Perswazja w wybranych medytacjach siedemnastowiecznych z klasztoru norbertanek na Zwierzyńcu - ebook

Przedmiotem badań i materiałową podstawą prezentowanej monografii są medytacje zamieszczone w dwóch siedemnastowiecznych kodeksach rękopiśmiennych: Pobudkach do zakonnego życia Teresy Petrycówny, wnuczki renesansowego uczonego Sebastiana Petrycego, oraz Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana i Odkupiciela naszego ku naśladowaniu i używaniu dusze nabożnej z inszemi bardzo uciesznemi według czasu kontemplacyjami i naukami. Pisanej Roku Pańskiego 1662 anonimowej norbertanki. Autorka dysertacji wykazała, że obydwa przekazy wiązały się z kulturą retoryczną siedemnastowiecznego społeczeństwa i powstały w celu perswazyjnym – by kształtować postawy odbiorców rozważań. Zasadniczym narzędziem takiej perswazji było powoływanie się na argument z autorytetu, czyli Biblię, pisma Ojców i Doktorów Kościoła, pisarzy starożytności chrześcijańskiej, siedemnastowieczną literaturę ascetyczno-mistyczną, żywoty świętych, a także egzempla. W zakresie elocutio zaprezentowane zostały słowne formy oddziaływania na odbiorców (literackie środki stylistyczne, wyszukane koncepty oraz obrazy-symbole), sposoby mające nakłonić ich do kształtowania właściwych postaw bądź do podjęcia określonego działania.

Norbertańskie medytacje analizowane były z różnych punktów widzenia: jako tekst perswazyjny, jako siedemnastowieczna proza medytacyjna usytuowana w konkretnym obszarze literatury religijnej i pozostająca w związku z innymi dziełami, jako świadectwo ówczesnej religijności i duchowości autorek, wreszcie jako wyraz udziału zakonnic w staropolskiej kulturze literackiej.

Zasady wydania i transkrypcji 9

Wykaz skrótów 11

Wstęp 13

CZĘŚĆ PIERWSZA       29

Zarys kultury i duchowości norbertanek zwierzynieckich    31

Rozdział I. Stan badań 33

Rozdział II. Źródła 49

2.1. Przegląd rękopisów 49

2.2. Teresa Petrycówna – biografia i rękopiśmienna twórczość 60

2.3. Charakterystyka Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana 71

Rozdział III. Klasztor norbertanek zwierzynieckich            75

3.1. Dzieje zakonu od powstania do końca XVII wieku – zarys 75

3.2. Życie duchowe w klasztorze zwierzynieckim w XVII wieku 83

3.3. Lektury norbertanek zwierzynieckich  87

3.4. Kultura umysłowa i twórczość literacka zakonnic 98

CZĘŚĆ DRUGA            107

Tematyczny przegląd omawianych rękopisów          109

Rozdział I. „Już tu trzeba podeptać świat i marności jego, bo tu daleko zacniejsze bogactwa Oblubieńca mego”. O ideale żywota klasztornego na przykładzie Pobudek do zakonnego życia Teresy Petrycówny 111

1.1. Vita contemplativa w świetle pism ascetyczno-mistycznych doby baroku 111

1.2. Doskonałość zakonna w ujęciu Teresy Petrycówny        118

Rozdział II. „Nic nie masz uboższego nad duszę grzesznego”. Grzech w medytacjach Teresy Petrycówny 133

2.1. Pojęcie grzechu w świetle Tradycji 133

2.2. Grzech w ujęciu Teresy Petrycówny      141

Rozdział III. „Przydź, o Panie, a racz łaską swoją wspomóc i ozdobić ubogi dom serca mego”. O idei nawrócenia w medytacjach Teresy Petrycówny 153

Rozdział IV. „bez krzyża Twojego widzę, żem jest obłądzoną na drodze pielgrzymowania mojego”. Męka Pańska w anonimowej Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana 169

4.1. Kult Męki Pańskiej w piśmiennictwie ascetyczno-mistycznym – przegląd wybranych tekstów z XVII wieku  169

4.2. Kontemplacja Męki Pańskiej w kontekście idei applicatio sensuum 177

CZĘŚĆ TRZECIA         201

Źródła argumentów w przekazach norbertańskich 203

Rozdział I. Perswazyjny argument z autorytetu        205

1.1. Tradycja biblijna w Pobudkach do zakonnego życia Teresy Petrycówny 205

1.1.1. Biblia 205

1.1.2. Stary Testament    206

1.1.3. Nowy Testament   220

1.2. Ojcowie Kościoła i pisarze starożytności chrześcijańskiej w Pobudkach do zakonnego życia Teresy Petrycówny       226

1.2.1. Medytacje Teresy Petrycówny o ślubach zakonnych w świetle pism patrystycznych 227

1.2.2. Idee i wartości w przekazach Teresy Petrycówny w świetle myśli patrystycznej 241

1.3. Mikołaj z Mościsk – przewodnik duchowy norbertanek 255

1.4. Hagiograficzne wzory świętości w Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana 273

1.5. Egzempla w przekazach norbertańskich 283

Rozdział II. Elocutio w medytacjach norbertańskich 287

2.1. Literackie narzędzia obrazowania w Pobudkach do zakonnego życia Teresy Petrycówny       287

2.1.1. Alegorie i symbole            288

2.1.2. Analogie i porównania 310

2.1.3. Metafory i epitety 313

2.2. Koncept jako środek oddziaływania słowem w Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana 320

2.2.1. Konceptystyczne obrazowanie w medytacjach o Zmartwychwstaniu Pańskim 321

2.2.2. Koncept w medytacjach o Duchu Świętym          335

2.3. Plastyczno-werbalna forma przekazu w Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana 343

2.3.1. O słowie i obrazie 343

2.3.2. Słowno-obrazowe konstrukcje w Kontemplacyi męki i śmierci Chrystusa Pana 345

Z nowszej perspektywy         363

Funkcja komunikatywna w norbertańskich medytacjach 363

Zakończenie 377

Bibliografia 385

Publikacje Autorki 427

Persuasion in selected 17th century meditations from the Norbertine convent in Zwierzyniec. Summary       429

Spis ilustracji 435

Indeks osób i postaci 439

Nota o Autorce 461