Prawo spółek. Wydanie 3 - ebook

Wstęp

Przekazany Czytelnikom podręcznik „Prawo spółek” Wojciecha Pyzioła, Andrzeja Szumańskiego i Ireneusza Weissa jest nowym opracowaniem powyższej materii przez wspomnianych autorów. Uwzględnia on z jednej strony istotnie zmieniony w ostatnich latach stan prawny przewidujący powstanie niewystępujących dotychczas w polskim prawie spółek instytucji prawnych czy gruntowną zmianę przyjętych wcześniej regulacji prawnych. Z drugiej strony, w tym czasie znacząco powiększyła się też polska doktryna prawa spółek handlowych za sprawą nowych opracowań systemowych, monograficznych, komentarzy oraz wielu artykułów. Podobnie judykatura obfituje w liczne nowe publikowane i niepublikowane orzeczenia Sądu Najwyższego, a także sądów apelacyjnych z zakresu prawa spółek.

Kluczowy dla materii podręcznika akt prawny, tj. Kodeks spółek handlowych z 2000 r., był wielokrotnie nowelizowany. Stanowiło to przede wszystkim konsekwencję obowiązku uwzględniania przez polskiego ustawodawcę dyrektyw Unii Europejskiej o spółkach bądź ich zmian, a także potrzeby wprowadzenia innych zmian inspirowanych oczekiwaniami praktyki, a nawet względami marketingu politycznego. Powstały nowe instytucje prawne, takie jak np. zakładanie spółki z o.o. przez Internet, transgraniczne łączenie się spółek, przekształcenie jednoosobowego przedsiębiorcy w spółkę kapitałową, czy też nastąpiła nowa, odmienna od dotychczasowej regulacja np. instytucji związanych z ochroną kapitału spółki akcyjnej (np. wnoszenia aportów, nabywania własnych akcji, zakazu financial assistance) bądź dotycząca wykonywania uprawnień akcjonariuszy w spółkach publicznych w sposób uwzględniający elektroniczne środki komunikacji. Ta ostatnia regulacja istotnie zmieniła również porządek legitymacyjny w spółce akcyjnej. Ponadto w doktrynie toczyła się dyskusja nad kontrowersyjnym projektem reformy spółki z o.o., przyjmującym na gruncie prawa polskiego koncepcję tzw. spółki z o.o. light, odchodzącej od tradycyjnej koncepcji ochrony kapitału, oraz przyjęcia testu wypłacalności spółki jako podstawowego dokonania wypłat spółki na rzecz jej wspólnika.

Powyższe zmiany normatywne, nowe opracowania doktryny oraz nowe orzecznictwo spowodowały konieczność nowego ujęcia wykładu o prawie spółek. Znacznie został rozszerzony rozdział poświęcony spółce z o.o., która jest najbardziej popularną spółką handlową w Polsce. Rozdział ten niewiele odbiega objętościowo od rozdziału poświęconego spółce akcyjnej. Z kolei materia rozdziału o spółce akcyjnej uległa istotnym modyfikacjom, gdyż zmiana stanu normatywnego w większości dotyczyła tego typu spółki handlowej.

Konstrukcja podręcznika zmierza do podporządkowania poszczególnych rozdziałów typom spółek, poczynając od spółki cywilnej, poprzez takie spółki handlowe jak spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, spółka z o.o., spółka akcyjna. Ostatni rozdział – zgodnie z koncepcją przyjętą przez ustawodawcę – poświęcono łączeniu się, podziałowi i przekształceniu spółek. Z kolei analiza każdego typu spółki handlowej została oparta na tym samym schemacie w ramach spółek osobowych oraz spółek kapitałowych. Ułatwia to z jednej strony Czytelnikowi możliwość oceny systemowej rozwiązań prawnych przyjętych przez ustawodawcę, zaś z drugiej strony pozwala na łatwiejsze oraz tym samym bardziej „przyjazne” opanowanie tej trudnej materii prawnej.

Poszczególne typy spółek są traktowane w poniższym opracowaniu jako „byty zamknięte”. Podręcznik unika co do zasady omawiania zagadnień z zakresu danego typu spółki poprzez odesłanie do innego typu spółek, mimo że do takiego odesłania upoważnia – w przypadku spółek osobowych innych niż jawna – sam ustawodawca np. w art. 89, 103 i 126 § 1 KSH. To samo odnosi się faktycznie do spółek kapitałowych, gdzie pewne kwestie, np. w zakresie ochrony kapitału czy organów spółki, są do siebie podobne. Tym samym Czytelnik, np. praktyk zainteresowany w związku z prowadzoną przez siebie sprawą tylko określonym typem spółki, nie musi sięgać do rozdziału czy do rozdziałów poświęconych innym typom spółek. Przyjęcie zasady przeciwnej zmniejszyłoby z pewnością niemałą objętość tego podręcznika. Jednakże odbyłoby się to kosztem jasności wywodu oraz niosłoby ze sobą ryzyko wadliwych wniosków wyprowadzanych przez Czytelnika z lektury. Wynika to stąd, że tzw. odpowiednie stosowanie danego przepisu zakłada trzy możliwości jego interpretacji, tj. stosowanie tego przepisu „wprost”, czyli bez modyfikacji, następnie z koniecznymi modyfikacjami, aż wreszcie pominięcie wspomnianego przepisu jako niemożliwego do pogodzenia ze specyfiką sytuacji, na gruncie której ma znaleźć on zastosowanie. Chcąc jednak ułatwić Czytelnikowi zwrócenie uwagi na szereg łączących się ze sobą różnych aspektów analizowanej kwestii prawnej, przy jednoczesnym uniknięciu powtórzeń danego wywodu, w każdym rozdziale znajdują się odesłania do innych, odpowiednich jego fragmentów, poprzez wskazanie numerów bocznych tekstu („Nb.”).

