O więzieniach publicznych, czyli domach pokuty, rzecz krótka - ebook

WSTĘP.

W chwi­lach, gdzie po­wró­ce­nie imie­nia, i ist­no­ści na­szey, obu­dzi­ło zra­żo­ne tylu nie­szczę­ścia­mi umy­sły, gdzie wiel­kie i do­bro­czyn­ne za­mia­ry Nay­ia­śniey­sze­go Pana, Rząd nasz tak czyn­nie, tak wy­ko­ny­wa gor­li­wie; mnie­mam, iż pod­da­nie pod uwa­gę Rzą­du tego my­śli, do ustaw, tak po­ży­tecz­nych, tak nie­odbi­cie w kra­iu na­szym po­trzeb­nych, zgod­nym bę­dzie z tą… żą­dzą do­bra pu­blicz­ne­go, któ­ra i Pa­nu­ią­ce­go i urzęd­niów, i nas wszyst­kich tak dziel­nie za­ży­wia.

Już Wiel­ko­myśl­ny Ale­xan­der nadał nam świę­tą, usta­wę; na któ­rey spo­czy­wać maią swo­bo­dy, pew­ność osób, i wła­sno­ści na­szych; usta­wę, wle­wa­ią­cą uf­ność wi­nie – szkań­cu, za­chę­ca­ją­ca przy­chod­nia. Sku­pi­ły się po roz­pro­sze­niu wa­lecz­ne puł­ki na­sze po­rząd­niey­sze niż kie­dy, urzą­dzo­ne wszel­kie Ad­mi­ni­stra­cyi ga­łę­zie; zwró­co­na bacz­ność na rol­nic­two, prze­mysł, han­del i po­rzą­dek. Dłu­go próż­no le­żą­ce, wy­do­by­te z łona zie­mi krusz­ce, iuż się to­pić, i w po­ży­tecz­ne na­rzę­dzia za­czy­na­ią za­mie­niać. – Za­kła­da­ią się, pro­stu­ią i na­pra­wia­ją dro­gi pu­blicz­ne. Po pro­win­cy­ach, w Sto­li­cy po­wsta­ią nowe gma­chy; znisz­czo­ne, oka­za­łą przy­bie­ra­ią po­stać; wszę­dzie ruch i czyn­na gor­li­wość, lot­ny pęd cza­su, zda­ią się pra­cą wy­ści­gać. Już za­wia­du­ią­cy lo­sa­mi na­sze­mi, zwra­ca­jąc tro­skli­wą bacz­ność na wszyst­kie pu­blicz­ne usta­no­wie­nia, zay­mu­ią się po­pra­wą Ko­de­xu pe­nal­ne­go, ten ato­li Ko­dex, choć­by nay­lep­szy, nie­do­pnie celu swe­go, ieź­li nie na­stą­pi zba­wien­niey­sze, niż było do­tąd rów­nie dla spo­łe­czeń­stwa, iak dla ska­za­nych, urzą­dze­nie wię­zień pu­blicz­nych. – Ufam, iż Mę­żom tak wiel­kim, zba­wien­nym trud­nią­cym się przed­mio­tem, skre­śle­nie wy­do­sko­na­lo­nych, po in­nych kra­iach wię­zień pu­blicz­nych, stać się obo­ięt­nym nie może.

Nie masz po­dob­no w żad­nym kra­iu, tak do­sko­na­le urzą­dzo­nych wię­zień pii­blicz­nych, iak w Zjed­no­czo­nych Sta­nach Ame­ry­ki. Za­ra­dza­ią… one bez­pie­czeń­stwu to­wa­rzy­stwa, nie­obra­ża­ią ludz­ko­ści, sku­tecz­nie dążą do upa­mię­ta­nia i po­pra­wy wy­stęp­nych. – Dzie­sięć lat po­by­tu w tym kra­iu, zwie­dza­nie po­dob­nych za­ło­żeń, ści­słe za­zna­jo­mie­nie z Kwa­kra­mi, któ­rzy wszę­dzie do­zor maią… nad nie­mi, nie któ­re no­to­wa­ne na miey­scu spo­strze­że­nia, inne czer­pa­ne w ulot­nych w tey ma­te­ryi pi­smach, po­bu­dzi­ły były pi­szą­ce­go w koń­cu iesz­cze roku 1807. Rzą­do­wi na­ów­czas Xię­stwa War­szaw­skie­go, po­dać na pi­śmie my­śli, wzglę­dem urzą­dze­nia wię­zień na­szych, na wzór wię­zień Ame­ry­kań­skich,: za­gi­nął ten rę­ko­pism, w cza­sie wo­ien, za­bu­rzeń, i gwał­tow­nych prze­no­sin na­szych; próż­ne­mi były w wy­na­le­zie­niu go, za­bie­gi. – Dziś, gdy na­stą­pił czas, gdzie wszyst­kiem, co iest po­źy­tecz­nem,. z uf­no­ścią za­trud­niać się mo­że­my, po­zbie­rał pi­szą­cy, ia­kie mógł zna­leść ma­te­ry­ały, i choć nie do­kład­nie po­wią­za­ne z sobą., od­wa­ża się ie po­dać pod roz­wa­gę Na­miest­ni­ka Kró­lew­skie­go, i Mę­żów u sty­ru Rzą­du bę­dą­cych.

