Powracający głód - ebook

Znam głód, czułem go. Jako dziec­ko, pod ko­niec woj­ny, ra­zem z in­ny­mi uga­niam się za ame­ry­kański­mi ciężarówka­mi, wyciągając ręce, żeby złapać w bie­gu li­stek gumy do żucia, cze­ko­ladę albo chleb rzu­ca­ne przez żołnie­rzy. W dzie­ciństwie tak bar­dzo po­trze­buję tłuszczu, że wy­pi­jam oliwę z pudełek po sar­dyn­kach i łako­mie ob­li­zuję łyżkę z tra­nem, który bab­ka daje mi na wzmoc­nie­nie. Tak je­stem złak­nio­ny soli, że garścia­mi wy­ja­dam sza­re krysz­tałki ze słoja w kuch­ni.

Jako dziec­ko po raz pierw­szy skosz­to­wałem białego chle­ba. Nie bo­che­nek z pie­kar­ni – ten, bar­dziej bury niż ra­zo­wy, skąpo za­pra­wio­ny mąką i hoj­nie tro­ci­na­mi, o mało mnie nie zabił, kie­dy miałem trzy lata. Chleb kwa­dra­to­wy, wy­pie­czo­ny w for­mie, z prze­sia­nej mąki, lek­ki, pachnący, o mięki­szu tak białym jak pa­pier, na którym piszę. A kie­dy to piszę, ślina napływa mi do ust, jak­by czas nie minął, jak­by związek z wcze­snym dzie­ciństwem prze­trwał w nie­na­ru­szo­nym sta­nie. Wpy­cham do ust kawałki pu­szy­ste­go, roz­pusz­czającego się w ustach chle­ba i le­d­wo przełknę, proszę o jesz­cze, i gdy­by bab­ka nie za­mknęła go na klucz w sza­fie, zjadłbym go w całości i roz­cho­ro­wał się. Nic nig­dy tak mnie nie za­spo­koiło, nic dotąd nie uci­szyło tak mo­je­go głodu, nic tak całko­wi­cie mnie nie na­sy­ciło.

Jem ame­ry­kański spam. Po­tem długo prze­cho­wuję me­ta­lo­we pusz­ki otwie­ra­ne klu­czy­kiem, robię z nich okręty wo­jen­ne, które sta­ran­nie ma­luję na sza­ro. Za­war­ta w nich różowa mie­lon­ka, obrębio­na żela­tyną, o lek­ko my­dla­nym sma­ku, napełnia mnie szczęściem. Pachnąca świeżym mięsem mie­lon­ka po­zo­sta­wia na moim języku de­li­katną warstwę tłuszczu, wyście­la głęboko gardło. Później, dla in­nych, dla tych, co nie za­zna­li głodu, mie­lon­ka ta sta­nie się sy­no­ni­mem cze­goś obrzy­dli­we­go, po­kar­mem bie­daków. Od­na­lazłem ją dwa­dzieścia pięć lat później w Mek­sy­ku, w Be­li­ze, w skle­pi­kach Che­tu­ma­lu, Fe­li­pe Car­ril­lo Pu­er­to, Oran­ge Walk. Na­zy­wają to tam car­ne del dia­blo, mięso diabła. Ten sam spam w nie­bie­skim pudełku z ob­raz­kiem po­kro­jo­nej mie­lon­ki na liściu sałaty.

Mle­ko car­na­tion też. Roz­da­wa­ne w ośrod­kach Czer­wo­ne­go Krzyża duże pudła w kształcie wal­ca, ozdo­bio­ne kar­mi­no­wym goździ­kiem. Długo ozna­czać będzie dla mnie błogość, błogość i bo­gac­two. Na­bie­ram pełne łyżki białego prosz­ku i wy­li­zuję je, nie­mal się dusząc. To też ro­dzaj szczęścia. Żaden krem, żadne ciast­ko, żaden de­ser nie do­starczą mi po­tem tyle szczęścia. Jest ciepłe, zwar­te, lek­ko słone, sy­czy na zębach i dziąsłach, lepką cieczą spływa do gardła.

