w gar­ni­tu­rze, to i tak nie prze­ko­na do sie­bie to­wa­rzy­stwa, bo: „Ktoś mu ka­zał tak się ubrać, może ma waż­ne spo­tka­nie, ale tak na­praw­dę to i tak prze­cież nie­chluj!”.

Je­śli ktoś ma nie­zwy­kle twar­dy uścisk dło­ni, to spra­wa jest wła­ści­wie bez­na­dziej­na: prze­cież tego nie zmie­ni, więc nie wy­rwie się z uści­sku… pierw­sze­go wra­że­nia.

Są oso­by, któ­re wy­wie­ra­ją mie­sza­ne pierw­sze wra­że­nie. I tu sy­tu­acja nie­co się kom­pli­ku­je. W więk­szo­ści przy­pad­ków nie­ste­ty na pierw­szy plan wy­su­wa się ele­ment ne­ga­tyw­ny.

Z całą pew­no­ścią moż­na stwier­dzić, że nie li­czy się to, jaki ktoś jest na­praw­dę. Waż­ne jest je­dy­nie pierw­sze wra­że­nie. Ktoś, kogo wła­śnie po­zna­je­my, może mieć zły dzień (chan­drę, kaca, mi­gre­nę), dla­te­go wy­da­je się po­nu­ry czy smut­ny. Jed­nak ci, któ­rych spo­tka tego dnia, za­ło­żą, że taki jest za­wsze i że taką ma na­tu­rę.

Za­uwa­ży­łem, że lu­dzie, któ­rzy zna­ją mnie z te­le­wi­zji, zwra­ca­ją uwa­gę na to, jaki je­stem pry­wat­nie (czy­li jaki we­dług nich je­stem na­praw­dę). W te­le­wi­zji każ­dy się sta­ra, uśmie­cha, jest do­brze ubra­ny. Ale cha­rak­ter moż­na po­znać do­pie­ro w sy­tu­acjach pry­wat­nych. Ma­jąc tego świa­do­mość, pil­nu­ję się, bo nie chcę za­wieść osób spo­ty­ka­nych w róż­nych sy­tu­acjach w ży­ciu co­dzien­nym (wię­cej na ten te­mat w roz­dzia­le Sce­na – ku­li­sy…).

Po­zna­jąc lu­dzi na co dzień, ro­bię na nich pierw­sze wra­że­nie. Oczy­wi­ście za­le­ży mi na tym, by było ono do­bre. Nie chcę, by w świat szły plot­ki o tym, jaki ten Or­łoś to bu­rak, mruk czy cham. Albo że pal­ma mu od­bi­ła. W te­le­wi­zji czy w in­ter­ne­cie pod­czas pro­wa­dze­nia róż­nych pro­gra­mów nie od­gry­wam roli, nie uda­ję ko­goś in­ne­go, dzię­ki temu by­cie grzecz­nym, uśmiech­nię­tym, uprzej­mym, do­brze wy­cho­wa­nym poza ka­me­rą nie spra­wia mi pro­ble­mu. Ale – jak każ­de­mu – zda­rza­ją mi się gor­sze dni i kiep­ski na­strój. I wte­dy, fak­tycz­nie, mu­szę się pil­no­wać…

