Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa - ebook

OKRĄG DAW­NEJ RZE­CZY­PO­SPO­LI­TEJ KRA­KOW­SKIEJ I OB­WÓD WA­DO­WIC­KI.

W roku 1847 zwie­dzi­łem naj­bliż­sze oko­li­ce Kra­ko­wa ob­ję­te gra­ni­ca­mi daw­ne­go okrę­gu wol­ne­go mia­sta, póź­niej Wa­do­wie­kie i dal­sze ob­wo­dy Ga­li­cyi, roz­cią­gnąw­szy po­dró­że aż po San pra­wie. W pi­smach cza­so­wych uka­za­ło się od tej pory wie­le li­stów mo­ich z dro­gi pi­sa­nych (1), a oprócz ze­bra­nych w cza­sie ob­jaz­du – (1) W książ­ce mo­jej Z prze­szł­ści, szki­ca i ob­ra­zy ( Kra­ków 1862) po­da­łem wy­kaz tre­ści tych roz­pro­szo­nych po wie­lu cza­so­pi­smach ar­ty­ku­łów – tu za­cy­tu­ję tyl­ko ty­tu­ły dzien­ni­ków i Kra. Do­da­tek lit… do Cza­su z r. 1849 Nr. 5 – z r. 1850 Nr. 1, 3, 13, 23, 24, 32. Czat z r. 1851 Nra 53, 54, 93, 173, 175,

186, 198, 201, 202, 209, 216, 220, 224 – z r. 1852 Nra 166,

187, 235, 236 – z r. 1854 Nra 240, 244, 248, 262 – z r. 1861 Nr. 70. Gaz­da War­szaw­ska z r. 1852 Nra 124, 187, 240, 247, 274, 288, 294, 305, 312, 315, 328 – z r. 1853 Nra 228, 231, 234, 244, 248, 251, 320, 323, 326, 329, 330, 339 – z r. 1854 Nra 170, 171, 172, 170, 178, 179, 180, 181, 182, 183, 184, 262, 265, 268, 269, 270, 271, 273, 275, 279 – z r. 1855 Nra 29, 32, 40, 42, 49 – z r. 1857 Nr. 20. Ga­ze­ta Co­dzien­na Warsz… z r. 1855 Nra 61, 68, 69, 229, 230 – z r. 1856 Nr. 56. Do­da­tek ty­god… do ga­ze­ty Lwow­skiej z r. 1852 Nra 33, 34, 35 – z r. 1854 Nr. 45 – z r. 1856 Nra 17, 18, 20, 21, 22, 26, 26, 28, 32, 33, 34, 35, 40, 41. Bi­bli­jo­te­ka War­szaw­ska z r. 1860 zesz. 116 i 117, Rocz­nik Tow. nauk. Krak. Oddz. Ar­che­ol. Tomu Igo Zesz. 2gi z r. 1862. Ka­len­darz Wild­ta Kra­kow­ski za­mie­ścił wie­le ar­ty­ku­łów mo­ich opi­su­ją­cych miej­sco­wo­ści ga­li­cyj­skie, w rocz­ni­kach od r. 1856 do 1863. Przy­ja­ciel ludu ( wy­cho­dzą­cy w Lesz­nie) z r. 1849 Nra 23, 26. Ty­go­dnik rol­ni­czy Kra­kow­ski z r. 1856 Nra 19, 21. Ty­go­dnik il­lustr. Warsz… z r. 1860 Nr. 61. Ty­go­dnik Po­znań­ski z r. 1862 Nr. 51. Teka Wi­leń­ska. Ze­szyt 4, str. 93. Skarb­czyk Wild­ta ( Kra­ków 1863)

(nie wy­da­nych jesz­cze do­ku­men­tów) do­star­czy­łem 61 przy­wi­le­jów do III. Tomu Dy­plo­ma­ta­ry­usza Rzysz­czew­skie­go (1). Wresz­cie mam go­to­wy ma­te­ry­ał do opi­su ob­wo­dów: san­dec­kie­go, tar­now­skie­go, ja­siel­skie­go i sa­noc­kie­go – ze­bra­łem na tej prze­strze­ni kra­ju na­pi­sy z po­mni­ków, dzwo­nów, chrzciel­nic etc. Jeż­dżąc z ma­la­rza­mi Pro­fes­so­rem Le­onem Dem­bow­skim i z bra­tem moim Lu­dwi­kiem, zgro­ma­dzi­łem 32 ry­sun­ków, co cel­niej­szych do­tąd nie­pu­bli­ko­wa­nych za­byt­ków – te hr. Ale­xan­dro­wi Prze­ździec­kie­mu prze­sia­łem. Mno­żą­ce się Re­dak­cye pism ilu­stro­wa­nych mogą ta­nio (stó­sun­ko­wo do na­kła­dów po­dró­ży) na­być owe sta­ran­nie wy­ko­na­ne -

