Prawo pracy, ZUS, podatki w 2016 roku. 10 zmian w przepisach - stan prawny na 1 stycznia 2016 - ebook

Kalendarium zmian dla pracodawców

------------------------ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Data wejścia w życie Konsekwencje zmiany dla pracodawcy Nazwa aktu prawnego
14 sierpnia 2015 r. Więcej osób ma obecnie prawo do zasiłku opiekuńczego, np. ojciec dziecka, gdy matka ze względu na stan zdrowia nie może opiekować się dzieckiem Ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066).
1 października 2015 r. Refundacja składek na ZUS nie przysługuje niepełnosprawnemu przedsiębiorcy, gdy opłacił on składki z opóźnieniem przekraczającym 14 dni Ustawa z 6 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 493).
1 grudnia 2015 r. Płatnicy składek mogą skorzystać z odroczenia terminu płatności lub rozłożenia na raty całej zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, w tym również w części finansowanej przez ubezpieczonego Ustawa z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 689).
1 stycznia 2016 r. Nowa metoda określania podstawy wymiary zasiłków przedsiębiorców, gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 miesięcy i pełnego miesiąca ubezpieczenia Art. 1 pkt 8–12, art. 26 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066).
1 stycznia 2016 r. Nowe zasady wystawiania zwolnień lekarskich – forma papierowa zostanie zastąpiona formą elektroniczną. Płatnik będzie automatycznie informowany o chorobie pracownika Art. 24 ustawy z 15 maja 2015 r.o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066).
1 stycznia 2016 r. Podwyższenie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę do 1.850 zł – pracodawca więcej zapłaci za świadczenia przysługujące pracownikowi Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 wrzesnia 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 1385)
Data wejścia w życie Konsekwencje zmiany dla pracodawcy Nazwa aktu prawnego
1 stycznia 2016 r. Zmiany w oskładkowaniu zleceń – o konieczności rozliczeń z ZUS będzie decydować to, czy zleceniobiorca z racji wykonywania umów zlecenia zarobi co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę Ustawa z 23 października 2014 r.o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1831).
1 stycznia 2016 r. Dofinansowanie do czesnego za żłobek lub przedszkole dziecka pracownika ze środków obrotowych pracodawcy korzysta ze zwolnienia podatkowego Ustawa z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1296).
1 stycznia 2016 r. O interpretację podatkową będzie mogła wystąpić grupa podatników, wprowadza się trzy stawki odsetek za zwłokę Ustawa z 10 września 2015 r.o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1649).
2 stycznia 2016 r. Aż 6 zmian w urlopach rodzicielskich – mają one umożliwić rodzicom dzielenie się uprawnieniami związanymi z opieką nad dzieckiem Ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1220).
1 stycznia 2016 r. Nowa dokumentacja zasiłkowa – w związku z nowymi urlopami rodzicielskimi pracodawca otrzyma wnioski na nowych drukach Rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grud- nia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2015 r. poz. 2205).
22 lutego 2016 r. Zmiany w umowach terminowych dotyczące przede wszystkim limitowania terminowych umów o pracę Ustawa z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1220).
------------------------ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Rozdział 1. Zmiany w zasiłkach opiekuńczych

Od 14 sierpnia 2015 r. został rozszerzony krąg osób uznawanych za członków rodziny. Obecnie za członka rodziny uważa się także osobę niepozostającą z ubezpieczonym w związku małżeńskim, ale będącą rodzicem jego dziecka – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym.

Od kilku miesięcy zleceniobiorca może skorzystać z zasiłku opiekuńczego nie tylko z powodu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem – tak jak to było wcześniej, ale także z zasiłku związanego z koniecznością sprawowania osobistej opieki nad matką dziecka – niebędącą współmałżonką tego zleceniobiorcy, tylko rodzicem jego dziecka. Krąg członków rodziny w rozumieniu ustawy zasiłkowej został rozszerzony także o ojczyma i macochę. Tym samym potencjalnie więcej osób będzie uprawnionych do zasiłku opiekuńczego.

