Przewodnik po myśli Carla Gustava Junga - ebook

Wprowadzenie

Alle Welt interpretiert. Niemand denkt.

M. Heidegger, Schwarze Hefte

Dla wielu osób radość wzięcia do ręki (swojej) książki po raz pierwszy jest jedną z większych radości, jakich mogą w życiu doświadczyć. Z równie wielką radością przekazujemy do rąk czytelników Przewodnik po myśli Carla Gustava Junga. W zamyśle autorów i redaktorów ma on wprowadzać w lekturę pism Junga, wskazując na zawarte w jego spuściźnie sprawy podstawowe, ważne i godne głębszego namysłu. Jednocześnie niniejsza książka ma poprowadzić czytelnika przez prawdziwy gąszcz splątanych zagadnień stanowiących centrum koncepcji Junga, ale również wprowadzić go w tematy pomniejsze, lecz ważne dla kultury współczesnej; ma także pomóc w odnalezieniu się na płaszczyznach kilku dyscyplin, po których w swoich pismach płynnie porusza się Jung. Przewodnik ma posłużyć najpierw zrozumieniu koncepcji szwajcarskiego psychiatry, a następnie pomóc w samodzielnym studiowaniu jego trudnych, różnorodnych i bardzo obszernych dzieł, liczących łącznie ponad 13 000 stron.

Z pewnością jednak wielu osobom oddawana dziś do ich rąk publikacja wyda się dość fragmentarycznym wprowadzeniem w myśl Junga. Do pewnego stopnia tak właśnie jest, gdyż nie sposób omówić wszystkich ważnych zagadnień, którym twórca psychologii analitycznej poświęcił swoje prace, szczególnie jeśli ma się przy tym na uwadze ograniczenia związane z objętością takiej pozycji. Fakt ten jednak można interpretować także pozytywnie, mając nadzieję, iż książka ta będzie początkiem kolejnego etapu twórczej i krytycznej dyskusji nad koncepcjami Junga w różnych środowiskach naukowych naszego kraju, gdyż koncepcje te z pewnością są tego warte.

Choć książka ta jest pozycją naukową, podstawowym zamierzeniem osób ją przygotowujących była troska o zrozumiałość jej treści dla szerszego grona odbiorców. Wyraża się to w możliwie częstym unikaniu hermetycznego języka Junga oraz w próbie przekładania jego dość skomplikowanej terminologii na język bardziej przystępny, by w ten sposób interpretować także trudniejsze fragmenty jego twórczości. Na niniejszą pozycję składają się teksty różne zarówno pod względem tematycznym, treściowym, jak i warsztatowym. Celem tej publikacji było również zaprezentowanie niezwykle bogatego i wielowątkowego pisarstwa Junga z różnych perspektyw i przy użyciu różnych narzędzi. Książka ta, tworząc pewną całość, ma także służyć jako zbiór osobnych artykułów dotyczących konkretnych zagadnień twórczości Junga. Nieuniknione są w tym kontekście zachodzące na siebie tematy i powtórki pojawiające się w kilku tekstach, np. zagadnienia archetypu, mitu czy symbolu.

