Poręczenie majątkowe w polskim procesie karnym - ebook

Piotr Karlik doktor nauk prawnych, adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu postępowania karnego; uczestnik i organizator krajowych i międzynarodowych konferencji dotyczących problematyki postępowania karnego; koordynator projektów europejskich DG Justice; stypendysta Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz programu Unikatowy Absolwent.

Prezentowana publikacja stanowi kluczowe opracowanie dotyczące zagadnienia stosowania poręczenia majątkowego jako środka zapobiegawczego w polskim procesie karnym. W książce przedstawiono szczególną rolę i miejsce tej niezwykle złożonej instytucji oraz jej dogłębną analizę w świetle obowiązujących przepisów, stanowiska nauki oraz orzecznictwa sądowego. W sposób kompleksowy zaprezentowano praktyczne aspekty związane ze stosowaniem poręczenia majątkowego oraz orzekaniem przepadku przedmiotów stanowiących jego przedmiot.
Na podstawie badań aktowych i ankietowych przeprowadzonych w sądach powszechnych i jednostkach powszechnych prokuratur w Polsce oraz konfrontacji z praktyką stosowania tego środka zapobiegawczego uzyskano całościowy obraz poręczenia majątkowego w polskim procesie karnym jako złożonej czynności prawnej. Dzięki temu udzielono także odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania praktyki, które dotychczas pozostawały nierozstrzygnięte.
Książka jest skierowana przede wszystkim do praktyków, tj. sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych. Ze względu na poruszane problemy o charakterze teoretycznoprawnym z pewnością zainteresuje również przedstawicieli nauki.