Prawo do zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu w związku z brakiem możliwości wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dziećmi, a także innymi członkami rodziny. Prawo do zasiłku opiekuńczego mają osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo i dobrowolnie od 1. dnia podlegania temu ubezpieczeniu, czyli zasiłek opiekuńczy przysługuje bez okresu wyczekiwania (oczekiwania). Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu – zarówno matce, jak i ojcu dziecka, a także na opiekę nad innymi członkami rodziny. Jednak zasiłek opiekuńczy za dany okres opieki nad dzieckiem wypłaca się tylko jednemu z rodziców, tj. temu, który wystąpił z wnioskiem o jego wypłatę, a przy opiece nad członkiem rodziny tylko temu ubezpieczonemu, który jako pierwszy w ramach limitu sprawuje opiekę nad tym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w przypadku konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

- zdrowym dzieckiem do lat 8 w ściśle określonych w przepisach sytuacjach,
- chorym dzieckiem do 14 lat,
- innym chorym członkiem rodziny.

Prawo do zasiłku opiekuńczego w przypadku sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem do 8 lat

+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Okoliczność | Opis |
+====================================================================================================================================================================================================================================================================================================+============================================================================================================================================================================================================================================================================================================================+
| Nieprzewidziane zamknięcie: żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza | Jeżeli ubezpieczony, którego dziecko uczęszcza do placówki, zostanie powiadomiony o jej zamknięciu w terminie krótszym niż 7 dni, można wówczas uznać, że nastąpiło nieprzewidziane zamknięcie placówki. Przyczyną zamknięcia placówki może być np. awaria ogrzewania czy kanalizacji uniemożliwiająca jej funkcjonowanie. |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Choroba niani, z którą rodzicie dziecka podpisali umowę uaktywniającą | Prawo do zasiłku opiekuńczego mają również rodzice dziecka z powodu choroby niani, z którą zawarli umowę uaktywniającą na podstawie art. 50 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Choroba dziennego opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem | Dziennym opiekunem jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dzieckiem w wieku od ukończenia 20. tygodnia życia, zatrudniana przez gminy, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej na podstawie umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+
| Poród lub choroba rodzica dziecka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwiły temu rodzicowi sprawowanie opieki nad dzieckiem, albo pobyt rodzica dziecka ubezpieczonego stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej. | Za rodzica stale opiekującego się dzieckiem uważamy osobę niezatrudnioną lub przebywającą na urlopie wychowawczym. |
| | |
| Według wcześniejszych przepisów prawo do zasiłku opiekuńczego przysługiwało tylko współmałżonkowi. | Zasiłek z tego tytułu przysługuje również rodzicom dziecka niepozostającym w formalnym związku małżeńskim, lecz prowadzącym wspólne gospodarstwo domowe (w tzw. konkubinacie). |
+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------+

Przypadek szczególny

Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni, to każdy z nich może wystąpić z wnioskiem o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem. Zasiłek jest wówczas wypłacany za dni sprawowania tej opieki. Jest to jeden z nielicznych przypadków, gdy pracodawca otrzymuje zwolnienie lekarskie, np. na cały tydzień od poniedziałku do piątku, a zasiłek opiekuńczy będzie wypłacał tylko za dni wskazane w oświadczeniu ZUS Z-15, czyli odpowiednio poniedziałek, wtorek i piątek, gdy w środę i czwartek pracownik będzie świadczył pracę, gdyż inny członek rodziny będzie sprawował opiekę nad chorym dzieckiem.

WAŻNE

W sytuacji gdy oboje rodzice są zatrudnieni na różnych zmianach, każdego z nich uważa się za osobę stale opiekującą się dzieckiem. Jeśli rodzice dziecka są zatrudnieni, ale jedno z nich pracuje tylko w systemie pracy zmianowej, zasiłek opiekuńczy przysługuje jedynie za dni, w których dziecko pozostawałoby bez opieki wskutek choroby, porodu lub pobytu w szpitalu drugiego rodzica. W tym przypadku prawo do zasiłku opiekuńczego należy rozpatrywać zawsze indywidualnie, porównując godziny pracy rodziców przypadające na okres choroby dziecka.