Wobec regulacji rejestru przedsiębiorców w odrębnej ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym, zaś prokury w Kodeksie cywilnym materie te – mimo ich znaczenia dla spółek handlowych – zostały wyłączone z zakresu przedmiotowego podręcznika. To samo dotyczy zawartych w Kodeksie spółek handlowych przepisów karnych, które jako przepisy prawa publicznego nie należą do prawa spółek jako materii prawa prywatnego. Objęcie natomiast zakresem podręcznika ważnej dla praktyki, także i gospodarczej, spółki cywilnej powoduje, że tytułu podręcznika nie można zawęzić tylko do prawa spółek handlowych, mimo że dotyczy on tego zakresu prawie w 90%. Stąd tytuł opracowania brzmi: „Prawo spółek”.

Podręcznik w zamyśle jego autorów ma charakter „wielozadaniowy”. Z jednej strony jest to pogłębiony podręcznik akademicki dla studentów wydziałów prawa polskich uczelni, będący materiałem przygotowawczym do egzaminu z prawa handlowego (prawa gospodarczego prywatnego) w zakresie prawa spółek. Objętość podręcznika, a także wchodzenie w szczegóły poszczególnych instytucji prawnych powoduje, że opracowanie to nadaje się też jako repetytorium dla aplikantów sędziowskich, adwokackich, radcowskich i notarialnych. Trzecia grupa Czytelników, do której jest adresowany niniejszy podręcznik, to przede wszystkim prawnicy praktycy, funkcjonujący w swoich zawodach, potrzebujący szybko uzupełnić swe wiadomości w kwestiach szczegółowych, w związku z prowadzonymi przez nich sprawami z zakresu prawa spółek. Zawarty w podręczniku opis określonych instytucji prawnych ułatwi Czytelnikowi następcze sięgnięcie do literatury komentarzowej czy opracowań monograficznych, w celu wyjaśnienia powstałego w praktyce problemu prawnego. Czwartą z kolei grupą adresatów – może najważniejszą, gdyż do nich adresowane jest prawo spółek – są wspólnicy lub akcjonariusze spółek oraz członkowie zarządu bądź rad nadzorczych spółki kapitałowej, a także wierzyciele spółek.

Chcąc pogodzić sprzeczne oczekiwania różnych grup adresatów podręcznika, a więc łatwość percepcji z koniecznością prowadzenia pogłębionego wywodu dogmatycznego, uwzględniającego praktykę, poglądy doktryny i judykatury w sposób umożliwiający zarazem jasne rozstrzygnięcie konkretnego problemu prawnego, zastosowano technikę różnicowania znaczenia tekstu na tzw. tekst główny oraz tekst pomocniczy zaznaczony tzw. petitem, nie wspominając o przypisach.

Autorami podręcznika są profesorowie zwyczajni Uniwersytetu Jagiellońskiego, będący pracownikami naukowymi Katedry Prawa Gospodarczego Prywatnego UJ, zajmujący się prawem spółek od początku okresu transformacji, zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej.

Autorzy

Kraków, listopad 2018 r.Wykaz skrótów

1. Źródła prawa polskiego

----------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BiegRewU ustawa z 11.5.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1089 ze zm.)
CEiIoDzGiPI ustawa z 6.3.2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (Dz.U. z 2018 r. poz. 647)
FundEmU ustawa z 28.8.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1906)
KC Kodeks cywilny
KH rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. – Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.)
KomNUprPracU ustawa z 30.8.1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1055 ze zm.)
KP Kodeks pracy
KPC Kodeks postępowania cywilnego
KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy
KrRejSU ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 986 ze zm.)
KSCU ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 300 ze zm.)
KSH Kodeks spółek handlowych
ObligU ustawa z 15.1.2015 r. o obligacjach (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 483)
ObrInstrFinU ustawa z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1768 ze zm.)
OfertPublU ustawa z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 512 ze zm.)
OKiKU ustawa z 16.2.2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 798 ze zm.)
OrdPodU ustawa z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.)
PDOPrU ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1036 ze zm.)
PrBank ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1876 ze zm.)
PrPrzed ustawa z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646 ze zm.)
PrSpółdz ustawa z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1285)
PrUpN ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm.)
PrWeksl ustawa z 28.4.1936 r. – Prawo wekslowe (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 160)
RachunkU ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 395 ze zm.)
SamGminU ustawa z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 994 ze zm.)
SamZałU ustawa z 25.9.1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1543)
UbezpU ustawa z 11.9.2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 999 ze zm.)
ZastRejU ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 278 ze zm.)
ZasZarzMPaństwU ustawa z 16.12.2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1182 ze zm.)
----------------- --- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Źródła prawa unijnego