Ten głód jest we mnie. Nie mogę go za­po­mnieć. Za­pa­la ostre światło nad moim dzie­ciństwem i nie po­zwa­la go za­po­mnieć. Bez nie­go nie za­cho­wałbym w pamięci tam­te­go cza­su, tam­tych długich lat, kie­dy bra­ko­wało wszyst­kie­go. Szczęśliwy nic nie pamięta. Czyżbym był nieszczęśliwy? Nie wiem. Pamiętam po pro­stu, że pew­ne­go dnia obu­dziłem się z po­czu­ciem, że wresz­cie za­znałem cudu na­sy­ce­nia. Ten chleb, zbyt biały, zbyt miękki i zbyt ład­nie pachnący, rybi olej, który spływa mi do gardła, gru­be krysz­tały soli, pełne łyżki mle­ka w prosz­ku, lepką masą kładące się na języku i wypełniające mi usta, wte­dy za­czy­nam żyć. Opusz­czam sza­re lata i wchodzę w światło. Je­stem wol­ny. Ist­nieję.

W hi­sto­rii, którą opo­wiem, będzie mowa o in­nym głodzie.I Dom Ko­lo­ru Mal­wy

Ethel. Stoi przed wejściem do par­ku. Za­pa­da zmierzch. Łagod­ne, perłowe światło. Od Se­kwa­ny chy­ba nad­ciąga bu­rza. Moc­no ści­ska rękę pana So­li­ma­na. Ma do­pie­ro dzie­sięć lat, jest jesz­cze mała, le­d­wo sięga stry­jecz­ne­mu dziad­ko­wi do bio­dra. Przed nimi coś w ro­dza­ju mia­sta, wznie­sio­ne­go wśród drzew la­sku Vin­cen­nes, widać wieże, mi­na­re­ty, kopuły. Po oko­licz­nych bul­wa­rach prze­wa­la się tłum. Grożąca ule­wa nad­ciąga z im­pe­tem i mia­sto za­czy­na pa­ro­wać pod ciepłym desz­czem. Na­tych­miast otwie­rają się set­ki czar­nych pa­ra­so­li. Star­szy pan za­po­mniał pa­ra­so­la. Dla­te­go, kie­dy wiel­kie kro­ple za­czy­nają spa­dać, przez chwilę się waha. Ethel ciągnie go za rękę i biegną ra­zem przez bul­war ku wia­cie przy bra­mie wejścio­wej, między au­ta­mi i fia­kra­mi. Ciągnie go za lewą rękę, prawą stry­jecz­ny dzia­dek przy­trzy­mu­je czar­ny ka­pe­lusz na spi­cza­stej czasz­ce. Kie­dy bie­gnie, jego siwe bo­ko­bro­dy łopoczą na wie­trze. Ethel za­czy­na się śmiać, na co on też wy­bu­cha głośnym, ser­decz­nym śmie­chem. Muszą się schro­nić pod kasz­ta­now­cem.