Oto wy­mow­ny przy­kład, jaką siłę może mieć pierw­sze wra­że­nie. Kil­ka lat temu w okre­sie świąt Bo­że­go Na­ro­dze­nia by­łem z ro­dzi­ną i ze zna­jo­my­mi w Za­ko­pa­nem. Po­byt był uda­ny, choć nie­co prze­szka­dza­ła mi świa­do­mość by­cia ob­ser­wo­wa­nym. Je­stem już ra­czej do tego przy­zwy­cza­jo­ny i sta­ram się za­wsze do­sto­so­wać do sy­tu­acji – przy­jaź­nie re­ago­wać, roz­ma­wiać z ludź­mi. Wy­da­je mi się, że nie na­le­żę do osób ma­ją­cych gwiaz­dor­skie ma­nie­ry czy stro­ją­cych fo­chy. Po­pro­szo­ny za­wsze daję au­to­gra­fy i po­zu­ję do zdjęć. Jed­nak sto­sun­ko­wo nie­daw­no, przy­pad­kiem, na­tkną­łem się na wpis na ja­kimś in­ter­ne­to­wym fo­rum, któ­ry brzmiał mniej wię­cej tak: „By­li­śmy w ho­te­lu X w Za­ko­pa­nem na świę­ta, był Or­łoś z ro­dzi­ną, strasz­ny gbur, nie po­wie dzień do­bry, prze­cho­dzi­łem obok nie­go ko­ry­ta­rzem, po­wie­dzia­łem dzień do­bry, a on nic”. No cóż, oczy­wi­ście nie pa­mię­tam tej sy­tu­acji. Może nie od­po­wie­dzia­łem, bo nie usły­sza­łem albo wła­śnie roz­ma­wia­łem z dzieć­mi lub żoną. Nie mam po­ję­cia. Wy­da­je mi się, że je­stem do­brze wy­cho­wa­ny, uważ­ny w kon­tak­tach z ludź­mi, a tu ta­kie faux pas! No i wła­śnie, to było pierw­sze, nie­ko­rzyst­ne wra­że­nie, ja­kie wy­war­łem na au­to­rze wpi­su w in­ter­ne­cie. I, nie­ste­ty dla mnie, je­stem prze­ko­na­ny, że za­wsze, gdy wi­dzi mnie w te­le­wi­zji, na Fa­ce­bo­oku, YouTu­bie czy w ja­kiejś in­nej prze­strze­ni, my­śli so­bie: „O, zno­wu ten gbur”.

Jak to jest z pierw­szym wra­że­niem pod­czas wy­stą­pień pu­blicz­nych? W tym przy­pad­ku od­pa­da­ją do­zna­nia za­pa­cho­we i do­ty­ko­we, po­zo­sta­ją ob­raz i dźwięk, czy­li to, co wi­dać i sły­chać.

Co jest waż­niej­sze: ob­raz czy dźwięk? Temu wąt­ko­wi po­świę­cę w książ­ce spo­ro miej­sca: ogól­nie rzecz bio­rąc, ob­raz do­mi­nu­je nad dźwię­kiem, po­nie­waż więk­szość lu­dzi to wzro­kow­cy.

Każ­dy nie­zna­ny pu­blicz­no­ści mów­ca musi zro­bić wszyst­ko, by za­raz po wej­ściu na sce­nę wy­wrzeć jak naj­lep­sze wra­że­nie. Je­śli lu­dzie zo­ba­czą do­brze ubra­ne­go, uśmiech­nię­te­go czło­wie­ka o nie­na­gan­nej fry­zu­rze, po­tra­fią­ce­go się za­cho­wać, zaj­mu­ją­co mó­wić i cza­sem za­żar­to­wać – na pew­no od­bio­rą go po­zy­tyw­nie. Oso­ba, któ­rej uda się zy­skać sym­pa­tię na star­cie, jest zwy­cięz­cą. Zo­sta­nie za­pa­mię­ta­na jako dow­cip­na, oby­ta, do­brze ubra­na. I je­śli na­wet w trak­cie wy­stą­pie­nia coś pój­dzie nie do koń­ca do­brze, to pierw­sze wra­że­nie i tak weź­mie górę, a pu­blicz­ność się nie znie­chę­ci.

Je­śli z ko­lei na sce­nę wyj­dzie po­nu­ry, zmę­czo­ny, spo­co­ny, po­tar­ga­ny czło­wiek w wy­mię­tym gar­ni­tu­rze, brud­na­wych bu­tach i za­cznie du­kać – nie ma szans na do­bre wra­że­nie. I, nie­ste­ty, zgod­nie z re­gu­łą, o któ­rej już wspo­mi­na­łem, trud­no mu bę­dzie zmie­nić na­sta­wie­nie pu­blicz­no­ści. Na­wet je­śli w trak­cie prze­mo­wy roz­krę­ci się, uśmiech­nie, po­wie coś do rze­czy, jest już za póź­no. Pu­blicz­ność przy­sta­wi­ła mu stem­pel: spo­co­ny, zmę­czo­ny, po­nu­ry. Jak wi­dzo­wie sko­men­tu­ją prze­mó­wie­nie pod­czas prze­rwy na kawę w ku­lu­arach? – „Jak ci się po­do­ba­ło wy­stą­pie­nie pre­ze­sa X?” – „A któ­ry to był?” – „No, ten, co się po­cił”. – „Aaa, ten – to mów tak od razu! Ten w wy­mię­tym ga­je­rze. Nie, no strasz­nie się mę­czył, pew­nie so­bie wy­pił wczo­raj”.