Od 14 sierpnia 2015 r. za członków rodziny, nad którymi ubezpieczony może sprawować opiekę uprawniającą go do uzyskania prawa do zasiłku opiekuńczego, uważa się: małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki (nowe brzmienie ust. 2 w art. 32 ustawy zasiłkowej). Warunek uważa się za spełniony, gdy pracownik pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym tylko przez okres choroby, zgodnie z jego oświadczeniem w druku ZUS Z-15. Natomiast za dzieci, nad którymi opieka uprawnia do wypłaty zasiłku, uważa się, oprócz dzieci własnych, dzieci małżonka i przysposobionych, także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (dotychczas były to dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie).

Okres otrzymywania zasiłku

Nic się nie zmieniło, jeśli chodzi o okres, za który osobie ubezpieczonej przysługuje zasiłek opiekuńczy. Nadal jest to okres nie dłuższy niż:

- 60 dni w roku kalendarzowym – jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do ukończenia 8 lat lub chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,
- 14 dni w roku kalendarzowym – jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny (w tym nad chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat).

Zasiłek przysługuje osobie ubezpieczonej przez łączny okres wypłaty zasiłku z tytułu sprawowania opieki nad dziećmi i innymi członkami rodziny oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki, nie dłużej jednak niż przez okres 60 dni w danym roku kalendarzowym, w tym 14 dni z tytułu opieki nad dziećmi w wieku powyżej 14 lat oraz innymi członkami rodziny.

WAŻNE

Do limitu wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat nie wlicza się dni zasiłku opiekuńczego wypłaconego na dziecko w danym roku kalendarzowym przed ukończeniem przez nie 14. roku życia.

Kiedy nie przysługuje zasiłek

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę dziecku lub innemu choremu członkowi rodziny. Przepis ten nie ma zastosowania w sytuacji, gdy jest sprawowana opieka nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. W tym przypadku zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu nawet wtedy, gdy w gospodarstwie domowym pozostają inne osoby, które mogą zapewnić opiekę choremu dziecku.

Za domownika mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:

- osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
- osoby chorej,
- osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
- pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
- osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, która nie może regulować swojego czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
- osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli odmawia ona sprawowania opieki.

Nie uległy zmianie przepisy, w sytuacji gdy zasiłek opiekuńczy nie przysługuje ubezpieczonemu. Dzieje się tak wówczas, gdy ubezpieczony:

- zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych,
- przebywa na urlopie bezpłatnym lub urlopie wychowawczym,
- przebywa na zwolnieniu lekarskim (przedłożył druk ZUS ZLA wraz z oświadczeniem ZUS Z-15) i w czasie tego zwolnienia wykonuje pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego celem, co jest stwierdzone w trakcie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy przeprowadzanej przez płatnika zasiłku.

Prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego

Od 14 sierpnia 2015 r. zmianie uległ również przepis dotyczący prawa do dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Do takiego zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 8 tygodni został uprawniony ubezpieczony – ojciec dziecka korzystający z częściowego urlopu macierzyńskiego, z którego wcześniej zrezygnowała matka dziecka – pracownica matka dziecka – legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, której stan zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Oznacza to, że dodatkowy zasiłek przysługuje już nie tylko w razie przejęcia przez ojca opieki nad dzieckiem z powodu hospitalizacji pracownicy matki, ale również ze względu na jej sytuację zdrowotną (nowe brzmienie art. 32a ustawy zasiłkowej). Zasiłek opiekuńczy przysługuje ojcu w takim przypadku pod warunkiem przerwania zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w wymiarze do 8 tygodni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy może przysługiwać także innemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwie on pracę lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Przykład

Zleceniobiorca przystąpił od 1 czerwca 2015 r. do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jako rodzic dziecka w wieku 7 lat ma prawo korzystać z zasiłku opiekuńczego, gdy matka jego dziecka pracuje na podstawie stosunku pracy i nie może – z uwagi na obowiązki służbowe – sprawować opieki nad dzieckiem (z powodu częstych wyjazdów służbowych), a on nie jest jej mężem, tylko żyją w konkubinacie.

Urlop macierzyński dla ojca dziecka

Pracownik ojciec może obecnie przejąć część urlopu macierzyńskiego niewykorzystaną przez pracownicę, która porzuciła dziecko lub legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, a stan jej zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem – po wykorzystaniu przez pracownicę 8 tygodni tego urlopu po porodzie.

Podobnie jak dotychczas, pracownik może przejąć niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego w razie zgonu pracownicy – matki dziecka.

Prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego (oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego) lub z niewykorzystanej jego części w wymienionych sytuacjach pracownik ojciec będzie miał także w przypadku, gdy matka dziecka nie była ubezpieczona. Jeśli zatem nieubezpieczona matka dziecka:

- umrze lub
- porzuci dziecko, lub
- posiada orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan jej zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem,

pracownik ojciec ma prawo do urlopów z tytułu rodzicielstwa na warunkach i w okresie, w którym z tych urlopów mogłaby korzystać matka dziecka będąca pracownicą.

To bardzo istotna zmiana, ponieważ wcześniej urlopy macierzyńskie i rodzicielskie przysługujące pracownikowi ojcu były pochodną urlopu macierzyńskiego pracownicy matki.

Podstawa prawna

- Art. 2 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066).
- Art. 17, art. 32–35 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).
- Art. 1 pkt 5 i pkt 6 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066).
- Art. 166 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
- Art. 166 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad chorym dzieckiem do lat 3 (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1457 ze zm.).Rozdział 2. Składki ZUS niepełnosprawnych przedsiębiorców

Niepełnosprawni przedsiębiorcy nie muszą się już obawiać, że przez niewielkie przekroczenie terminu płatności składek do ZUS utracą przyznaną im z PFRON refundację. Takie, korzystne dla nich, rozwiązanie wprowadzono z dniem 1 października.

Jak było do 30 września 2015 r.

Osoby niepełnosprawne prowadzące działalność gospodarczą mogą otrzymać z PFRON refundację składek na ubezpieczenia społeczne. Do tej pory warunkiem refundacji składek było terminowe ich opłacanie w całości, a nawet krótkie przekroczenie terminu pozbawiało możliwości jej otrzymania.

Jak jest od 1 października 2015 r.

Od 1 października 2015 r. refundacja składek na ZUS nie przysługuje niepełnosprawnemu przedsiębiorcy, gdy opłacił on składki z opóźnieniem przekraczającym 14 dni. Analogiczne rozwiązanie przewidziane zostało dla niepełnosprawnych rolników oraz rolników zobowiązanych do opłacania składek na KRUS za niepełnosprawnego domownika.

Przypomnijmy, że wypłacana ze środków PFRON refundacja przysługuje maksymalnie do wysokości składek od podstawy stanowiącej zadeklarowaną kwotę nie wyższą niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (lub 30% minimalnego wynagrodzenia w przypadku osób podejmujących prowadzenie działalności po raz pierwszy).

Refundacja składek ZUS

------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------
Stopień niepełnosprawności przedsiębiorcy Wysokość refundacji
znaczny 100% kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
umiarkowany 60% kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
lekki 30% kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------

Nowe wzory wniosków Wn-U-G i Wn-U-A

Od 1 października 2015 r. osoby niepełnosprawne prowadzące swoje firmy składają wniosek o refundację na nowych wzorach.

WAŻNE

Zmiana wynika z obowiązujących od 1 października br. nowych zasad refundacji składek za te osoby, w sytuacji gdy nastąpi opóźnienie w płatności składek.

Rozporządzenie wprowadziło nowe wzory wniosków o refundację składek na ubezpieczenia społeczne dla:

- osób niepełnosprawnych wykonujących działalność gospodarczą oraz
- dla niepełnosprawnych rolników lub rolników zobowiązanych do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika,

które należy składać ubiegając się o refundacje od dnia 1 października 2015 r. (dotyczy to także korekt za okresy wcześniejsze).

W przypadku formularza WN-U-G pojawiły się dwa nowe obowiązkowe pola:

- poz. 44 – „Termin do opłacenia składek” i
- poz. 45 – „Data opłacenia składek”.

Z kolei na formularzu WN-U-A pojawiło się nowe obowiązkowe pole – poz. 35 – „Data opłacenia składek”.

Zmianie uległ termin złożenia wniosku Wn-U-A przez niepełnosprawnych rolników lub rolników zobowiązanych do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika. Został on wyznaczony do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin dokonania zapłaty składek za dany kwartał.

