Outside the box. Jak myśleć i działać kreatywnie - ebook

Wstęp

Książka, którą trzymasz w rękach, jest bardzo praktyczna. Pomaga rozwinąć jedną z najpotrzebniejszych współcześnie kompetencji, jaką jest kreatywność. Pomoże ci pokierować działaniami grupy w taki sposób, by dojść do konstruktywnych rezultatów. Dowiesz się z niej, jak rozwinąć umiejętności indywidualnej i grupowej pracy z wykorzystaniem technik twórczego myślenia, aby przygotować się do tworzenia, oceniania i wdrażania innowacji. Znajdziesz tu opis różnorodnych metod i narzędzi (w tym kilka testów), więc po lekturze będziesz gotowy do indywidualnej i grupowej pracy kreatywnej. Książka opiera się na moim ponad dwudziestoletnim doświadczeniu konsultantki w biznesie, trenerki i moderatorki grup rozwiązujących problemy i opracowujących innowacje. Dlatego zawiera wiele studiów przypadku opisujących realne sytuacje biznesowe. Dzięki temu łatwiej jest przełożyć zawartą w niej wiedzę na codzienne potrzeby zawodowe.

Książka ta nie powstałaby, gdyby nie pomoc Katarzyny Poszewieckiej i Iny Markiewicz. Obie wniosły ogromny wkład w opracowanie opisanych tu ćwiczeń i technik, za co chciałabym gorąco im podziękować. Bardziej ogólne podziękowania chciałabym skierować do całego zespołu Instytutu Miasta, firmy szkoleniowo-doradczej, której jestem właścicielką. Zrealizowaliśmy wspólnie mnóstwo projektów z zakresu innowacyjności i kreatywnego myślenia, wiele z nich w dużych firmach działających w kraju i na arenie międzynarodowej. Miały one wpływ na życie wielu ludzi i organizacji. Książka jest owocem tych projektów, dlatego podziękowania należą się całemu zespołowi. Praca z takim zespołem jest dla mnie wielką przyjemnością i często mnie uskrzydla.

Życzę przyjemnej i owocnej lektury, wyrażając nadzieję, że poradnik wzbogaci twój warsztat pracy i zwiększy osobistą kreatywność.

Aneta Chybicka1 Czym jest innowacyjność i jak ją stymulować

Innowacyjność jest jedną z kompetencji warunkujących obecnie sukces rynkowy. Jak się zdaje, znaczenie umiejętności kreatywnego myślenia będzie jeszcze rosło w przyszłości, w związku z coraz większą rolą nowych technologii i internetu, które cechuje najszybsze tempo zmian i wdrażania innowacyjnych rozwiązań. Z tej książki dowiesz się, jak oddziaływać na siebie i innych, moderować pracę grupy, prowadzić spotkania, szkolenia czy treningi kreatywności, aby zainicjować proces twórczy. Dzięki temu ty i prowadzone przez ciebie grupy będziecie mogli wymyślać innowacje, rozwijać istniejące rozwiązania lub tworzyć zupełnie nowe.

Twórczość to proces myślowy, który prowadzi do nowych i użytecznych rozwiązań. Proces twórczy może być umyślnie wywoływany w kontrolowany sposób.

Zwykło się myśleć, że zdolności twórcze, czyli umiejętności warunkujące innowacyjność, są wrodzone i słabo poddają się oddziaływaniom. Panowało powszechne przekonanie, że talent albo się ma, albo się go nie ma. Współczesne badania pokazują jednak coś innego. Twórczość, czyli proces myślowy, który prowadzi do nowych i użytecznych rozwiązań, nie jest czymś, co przytrafia się ludziom od czasu do czasu. Proces twórczy może być umyślnie wywoływany w kontrolowany sposób. Owszem, każdego z nas charakteryzuje pewien stały poziom kreatywnego potencjału, warunkowany cechami osobowościowymi, lecz nawet najbardziej „nietwórcze” osoby w sprzyjających warunkach mogą stać się bardziej kreatywne. Podczas treningów twórczego myślenia czy szkoleń z zakresu kreatywnego rozwiązywania problemów każdy może się nauczyć myśleć w oryginalny sposób. Badania Karen L. Westberg (1996) dowodzą, że już osoby uczestniczące w kilkugodzinnych zajęciach twórczego rozwiązywania problemów wykazują wzrost poziomu kreatywności, a przyrost ten utrzymuje się w czasie. Także moje badania, prowadzone w ramach pracy doktorskiej, dowiodły, że oddziaływanie na sytuację osób badanych podwyższa lub obniża poziom kreatywności. Można więc sytuacyjnie wywoływać warunki sprzyjające tworzeniu czy wymyślaniu innowacji. Jest to bardzo cenna umiejętność, ważna dla wielu organizacji, których sukces rynkowy zależy od innowacyjnych rozwiązań. Z tej książki dowiesz się, jak ją opanować.