J. U. Niem­ce­wicz.RZECZ KRÓT­KA.

Po wy­zwo­le­niu Zjed­no­czo­nych Sta­nów Ame­ry­ki, z pod pa­no­wa­nia Wiel­kiey Bry­ta­nii, pierw­szym ludu tego było nie­pod­le­gło­ści uży­ciem, za­cho­wać to wszyst­ko, co się oka­za­ło zba­wien­nym w Kon­sty­tu­cyi An­giel­skiey, od­mie­inić lub po­pra­wić to, co było błęd­nym, lub nie­zga­dza­if­cym się z pra­wi­dła­mi zu­peł­nie wol­ne­go i nie­pod­le­głe­go na­ro­du. Uzna­li nowi Pra­wo­daw­cy zą­stą­na­wia­ią­cy się nad przed­mio­ta­mi temi, iż Ko­dex Kry­mi­nal­ny, nie­tyl­ko w jur­nych Eu – ro­pey­skic­li na­ro­dach, lecz w sa­mey na­wet An­glii, (gdzie iest do­sko­nal­szym, iak wszę­dzie), wie­lu iesz­cze nad­uży­ciom pod­pa­da, i że, zwłasz­cza ob­cho­dze­nie się z ska­za­ne­mi na karę wy­stęp­ne­mi, po­ży­tecz­niey dla to­wa­rzy­stwa i ludz­ko­ści urzą­dzo­nym "bydź mo­gło.

Ta ga­łęź Ju­re­spru­den­cyi, ( mó­wią oni w wstę­pie do Ustaw swo­ich), któ­ra ma za cel wy­stęp­ki i kary, iest nay­waż­niey­szą, nay­bar­dziey ob­cho­dzą­cą… w ca­łym zbio­rze praw na­szych. Po­kóy, bez­pie­czeń­stwo, po­wo­dze­nie spo­łe­czeń­stwa, za­wi­sły od mą­dro­ści i spra­wie­dli­wo­ści środ­ków przed­się­wzię­tych do za­po­bie­że­nia wy­stęp­kom. – W żad­nym do­tąd kra­iu, nie przy­ło­ży­li Pra­wo­daw­cy, tey głę­bo­kiey nad tym przed­mio­tem uwa­gi, któ­rey wy­ma­ga jey waż­ność.

Kie­dy cy­wi­li­za­cya od­mie­nia stan i oby­cza­ie to­wa­rzy­skie­go ży­cia, Ko­dex Kry­mi­nal­ny Eu­ro­pey­skich Na­ro­dów, za­cho­wy­wał iesz­cze tego du­cha krwi i ze­msty, któ­ry mu cza­sy bar­ba­rzyń­skie po­da­ły. Cno­tli­wi i do­brzy opła­ki­wa­li, złe spły­wa­ią­ce z kar tak okrut­nych, i nie umiar­ko­wa­nych, ale słod­ki głos ludz­ko­ści i roz­sąd­ku, do stop­ni tro­nów, ni do Izb pra­wo­daw­czych prze­drzeć się, nie­zdo­ła!… Gdy Pań­stwo po­więk­sza­ło się przez pod­bi­cia, zbo­ga­ca­ło przez han­del, ozda­bia­ło pięk­ne­mi gma­cha­mi, nie­zwra­ca­ła się myśl, na nie­szczę­śli­we stwo­rze­nia, ię­czą­ce pod uci­skiem praw ty­rań­skich. Kie­dy wszyst­ko no­si­ło w kra­iu po­zor, oka­za­ło­ści i szczę­ścia, oma­mio­ne bla­skiem tym oczy, nie­zwra­ca­ły się do ciem­nych lo­chów, gdzie ofia­ry nie­spra­wie­dli­wo­ści omdle­wa­ły w sród roz­pa­czy i nę­dzy.