Nr. I. etc… rtc. Te kil­ka­set ar­ty­ku­łów do­cze­ka­ły się bądź prze­dru­ków z pi­sma w pi­smo, bądź tłu­ma­czeń nie­miec­kich i czec­kich. Na po­sza­no­wa­nie za­byt­ków prze­szło­ści, usi­ło­wa­niem mo­jem, może w na­szym ka­wał­ku kra­ju wpły­nę­ły; a Szaj­no­cha i inni na­ma­wia­li mię wie­le­kroć do wy­da­nia ca­łe­go ich zbio­ru w dzie­le osob­nem. Na to na­kład­cy po­trze­ba.

(1) Przy­wi­le­je w III. to­mie dy­plo­ma­ta­ry­usza ze­bra­ne prze­zem­nie w tej po­dró­ży, ozna­czo­ne są cy­fra­mi: 16, 17, 24 ( str. 47), 20, 31, 41, 50, 54, 61, 67, 68, 71, 73, 75, 79, 80, 82, 84, 86, 87, 89, 90, 91, 92, 95, 96, 97, 99, 101, 102, 106, 108, 109, 114, 116, 118, 119, 123, 126, 129, 136, 139, 150, 151, 158, 159, 160, 163, 165, 166, 174, 176, 180, 186, 187, 190, 217, 220, 222, 223. Wy­daw­ca tego tomu dy­plo­ma­ta­ry­usza Bar­to­sze­wicz, za­rzu­ca mi w przed­mo­wie i na In­nych miej­scach, iż nie do­da­łem do ze­bra­nych prze­zem­nie do­ku­men­tów wła­ści­wych not wy­ja­śnia­ją­cych po­ło­że­nie wsi któ­rych się ty­czą, i t… p. Spo­strze­gł­szy nie­do­kład­ność, mógł prze­cież sza­now­ny Bar­to­sze­wicz za­żą­dać ode ra­nie tych ob­ja­śnień; a wte­dy był­bym go ode­słał do Hra­bie­go Alek­sas­dra Prznź­dziec­kie­go, na któ­re­go ręce po­sła­łem do War­sza­wy nie tyl­ko po­trzeb­ne re­fe­ren­tom dy­plo­ma­ta­ry­usza noty, ule na­wet kil­ka­dzie­siąt tych przy­wi­le­jów fac­si­mi­lio­wa­nych na kal­kach. Z tego ma­te­ry­ału mogą… wy­daw­cy przy dal­szych to­mach dać po­trzeb­ne spro­sto­wa­nia i po­praw­ki.

prze­ry­sy. Da­jąc więc dziś prze­gląd za­byt­ków kra­kow­skie­go i wa­do­wie­kie­go ob­wo­du, zo­sta­wia­ni do chwil po­myśl­niej­szych wy­da­nie ca­łe­go za­so­bu ze­bra­nych no­tat, przy­wi­le­jów i ry­sun­ków. Nikt za­prze­czyć nie może ko­rzy­ści z tej dłu­go­let­niej pra­cy i kosz­tow­ne­go ob­jaz­du. Na nie­jed­no zwró­ci­ło się uwa­gę; a po­dróż sama była po­nie­kąd pro­pa­gan­dą w celu po­bu­dze­nia do sza­no­wa­nia za­byt­ków sztu­ki i prze­szło­ści – co do cza­su, wy­prze­dzi­ła ona sta­ra­nia czy­nio­ne w tym kie­run­ku przez To­wa­rzy­stwo na­uko­we Krak… i urzę­dy usta­no­wio­ne przez Wła­dze dla opie­ki po­mni­ków na­szych. Nie za­le­cał­bym temi sło­wa­mi tru­dów mo­ich, gdy­by nie po­trze­ba obro­ny, przed tymi co w mnó­stwie przy­to­czo­nych prze­zem­nie dat i cy­tat, zna­la­zł­szy rze­czy­wi­sty lab mnie­ma­ny błąd jaki, po­chop­nie (a bez­i­mien­nie) ca­łość dzie­ła po­tę­pi­li­by chcie­li. Ni­niej­sza pra­ca moja dru­ko­wa­na w Rocz­ni­ku Tow. Nauk. Krak… wy­trzy­ma­ła ju­żat­tak po­dob­ny, wte­dy gdy ob­ra­nia­ją­ca mię Re­dak­cya Bi­bl­jo­te­ki war­szaw­skiej przy­po­mnia­ła owym ano­ni­mom: że ja nie in­fa­li­bi­lis, a oni nie kry­ty­cy(1). Czas tak­że za­sła­niał mię prze­ciw tym po­ci­skom (2).Ca­łość mo­jej po Ga­li­cyi po­dró­ży przed­sta­wia te­dy­prze­szło 1500 zwie­dzo­nych miej­sco­wo­ści. Czyż po­dob­na aby ob­je­chaw­szy i opi­saw­szy ob­szar kra­ju 240 mil? wy­no­szą­cy, ustrzedz się błęd­ne­go sądu, nie­traf­ne­go przy­pusz­cze­nia, po­mył­ki, lub nie­do­stat­ku w cy­ta­cie? Zresz­tą każ­dy nie­omal dzień od­kry­wa nowe hi­sto­rycz­ne źró­dła – dziś oto dru­ku­ją­ca się Li­ber be­ne­fi­cio­rum Dłu­go­sza i pu­bli­ko­wa­ne akta wa­ty­kań­skie The­ine­ra, sta­ją się waż­ną – (1) Patrz, Bibl. Wars. z r. 1861 Tom IV. stro­na 759.