Miej­sce jest cu­dow­ne. Ethel nig­dy ta­kie­go nie wi­działa, na­wet so­bie nie wy­obrażała cze­goś po­dob­ne­go. Wchodzą, prze­chodzą przez bramę Pic­pus, idą wzdłuż bu­dyn­ku mu­zeum, przed którym kłębi się tłum. Pan So­li­man nie zwra­ca na nic uwa­gi. „Zo­ba­czysz jesz­cze nie­jed­no mu­zeum”, mówi. Pan So­li­man ma pe­wien po­mysł. Dla­te­go przy­pro­wa­dził tu Ethel. Próbowała się cze­goś do­wie­dzieć, do­py­tu­je od kil­ku dni. Spry­tu jej nie brak, stry­jecz­ny dzia­dek za­wsze to po­wta­rza. Po­tra­fi wszyst­ko z człowie­ka wy­du­sić. „Co to za nie­spo­dzian­ka, jeżeli ci po­wiem!” Ethel nie ustępuje. „Mógłbyś przy­najm­niej pomóc mi zgadnąć”. Pan So­li­man sie­dzi po obie­dzie w swo­im fo­te­lu, pali cy­ga­ro. Ethel dmu­cha w kłęby dymu. „To coś do je­dze­nia? Coś do pi­cia? Jakaś ślicz­na su­kien­ka?” Ale on mil­czy jak zaklęty. Spo­koj­nie pali cy­ga­ro i pije ko­niak, jak co wieczór. „Ju­tro się do­wiesz”. Po czymś ta­kim Ethel nie może zasnąć. Przez całą noc wier­ci się i prze­wra­ca z boku na bok w swo­im małym żela­znym łóżecz­ku, które nie­miłosier­nie skrzy­pi. Za­sy­pia do­pie­ro o świ­cie i z tru­dem bu­dzi się o dzie­siątej, kie­dy mat­ka przy­cho­dzi, żeby ją za­brać na obiad do cio­tek. Pana So­li­mana jesz­cze nie­ma. Na szczęście bo­ule­vard Mont­par­nas­se i rue du Co­ten­tin leżą bli­sko sie­bie. Kwa­drans dro­gi pie­szo, a pan So­li­man jest do­brym pie­chu­rem. Idzie wy­pro­sto­wa­ny, w czar­nym ka­pe­lu­szu sztyw­no osa­dzo­nym na głowie, laską ze srebrną rączką nie do­ty­ka zie­mi. Ethel mówi, że z da­le­ka słyszy, jak nad­cho­dzi, przez har­mi­der uli­cy do­bie­ga mia­ro­we stu­ka­nie pod­ku­tych żela­zem butów o chod­nik. Ethel mówi, że przy­po­mi­na stu­kot końskich ko­pyt. Chętnie porównu­je pana So­li­mana do ko­nia, on nie ma nic prze­ciw­ko temu i nie­raz mimo swo­ich osiemdzie­sięciu lat sa­dza ją so­bie na ra­mio­na i wędrują do par­ku, a po­nie­waż jest bar­dzo wy­so­ki, Ethel może do­ty­kać ni­skich gałęzi drzew.

Deszcz ustał, idą, trzy­mając się za ręce, nad sam brzeg je­zio­ra. Pod sza­rym nie­bem je­zio­ro wy­da­je się wiel­kie, wygięte, przy­po­mi­na ba­gno. Pan So­li­man często wspo­mi­na je­zio­ra i mo­cza­ry, które nie­gdyś wi­dy­wał w Afry­ce, kie­dy był le­ka­rzem woj­sko­wym w Kon­go Fran­cu­skim. Ethel uwiel­bia, jak pan So­li­man opo­wia­da. Tyl­ko ją jedną ra­czy swo­imi hi­sto­ria­mi. Całą wiedzę o świe­cie Ethel czer­pie z jego opo­wieści. Na je­zio­rze wi­dzi kacz­ki i pożółkłego, wyraźnie znu­dzo­ne­go łabędzia. Mi­jają wyspę, na której zbu­do­wa­no grecką świątynię. Przy wejściu na drew­nia­ny most tłoczą się lu­dzie i Pan So­li­man pyta, tyl­ko tak, żeby mieć czy­ste su­mie­nie: „Masz ochotę...?” Ścisk jest strasz­ny i Ethel ciągnie stry­jecz­ne­go dziad­ka za rękę. „Nie, nie, chodźmy pro­sto do In­dii!” Ru­szają wzdłuż je­zio­ra w prze­ciw­nym kie­run­ku niż tłum. Lu­dzie rozstępują się przed rosłym mężczyzną w ob­szer­nym płasz­czu i sta­ro­mod­nym ka­pe­lu­szu i małą ja­snowłosą dziew­czynką ubraną w świąteczną pli­so­waną su­kienkę i wy­so­kie bu­ci­ki. Ethel jest dum­na z pana So­li­mana. Ma wrażenie, że to­wa­rzy­szy jej ol­brzym, człowiek zdol­ny wy­ty­czyć drogę w każdym cha­osie świa­ta.