Je­śli ktoś, wcho­dząc na sce­nę, na dzień do­bry po­tknie się i wy­wró­ci – może być pe­wien, że przy­pną mu łat­kę nie­zda­ry, fajt­ła­py. Je­śli z ko­lei na sa­mym po­cząt­ku po­my­li waż­ne na­zwi­sko lub na­zwę – przy­bi­ją mu pie­cząt­kę z na­pi­sem: „ale skre­wił”.

Cho­dzi o to, by nie po­peł­nić fal­star­tu. Sprin­te­ra, któ­ry wy­star­tu­je przed sy­gna­łem, moż­na po­rów­nać do oso­by, któ­ra zro­bi złe pierw­sze wra­że­nie. Bie­gacz nie może wy­star­to­wać jesz­cze raz, bo fal­start go dys­kwa­li­fi­ku­je. Oso­ba, któ­ra robi złe pierw­sze wra­że­nie, nie do­sta­je ko­lej­nej szan­sy. I sprin­ter, i mów­ca prze­gry­wa­ją.

Oto trzy, we­dług mnie cał­kiem zna­czą­ce, hi­sto­rie z mo­je­go ży­cia za­wo­do­we­go.

T-shirt dla pani pre­zes

Przed laty do­sta­łem pro­po­zy­cję po­pro­wa­dze­nia po­waż­nej uro­czy­sto­ści dla dość eli­tar­nej i eks­klu­zyw­nej gru­py. Im­pre­za mia­ła się od­być w Ła­zien­kach Kró­lew­skich. Or­ga­ni­zo­wał ją dla swo­ich naj­lep­szych klien­tów je­den z naj­więk­szych ban­ków w Pol­sce. Jak to zwy­kle bywa, kil­ka dni przed uro­czy­sto­ścią do­szło do spo­tka­nia, pod­czas któ­re­go mia­ły być usta­lo­ne szcze­gó­ły. Zo­sta­łem umó­wio­ny z pa­nią pre­zes w sie­dzi­bie ban­ku. Było lato, upał. Spo­tka­nie od­by­wa­ło się w samo po­łu­dnie. By­łem ubra­ny bar­dzo ca­su­alo­wo: ja­sne płó­cien­ne spodnie, t-shirt, spor­to­we buty. Za­ła­twi­łem ja­kieś spra­wy w mie­ście i lek­ko spóź­nio­ny sta­wi­łem się na spo­tka­nie. I wte­dy do­pie­ro zro­zu­mia­łem, że jed­nak: po pierw­sze nie na­le­ża­ło się spóź­niać, a po dru­gie na­le­ża­ło ubrać się nie­co bar­dziej for­mal­nie – bank to bank, a pre­zes to pre­zes. Oczy­wi­ście moż­na się uspra­wie­dli­wiać – je­stem go­ściem, nie obo­wią­zu­je mnie ich dress code, spo­ty­ka­my się ro­bo­czo… A jed­nak po­czu­łem się głu­pio, gdy do sali kon­fe­ren­cyj­nej we­szła – w asy­ście kil­ku osób – nie­zwy­kle ele­ganc­ka, nie­na­gan­nie ubra­na pani pre­zes – ko­bie­ta z kla­są. Rzecz ja­sna, nie drgnę­ła jej na­wet po­wie­ka na mój wi­dok, ale dało się wy­czuć pew­ną kon­ster­na­cję. Zresz­tą pod­czas spo­tka­nia de­li­kat­nie upew­ni­ła się, czy na uro­czy­stość przyj­dę w gar­ni­tu­rze i pod kra­wa­tem… Tak się oczy­wi­ście sta­ło – gar­ni­tur pod­czas pro­wa­dze­nia even­tu to dla mnie coś oczy­wi­ste­go. Uro­czy­stość była uda­na, po­pro­wa­dzi­łem ją nie­na­gan­nie, wszy­scy byli za­do­wo­le­ni. Jed­nak oba­wiam się, że w pa­mię­ci pani pre­zes po­zo­sta­łem czło­wie­kiem, któ­ry się spóź­nił i na służ­bo­we spo­tka­nie przy­szedł w t-shir­cie…