Profesor Milczek - ebook

Mało komu zna­na po­stać. Mój Boże! Na­wet nie bar­dzo sta­re rze­czy tak się ła­two za­po­mi­na­ją; pół­rocz­ny grób to już czę­sto za­gad­ka, a z wie­lu ży­ją­cych po pięć­dzie­się­ciu le­ciech garst­ka po­pio­łu i czcze na­zwi­sko, je­że­li i ono zo­sta­nie. Tak się to pono sta­ło z tym po­czci­wym pro­fe­so­rem Milcz­kiem. Nie było to jego wła­ści­we na­zwi­sko, ochrzci­li go nim stu­den­ci.

My­śmy go na ła­wach uni­wer­sy­tec­kich zwa­li pa­nem Da­mia­nem Pal­ce­wi­czem. Już wów­czas, gdy­śmy z nim ra­zem na lek­cje Ca­pel­le­go i Müni­cha cho­dzi­li, Pal­ce­wicz po­ta­jem­nie brał się do pió­ra, ale to była ta­jem­ni­ca sta­nu, se­kret, któ­ry przy­pad­kiem tyl­ko pod­chwy­cić ktoś zdo­łał. Wsty­dził się tego i za­pie­rał. By­łem z nim bli­żej, więc po dłu­gich na­le­ga­niach przy­znał mi się wresz­cie, że rze­czy­wi­ście pi­sać za­my­śla…

– Bo to, wi­dzisz – rzekł mi – oprócz pana Jo­achi­ma i kil­ku, co dra­bu­ją po ar­chi­wach, do hi­sto­rii nie ma ni­ko­go. A to, co się u nas hi­sto­rią zo­wie, czy nią jest w isto­cie? Ma­te­riał to su­ro­wy, w któ­ry nikt ożyw­cze­go nie tchnął du­cha. Więc my­ślę, po ci­chu na­przód uzbie­rać tego ma­te­ria­łu jak naj­wię­cej, a po­tem… po­tem zżyć się z nim, wcie­lić, prze­tra­wić go w so­bie i - do­pie­ro hi­sto­rię pi­sać. A! Że­byś wie­dział – do­dał z za­pa­łem – jak mi się już te­raz ta moja księ­ga dzie­jów wy­da­je cu­dow­nie pięk­ną Taką ona pew­nie nig­dy nie bę­dzie, ale o niej ma­rzę jak o ko­chan­ce.

Po tym wy­zna­niu, któ­re skra­cam wie­le, nie mó­wi­li­śmy już z nim wię­cej; losy nas wkrót­ce roz­dzie­li­ły, ja wy­je­cha­łem na wieś, on z oczów mi znik­nął. W lat kil­ka, dłu­gich i ob­fi­tych w wy­pad­ki… prze­jeż­dża­jąc przez S… do­wie­dzia­łem się przy­pad­kiem, że Da­mian jest pro­fe­so­rem hi­sto­rii przy tam­tej­szym gim­na­zjum. Jak­że nie wstą­pić, nie po­zdro­wić daw­ne­go to­wa­rzy­sza, nie ści­snąć dło­ni, nie przy­po­mnieć cięż­kich lat pró­by ra­zem prze­by­tych! Po­bie­głem do nie­go; zaj­mo­wał parę po­ko­jów w gma­chu szkol­nym… peł­nym ksiąg i pa­pie­rów. Uści­ska­li­śmy się ze łza­mi.

– Cóż po­ra­biasz? Co się z two­ją hi­sto­rią sta­ło? – za­py­ta­łem po pierw­szych po­wi­ta­niach. – Po­rzu­ci­łeś ją?