Odwaga poetyki. Aktywizm, opór, psalmy - ebook

W części teoretycznej publikacja dotyczy miejsca nauk humanistycznych, kulturoznawstwa i teorii literatury w społeczeństwie, w części analitycznej ukazuje odbiór społeczny psalmów traktowanych jako pierwowzór zaangażowanej literatury. W tej książce chciałbym pokazać czytelnikowi, że pojęcie kultury przywoływane przeze mnie jest równoznaczne z wizją zaangażowanego, troskliwego i empatycznego pielęgnowania – to bardzo bliskie sobie kategorie uczestniczenia w życiu i jego wyzwaniach.

Ze Wstępu

„Nie ma tego rodzaju opracowania w języku polskim, które by łączyło tak różne perspektywy oddziaływania Reformacji na współczesną kulturę w bardzo różnych jej aspektach [...]. Całość rozważań została umieszczona w bardzo szerokim kontekście historycznym, teologicznym, filozoficznym, antropologicznym, literaturoznawczym i językoznawczym. W sensie ogólnym jest to dobrze pomyślane studium interdyscyplinarne skupione wokół kulturowego wymiaru Reformacji.

Z recenzji prof. dr. hab. Sławomira Jacka Żurka (KUL)

Wstęp 13

Część I. Aktywizm 19

1. Fuga. Styl działania i styl kultury 21

1.1. Wzory kultury 21

1.2. Vita activa u Hannah Arendt 23

1.3. Naśladowanie Bonhoeffera 24

1.4. Rozczarowanie Kościołem widzialnym 29

1.5. Wolność – działanie – aktywizm 30

1.6. Przez dobrą moc Twą, Panie, otoczony 31

1.7. Bohaterowie 32

1.8. Śmierć Mojżesza 33

1.9. Wzór muzyczny 35

2. Młot i słowo. Modele protestu 41

2.1. Wprowadzenie 41

2.2. Protest i zerwanie więzi – różne formy protestu 43

2.2.1. Forma 1: Luter i młot na Kościół 46

2.2.2. Forma 2: Luter i stanowisko w walce 49

2.2.3. Forma 3: Luter i wolność człowieka w drodze 50

2.2.4. Formy 4: Eskalacja form protestu – ogień i demony 52

2.3. Wizja rozwoju kultury 54

2.4. Kultura i pielęgnacja 55

3. Pochwała negacji 59

3.1 Logiczna negacja – metafora lustrzanego odbicia 59

3.2. Metafora fizycznej siły 62

3.3. Metafora protestu 64

3.4. Negacja jako warunek niezależności 66

3.5. Negacja, presupozycje, możliwość porozumienia 67

3.6. Filozofia negacji, filozofia buntu 70

4. Protest song jako forma oporu 73

4.1. Wprowadzenie 73

4.2. Noe, początki protest songów i Róbmy swoje jako piosenka natchnienia 74

4.3. Kultura, Biblia i inspiracja 76

5. Twórcze myślenie i zaangażowanie społeczne w poetyce 83

5.1. Twórcze myślenie i zaangażowanie społeczne 83

5.2. Niedokończony projekt 91

6. Marcin Luter, filologia i maczuga 95

6.1. Marcin Luter nie był filozofem? 95

6.2. Kulturowe konteksty filozofowania młotem. Opór, prawa człowieka i narzędzia wolności 97

6.3. Bliżej ludzi i filologii 101

6.4. Humanizm, indywidualizm, filologia, poliglotyzm 103

6.5. Luter i twórczość 106

7. Odwaga poetyki i kulturoznawstwo 109

7.1. Odwaga poetyki 109

7.2. Kulturoznawstwo a nauki polityczne i polityka 112

7.3. Kulturoznawstwo a interdyscyplinarność 114

7.4. Kulturoznawstwo a cyfryzacja 117

Część II. Poetyka 123

1. Wzorzec fugi i wzorzec sylwy. Poliglotyczna analiza kognitywistyczna a sylwiczność 125

1.1. Niewiasta czy kobieta, dzielna czy cnotliwa? 128

1.2. Laska, kij czy… berło? 131

2. Poetyka kognitywna liryki i epiki 135

2.1. Przedmiot badania 135

2.2. Poliglotyczna analiza i poetyka kognitywna 136

2.3. Dotychczasowe badania 137

2.4. Kategorie analityczne 138

Część III. Psalmy 147

1. Epicka rama i poetyka oporu w psalmach 149

1.1. Walka i zemsta 149

2. Lider 169

2.1. Literacka kultura Reformacji 170

2.2. Niedokończona Reformacja w Polsce 171

2.3. Psalm 110 w Nowym Testamencie 173

2.4. Nieskończony Bóg jest nieogarniony – „Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie” 176

2.5. Sola gratia, czyli „Głos łaskawy” i spory o zbawienie oraz predestynację 180

2.6. Rama epicka opowieści o Gedeonie 184

2.7. Wódz jako sługa i ofiara – ku teologii Eucharystii 189

2.8. Kochanowski jako kreatywny uczestnik reformacyjnego dyskursu 192

3. Broń i technika jako element epickiej ramy walki 195

3.1. Sublimicyzm – przypadek Psalmu 139,6 195

3.2. Idolatria – przypadek Psalmu 75,2–5 202

3.3. Umiarkowana odwaga poetyki 210

4. Więzienie i wybawienie 213

4.1. Niewola 213

4.2. Wybawienie 217

4.3. Ciało jako kotwica tekstu i oporu 223

5. Kicz, prawo i sprawiedliwość 225

5.1. Kognitywistyczne studium anachronizmu 225

5.2. Huśtaj się nisko, słodki rydwanie 226

5.3. Anachronizm. Dominująca wartość estetyczna (DWE) i parametr archaizmu kulturowego (PAK) 227

5.4. Rama epicka i starotestamentalne pojęcie sprawiedliwości 230

5.5. Kognitywna analiza slotów semantycznych (KASS) ogniskujących referencyjnych domen semantycznych (ORDS) 232

5.6. Kulturowy parametr kiczu (KPK) 237

Literatura cytowana 241

Lista pierwodruków wcześniejszych wersji rozdziałów 263

Indeks osób 265

Indeks rzeczowy 271

Streszczenie/Abstract 283