Przewodnik zawiera artykuły różnie oceniające twórczość Junga. Celem takiej różnorodności opinii było zachęcenie do samodzielnej lektury pism twórcy psychologii analitycznej, by czytelnik mógł się osobiście przekonać, która interpretacja przemawia do niego mocniej i wydaje się oparta na trwalszych podstawach. W przypadku Junga mamy bowiem do czynienia z niezwykle rzadko spotykaną w świecie nauki polaryzacją stanowisk. Zaciekli przeciwnicy, a nawet wrogowie jego pisarstwa kwitują je najczęściej krótkim: „nienaukowe”, „eklektyczne”, „ezoteryczne”. Z kolei wielbiciele Junga, widzący w nim nierzadko postać unikatową w dziejach nauki, często są skłonni do wyłącznie bezkrytycznej interpretacji jego pism, nie zaś do ich merytorycznej analizy i zadawania tzw. trudnych pytań (np. o wewnętrzną spójność bądź jej brak w obszarze teorii Junga), które mogą prowadzić do nowej, twórczej perspektywy badawczej. Redaktorom towarzyszy cicha nadzieja, że po książkę sięgną także osoby, które do tej pory nie miały kontaktu z tekstami szwajcarskiego myśliciela, a jej lektura skłoni ich do zajrzenia do tekstów źródłowych. Jedno jest pewne: tylko pisma studiowane, dyskutowane i będące przedmiotem sporu naukowego żyją dalej, oddziałując na rozumienie rzeczywistości przez czytelników. Natomiast pierwszym etapem odchodzenia w zapomnienie autorów i dzieł jest często ich jedna i jedynie słuszna interpretacja oraz ocena. Odwołując się do słów motta niniejszego wprowadzenia, zgodnie z którym częściej interpretujemy, a rzadziej (krytycznie) myślimy, oddawana do rąk czytelników książka zachęca zarówno do myślenia wraz z Jungiem, jak i do zamyślenia się nad jego tekstami, a wszystko to w towarzystwie autorów, którzy drogę śladami Junga już przebyli, co pozwala im na miano prawdziwych przewodników po skomplikowanym świecie jego idei.

Do grona autorów Przewodnika udało się zaprosić wielu specjalistów zajmujących się twórczością Junga. Niektórzy z różnych racji, w tym zdrowotnych i czasowych, nie mogli odpowiedzieć pozytywnie na to zaproszenie. Celowo publikowane są tu teksty autorów wyłącznie polskich, gdyż redaktorom książki chodziło przede wszystkim o danie impulsu do dyskusji, krytycznej refleksji i namysłu nad aktualnością jego koncepcji w XXI wieku zarówno krajowemu środowisku jungowskiemu, jak i osobom nieznającym głębiej jego twórczości.

W tym miejscu warto pokrótce wspomnieć o obecności myśli Junga w Polsce. Niestety przywołanie tu wszystkich znaczących osób, nie mówiąc już o pozycjach bibliograficznych i instytucjach, które wpłynęły na funkcjonowanie w polskim życiu kulturalnym psychologii analitycznej, nie jest możliwe.

Do osób, które odgrywają szczególnie ważną rolę w popularyzacji koncepcji szwajcarskiego psychiatry w naszym kraju, należą przede wszystkim: Jerzy Prokopiuk – tłumacz, pisarz, współzałożyciel Klubu Jungowskiego odpowiedzialny za wprowadzenie do Polski myśli jungowskiej; Zenon Waldemar Dudek – psychiatra, psychoterapeuta, założyciel wydawnictwa Eneteia, oraz Robert Reszke – tłumacz, który podjął tytaniczną, niestety przerwaną przez przedwczesną śmierć pracę nad przekładem wszystkich pism Junga na język polski.

Do najważniejszych przekładów należą: Psychologia a religia. Wybór pism, Archetypy i symbole. Pisma wybrane oraz Rebis czyli kamień filozofów wydany przez PWN w ramach prestiżowej serii „Biblioteki Współczesnych Filozofów” – wszystkie pozycje w tłumaczeniu Jerzego Prokopiuka. Z kolei Robert Reszke przełożył trzynaście tomów Dzieł Junga, siedem tomów Seminariów, dwa wybory listów oraz Rozmowy, wywiady, spotkania, a także – wspólnie z Leszkiem Kolankiewiczem – Wspomnienia, sny, myśli.

W Polsce istnieją dwa ośrodki szkoleniowe psychologii analitycznej. Pierwszym z nich jest założone w 2001 roku Polskie Towarzystwo Psychologii Analitycznej (PTPA), drugim zaś powstałe w roku 2010 Polskie Towarzystwo Psychoanalizy Jungowskiej (PTPJ). Warto tu również wspomnieć o Instytucie Studiów Kulturowych Raven, zajmującym się badaniem zjawisk kulturowych w perspektywie psychologii analitycznej, który dodatkowo jest wydawcą serwisu e-jungian.com (oraz jego polskiego odpowiednika e-jungian.pl), popularyzującego wiedzę z zakresu psychologii jungowskiej oraz postjungowskiej.

