Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne - ebook

W podręczniku zaprezentowano koncepcje instytucji procesowych postępowania administracyjnego i postępowania sadowoadministracyjnego oraz ich stosowanie w praktyce ukształtowane orzecznictwem sądów administracyjnych. Uwzględniono nowe rozwiązania prawne, przedstawiono zmiany w przyjętej linii orzeczeń sądów administracyjnych, nowe sposoby gwarancji dobrowolnego wykonania obowiązków.

W najnowszym wydaniu uwzględniono ostatnie zmiany dotyczące m.in.:

• właściwości sądów administracyjnych przez wprowadzenie nowych środków zaskarżenia uruchomiających postępowanie w procedurze uproszczonej, co do kryteriów zgodności z prawem zaskarżonego działania, jak i trybu rozpoznania oraz przyjętej w tym zakresie dwuinstancyjności,
• właściwości sądu administracyjnego ze względu na rozwiązania przyjęte w ustawach regulujących podstawy prawne działania organów administracji publicznej,
• rozbudowania w postępowaniu sądowoadministracyjnym mediacji dla polubownego zakończenia sporu,
• nowych technik komunikacji sądu administracyjnego ze stronami i uczestnikami postępowania sądowoadministracyjnego.

Adresaci:
Książka jest polecana jako podręcznik podstawowy na kierunkach studiów: prawo, administracja.

Wykaz skrótów............................................................................................................. 15

Przedmowa........................................................................................................19

Część pierwsza

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział I

Funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa

o postępowaniu sądowoadministracyjnym............................................................ 23

1. Uwagi wstępne .............................................................................................23

2. Funkcja prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym w ramach porządkuprawnego..............................................................................................25

3. Funkcja prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania ....................................................... 34

Rozdział II

Zasady podstawowe postępowania administracyjnego oraz postępowania sądowoadministracyjnego...................................................... 41

1. Wyodrębnienie zasad ogólnych postępowania administracyjnego

i sądowoadministracyjnego ............................................................................... 41

2. Zasady postępowania administracyjnego – naczelne oraz ogólne .............. 44

3. Zasady ogólne Kodeksu postępowania administracyjnego .......................... 47

Pierwotne zasady idei stosowania prawa ......................................................... 48

Pochodne zasady idei stosowania prawa.......................................................... 53

Zasady kultury administrowania...................................................................... 57

Zasady techniczno-procesowe........................................................................... 61

Zasada ogólna ochrony danych osobowych.................................................... 63

Zasady ogólne dotyczące przedsiębiorców ...................................................... 64

6 Spis treści

4. Zasady ogólne Kodeksu postępowania administracyjnego stosowane

odpowiednio w postępowaniu egzekucyjnym w administracji ................... 66

5. Zasady ogólne postępowania podatkowego .................................................... 68

6. Zasady postępowania sądowoadministracyjnego .......................................... 74

Rozdział III

Kodyfikacja polskiego prawa o postępowaniu administracyjnym

na tle prawnoporównawczym.................................................................................... 79

1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 79

2. Odrębności prawnych regulacji postępowania administracyjnego............. 81

3. Polskie kodyfikacje postępowania administracyjnego ogólnego................. 83

4. Kodyfikacja postępowania egzekucyjnego w administracji ......................... 91

5. Ewolucja prawnej regulacji postępowania podatkowego .............................. 94

Rozdział IV

Sądownictwo administracyjne oraz postępowanie sądowoadministracyjne

w Polsce na tle prawnoporównawczym................................................................... 99

1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 99

2. Polskie sądownictwo administracyjne do 1939 r............................................ 101

3. Sądy powszechne w kontroli administracji publicznej

w II Rzeczypospolitej.......................................................................................... 106

4. Sądowa kontrola administracji państwowej w latach 1944–1980 ................ 107

5. Naczelny Sąd Administracyjny w kontroli administracji publicznej.......... 110

Rozdział V

Źródła prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa

o postępowaniu sądowoadministracyjnym............................................................ 115

1. Kodeks postępowania administracyjnego jako źródło prawa

proceduralnego dla administracji publicznej.................................................. 115

2. Zakres mocy obowiązującej Kodeksu postępowania

administracyjnego............................................................................................... 119