Te­raz tłum podąża w prze­ciw­nym kie­run­ku, nad kra­niec je­zio­ra. Po­nad drze­wa­mi Ethel wi­dzi dziw­ne wieże w ko­lo­rze ce­men­tu. Z trud­nością od­czy­tu­je nazwę na ta­blicz­ce:

– Ang...kor...

– Wat! – kończy pan So­li­man. – Ang­kor Wat. Tak się na­zy­wa pew­na świąty­nia w Kam­bodży. Zda­je się wyszło to nieźle, ale naj­pierw chcę ci coś po­ka­zać.

Ma pe­wien po­mysł. Zresztą pan So­li­man nie chce iść w tym sa­mym kie­run­ku co tłum. Zbio­ro­we re­ak­cje budzą w nim nie­uf­ność. Ethel często słyszała, jak o nim mówio­no: „To ory­gi­nał”. Jej mat­ka za­wsze go bro­ni, pew­nie dla­te­go że jest jej stry­jem: „On jest bar­dzo miły”.

Wy­cho­wał bra­ta­nicę su­ro­wo. Po śmier­ci ojca za­pew­nił jej utrzy­ma­nie. Nie wi­dy­wała go często, za­wsze był da­le­ko, na dru­gim końcu świa­ta. Ko­cha go. Być może do­dat­ko­wo wzru­sza ją to, że do­stoj­ny sta­rzec tak bar­dzo wyróżnia Ethel. Zupełnie jak­by wi­działa, jak jego ser­ce otwie­ra się na­resz­cie u schyłku sa­mot­ne­go, su­ro­we­go życia.

W pew­nej chwi­li dro­ga od­da­la się od brze­gu. Spa­ce­ro­wi­cze są tu mniej licz­ni. Ta­blicz­ka głosi: DAW­NE KO­LO­NIE. Poniżej wy­pi­sa­no na­zwy; Ethel po­wo­li czy­ta:

REU­NION

GWA­DE­LU­PA

MAR­TY­NI­KA

SO­MA­LIA

NOWA KA­LE­DO­NIA

GU­JA­NA

IN­DIE FRAN­CU­SKIE

Właśnie tu chce iść pan So­li­man.

Na po­lanę, nie­co da­lej od je­zio­ra. Cha­ty kry­te słomą i bar­dziej trwałe kon­struk­cje wzmoc­nio­ne słupa­mi po­dob­ny­mi do pni pal­my. Całość przy­po­mi­na wioskę. Pośrod­ku coś w ro­dza­ju pla­cu pokry­tego żwi­rem, gdzie roz­sta­wio­no krzesła. Siedzą na nich wi­dzo­wie, ko­bie­ty w długich suk­niach nie za­mknęły jesz­cze pa­ra­so­li, ale te­raz są to chy­ba ra­czej pa­ra­sol­ki od słońca. Pa­no­wie rozłożyli na krzesłach chu­s­tecz­ki, żeby wchłonęły kro­ple desz­czu.

– Ja­kie to ładne! – Ethel nie kry­je za­chwy­tu na wi­dok pa­wi­lo­nu Mar­ty­ni­ki. Na fron­to­nie bu­dyn­ku (również w sty­lu cha­ty) przed­sta­wio­no en ron­de bos­se wszel­kie­go ro­dza­ju kwia­ty i owo­ce eg­zo­tycz­ne, ana­na­sy, pa­pa­je, ba­na­ny, bu­kie­ty hi­bi­sku­sa i raj­skie pta­ki.

– Tak, bar­dzo ładne... Chcesz obej­rzeć?

Pyta jed­nak tak samo jak przed chwilą, z tym sa­mym wa­ha­niem w głosie, a po­nad­to trzy­ma Ethel za rękę i nie ru­sza się z miej­sca. Dziew­czyn­ka ro­zu­mie, od­po­wia­da:

– Może później.