Podstawa prawna

- Art. 25a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.).
- Ustawa z 6 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 493).
- Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 9 stycznia 2009 r. w sprawie refundacji składek na ubezpieczenia społeczne osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 690 ze zm.).Rozdział 3. Nowe ulgi w spłacie składek ZUS

Płatnicy składek będą mogli wnioskować o odroczenie terminu płatności należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz rozłożenie należności na raty także tych finansowanych przez ubezpieczonego. Umożliwia to nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 9 kwietnia, która wchodzi w życie 1 grudnia 2015 r.

Do 30 listopada 2015 r. ZUS ze względów gospodarczych lub innych przyczyn zasługujących na uwzględnienie mógł na wniosek dłużnika odroczyć termin płatności należności z tytułu składek oraz rozłożyć należność na raty, uwzględniając możliwości płatnicze dłużnika oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych. Ta ulga mogła jednak dotyczyć wyłącznie składek, które są finansowane ze środków płatnika. Oznacza to, że ZUS mógł rozłożyć na raty całość zadłużenia, tylko w przypadku gdy dotyczyło ono osoby prowadzącej działalność gospodarczą i składek płaconych na jej ubezpieczenie. Inaczej było, gdy to zadłużenie dotyczyło także składek należnych za pracowników i zleceniobiorców.

Współfinansowanie składek przez płatnika i ubezpieczonego

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasadę tzw. współfinansowania składek. Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 19,52% podstawy wymiaru jest finansowana w połowie (czyli po 9,76%) przez płatnika i ubezpieczonego. Składka na ubezpieczenia rentowe wynosi 8%, z czego 6,5% finansuje płatnik, a 1,5% ubezpieczony. Składka chorobowa (2,45%) jest w całości finansowana ze środków ubezpieczonego, a składka wypadkowa (która jest zróżnicowana i zależy od liczby osób zgłaszanych do ubezpieczenia wypadkowego oraz od rodzaju prowadzonej działalności) jest w całości finansowana przez płatnika. Na przykład płatnik zgłaszający do 9 ubezpieczonych opłaca ją w wysokości 1,80%.

Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków ubezpieczonego wynoszą 13,71%. Ze środków ubezpieczonego jest finansowana także składka na ubezpieczenie zdrowotne, z tym że w wysokości 7,75% podstawy wymiaru jest odliczana od zaliczki na podatek. Składki na ubezpieczenia finansowane przez płatnika to 18,06% (przy uwzględnieniu składki wypadkowej w wysokości 1,80%). Dodatkowo płatnik finansuje także składkę na Fundusz Pracy (2,45%) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (0,10%). Łącznie co miesiąc z własnych środków obciążony jest składkami w wysokości 20% wypłacanych wynagrodzeń.

Ustawodawca uznał, że składki w części finansowanej ze środków ubezpieczonego są jego środkami, a płatnik tylko pośredniczy w ich przekazaniu do ZUS. Dlatego środki te muszą być zawsze opłacone i ZUS nie miał możliwości udzielenia płatnikowi ulgi w tym zakresie. Nawet trudności z uregulowaniem zobowiązań spowodowane przyczynami obiektywnymi nie dawały innych możliwości.

Dług wobec pracowników czy wobec ZUS

W wielu przypadkach trudności z wywiązaniem się przez płatnika z ciążących na nim zobowiązań wobec ZUS były spowodowane upadłością kooperantów. Mogło to zachwiać płynnością finansową firmy. Płatnik stawał więc przed wyborem, czy wypłacać pracownikom całe należne im wynagrodzenie i jednocześnie nie odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne, czy też wypłacić wynagrodzenie odpowiednio niższe i od niego opłacić składki. Praktyka pokazuje, że najczęściej wybierane było to pierwsze rozwiązanie, co z kolei powodowało, że powstawało zadłużenie w ZUS.

Nawet upadłość firmy

Płatnik mający zadłużenie w ZUS nie może otrzymać zaświadczenia o niezaleganiu w opłacaniu składek. To z kolei oznacza wyeliminowanie go z rynku zamówień publicznych. W skrajnych przypadkach taka sytuacja mogła doprowadzić nawet do upadłości firmy. Rozwiązanie, które miało chronić ubezpieczonych (i ich składki), mogło obrócić się przeciwko nim.

WAŻNE

Z danych za lata 2010–2011 wynika, że spośród wniosków, które wpłynęły do ZUS i pozostały bez rozpatrzenia, blisko 90% związanych było z nieopłaceniem składek w części finansowanej przez ubezpieczonych.