------------------------ --- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
dyrektywa 2017/1132/UE dyrektywa 2017/1132/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 14.6.2017 r. w sprawie niektórych aspektów prawa spółek (Dz.Urz. UE L 169 z 30.6.2017 r., s. 46)
pierwsza dyrektywa dyrektywa 2009/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16.9.2009 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w państwach członkowskich od spółek w rozumieniu art. 48 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równoważności, dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich (wersja ujednolicona) (Dz.Urz. UE L 258 z 1.10.2009 r., s. 11), tzw. pierwsza dyrektywa o jawności danych o spółkach
druga dyrektywa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/30/UE z 25.10.2012 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w państwach członkowskich od spółek w rozumieniu art. 54 akapit drugi Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w celu uzyskania ich równoważności, dla ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich w zakresie tworzenia spółki akcyjnej, jak również utrzymania i zmian jej kapitału (Dz.Urz. UE L 315 z 14.11.2012 r., s. 74), tzw. druga dyrektywa o ochronie kapitału
trzecia dyrektywa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/35/UE z 5.4.2011 r. dotycząca łączenia się spółek akcyjnych (Dz.Urz. UE L 110 z 29.4.2011 r., s. 1), tzw. trzecia dyrektywa o łączeniu się spółek akcyjnych
szósta dyrektywa szósta dyrektywa Rady 82/891/EWG z 17.12.1982 r. wydana na podstawie art. 54 ust. 3 lit. g) Traktatu dotycząca podziału spółek akcyjnych (Dz.Urz. WE L 378 z 31.12.1982 r., s. 47), tzw. szósta dyrektywa o podziale spółki akcyjnej
dziesiąta dyrektywa dyrektywa 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.10.2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (Dz.Urz. UE L 310 z 25.11.2005 r., s. 1), tzw. dziesiąta dyrektywa w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych
trzynasta dyrektywa dyrektywa 2004/25/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21.4.2004 r. w sprawie ofert przejęcia (Dz.Urz. UE L 142 z 30.4.2004 r., s. 12), tzw. trzynasta dyrektywa w sprawie ofert przyjęcia
StatutSE rozporządzenie Rady (WE) Nr 2157/2001 z 8.10.2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz.Urz. WE L 294 z 10.11.2001 r., s. 1)
TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE C 326 z 26.10.2012 r., s. 47)
------------------------ --- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Organy orzekające

------- --- -----------------------------------------------
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
SA Sąd Apelacyjny
SN Sąd Najwyższy
SN(7) uchwała Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów
TK Trybunał Konstytucyjny
------- --- -----------------------------------------------

4. Czasopisma, orzecznictwo, publikatory

------------ --- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Acta UL Acta Universitatis Lodziensis
AUŁ FI Acta Universitatis Lodziensis, Folia Iuridica
Biul. SAKa Biuletyn Sądu Apelacji Katowickiej
Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego
Dz.U. Dziennik Ustaw
MoP Monitor Prawniczy
OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
OSAB Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
OSN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach 1933–1952), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach 1953–1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach: 1963–1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach: 1982–1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach: 1990–1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od 1995 roku: Izby Cywilnej, od 2003 r.: Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych)
OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy (od 1994 r. do początku 2003 r. – OSNAP)
PPH Przegląd Prawa Handlowego
Pr. Sp. Prawo Spółek
PS Przegląd Sądowy
PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego
Rej. Rejent
R. Pr. Radca Prawny
SP Studia Prawnicze
TPP Transformacje Prawa Prywatnego
Zb. Orz. Zbiór Orzeczeń
------------ --- ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5. Inne skróty

------------- --- --------------------------------------------------------------
arg. ex argumentum ex
art. artykuł
CEIDG Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
cz. część
KRS Krajowy Rejestr Sądowy
lit. litera
m.in. między innymi
nast. następny (-a, -e)
Nb. numer brzegowy
niepubl. niepublikowany (-a, -e)
np. na przykład
Nr numer
orz. orzeczenie
PKD Polska Klasyfikacja Działalności
pkt punkt
por. porównaj
post. postanowienie
poz. pozycja
pt. pod tytułem
r. rok
red. redakcja (-ą)
rozp. rozporządzenie
s. strona
S.A. (s.a.) spółka akcyjna
S.K.A. spółka komandytowo-akcyjna
sp.k. spółka komandytowa
sp. z o.o. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
t. tom
tj. to jest
tekst jedn. tekst jednolity
tzw. tak zwany (-a, -e)
uchw. uchwała
ust. ustęp
uw. uwaga (-i)
wyr. wyrok
z. zeszyt
zarz. zarządzenie
zd. zdanie
zm. zmiana (-y)
zob. zobacz
------------- --- --------------------------------------------------------------