Projekty intymnego teatru śmierci. Wyspiański – Leśmian – Kantor - ebook

Książka Katarzyny Fazan jest bardzo interesującą propozycją innego spojrzenia na polski teatr śmierci i twórczość teatralną Wyspiańskiego, Leśmiana, Kantora. Przedmiotem wnikliwej lektury są w niej różnego rodzaju pisma artystów – zarówno intymne wypowiedzi zapisane w listach, notatkach, studiach, szkicach, jak i manifesty, scenariusze, wreszcie utwory dramatyczne. Czytane jako projekty twórczości, a zarazem ślady procesu twórczych poszukiwań oraz – utwory o samoistnej wartości literackiej, odkrywają formy i źródła projektów teatru intymnego związane z niezwykle silną świadomością śmierci. (…)

Odniesienia do śmierci i dążenia tak „niemożliwe”, jak uzewnętrznienie w teatrze tego, co najgłębiej wewnętrzne i osobiste, „przedstawienie nieprzedstawialnego” (Wyspiański), „powołanie do istnienia nieistniejącego” (Leśmian), „uobecnienie nieobecności” (Kantor), stają się źródłem napięcia sił twórczych, eksplozji wyobraźni artystów, ich niebywałej innowacyjności. (…) Jest to proces, który Katarzyna Fazan analizuje na bardzo konkretnych przykładach – dogłębnie, wielostronnie i erudycyjnie.

Katarzyna Fazan – adiunkt w katedrze Teatru Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykładowca historii dramatu i teatru na Wydziale Reżyserii PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Autorka książki Szczera poza dekadenta. Kazimierz Tetmajer miedzy epistolografią a sztuką (Kraków 2001), współredaktorka edycji pism teatralnych i filmowych Tadeusza Peipera Wśród ludzi na scenach i na ekranie (Kraków 2000), autorka opracowania edytorskiego Utworów wybranych Ludwika Marii Staffa („Biblioteka Poezji Młodej polski”, Kraków 2004). Publikuje między innymi w „Ruchu Literackim” i „didaskaliach”. Zajmuje się literaturą, dramatem, tetarem modernizmu oraz współczesną plastyką teatralną.

Wstęp

1. W stronę intymności

2. W stronę śmierci

3. W stronę projektu

Część pierwsza Stanisław Wyspiański: między imaginacją a kulminacją

I. Teatr intymny w przestrzeni listu

1. „Voyage de ma belle fantaisie…”

2. Narodziny dramatu z ducha korespondencji

3. Sprawy ostateczne na scenie wewnętrznej

II. Dziady Wyspiańskiego – scena w przestrzeni cmentarza

1. Modernistyczny spektakl śmierci

2. Upiór we wnętrzu

3. Między feerią a końcówką

III. Hamlet Wyspiańskiego – scena cmentarna jako dramat absolutny

1. Nieprzedstawialność śmierci

2. Rex Tremendum Majestatis a niesamowite

IV. Aktor i groza, czyli Wyspiańskiego spotkanie z duchem

1. Zaświat za kulisami

2. Dygresja: wokół aktorskiej transgresji

3. Sceniczny portret wizyjny

V. Laodamia, Ofelia, Odys: trzy próby eschatologicznej waloryzacji istnienia

1. Twórcza aktywność śmierci

2. Melancholia i wyzwolenie

3. Pieśń jako lament i autokreacja

4. Odys i jego sobowtór

VI. Zwięzłość jako forma sztuki i bytu

Intermedium Bolesław Leśmian: poeta teatru śmierci

I. Leśmianowskie stwarzanie teatru

1. Między recenzją a esejem

2. Sceniczne notacje pieśni

3. Aktorska maska poety

4. Projekt sceniczny: teatr u źródeł rytmu

5. Teurgia w przestrzeni teatru

II. Dell’arte w służbie mimicznego misterium

1. Baśnie sceniczne, czyli sztuka jako naśladowanie

2. Sceniczna epifania nieistnienia

3. Od dramatu poetyckiego do (nie)bytu scenicznego

III. Zdziczenie obyczajów pośmiertnych: miłość, śmierć, profanacja oraz głębsze znaczenie

1. Inscenizowany zaświat, czyli cmentarne igraszki miłosne

2. Aktorskie powtórzenie, albo w poszukiwaniu straconego życia

3. Alegorie, symbole, (nie)istnienia jako postacie metafi zycznego melodramatu

Część druga Tadeusz Kantor: autonomiczny Teatr Śmierci

I. Kantorowska scena pisma

1. Teatralny dyskurs egzystencji

2. Notacja słów na wolności

3. Narodziny przez śmierć: istota słowa w teatrze postdramatycznym

II. Gry z komizmem w Teatrze Śmierci

1. Teatralny przeszczep dramatu

2. Komediowe postaci w nietypowych rolach

3. Swawole min i języka

4. Komizm, komedia a sprawy ostateczne

III. Wielopole, Wielopole – świeckie misterium okrucieństwa

1. Wokół słowa, którego nie było na początku

2. Nie-święta rodzina

3. Niedozwolone zabawy metafizyczne

4. Cyrk apokaliptyczny

IV. Nigdy tu już nie powrócę : intymne Zaduszki polskie

1. Autokreacja czy autoplagiat?

2. Od powtórzenia do odrodzenia

3. Antesterie, czyli powrót Teatru Podziemnego

V. Teatr Śmierci jako zapis i obraz

1. Dyskurs mnemotechniczny

2. Osoba i przedmiot: choroby ciała i kostiumu, destrukty i wynalazki

3. Odyseja przestrzeni: między domem a cmentarzem

4. Teatr-pułapka i wskrzeszenie realnego

Bibliografia

Summary

Indeks nazwisk