3. Przesłanki stosowania przepisów Kodeksu postępowania

administracyjnego w postępowaniu administracyjnym ogólnym,

w sporach o właściwość i w postępowaniach uproszczonych....................... 120

4. Administracyjne kary pieniężne....................................................................... 126

5. Europejska współpraca administracyjna......................................................... 127

6. Zakres mocy obowiązującej przepisów postępowania podatkowego.......... 128

7. Zakres mocy obowiązującej przepisów o postępowaniu egzekucyjnym

w administracji .................................................................................................... 129

8. Zakres mocy obowiązującej przepisów o postępowaniu

sądowoadministracyjnym.................................................................................. 131

Spis treści 7

Rozdział VI

Pojęcie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego,

rodzaje, tryby, ich stadia i instytucje....................................................................... 133

1. Pojęcie postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego...... 133

2. Rodzaje, tryby i stadia postępowania administracyjnego

i sądowoadministracyjnego ............................................................................... 135

3. Pojęcie instytucji procesowych i ich rodzaje ................................................... 139

Część druga

INSTYTUCJE PROCESOWE

POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Rozdział VII

Organ prowadzący postępowanie administracyjne ............................................. 143

1. Zdolność prawna organów administracji publicznej..................................... 143

2. Kompetencja ogólna organów administracji publicznej ............................... 143

3. Kompetencja szczególna organów administracji publicznej ........................ 148

4. Rozstrzyganie sporów o właściwość i sporów kompetencyjnych................. 159

5. Instytucja wyłączenia w postępowaniu administracyjnym.......................... 170

Rozdział VIII

Strona postępowania administracyjnego............................................................... 179

1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 179

2. Pojęcie strony postępowania administracyjnego ogólnego .......................... 181

3. Pojęcie strony postępowania podatkowego..................................................... 185

4. Zdolność administracyjnoprawna i zdolność procesowa stron

postępowania ....................................................................................................... 189

5. Pełnomocnictwo procesowe .............................................................................. 194

Rozdział IX

Podmioty na prawach strony..................................................................................... 197

1. Organizacja społeczna ........................................................................................ 198

2. Prokurator ............................................................................................................ 204

3. Podmioty na prawach strony powołane do obrony podstawowych

wartości praw jednostki...................................................................................... 206

4. Inne podmioty na prawach strony na podstawie ustaw

materialnoprawnych ........................................................................................... 208

Rozdział X

Uczestnicy postępowania administracyjnego ....................................................... 211

1. Pojęcie uczestników postępowania................................................................... 211

2. Rodzaje uczestników postępowania i ich uprawnienia.................................. 212

8 Spis treści

Rozdział XI

Przedmiot postępowania administracyjnego ogólnego oraz szczególnego.... 217

1. Pojęcie przedmiotu postępowania administracyjnego w doktrynie ........... 217

2. Elementy pojęcia przedmiotu postępowania administracyjnego................ 220

3. Jurysdykcyjne postępowanie administracyjne ............................................... 223

4. Określenie przedmiotów postępowania i procesu administracyjnego ....... 225

Część trzecia

CZYNNOŚCI PROCESOWE TRYBU ZWYKŁEGO

POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Rozdział XII

Czynności procesowe postępowania administracyjnego.................................... 231

1. Uwagi wstępne o czynnościach postępowania administracyjnego ............. 231

2. Czynności procesowe wszczęcia postępowania.............................................. 233

3. Czynności toku postępowania techniczno-procesowe .................................. 243

4. Środki dyscyplinujące tok czynności postępowania...................................... 261

5. Zawieszenie postępowania administracyjnego............................................... 272

6. Czynności orzecznicze w toku postępowania administracyjnego............... 277

Rozdział XIII

Dowody i postępowanie wyjaśniające ..................................................................... 279

1. Dowód i przedmiot dowodu, domniemania faktyczne i prawne,

uprawdopodobnienie .......................................................................................... 279

2. Pojęcie i klasyfikacja środków dowodowych................................................... 283

3. System środków dowodowych........................................................................... 285

4. Zasady rządzące postępowaniem dowodowym.............................................. 305

5. Rozprawa............................................................................................................... 317

6. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe ........................................................... 321

7. Mediacja................................................................................................................ 322

