Obrót prawny nieruchomościami w Krakowie i podkrakowskim Kazimierzu w średniowieczu - ebook

Autor przedstawia instrumentarium prawne obrotu nieruchomościami w Krakowie i podkrakowskim Kazimierzu w średniowieczu. Za podstawę źródłową posłużyły księgi sądów obu miast – w istocie jedyne świadectwo tego obrotu. Temat okazał się trudny do naukowego opracowania, ponieważ w księgach brak tekstów umów. Z tego powodu dotychczas go nie poruszano. W miarę obfite informacje pośrednie pozwalają jednak na podjęcie wysiłku jego zbadania.

Nieruchomości, zwłaszcza budynki miejskie, bardzo często przechodziły z rąk do rąk, głównie poprzez umowy kupna-sprzedaży. Odnotowywano to w księgach w postaci wzdania, czyli zrzekania się przez zbywcę prawa własności na rzecz nabywcy. Nieruchomości miejskie często bywały też zabezpieczeniem wierzytelności. Pozostałe formy obrotu prawnego, takie jak zamiana, darowizna, dzierżawa czy najem, występowały znacznie rzadziej.

Miasto sprawowało kontrolę nad obrotem nieruchomościami miejskimi poprzez nakaz wpisu do ksiąg ławniczych i niechętny stosunek do nabywania ich przez osoby nieposiadające praw miejskich. Udział monarchy był niewielki. Na uwagę zasługuje aktywność kobiet jako stron kontraktu. W księgach rzadko opisywano spory związane z obrotem nieruchomościami, natomiast często odnotowywano przypadki ugodowego ich rozstrzygania. Prawa bliskich są w księgach obecne, jednak nie działały hamująco na obrót prawny nieruchomościami.

Publikacja została wyposażona w tabele, które służą źródłowej podbudowie tez autora.

Wykaz źródeł z oznaczeniem skrótów stosowanych w pracy 13

Inne skróty 14

Wykaz literatury 15

Wstęp 21

1. Uzasadnienie tematu 21

2. Podstawa źródłowa 22

3. Ramy chronologiczne 23

4. Zasób informacji 25

5. Wiarygodność wpisów 30

6. Stanowisko władz wobec transakcji nieruchomościami 32

7. Skala zjawiska 35

8. Forum 37

9. Metoda badawcza 41

10. Pamiętne 43

11. Pisownia 45

Rozdział 1. Strony kontraktu 47

1. Luki w informacjach 47

2. Monarcha 48

3. Miasto 49

4. Kościół i duchowni 51

5. Szlachta 55

6. Bractwa 57

7. Cechy 58

8. Spółki 59

9. Inni kontrahenci zbiorowi 61

10. Żydzi 66

11. Obcy 67

12. Sąsiedzi 71

13. Bogaci w obrocie prawnym 72

14. Zawód kontrahentów 77

15. Kobiety 77

16. Pełnomocnicy 87

17. Nieletni 102

18. Bliscy 104

Rozdział 2. Przedmiot obrotu prawnego 105

1. Generalia 105

2. Przedmiot obrotu 106

3. Dobra dziedziczne i dobra nabyte 131

4. Część swobodna dóbr dziedzicznych 133

Rozdział 3. Rodzaje operacji majątkowych 135

1. KUPNO-SPRZEDAŻ 135

2. Generalia 135

3. Kupno-sprzedaż wieczysta 136

4. Prawo odkupu 151

5. Prawo pierwokupu 153

6. Przyczyny/cele transakcji 154

7. Odstąpienie od umowy 158

II. ZASTAW 159

1. Generalia 159

2. Znaki rozpoznawcze 160

3. Zasób informacji 161

4. Strony kontraktu, ich prawa i obowiązki 162

5. Przedmiot 165

6. Miejsce i cel ustanowienia zastawu 166

7. Rodzaje zastawu 167

8. Częstotliwość występowania 171

9. Podstawa prawna 172

10. Kwota zobowiązania, zabezpieczona zastawem 173

11. Terminy wykupu 174

12. Gdy wykup nie następował 176

III. DAROWIZNA 187

1. Generalia 187

2. Terminologia 188

3. Kto komu darował 188

4. Przedmiot 189

5. Rodzaje 191

6. Warunki 192

7. Odwołanie darowizny 193

IV. ZAMIANA 193

V. DZIERŻAWA 197

Rozdział 4. Działania towarzyszące 199

I. WZDANIE 199

1. Terminologia 199

2. Przy jakich operacjach majątkowych wzdanie stosowano 201

3. Wzdanie a operacja majątkowa 202

4. Podstawa prawna wzdania 203

5. Brak informacji o wzdaniu 203

6. Formułka wzdania 204

7. Symbolika 205

8. Kto wzdawał 206

9. Komu wzdawano 208

10. Przedmiot wzdania 209

11. Gdzie i kiedy wzdawano 209

12. Wzdanie wielokrotne 211

13. Wzdanie z warunkiem 212

14. Co wzdanie dawało nabywcy 213

15. Między umową a wzdaniem 214

16. Środki zabezpieczające wykonanie wzdania 215

17. Dowodzenie wzdania 216

18. Wzdania nie dokonano 219

19. Wzdanie dokonane pod przymusem 220

20. Unieważnienie wzdania 221

II. WWIĄZANIE 222

1. Generalia 222

2. Terminologia 223

3. Częstotliwość występowania 223

4. Rodzaje wwiązań 225

5. Przedmiot wwiązania 227

6. Kto wwiązywał 228

7. Kogo wwiązywano 229

8. Jak przebiegało wwiązanie 230

9. Problem wielokrotności wwiązania 231

10. W którym stadium transakcji następowało wwiązanie 233

11. Cesja prawa do wwiązania 234

12. Skutki wwiązania 234

13. Brak wwiązania 236

14. Reasumpcja 236

III. RĘKOJEMSTWO 237

IV. ZACHODŹSTWO 238

1. Generalia 238

2. Terminologia 238

3. Częstotliwość występowania 240

4. Kto brał na siebie obowiązek zachodźcy 241

5. Przed kim ma bronić zachodźca 242

6. Przed czym zachodźca ma bronić 243

7. Przed którym sądem składano zobowiązanie do zastępu 244

8. Kiedy składano oświadczenie o zobowiązaniu do zastępu 244

9. Podstawa prawna owej promissio 245

10. Czas trwania obowiązku zachodźstwa 245

11. Zabezpieczenie zastępu 246

V. DAWNOŚĆ 247

VI. STANOWISKO BLISKICH 251

1. Generalia 251

2. Tytuł prawny, terminologia 252

3. Krąg uprawnionych, hierarchia wśród nich 253

4. Jak bliscy manifestowali swe stanowisko 254

5. Kiedy i przy których transakcjach bliscy ujawniali swe stanowisko 254

6. Konsekwencje akceptacji, umowne regulacje 255

7. Sprzeciw i jego skutki 256

8. Ugoda 257

Zakończenie 259

Aneks 265

I. Wykaz tabel 265

II. Tekst tabel 267

Rechtsverkehr mit Immobilien in Krakau und Kazimierz im Mittelalter 349