– Zresztą w środ­ku nic nie ma.

Przez drzwi Ethel wi­dzi miesz­kankę An­ty­li w czer­wo­nym tur­ba­nie, która wygląda na zewnątrz, bez uśmie­chu. Chce do niej po­dejść, do­tknąć jej suk­ni, po­roz­ma­wiać z nią, ko­bie­ta ma taki smut­ny wy­raz twa­rzy. Ale Ethel nic nie mówi. Dzia­dek pro­wa­dzi ją na dru­gi ko­niec pla­cu, w stronę pa­wi­lo­nu In­dii Fran­cu­skich.

Bu­dy­nek jest nie­wiel­ki. Nie przy­ciąga tłumów. Lu­dzie prze­chodzą, nie za­trzy­mując się, ludz­ka fala płynie naprzód, czar­ne gar­ni­tu­ry, czar­ne ka­pe­lu­sze i lek­ki sze­lest su­kie­nek, dam­skie ka­pe­lu­sze ozdo­bio­ne piórami, owo­ca­mi, fiołkami. Dzie­ci idące z tyłu po­pa­trują w ich stronę, zer­kają na Ethel i pana So­li­ma­na, którzy idą pod prąd, prze­ci­nają drogę. Podążają w stronę po­mników, skał, świątyń, wiel­kich wież górujących nad drze­wa­mi po­dob­ny­mi do kar­czochów.

Na­wet nie za­py­tała, co to ta­kie­go. Wyjaśnił jej ści­szo­nym głosem: „To ko­pia świątyni Ang­kor Wat, kie­dyś pokażę ci praw­dziwą, jeśli ze­chcesz”. Pan So­li­man nie lubi ko­pii, in­te­re­su­je go tyl­ko praw­da, to wszyst­ko.

Za­trzy­mał się przed bu­dyn­kiem. Na jego san­gwi­nicz­nej twa­rzy ma­lu­je się za­do­wo­le­nie. W mil­cze­niu ści­ska dłoń Ethel i ra­zem wdra­pują się po drew­nia­nych stop­niach wiodących na po­dest. Dom jest zwy­czaj­ny, z ja­sne­go drew­na, dokoła bie­gnie we­ran­da wspar­ta na ko­lum­nach. Wy­so­kie oka są za­kra­to­wa­ne mu­sza­ra­ba­mi z ciem­ne­go drew­na. Nad nie­mal płaskim da­chem z wy­po­le­ro­wa­nych dachówek wzno­si się ro­dzaj wieżycz­ki z blan­ka­mi. Kie­dy wchodzą, w środ­ku nie ma ni­ko­go. Wewnętrzne podwórko w cen­tral­nej części domu skąpane jest w dziw­nym świe­tle ko­lo­ru mal­wy, spływającym z wieży. Z boku pa­tia w okrągłym ba­se­nie od­bi­ja się nie­bo. Ta­fla wody jest tak gładka, że Ethel przez chwilę myśli, że to lu­stro. Za­trzy­mała się z bijącym ser­cem, pan So­li­man też stoi bez ru­chu, z głową lek­ko od­chy­loną do tyłu spogląda na kopułę nad pa­tiem. Z drew­nia­nych bu­dek usta­wio­nych w re­gu­lar­ny ośmiokąt podłużne żarówki sączą lekką poświatę, ulotną ni­czym dym, bar­wy hor­ten­sji, jak zachód słońca nad mo­rzem.

Coś drży. Coś nie­określo­ne­go, trochę ma­gicz­ne­go. Pew­nie z po­wo­du pust­ki. Zupełnie jak­by to była praw­dzi­wa świąty­nia, po­rzu­co­na w środ­ku dżungli. Ethel wy­da­je się, że słyszy hałas wśród drzew, wy­so­kie, ochrypłe krzy­ki, ak­sa­mit­ne kro­ki dzi­kich zwierząt, prze­szy­wa ją dreszcz i przy­tu­la się do stry­jecz­ne­go dziad­ka.