8. Postępowanie uproszczone ................................................................................ 326

Rozdział XIV

Orzekanie w sprawie indywidualnej w postępowaniu administracyjnym...... 329

1. Uwagi wstępne dotyczące prawnych form orzekania .................................... 329

2. Zasady orzekania w sprawie indywidualnej.................................................... 332

3. Zakres stosowania decyzji, postanowienia, ugody......................................... 334

4. Forma prawna i skutki aktu rozstrzygającego sprawę indywidualną

albo kwestię procesową....................................................................................... 338

5. Milczące załatwienie sprawy ............................................................................. 346

6. Współdziałanie organów administracji publicznej w orzekaniu

w sprawie indywidualnej.................................................................................... 353

Spis treści 9

7. Umorzenie postępowania w sprawie indywidualnej...................................... 356

8. Rektyfikacja decyzji i postanowień................................................................... 359

9. Orzekanie o kosztach postępowania, opłaty administracyjne ..................... 362

Rozdział XV

Weryfikacja decyzji i postanowień w toku instancji administracyjnych......... 367

1. System weryfikacji decyzji i postanowień w postępowaniu

administracyjnym ............................................................................................... 367

2. Odwołanie ............................................................................................................ 371

3. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy....................................................... 401

4. Zażalenie............................................................................................................... 403

Część czwarta

CZYNNOŚCI PROCESOWE TRYBU NADZWYCZAJNEGO

POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Rozdział XVI

Zagadnienie wadliwości decyzji administracyjnej............................................... 407

Rozdział XVII

Weryfikacja decyzji i postanowień w trybach nadzwyczajnych......................... 417

1. Relacje między weryfikacją na drodze administracyjnej i weryfikacją

na drodze sądowej ............................................................................................... 417

2. Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania ..................................... 421

3. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji

(postanowienia) ................................................................................................... 442

4. Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych

wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowych ........................... 464

Rozdział XVIII

Kontrola organu administracji publicznej wykonania przez stronę

decyzji administracyjnej............................................................................................ 471

Część piąta

KONTROLA SĄDOWA DZIAŁALNOŚCI

ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Rozdział XIX

Sąd powszechny w kontroli aktów indywidualnych administracji

publicznej ...................................................................................................................... 479

1. Sąd administracyjny a sąd powszechny w kontroli administracji

publicznej.............................................................................................................. 479

10 Spis treści

2. Sąd powszechny w kontroli administracji publicznej w sprawach

indywidualnych ................................................................................................... 484

3. Sąd Najwyższy w kontroli administracji publicznej w sprawach

indywidualnych ................................................................................................... 487

Część szósta

POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE

Rozdział XX

Prawo do sądu administracyjnego. Przedmiot postępowania

sądowoadministracyjnego. Rodzaje skarg do sądu administracyjnego.

Sprzeciw od decyzji...................................................................................................... 493

Rozdział XXI

Podmioty postępowania sądowoadministracyjnego ........................................... 523

1. Sąd administracyjny............................................................................................ 523

2. Strony postępowania sądowoadministracyjnego. Podmioty na prawach

strony, uczestnicy postępowania....................................................................... 528

3. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka,

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, organizacja społeczna

w postępowaniu sądowoadministracyjnym.................................................... 537

Rozdział XXII

Czynności procesowe w postępowaniu sądowoadministracyjnym................... 541

1. Pisma procesowe.................................................................................................. 543

2. Doręczenia............................................................................................................ 545

3. Posiedzenia sądowe ............................................................................................. 551

4. Terminy................................................................................................................. 555

Rozdział XXIII

Koszty postępowania .................................................................................................. 561

1. Koszty sądowe ...................................................................................................... 562

2. Zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego...... 566

3. Zwolnienie od kosztów sądowych..................................................................... 569

4. Prawo pomocy...................................................................................................... 571

Rozdział XXIV

Postępowanie przed wojewódzkim sądem administracyjnym.......................... 575

1. Wszczęcie ogólnego postępowania sądowoadministracyjnego.................... 575

2. Legitymacja do złożenia skargi ......................................................................... 576

3. Przesłanki dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego .................. 586

4. Wymagania formalne wniesienia skargi do sądu administracyjnego......... 590

Spis treści 11

5. Moc skargi do sądu administracyjnego ........................................................... 594

6. Granice rozporządzalności prawem skargi przez skarżącego...................... 595

7. Stadia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym ........ 596

8. Postępowanie mediacyjne .................................................................................. 599

9. Samokontrola organu wykonującego administrację publiczną.................... 601

10. Postępowanie rozpoznawcze ........................................................................... 601

11. Zawieszenie i umorzenie postępowania sądowoadministracyjnego......... 606

12. Orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego.................................. 610

Rozdział XXV

Środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów

administracyjnych....................................................................................................... 629