Podczas treningów twórczego myślenia czy szkoleń z zakresu kreatywnego rozwiązywania problemów każdy może się nauczyć myśleć w oryginalny sposób.

Aby móc tworzyć innowacyjne rozwiązania, trzeba stosować się do kilku reguł, które są określane jako reguły twórczego myślenia. Są to normy zachowań, których wszyscy muszą przestrzegać w trakcie pracy nad rozwiązaniem problemu. Reguły twórczego myślenia tworzą warunki sprzyjające temu, by rosła kreatywność wszystkich członków grupy. W taki sposób powstaje środowisko stymulujące opracowywanie innowacyjnych rozwiązań.

Oto reguły kreatywnego myślenia i innowacyjności:

• reguła ludyczności,

• reguła odroczonego wartościowania,

• reguła kompetentnej niekompetencji,

• reguła aktualności,

• reguła różnorodności,

• reguła racjonalnej irracjonalności.

W kolejnych rozdziałach poznasz bliżej wszystkie reguły kreatywnego myślenia, które musisz stosować w pracy grupy czy własnej, by dojść do innowacyjnych rozwiązań. Opisane tam testy, ćwiczenia i inne materiały do pracy kreatywnej pozwolą ci wdrożyć te zasady w ciekawy i atrakcyjny sposób.

Reguły twórczego myślenia tworzą warunki sprzyjające temu, by rosła kreatywność wszystkich członków grupy.2 Reguła ludyczności

Naturalną sytuacją twórczą jest zabawa. Dobry humor i wszelkie pozytywne emocje sprzyjają różnym formom kreatywności. Dlatego w trakcie działań twórczych przestrzega się reguły ludyczności i dba o to, by rozwiązywaniu problemów towarzyszyły dobry nastrój oraz właśnie pozytywne emocje. Stymulujący wpływ takich emocji na twórcze myślenie (Vosburg, 1998) wynika z tego, że materiał powiązany z pozytywnym nastrojem jest zapamiętywany lepiej niż materiał związany z negatywnym nastrojem. Pozytywny nastrój może także zaktywizować treści powiązane z innymi strukturami wiedzy, przez co zwiększa się prawdopodobieństwo stworzenia nowych połączeń. Odległe elementy wiedzy, niepowiązane w sposób oczywisty, są uaktywniane, w związku z czym mogą powstawać nowe, ciekawe i niestandardowe połączenia, będące podstawą innowacyjnych rozwiązań. Negatywny nastrój aktywizuje struktury pamięciowe prawdopodobnie w wąskim zakresie, ale głęboko, co nie sprzyja tworzeniu powiązań między odległymi elementami wiedzy czy doświadczenia. Ponadto pozytywny nastrój sprawia, że człowiek odbiera sytuację jako bezpieczną, niegroźną, co sprzyja bardziej nowatorskiemu podejściu do problemu. W negatywnym nastroju częściej interpretujemy sytuację jako groźną i niebezpieczną, a co za tym idzie – sięgamy po dobrze sprawdzony styl przetwarzania informacji, czyli po sposób dobrze nam znany i często wykorzystywany.

Stymulujący wpływ pozytywnych emocji na twórcze myślenie wynika z tego, że materiał powiązany z pozytywnym nastrojem jest zapamiętywany lepiej niż materiał powiązany z negatywnym nastrojem.