Pan So­li­man nie ru­sza się. Stoi bez ru­chu pośrod­ku pa­tia, pod kopułą światła, żarówki na­dają jego twa­rzy ko­lor mal­wy, fa­wo­ry­ty przy­po­mi­nają dwa nie­bie­skie płomie­nie. Ethel na­gle ro­zu­mie: to ema­nujące z nie­go napięcie wywołało ten dreszcz. Sko­ro ktoś tak wiel­ki i sil­ny za­sty­ga w bezru­chu, musi być w tym domu jakaś ta­jem­ni­ca, wspa­niała, groźna i ulot­na, i przy naj­mniej­szym ru­chu wszyst­ko prze­sta­nie działać.

Pan So­li­man za­czy­na mówić, jak­by był u sie­bie.

– Tu­taj po­sta­wię se­kre­terę, tu­taj dwie bi­blio­te­ki... Tam będzie stał szpi­net, a w głębi afry­kańskie rzeźby z czar­ne­go drew­na, to dla nich ide­al­ne oświe­tle­nie, na­resz­cie będę mógł roz­winąć swój wiel­ki ber­be­ryj­ski dy­wan...

Ethel nie bar­dzo ro­zu­mie. Podąża za wy­so­kim mężczyzną, który prze­mie­rza po­ko­je z nie­cier­pli­wością, ja­kiej nig­dy u nie­go nie wi­działa. Wresz­cie wra­ca na pa­tio, sia­da na stop­niach po­de­stu i wpa­tru­je się w lu­strza­ne od­bi­cie nie­ba, zupełnie jak­by ra­zem ob­ser­wo­wa­li zachód słońca na la­gu­nie, gdzieś da­le­ko, w ja­kimś in­nym miej­scu, na końcu świa­ta, w In­diach, na wy­spie Mau­ri­tius, w kra­inie jego dzie­ciństwa.

Zupełnie jak sen. Gdy Ethel o tym myśli, wypełnia ją światło ko­lo­ru mal­wy, połyskli­wa ta­fla ba­se­nu od­bi­ja nie­bo. Z głębi cza­su snu­je się dym. Te­raz wszyst­ko zniknęło. To, co po­zo­stało, nie jest wspo­mnie­niem, zupełnie jak­by nig­dy nie była dziec­kiem. Wy­sta­wa ko­lo­nial­na. Za­cho­wała strzępki tam­te­go dnia, kie­dy wędro­wała z pa­nem So­li­ma­nem żwi­ro­wa­ny­mi alej­ka­mi.

– Tu­taj usta­wię swój fo­tel na bie­gu­nach, będzie zupełnie jak pod wa­rangą, w cza­sie desz­czu będę wi­dział, jak kro­ple wpa­dają do ba­se­nu. W Paryżu często pada... Założę też ho­dowlę ro­puch, żeby słyszeć, jak za­po­wia­dają deszcz...

– Co jedzą ta­kie ro­pu­chy?

– Musz­ki, ćmy, mole. W Paryżu jest dużo moli...

– I ja­kieś rośliny, ta­kie ni­skie, te co mają różowa­we kwia­ty.

– Tak, lo­to­sy. Ra­czej ne­nu­fa­ry, lo­tos nie prze­trzy­ma zimy. Ale nie w tym okrągłym ba­se­nie. Będę miał dru­gi ba­sen dla ro­puch, w głębi ogro­du. Ten lu­strza­ny niech zo­sta­nie gładki jak ta­lerz, żeby się nie­bo mogło w nim przeglądać.

Tyl­ko jed­na Ethel ro­zu­miała po­mysły pana So­li­ma­na. Przej­rzał pla­ny Wy­sta­wy, na­tych­miast wy­brał pa­wi­lon in­dyj­ski, i kupił go. Nie chciał słyszeć o pro­jek­tach męża bra­ta­ni­cy. Na jego te­re­nie nie będzie żad­nych nie­ru­cho­mości, nie po­zwo­lił do­tknąć ani jed­ne­go drze­wa. Kazał za­sa­dzić pau­low­nie, coc­cu­lus, drze­wa lau­ro­we. Sta­ran­nie przy­go­to­wał grunt pod swo­je sza­leństwo.