1. Skarga kasacyjna.................................................................................................. 630

2. Wymagania skargi kasacyjnej ........................................................................... 635

3. Postępowanie ze skargą kasacyjną.................................................................... 638

4. Zażalenia............................................................................................................... 644

Rozdział XXVI

Obalanie prawomocnych orzeczeń .......................................................................... 647

1. Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego................................. 647

2. Unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego.......... 653

Rozdział XXVII

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego

orzeczenia...................................................................................................................... 657

Rozdział XXVIII

Gwarancje skuteczności orzeczeń sądów administracyjnych.

Roszczenie odszkodowawcze..................................................................................... 665

Rozdział XXIX

Postępowanie odrębne i postępowanie pomocnicze ............................................ 671

1. Postępowanie odrębne........................................................................................ 671

2. Postępowanie pomocnicze ................................................................................. 671

Rozdział XXX

Postępowanie w sprawie przewlekłości rozpoznania sprawy

sądowoadministracyjnej ............................................................................................ 675

12 Spis treści

Część siódma

ADMINISTRACYJNE POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE

Rozdział XXXI

Zagadnienia ogólne egzekucji administracyjnej i administracyjnego

postępowania egzekucyjnego.................................................................................... 681

1. Pojęcie i cel postępowania egzekucyjnego....................................................... 681

2. Stosunek administracyjnego postępowania egzekucyjnego

do innych postępowań........................................................................................ 684

Rozdział XXXII

Zakres obowiązywania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym

w administracji oraz podstawy egzekucji administracyjnej .............................. 693

1. Zakres obowiązywania ustawy.......................................................................... 693

2. Podstawy egzekucji ............................................................................................. 697

Rozdział XXXIII

Podmioty i uczestnicy postępowania egzekucyjnego .......................................... 709

1. Organ egzekucyjny.............................................................................................. 710

2. Wierzyciel ............................................................................................................. 717

3. Zobowiązany........................................................................................................ 719

4. Osoba trzecia........................................................................................................ 722

5. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka,

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, organizacja społeczna........ 722

6. Uczestnicy postępowania egzekucyjnego........................................................ 723

Rozdział XXXIV

Środki egzekucyjne...................................................................................................... 725

1. Środki egzekucyjne obowiązków pieniężnych................................................ 726

2. Środki egzekucyjne obowiązków niepieniężnych........................................... 745

Rozdział XXXV

Tok postępowania egzekucyjnego ............................................................................ 749

1. Zasady postępowania egzekucyjnego............................................................... 749

2. Czynności postępowania egzekucyjnego......................................................... 753

3. Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego................................ 763

4. Czynności postępowania egzekucyjnego uproszczonego ............................. 768

5. Zbieg egzekucji..................................................................................................... 769

6. Koszty egzekucyjne ............................................................................................. 770

Spis treści 13

Rozdział XXXVI

Środki zaskarżenia i środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym ............ 775

1. Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym...................................... 775

2. Środki nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym............................................ 790

Rozdział XXXVII

Postępowanie zabezpieczające .................................................................................. 793

Część ósma

UPROSZCZONE POSTĘPOWANIE O CHARAKTERZE

ADMINISTRACYJNYM

Rozdział XXXVIII

Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń................................................ 803

1. Uwagi wstępne o regulacji prawnej .................................................................. 803

2. Wydawanie zaświadczeń na podstawie przepisów Kodeksu

postępowania administracyjnego ..................................................................... 806

3. Wydawanie zaświadczeń przez organy podatkowe........................................ 809

Rozdział XXXIX

Postępowanie w sprawach skarg i wniosków ......................................................... 811

1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 811

2. Zakres stosowania przepisów o postępowaniu skargowym ......................... 814

3. Tryb postępowania w sprawach skargowych .................................................. 817

Literatura...................................................................................................... 827

Skorowidz...........................................................................................................837