We wprowadzeniu do tej pozycji nie może zabraknąć podziękowań i niech one właśnie mają tu ostatnie słowo. Najpierw dziękuję wszystkim Autorom tekstów za włożoną w nie pracę i wytrwałą współpracę na etapie redakcji. Streszcza ją adekwatnie łacińskie powiedzenie: Finis coronat opus. Pomimo ogromnego nakładu pracy wielu osób, pozycja ta nie miałaby szans na ukazanie się bez wsparcia finansowego. Dlatego też dziękuję w tym miejscu Fundacji Dzieł C.G. Junga z Zurychu (Stiftung der Werke von C.G. Jung, Zürich) oraz Fundacji Stefanii i Wolfganga Baumannów z Bazylei (Stefanie und Wolfgang Baumann Stiftung, Basel). Za otwartość i owocną współpracę niech mi będzie też wolno wyrazić wdzięczność Pani Redaktor Wydawnictwa Naukowego PWN Aleksandrze Małek-Leśniewskiej.

Bez cienia kurtuazji należy stwierdzić, że pozycja ta nigdy by nie powstała i nie przybrałaby tej formy, gdyby nie jej Redaktorzy: Bartosz Kuzak i Magdalena Małecka-Kuzak. Ich wielorakie kompetencje, twórcza lektura nadesłanych tekstów oraz propozycje zmian mające na celu podniesienie ich poziomu, a przy tym skrupulatność i cierpliwość na kolejnych etapach prac przyczyniły się w ogromnej mierze do kształtu, jaki książka ta ostatecznie przybrała. Należy przy tym podkreślić, że wielokrotnie były to prace daleko wykraczające poza szeroko rozumianą redakcję tekstu. W tym miejscu bardzo im za to dziękuję!