Dobry nastrój powinien towarzyszyć spotkaniom poświęconym tworzeniu innowacyjnych rozwiązań od samego początku. Czasami grupy, które mają razem pracować, nie znają się lub znają jedynie powierzchownie i dysponują stereotypowymi informacjami na swój temat. Dlatego spotkanie poświęcone rozwiązywaniu problemów czy szkolenie z zakresu kreatywności i twórczego myślenia proponuję rozpocząć od niestandardowej formy przedstawiania się uczestników i zdobywania informacji o sobie. Opisane w tym rozdziale ćwiczenie „Mam do ciebie pytanie” nie tylko pozwala zintegrować grupę, ale także stanowi dobre wprowadzenie do zagadnień dotyczących kreatywnego myślenia, innowacyjności i tworzenia oraz umożliwia ich omówienie.

Wspomniane ćwiczenie jest przeznaczone dla piętnastu osób, ale grupa może być nieco mniejsza. Sugeruję, by nie pracować szkoleniowo czy nad innowacyjnymi rozwiązaniami w zespołach większych niż piętnastoosobowe, gdyż jest to bardzo nieefektywne i może demotywować uczestników. Opierając się na dwudziestoletnim doświadczeniu praktycznym w tej dziedzinie, za optymalne uważam grupy liczące od siedmiu do trzynastu osób.

Wszyscy ćwiczący otrzymują po jednym arkuszu z tabelą (zob. materiały do ćwiczenia). Każdy arkusz ma miejsce na wpisanie numeru (arkusze w materiałach są ponumerowane od 1 do 16). Prosimy uczestników sesji, by przydzielili sobie numery i zapisali je na arkuszu obok swojego imienia i nazwiska. Rozdajemy ćwiczącym identyfikatory i prosimy, by wpisali na nich ulubiony zwrot, jakim chcą być tytułowani podczas spotkania. Obok wybranego zwrotu powinni wpisać swój numer.

Każdy arkusz jest inny i zawiera pytania, na które trzeba odpowiedzieć, oraz zdania, które należy dokończyć. Każdy ćwiczący kończy inne zdanie (lub odpowiada na inne pytanie) w kontakcie ze wszystkimi pozostałymi osobami. Liczba podana w lewej kolumnie tabeli wskazuje, kogo powinien poprosić o dokończenie zdania lub odpowiedź na pytanie. W ramach ćwiczenia każdy rozmawia z każdym, ale zawsze na inny temat. Zdania i pytania są tak skonstruowane, by odpowiedź dostarczała ciekawych informacji o rozmówcy. Jedno z nich zawsze dotyczy kreatywności. Kiedy wszyscy uzupełnią swoje tabele, prowadzący wybiera jedną osobę i pyta, czego grupa się dowiedziała o tej osobie dzięki jej odpowiedziom na poszczególne pytania i zdania. W taki sam sposób tworzy się charakterystyki wszystkich ćwiczących. Ćwiczenie można komentować podczas omawiania zdań dotyczących kreatywności. To pozwala już na początku spotkania wprowadzić wiedzę, która za chwilę przyda się w trakcie szkolenia czy pracy kreatywnej. Grupa po wykonaniu ćwiczenia cechuje się wyższym poziomem zaufania i otwartości, co jest bardzo ważne dla dalszej innowacyjnej pracy.

Materiały do ćwiczenia „Mam do ciebie pytanie”

Arkusz nr 1 ……………………………………………………………………………………………

---------------- --------------- ----------------------------------------------------- ---------------------------
Numer rozmówcy Imię rozmówcy Zdanie lub pytanie Dokończenie lub odpowiedź
2 Pierwsze pieniądze zarobiłem na
3 Gdybym był superbohaterem, to
4 Kiedy byłem w przedszkolu, to
5 Lubię współpracować z osobami, które
6 Wymarzony zawód z dzieciństwa to
7 W szkole lubiłem
8 W rozmowie z ludźmi nie lubię
9 W sytuacjach prywatnych asertywność wykorzystuję do
10 Wiadomość, którą wysłałbym kosmitom, to
11 Jeszcze nigdy
12 Moi rodzice nauczyli mnie
13 Gdybym umiał latać, to
14 Kreatywna rzecz, którą ostatnio zrobiłem, to
15 Ze słownika wyrzuciłbym słowo
16 Mój ulubiony bohater życia codziennego to
---------------- --------------- ----------------------------------------------------- ---------------------------