– Nie je­stem stwo­rzo­ny na ka­mie­nicz­ni­ka.

Żeby po­krzyżować pla­ny Ale­xan­dre’a, uczy­nił Ethel swoją spad­ko­bier­czy­nią. Oczy­wiście nic o tym nie wie­działa. A może któregoś dnia jej o tym powie­dział. Wkrótce po wi­zy­cie na Wy­sta­wie. Frag­men­ty pa­wi­lo­nu In­dii Fran­cu­skich zaczęły za­le­gać ogród przy rue de l’Ar­mo­ri­que. Żeby je osłonić od desz­czu, pan So­li­man przy­krył je brzydką, czarną plan­deką. Po­tem za­pro­wa­dził Ethel pod pa­li­sadę osłaniającą ogród. Otwo­rzył kłódkę wiszącą na bra­mie. Zo­ba­czyła czar­ne ster­ty połyskujące w głębi po­siadłości; stała jak ska­mie­niała.

– Wiesz, co to jest? – za­py­tał w końcu pan So­li­man.

– To Dom Ko­lo­ru Mal­wy.

Spoj­rzał na nią z po­dzi­wem.

– Masz rację. – Do­rzu­cił. – Odtąd będzie się na­zy­wał Do­mem Ko­lo­ru Mal­wy, sama to wymyśliłaś.

Ścisnął Ethel za rękę i wydało jej się, że już wi­dzi pa­tio, ga­le­rie i lu­strza­ne je­zior­ko od­bi­jające sza­re nie­bo.

– To będzie two­ja własność. Tyl­ko two­ja.

Po­tem do tego nie wra­cał. Pan So­li­man już taki był. Nig­dy ni­cze­go nie po­wta­rzał dwa razy.

Długo zwle­kał. Chy­ba za długo. Może wolał ma­rze­nia niż ich re­ali­zację. Po­szczególne frag­men­ty Domu Ko­lo­ru Mal­wy tkwiły pod bre­zen­tową plan­deką w głębi ogro­du, z wol­na ob­ra­stając jeżyna­mi. Mimo to pan So­li­man przy­najm­niej raz w mie­siącu uro­czyście pro­wa­dził Ethel na te­ren po­siadłości. Zimą oko­licz­ne drze­wa tra­ciły liście, ale te, które kazał za­sa­dzić pan So­li­man, wy­trzy­my­wały chłody. Coc­cu­lus i in­dyj­skie lau­ry pysz­niły się pióro­pu­sza­mi ciem­no­zie­lo­nych liści, przy­po­mi­nając ra­czej wejście do lasu niż do miej­skie­go ogro­du. Sąsied­ni te­ren należał, no­men omen, do nie­ja­kie­go pana Co­nar­da¹. Był jed­nym z naj­star­szych miesz­kańców dziel­ni­cy, sy­nem człowie­ka, który otwo­rzył ulicę w 1887 roku. Rościł so­bie z tego po­wo­du pew­ne pra­wa i któregoś dnia za­ata­ko­wał pana So­li­ma­na: „Za­uważyłem, że z po­wo­du li­sto­wia pańskich eg­zo­tycz­nych drzew moje wiśnie po­zo­stają w cie­niu między południem a go­dziną trze­cią”.

Od­po­wiedź padła błyska­wicz­nie: „Może mnie pan pocałować”. Ethel nig­dy nie słyszała tego wyrażenia. Oj­ciec powtórzył je później, zaśmie­wając się do łez. Fakt, że stryj może się wyrażać jak woźnica lub żołdak (tak to ko­men­to­wał Ale­xan­dre), za­chwy­cił Ethel. Jed­no­cześnie wie­działa, że jej nie wol­no używać ta­kich słów, zwłasz­cza w obec­ności tego, który je powie­dział. I tak było do­brze.