Wykaz skrótów 13
Wstęp 17
Rozdział I Poręczenie majątkowe - zagadnienia ogólne 23
1. Uwagi wprowadzające 23 2. Poręczenie w innych dziedzinach prawa 24 2.1. Poręczenie w prawie cywilnym 24 2.2. Poręczenie w prawie karnym materialnym 25 2.3. Poręczenie w polskim procesie karnym 26 3. Poręczenie majątkowe w świetle Konstytucji RP 28 4. Istota poręczenia majątkowego 34 5. Poręczenie majątkowe jako środek przymusu 38 5.1. Przymus prawny w ujęciu teoretycznym 38 5.2. Środki przymusu w polskim postępowaniu karnym 41 5.3. Poręczenie majątkowe a przymus prawny 47
Rozdział II Poręczenie majątkowe jako środek zapobiegawczy 52
1. Poręczenie majątkowe w ujęciu historycznym 52 1.1. Uwagi wprowadzające 52 1.2. Gwarancja stawiennictwa w czasach starożytnych 53 1.3. Poręczenie majątkowe w procesie rzymskim 54 1.4. Rękojemstwo w średniowiecznym prawie karnym 56 1.5. Ewolucja poręczenia majątkowego w Polsce od 1918 r. 58 1.5.1. Poręczenie majątkowe w kodeksie postępowania karnego z 1928 r. 58 1.5.2. Poręczenie majątkowe w kodeksie postępowania karnego z 1969 r. 60 1.5.3. Poręczenie majątkowe w kodeksie postępowania karnego z 1997 r. 61 1.6. Podsumowanie 61 2. Poręczenie majątkowe w ujęciu prawnoporównawczym 62 2.1. Uwagi wprowadzające 62 2.2. Poręczenie w amerykańskim procesie karnym 63 2.3. Poręczenie w brytyjskim procesie karnym 65 2.4. Poręczenie w australijskim procesie karnym 68 2.5. Poręczenie w hiszpańskim procesie karnym 70 2.6. Poręczenie w greckim procesie karnym 71 3. Poręczenie majątkowe w systemie środków zapobiegawczych 73 4. Poręczenie majątkowe jako środek zapobiegawczy 81 4.1. Uwagi wprowadzające 81 4.2. Zagadnienie samodzielności poręczenia majątkowego 82 4.3. Zagadnienie subsydiarności poręczenia majątkowego 86 5. Organy uprawnione do stosowania poręczenia majątkowego 88 5.1. Uwagi wprowadzające 88 5.2. Organy uprawnione do stosowania poręczenia majątkowego w postępowaniu przygotowawczym 88 5.3. Organy uprawnione do stosowania poręczenia majątkowego w postępowaniu sądowym 91 5.4. Podsumowanie 92 6. Osoba uprawniona do złożenia poręczenia majątkowego 94 6.1. Uwagi wprowadzające 94 6.2. Oskarżony jako podmiot składający poręczenie majątkowe 94 6.3. Inna osoba jako podmiot składający poręczenie majątkowe 98 7. Cel stosowania poręczenia majątkowego 105 8. Podstawy stosowania poręczenia majątkowego przed 1 lipca 2015 r. 109 9. Podstawy stosowania poręczenia majątkowego po 1 lipca 2015 r. 118 10. Zasady stosowania poręczenia majątkowego 119 10.1. Zasada proporcjonalności stosowania środków zapobiegawczych 120 10.1.1. Dyrektywa konieczności a stosowanie poręczenia majątkowego 121 10.1.2. Dyrektywa minimalizacji a poręczenie majątkowe 124 10.1.3. Dyrektywa adaptacji środka zapobiegawczego a poręczenie majątkowe 128 10.2. Zasada ustawowej określoności środków zapobiegawczych 129 11. Funkcje poręczenia majątkowego 130
Rozdział III Poręczenie majątkowe jako czynność złożona w polskim procesie karnym 135
1. Uwagi wprowadzające 135 2. Inicjatywa stosowania poręczenia majątkowego 135 3. Elementy postanowienia o zastosowaniu poręczenia majątkowego 138 3.1. Uwagi wprowadzające 138 3.2. Elementy szczególne postanowienia o zastosowaniu poręczenia majątkowego 140 3.3. Wysokość poręczenia majątkowego 141 3.4. Rodzaj poręczenia majątkowego 143 3.5. Przedmiot poręczenia majątkowego 144 3.5.1. Uwagi wprowadzające 144 3.5.2. Pieniądze jako przedmiot poręczenia majątkowego 146 3.5.3. Papiery wartościowe jako przedmiot poręczenia majątkowego 149 3.5.4. Zastaw jako przedmiot poręczenia majątkowego 156 3.5.5. Hipoteka jako przedmiot poręczenia majątkowego 160 3.5.6. Podsumowanie 163 3.6. Warunki poręczenia majątkowego 164 3.7. Termin złożenia poręczenia majątkowego 165 3.8. Czynniki decydujące o wysokości, rodzaju, warunkach i terminie złożenia poręczenia majątkowego 167 3.9. Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu poręczenia majątkowego 171 3.10. Warunkowy charakter postanowienia o zastosowaniu poręczenia majątkowego 173 3.11. Podsumowanie 176 4. Przyjęcie poręczenia majątkowego 177 5. Informacja przekazywana poręczającemu 179 5.1. Uwagi wprowadzające 179 5.2. Zakres informacji przekazywanej osobie składającej poręczenie majątkowe 180 5.3. Obowiązki poręczyciela majątkowego 185 5.4. Moment pouczenia osoby składającej poręczenie majątkowe 187 5.5. Konsekwencje niepouczenia poręczyciela 192 6. Wzruszenie postanowienia w przedmiocie poręczenia majątkowego 192 6.1. Uwagi wprowadzające 192 6.2. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie poręczenia majątkowego 193 6.3. Uchylenie lub zmiana z urzędu postanowienia o zastosowaniu poręczenia majątkowego 196 6.4. Rozpoznanie wniosku o zmianę poręczenia majątkowego 200 7. Cofnięcie poręczenia majątkowego 203 8. Ustanie poręczenia majątkowego 205 9. Konsekwencje majątkowe ustania poręczenia majątkowego 208 9.1. Zwrot kwoty poręczenia majątkowego wraz z odsetkami 208 9.2. Zaliczenie kwoty poręczenia majątkowego na poczet grzywny i kosztów procesu 213
Rozdział IV Przepadek poręczenia majątkowego 217
1. Uwagi wprowadzające 217 2. Podstawy orzeczenia przepadku poręczenia majątkowego 219 2.1. Uwagi wprowadzające 219 2.2. Podstawy obligatoryjnego przepadku poręczenia majątkowego 224 2.3. Podstawy fakultatywnego przepadku poręczenia majątkowego 226 2.4. Podstawy orzeczenia przepadku poręczenia majątkowego a podstawy zastosowania tego środka 230 3. Orzeczenie przepadku poręczenia majątkowego 232 4. Wykonanie postanowienia o przepadku poręczenia majątkowego 238 5. Ochrona praw osób trzecich w przypadku orzeczenia przepadku poręczenia majątkowego 243 6. Zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonego w przypadku orzeczenia przepadku poręczenia majątkowego 246 7. Częściowy przepadek poręczenia majątkowego po 1 lipca 2015 r. 248
Rozdział V Próba nowego spojrzenia na poręczenie majątkowe 252
1. Uwagi wprowadzające 252 2. Poręczenie majątkowe jako (nie)samodzielny środek zapobiegawczy 253 3. Niejednolity charakter poręczenia majątkowego 257 4. Sąd jako jedyny organ uprawniony do stosowania poręczenia majątkowego 261 5. Prawo do poręczenia majątkowego 264 6. Podsumowanie 267
Wnioski końcowe 269
Bibliografia 275
Wykaz tabel i wykresów 289