Nowe zasady mogą uratować zakład pracy

Nowelizacja ustawy z 9 kwietnia 2015 r. powoduje, że ZUS będzie mógł odroczyć termin płatności lub rozłożyć na raty także składki, które są finansowane ze środków ubezpieczonego. Jednocześnie ustawodawca zabezpieczył interes ubezpieczonego poprzez zmiany związane z ewidencjonowaniem opłaty prolongacyjnej na subkoncie ubezpieczonego oraz na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym. ZUS nie będzie również mógł umorzyć składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez ubezpieczonego. Ustawa takiej możliwości nie dopuszcza.

Opłata prolongacyjna zrekompensuje opóźnienie

Opłata prolongacyjna będzie ewidencjonowana na subkoncie ubezpieczonego oraz na rachunku w OFE w celu uzyskania przez niego rekompensaty związanej ze spłatą należności z tytułu składek. Opłata prolongacyjna – naliczana w przypadku udzielenia ulgi związanej ze spłatą należności – będzie przekazywana na rachunek ubezpieczonego do OFE oraz zewidencjonowana na subkoncie ubezpieczonego prowadzonym przez ZUS. Przyjęcie tych rozwiązań ma na celu wprowadzenie mechanizmu chroniącego składki ubezpieczonego przed realnym spadkiem ich wartości, spowodowanym opóźnionym przekazaniem ich do OFE i zewidencjonowaniem na subkoncie, niezrekompensowanym należnymi odsetkami. Przypomnijmy, że stawka opłaty prolongacyjnej wynosi 50% stawki odsetek od zaległości podatkowych z dnia wydania decyzji w sprawie odroczenia lub rozłożenia na raty należności publicznoprawnej. Stawka odsetek od zaległości podatkowych od 9 października wynosi natomiast 6%.

Nowe przepisy zaczynają obowiązywać od grudnia. Przed tą datą ZUS nie może rozłożyć na raty, a także odroczyć terminu płatności składek finansowanych ze środków ubezpieczonego.

Przykład

Płatnik zwrócił się do ZUS z wnioskiem o spłatę zadłużenia w ramach układu ratalnego. Otrzymał odpowiedź, że pierwszym warunkiem, który musi spełnić, jest spłacenie zadłużenia w części finansowanej ze środków płatnika. Jeżeli nie odprowadził łącznie składek na ubezpieczenia społeczne, FP i FGŚP, np. od kwoty 100.000 zł, to miał zadłużenie w wysokości 34.320 zł ++ odsetki od tej kwoty. Musiał więc spełnić warunek polegający na wpłaceniu kwoty 13.710 zł + odsetki. Oznacza to, że jednorazowo miał do uregulowania ok. 40% swojego zadłużenia.

Była to bariera nie do pokonania. Płatnik byłby w stanie regulować bieżące składki oraz powstałe zadłużenie w ratach, nie miał jednak środków, aby jednorazowo wpłacić kwotę stanowiącą prawie 40% długu. ZUS nie mógł zgodzić się na takie rozwiązanie, ponieważ nie zezwalały na to obowiązujące przepisy. Zmuszony był do prowadzenia egzekucji, a płatnik miał zadłużenie, które z każdym dniem rosło.

Podstawa prawna

- Ustawa z 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 689).Rozdział 4. Nowa metoda określania wymiaru zasiłków przedsiębiorców

Od 1 stycznia 2016 r. osoby prowadzące działalność gospodarczą nie mogą już liczyć na wysoki zasiłek macierzyński, jeśli przed urodzeniem dziecka wysoką składkę na ubezpieczanie chorobowe opłacały jedynie przez krótki okres.

Nowelizacja ustawy zasiłkowej określa na nowo sposób obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (również świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego) dla ubezpieczonych niebędących pracownikami (w szczególności przedsiębiorców), w sytuacji gdy osoby te dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają krócej niż rok.