Za­nim pra­ce nad bu­dową Domu Ko­lo­ru Mal­wy ru­szyły, pan So­li­man się roz­cho­ro­wał. Ostat­ni raz, kie­dy Ethel poszła z nim na te­ren po­siadłości, zo­ba­czyła coś dziw­ne­go. Dzi­ka gęstwi­na, która roz­sza­lała się w ogro­dzie, zo­stała wy­kar­czo­wa­na, z bre­zen­to­wej plan­de­ki usu­nięto jeżyny. Na drew­nia­nej bra­mie od uli­cy wi­siała ta­blicz­ka z po­zwo­le­niem na bu­dowę. Nie za­po­mniała, jak pre­cy­zyj­nie określono jej ro­dzaj: „Bu­do­wa par­te­ro­we­go domu miesz­kal­ne­go z drew­na”. Pan So­li­man odbył ba­ta­lię ze swym wro­giem Co­nar­dem, który sprze­ci­wiał się pro­jek­to­wi, mogącemu, jak twier­dził, spro­wa­dzić do Paryża ter­mi­ty. Jed­nak po­par­cie ze stro­ny ar­chi­tek­ta, który za­pro­jek­to­wał bun­ga­low, nie­ja­kie­go Pe­ro­ti­na, prze­ko­nało władze miej­skie i ze­zwo­le­nie wy­da­no.

Na ogołoco­nym te­re­nie wbi­to kołki i roz­piętymi na nich sznur­ka­mi wy­ty­czo­no plan domu. Ethel zdu­miały ślady ko­lo­ru mal­wy, ja­kie do­strzegła na zie­mi. To kre­da, którą pociągnięto sznur­ki, zna­czyła te­ren, kie­dy się z nim sty­kały. Pan So­li­man po­ka­zał Ethel, jak uzy­skać taki efekt. Końcem la­ski uniósł sznur, a po­tem go puścił, roz­legł się dźwięk cięciwy wra­cającej na swo­je miej­sce, dźwięczne dzing!, i na zie­mię zno­wu spadło trochę pu­dru ko­lo­ru mal­wy.

To był ostat­ni raz. Ethel za­cho­wała właśnie to wspo­mnie­nie, zupełnie jak­by łagod­ny blask oświe­tlający wnętrze Domu Ko­lo­ru Mal­wy za­bar­wił kre­do­wy pył znaczący zie­mię ogro­du.

Tej sa­mej zimy, kie­dy Ethel roz­po­czy­nała trzy­na­sty rok życia, pan So­li­man umarł. Naj­pierw cho­ro­wał. Dusił się. Leżał wyciągnięty na łóżku, w sy­pial­ni swo­je­go miesz­ka­nia przy bo­ule­vard Mont­par­nas­se. Był bar­dzo bla­dy, jego twarz ginęła w cie­niu bro­dy, oczy stra­ciły blask, i Ethel się prze­stra­szyła. Skrzy­wił się, po­wie­dział: „Trud­no jest umrzeć... to tak długo, długo trwa”. Jak­by mogła zro­zu­mieć. Po po­wro­cie powtórzyła mat­ce słowa pana So­li­mana. Ale mat­ka nie wyjaśniła. Wes­tchnęła tyl­ko: „Mu­si­my się bar­dzo mo­dlić za two­je­go dziad­ka”. Ethel się nie pomo­dliła, bo nie wie­działa, o co pro­sić. Żeby szyb­ko umarł czy żeby wy­zdro­wiał? Pomyślała tyl­ko o Domu Ko­lo­ru Mal­wy, gorąco pragnąc, żeby panu So­li­manowi star­czyło cza­su, aby go wy­do­być spod plan­de­ki z im­pre­gno­wa­ne­go płótna i wznieść we­dle wy­ty­czo­nych śladów.

W paździer­ni­ku bar­dzo padało i Ethel pomyślała, że ślady pew­nie się za­tarły. Chy­ba właśnie wte­dy zro­zu­miała, że stry­jecz­ny dzia­dek niedługo umrze.