(2) Czas z r. 1861 Nr. 257.

po­mo­cą ba­dań. Rę­ko­pis zaś mój kil­ka­na­ście lat od­dzie­li­ło od pory, gdy pierw­sza jego część te­raz do­cze­ka­ła się wy­da­nia. Za­pew­ne – su­mien­na kry­ty­ka, sam na­wet po­stęp ba­dań, nie­tyl­ko 5 lub 10 po­my­łek wy­ka­że w książ­ce mo­jej; prze­cież i te po­praw­ki z tej wła­śnie wy­pad­ną przy­czy­ny: żem do stu­dy­ów i dal­szych po­szu­ki­wań ma­te­ry­ał zgo­to­wał. Temu co nie opis 1500 miej­sco­wo­ści, ale mo­no­gra­fi­ją jed­nej zna­nej mu oko­li­cy przed­się­weź­mie, ła­two za­pew­ne przyj­dzie po­pra­wić mię i le­piej rzecz zba­dać; jed­nak trud wła­sny na­uczy go wte­dy i cu­dzą po­sza­no­wać pra­cę. Spo­koj­ny więc o los ni­niej­szej książ­ki mo­jej, od­da­ję ją jako ma­te­ry­ał do opi­su czę­ści kra­ju prze­zem­nie zwie­dzo­nej; a ufam że roz­prze­daż wy­da­nia tego w 600 exem­pla­rzach ogło­szo­ne­go, po­sta­wi mię w moż­no­ści: przed­się­wzię­cia dal­szej pu­bli­ka­cyi na­gro­ma­dzo­nych no­tat, do­ku­men­tów i ze­bra­nych ry­sun­ków. Cie­szę się, że obok nie­mi­łej wzmian­ki o nie­po­wo­ła­nych kry­ty­kach ano­ni­mów, mogę za­koń­czyć to moje uspra­wie­dli­wie­nie po­dzię­ką: PP. Ale­xan­dro­wi Prze­ździec­kie­mu i Edwar­do­wi Ra­sta­wiec­kie­mu, za po­moc któ­rą mi kosz­ta po­dró­ży uła­twi­li, wziąw­szy na sie­bie uprzed­nie za­spo­ko­je­nie ho­no­ra­ry­ów ry­sow­ni­ków i opła­tę ja­kiej od­pi­sy licz­nych do­ku­men­tów wy­ma­ga­ły. Była to za­cna dla na­uki ofia­ra, jak sko­ro wy­ło­żo­ne przed dzie­się­ciu laty kosz­ta, do­pie­ro Im te­raz po­myśl­na roz­prze­daż ni­niej­szej książ­ki po­wró­cić zdo­ła. Jesz­cze wy­pa­dło­by wy­tłu­ma­czyć się z ukła­du książ­ki i spoj­rzeć na zwie­dzo­ną oko­li­cę. To zo­sta­wiam do chwi­li gdy po wy­da­niu ca­łe­go rę­ko­pi­su, przyj­dzie mi za­koń­czyć pra­cę ogól­nym po­glą­dem.

Kra­ków d. 28 Stycz­nia 1863 r.

Jó­zef Łep­kow­ski.B

Ba­bi­ce s. 23. 76. 81. 159.

Ba­cho­wi­ce s. 150. 151.

Ba­czyn s. 46. 186.

Ba­li­ce 8. 46. 47. 85. 156.

Ba­lin a. 29.

Ba­to­wi­ce s. 62.

Ba­wół s. 2.

Ben­czyn s. 165. 167.

Ber­wałd (Bar­wałd) s. 133.

Be­stwi­na s. 19. 95. 139.