Nowe zasady ustalania podstawy zasiłku

W przypadku opłacania składki chorobowej od podstawy wyższej niż minimalna:

- jeżeli niezdolność do pracy powstanie przed upływem pierwszego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego – podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowiła najniższa podstawa wymiaru składki,
- jeśli niezdolność do pracy powstanie w późniejszym okresie – podstawę wymiaru zasiłku będzie stanowiła suma najniższej podstawy wymiaru składki oraz kwota stanowiąca 1/12 kwot nadwyżek ponad najniższą podstawę za każdy kolejny miesiąc ubezpieczenia.

Określone w ten sposób zasady ustalania podstawy wymiaru mają przeciwdziałać wypłacaniu przez ZUS wysokich zasiłków macierzyńskich ubezpieczonym, które założyły firmę niedługo przed porodem, a ubezpieczeniu chorobowemu podlegały przez krótki okres.

Nowe przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru zasiłków miały obowiązywać od 1 listopada 2015 r. Termin ten został przesunięty na 1 stycznia 2016 r.

Okres przejściowy – korzystne rozwiązania dla przedsiębiorców

Dodatkowo nowelizacja zawiera zmianę korzystną dla przedsiębiorców, polegającą na stosowaniu art. 43 ustawy zasiłkowej do ustalania podstawy wymiaru zasiłków przedsiębiorców także w okresie przejściowym. Na bazie tego przepisu podstawa wymiaru zasiłku nie jest ustalana na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków tego samego rodzaju, jak też innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. Przepis ten w okresie przejściowym miał nie obowiązywać przedsiębiorców. W konsekwencji osobie, której zostałoby ustalone prawo do zasiłku chorobowego na starych zasadach, a prawo do zasiłku macierzyńskiego nabyłaby po wejściu w życie nowych przepisów, zasiłek macierzyński byłby ustalany na nowych mniej korzystnych dla niej zasadach. Zmiana ustawy to modyfikuje i powoduje, że osoba prowadząca działalność będzie pobierała zasiłek macierzyński ustalony na starych zasadach. Jeżeli więc po wejściu w życie przepisów przejdzie na zasiłek macierzyński, otrzyma zasiłek macierzyński w takiej samej wysokości jak wcześniej chorobowy.

WAŻNE

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność w okresie, w którym uzyskuje zasiłek chorobowy czy też zasiłek macierzyński z działalności, w dalszym ciągu jest zobowiązana do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Taki obowiązek istnieje również, gdy działalność w tym okresie nie jest faktycznie prowadzona. Składka jest nienależna, tylko gdy działalność została zakończona lub zawieszona.

Zwolnienie ze składki zdrowotnej

Od 1 stycznia 2016 r. ustawodawca wprowadza zwolnienie z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących działalność gospodarczą, jeżeli wypłacany im zasiłek macierzyński nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego, o którym mowa w przepisach o świadczeniach rodzinnych. Kwota tego świadczenia wynosi 1.000 zł.

Jeżeli podstawę wymiaru stanowiłaby kwota ustawowego minimum, to rachunki wyglądają następująco:

- 525 zł × 13,71% = 453,03 × 80% = 362,42 zł : 30 = 12,08 zł (kwota zasiłku za 1 dzień),
- 12,08 zł × 30 = 362,42 zł,
- 362 × 18% = 65,16 zł (zaliczka na podatek),
- 362,42 zł – 65,16 zł = 297,26 zł (zasiłek netto),
- 3.104,57 zł × 9% = 279,41 zł (składka na ubezpieczenie zdrowotne).

WAŻNE

W praktyce takie rozwiązanie będzie dotyczyło osób prowadzących działalność, które spełniały warunki określone w art. 18a ustawy systemowej i skorzystały z możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od niższej podstawy wymiaru, tj. zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Z uwagi na to, że podstawa wymiaru zasiłku jest ustalana na bazie, od jakiej podstawy były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, osoba, która te należności opłacała od ustawowego minimum (525 zł w 2015 roku), otrzymywała zasiłek macierzyński niewiele wyższy od składki zdrowotnej, jaką za dany miesiąc musiała opłacać.

Zwolnienie dotyczy osób, których kwota zasiłku nie przekracza 1.000 zł. Gdy kwota zasiłku będzie wyższa, składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana. Składka ta będzie nienależna, gdy działalność w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego zostanie zawieszona.

Podstawa prawna

- Art. 1 pkt 8–12, art. 26 ustawy z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1066).
- Ustawa z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1735).