Henryk MachońKalendarium życia i twórczości Carla Gustava Junga

----------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1875 urodzony 26 lipca w Kesswil (kanton Turgowia) jako syn Johanna Paula Achillesa Junga, pastora Kościoła ewangelicko-reformowanego (zwingliańskiego), i jego żony Emilii, z domu Preiswerk
1879 przeprowadzka rodziny do Kleinhünnigen k. Bazylei
1886 początek nauki w szkole średniej (gimnazjum) w Bazylei
1895 rozpoczęcie studiów nauk przyrodniczych, a następnie medycznych na uniwersytecie w Bazylei
1896 śmierć ojca
1897 udział w spotkaniach spirytystycznych (często z kuzynką Helly Preiswerk jako medium)
1900 ukończenie studiów medycznych, egzamin państwowy; przenosiny do Zurychu i objęcie posady lekarza asystującego w Burghölzli – klinice psychiatrycznej tamtejszego uniwersytetu, kierowanej przez Eugena Bleulera
1902 promocja doktorska na uniwersytecie w Zurychu na podstawie pracy Zur Psychologie und Psychopathologie sogenannter okkulter Phänomene (O psychologii i patologii tzw. zjawisk tajemnych)
1902/1903 semestr zimowy spędzony w Paryżu, m.in. udział w wykładach Pierre’a Janeta
1903 małżeństwo z Emmą Rauschenbach, z którego urodzi się pięcioro dzieci; kontynuacja działalności w Burghölzli jako lekarz; opracowanie testu skojarzeń słownych; sformułowanie teorii kompleksów
1905 mianowanie na stanowisko ordynatora; badania nad dementia praecox (schizofrenią); Privatdozent w zakresie psychiatrii na Wydziale Medycznym uniwersytetu w Zurychu (do 1913)
1906 publiczne poparcie psychoanalizy Sigmunda Freuda, początek korespondencji
1907 Über die Psychologie der Dementia praecox (O psychologii dementia praecox); wizyta u Freuda w Wiedniu, początek współpracy
1909 po nasilającym się pogorszeniu stosunków z Bleulerem i dużym obciążeniu obowiązkami odejście z Burghölzli i otwarcie praktyki prywatnej w swoim nowo wybudowanym domu w Küsnacht k. Zurychu.
1910 założenie Międzynarodowego Towarzystwa Psychoanalitycznego i objęcie w nim stanowiska prezydenta (do 1914)
1912 Wandlungen und Symbole der Libido. Ein Beitrag zur Entwicklungsgeschichte des Denkens (Przemiany i symbole libido. Przyczynek do historii rozwoju myślenia); zdystansowanie się od Freudowskiej teorii libido
1913 zerwanie współpracy z Freudem; początek prac nad koncepcją psychologii analitycznej
1917 rozpoczęcie intensywnych badań nad nieświadomością zbiorową
1921 Psychologische Typen (Typy psychologiczne)
1923 śmierć matki; początek budowy tzw. Wieży w Bollingen nad Jeziorem Zuryskim
1924–1926 podróże badawcze na południowy zachód Stanów Zjednoczonych i do Afryki Wschodniej; badania nad psychologią ludów pierwotnych
1928 rozpoczęcie studiów alchemicznych
1933 nominacja na prezydenta Międzynarodowego Ogólnego Lekarskiego Towarzystwa na rzecz Psychoterapii
1935 założenie Szwajcarskiego Towarzystwa na rzecz Psychologii Praktycznej; otrzymanie tytułu profesora tytularnego Politechniki Federalnej w Zurychu; doktorat honoris causa Harvardu (wcześniej: 1909 – Uniwersytetu Clarka w Worcester; 1937 – uniwersytetów w Kalkucie, Benares, Allahabad; 1938 – Oxfordu; 1945 – uniwersytetu w Genewie)
1937 tzw. The Terry Lectures na Uniwersytecie Yale w New Haven poświęcone psychologii i religii
1940 Psychologie und Religion (Psychologia a religia) – publikacja na podstawie wykładów z Yale z 1937 roku
1942 intensywne badania nad średniowieczną alchemią – prace nad Mysterium coniunctionis. Untersuchungen über die Trennung und Zusammensetzung der seelischen Gegensätze in der Alchemie (Mysterium coniunctionis. Studia o dzieleniu i łączeniu przeciwieństw psychicznych w alchemii)
1943 mianowanie na stanowisko profesora zwyczajnego psychologii uniwersytetu w Bazylei
1944 rezygnacja z nauczania uniwersyteckiego spowodowana chorobą
1945 USA i Szwajcaria – krytyka zachowania Junga wobec narodowego socjalizmu; zarzut antysemityzmu
1948 założenie Instytutu C.G. Junga w Zurychu
1952 Symbole der Wandlung. Analyse des Vorspiels zu einer Schizophrenie (Symbole przemiany. Analiza preludium do schizofrenii)
1955 śmierć Emmy Jung; ukończenie i wydanie Mysterium Coniunctionis. Untersuchungen über die Trennung und Zusammensetzung der seelischen Gegensätze in der Alchemie (Mysterium coniunctionis. Studia o dzieleniu i łączeniu przeciwieństw psychicznych w alchemii), ostatniego większego dzieła Junga
1961 6 czerwca – śmierć Junga w jego domu w Küsnacht; 9 czerwca – pochówek na tamtejszym cmentarzu w ramach religijnej ceremonii; publikacja autobiografii Erinnerungen, Träume, Gedanken (Wspomnienia, sny, myśli) pisanej we współpracy z Anielą Jaffé od 1957 roku
----------- -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

***

------ --------------------------------------------------------------------------------------------
2009 pierwsze niemieckie i angielskie wydanie Das rote Buch / The Red Book (Czerwona księga)
------ --------------------------------------------------------------------------------------------