Opieka nad dziećmi w Łodzi w latach I wojny światowej - ebook

Autorka podejmuje historyczno-pedagogiczną próbę rozpoznania i rekonstrukcji różnych elementów opieki organizowanej dla dzieci w okresie I wojny światowej w dużym ośrodku miejskim (Łódź) na terenie okupacji niemieckiej. Opieką nad dziećmi zajmowały się wówczas liczne środowiska: władze miejskie, instytucje samopomocy społecznej, organizacje filantropijne, wspólnoty chrześcijańskie, społeczność żydowska. Badania zostały usytuowane w obrębie społecznej koncepcji historii wychowania i historii edukacji. Wyeksponowano w nich znaczenie związków między przebiegiem procesów wychowania a warunkami życia społecznego w określonej rzeczywistości historycznej. Problematyka monografii mieści się także w kręgu historycznych badań regionalnych.

Wykaz skrótów            9

Wstęp  11

Rozdział I. Warunki życia łodzian podczas Wielkiej Wojny      35

1. Działania militarne i niemiecka polityka okupacyjna             35

2. Problemy gospodarki miejskiej        48

3. Zmiana liczebności i struktury wyznaniowo-narodowościowej łodzian       57

4. Położenie materialne i sytuacja zdrowotna mieszkańców   67

5. Sytuacja społeczno-prawna dziecka i postulaty w zakresie opieki  83

Rozdział II. Opieka, wychowanie i ochrona zdrowia dziecka w działaniach władz miejskich   99

1. Projekty pomocowe Głównego Komitetu Obywatelskiego miasta Łodzi na rzecz dzieci (od sierpnia 1914 r. do czerwca 1915 r.)           99

1.1. Sekcja Sanitarno-Szpitalna           103

1.2. Sekcja Szkolna     109

1.3. Komitet Tanich i Bezpłatnych Kuchni       143

2. Opieka nad dziećmi w pracach Magistratu miasta Łodzi (od lipca 1915 r. do listopada 1918 r.)    149

2.1. Wydział Niesienia Pomocy Biednym        150

2.2. Wydział Zdrowotności Publicznej 165

2.3. Wydział Szkolnictwa         180

Rozdział III. Kwestia opieki nad dziećmi łódzkich organizacji i instytucji samopomocy społecznej     197

1. Zadania opiekuńcze Komitetu Obywatelskiego Niesienia Pomocy Biednym (1914–1915) 198

1.1. Sekcja Kobiet       204

2. Patronat nad Dziećmi Rezerwistów Pozbawionymi Opieki Rodzicielskiej   209

3. Inicjatywy Łódzkiej Miejscowej Rady Opiekuńczej (1916–1918)    217

3.1. Sekcja Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą    221

3.2. Wielka Kwesta Ogólnokrajowa „Ratujcie Dzieci”  226

Rozdział IV. Pomoc dzieciom łódzkich organizacji filantropijno-społecznych 231

1. Łódzkie Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności     233

1.1. Ochronki i szkoły elementarne     235

1.2. Szpital dla Dzieci „Anny Marii”      243

2. Towarzystwo „Kropla Mleka” w Łodzi         251

3. Towarzystwo Opieki nad Dziećmi „Gniazdo Łódzkie”         262

Rozdział V. Przedsięwzięcia opiekuńcze adresowane do łódzkich dzieci przez wspólnoty chrześcijańskie 277

1. Organizacje i instytucje pomocowe Kościoła rzymskokatolickiego  278

1.1. Towarzystwo Schronisk św. Stanisława Kostki przy parafii św. Stanisława Kostki           280

1.2. Pomoc dzieciom w innych parafiach rzymskokatolickich  294

2. Placówki opiekuńczo-wychowawcze i edukacyjne w parafiach mariawickich          307

3. Opieka nad dziećmi w Kościele ewangelicko-augsburskim 325

3.1. Przedsięwzięcia pomocowe parafii Świętej Trójcy           328

3.2. Wsparcie najmłodszych w parafii św. Jana          340

3.3. Wspólne inicjatywy parafialne – Przytułek dla bezdomnych dzieci ewangelickich           346

3.4. Inne przykłady opieki nad dziećmi we wspólnocie luterańskiej    350

4. Pomoc dzieciom w Kościele prawosławnym           353

Rozdział VI. Troska o dziecko organizacji i instytucji społeczności żydowskiej          365

1. Towarzystwa filantropijne opieki nad dziećmi         369

1.1. Towarzystwo Kolonii Letnich dla Dzieci Żydowskich miasta Łodzi          369

1.2. Łódzkie Żydowskie Towarzystwo Opieki nad Sierotami  373

1.3. Towarzystwo Niesienia Pomocy Biednym Dzieciom Wyznania Mojżeszowego „Niedola Dziecięca”       384

1.4. Przytułek Towarzystwa Opieki nad Sierotami i Dziećmi Rezerwistów      389

1.5. Żydowska Ochrona Ludowa przy Towarzystwie „Przyjaciel Dzieci”        393

1.6. Zakład Freblowski i Szkółka „Szalom Alejchem” przy Towarzystwie Żydowski Dom Ludowy „Bet-Am” w Łodzi 399

2. Instytucje filantropijno-społeczne   401

2.1. Ochrona dla Dziewcząt Wyznania Mojżeszowego im. Małżonków Jakuba i Anny Hertz  401

2.2. Schronisko dla Dzieci Wyznania Mojżeszowego 409

2.3. Kuchnie dla dzieci wyznania mojżeszowego        413

2.4. Przytulisko dla Dzieci Wyznania Mojżeszowego  417

2.5. Łódzki Żydowski Dom Sierot Starego Miasta       425

2.6. Ochronka „Herclija” Komitetu Syjonistycznego w Łodzi   430

2.7. Przytułek dla Dzieci Bezdomnych i Sierot przy Gminie Starozakonnych 433

Zakończenie    439

Bibliografia      445

Spis tabel        475

Spis ilustracji   479

Aneks  481

Od Redakcji     497