Be­stwin­ka s. 95.

Beszcz s. 1.

Bę­czar­ka s. 177,

Bęt­ko­wi­ce s. 49.

Bia­dasz­ków s. 108.

Bia­ła 8. 104. 214.

Bia­so­wi­ce s. 81.

Bi­bi­ce s. 56.

Bie­da s. 31.

Bie­lan­ka s. 217.

Bie­la­ny s. 8. 11. 81. 92.

Biel­sko sta­re s. 94.

Bień­czy­ce s. 61. 02.

Bień­ków­ka s. 214.

Bier­na s. 106.

Bier­to­wi­ce s. 181.

Bło­nia s. 2.

Bnin s. 162.

Bo­brek s. 25. 27.

Bo­brow­ni­ki s. 81.

Bo­dzów s. 160.

Bog­da­nów­ka s. 221.

Bo­gu­sła­wi­ce s. 216.

Bo­lę­cin s. 23.

Bo­le­cho­wi­ce s. 48.

Bo­leń, s. 62.

Bo­rek 8. 46.

Bo­rek fa­lęc­ki s. 176.

Bo­rek szla­chec­ki a. 172. 173.

Bo­ro­wiec s. 31.

Bo­rzę­ta s. 179.

Bos­su­tów s. 62. 63.

Bór ło­dy­gow­ski s. 106.

Bór wil­ko­wic­ki s. 106.

Bra­ni­ce s. 70. 71.

Bran­ków­ka s. 122. 129. 131.

Bro­dła s. 21.

Bro­dy s. 182.

Bro­no­wi­ce s. 1.

Brosz­ko­wi­ce s. 76.

Bru­na­szów s. 174.

Brze­sne s. 24.

Brzesz­cze s. 76.

Brze­ś­ce s. 81.

Brzo­zie s. 63. 60. 78. 80. 187. 198.

Brze­zie szla­chec­kie i na­ro­do­we s. 19.

Brze­zin­ka s. 44. 76. 81. 140. 166.

Brzeż­ni­ca s. 160. 165.

Brzo­skwi­nia s. 46.

Brzu­snik s. 111.

Brzy­czy­na s. 175.

Bucz­ko­wi­ce s. 106.

Budy s. 70.

Bu­dzów s. 122. 214.

Bu­dzyn s. 46.

Ba­gaj s. 182.

Bu­ja­ków s. 87. 103.

Bu­ków s. 175.

Bu­lo­wi­ce s. 92. 123. 125.

Bu­równ s. 46.

By­czy­na s. 29.

By­si­na s. 179.

By­stra s. 106. 107. 111. 216.

By­strzy­ca s. 110.

By­śnia s. 179.

By­tom s. 38.C.

Car­li­ce s. 161.

Ce­za­rów­ka s. 31.

Cha­łup­ki s. 71.

Char­ma­zy s. 81.

Char­mę­ze s. 87.

Chełm s. 8. 10. 179.

Cheł­mek s. 28. 81.

Chocz­nia s. 137.

Cho­le­rzyn s. 46.

Cho­ra­gwi­ca s. 150.

Cho­ro­wi­ce s. 176.

Chro­ba­cze s. 215.

Chro­sna s. 46.

Chrza­nów s. 29.

Chrzą­sto­wi­ce s. 163.

Cięż­ko­wi­ce s. 29.

Cię­ci­na s. 111.

Ci­siec s. 110.

Cło s. 75.

Cza­niec s. 19. 103.

Czar­na wieś s. 1,

Czar­niu­cho­wi­ce s. 81.

Czat­ko­wi­ce s. 38.

Czer­na s. 33. 34.

Czer­ni­chów s. 16. 112. 156.

Czer­ni­chó­wek s. 15.

Czersk s. 126.

Czorsz­tyn s. 178.

Czu­li­ce s. 75.

Czu­łów s. 16.

Czu­łó­wek s. 16.

Czy­żów­ka s. 33.

Czy­ży­ny s. 67.D.

Dan­ko­wi­ce s. 93. 161.

Dąb s. 27.

Dą­bie s. 1. 3.

Dąb­nik s. 37.

Dą­bro­wa s. 15. 29.

Dą­brów­ka s. 133.

Dem­bia­ny s. 30.

Deutsch-Batz­dorf s. 96.

Dłu­go­szyn s. 29.

Do­blicz s. 4.

Do­jaz­dów s. 71. 74.

Dol­na wieś s. 179.

Drob­nin s. 197.

Du­bie s. 44.

Du­bo­wiec s. 87.

Du­lo­wa s. 33.

Dwo­ry s. 76. 81. 149.

Dwo­ry śred­nie s. 173.

Dzię­ka­no­wi­ce s. 18. 62. 63.